Problemen met bomen. In stedelijk gebied. Afstudeeronderzoek Planuitwerking en Realisatie T&L

Transcriptie

1 Problemen met bomen In stedelijk gebied Afstudeeronderzoek Planuitwerking en Realisatie T&L

2 Colofon Problemen met bomen in stedelijk gebied Auteur: Tel: Begeleider afstudeeronderzoek: Jan van Merrienboer Tel: Bezoekadres: Hogeschool van Hall Larenstein Larensteinselaan 26a 6882 CT Velp tel: Foto op de voorkant en de foto s die op de achtergrond zijn geplaatst. Deze foto s zijn zelf gemaakt. 2

3 Voorwoord Voor u ligt het rapport over een onderzoek dat gaat over problemen van bomen in het stedelijk gebied. Dit onderzoek heb ik gedaan in opdracht van Hogeschool van Hall Larenstein met de Afstudeerrichting Planuitwerking en Realisatie. Ik heb dit onderwerp gekozen omdat er problemen zijn met bomen in de straat waar ik woon de Broekhuizenstraat in Landgraaf. Het grootste probleem is de opgedrukte verharding deze leidt tot grote overlast van de bewoners. Maar er zijn de laatste jaren ook nog andere problemen geweest zoals een verstopt riool en opgedrukte muurtjes. Ik ben dus gaan onderzoeken hoe deze problemen kunnen ontstaan en welke oplossingsrichtingen hiervoor zijn. Dit afstudeeronderzoek kan verder gebruikt worden om er achter te komen welke problemen bomen nog meer kunnen veroorzaken in het stedelijk gebied. Hierbij wordt ook gekeken of de bodemsoort en het grondwater een relatie hebben met de problemen die bomen kunnen veroorzaken. Graag wil ik Jan van Merrienboer bedanken voor de goede begeleiding van het afstudeeronderzoek. Landgraaf, Mei

4 Colofon 2 Voorwoord 3 Inhoudsopgave 5 Samenvatting 7 1. Inleiding 9 2. Beeldrapportage van bomen Problemen van bomen in het stedelijk gebied De problemen die bomen veroorzaken Opdrukkende wortels Bomen en instabiliteit Bomen met gevaarlijke takken Bomen en leidingen Bomen en rioleringen De overlast die bomen kunnen veroorzaken Overlast van honingdauw Overlast van schaduw Overlast van bladval Overlast van pollen en stuifmeel Overlast van zaden en vruchten Overlast van dierlijke bezoekers De relatie boomsoort versus problematiek De standplaats omstandigheden In relatie tot bodem en water In hoeverre is de bodem en het grondwater bepalend voor de problemen Bomen in het lösslandschap Bomen in het zandlandschap Bomen in het rivierkleilandschap Bomen in het veenlandschap Bomen in de Broekhuizenstraat De geschiedenis De problemen van deze bomen De situationele gegevens 78 4

5 Inhoudsopgave 5.4 De analyse De mogelijke oplossingen De conclusies en voorstellen. 107 Literatuurlijst 108 Bijlagen 110 Bijlagen 1: Lijst van bomen die minder problemen veroorzaken. Bijlagen 2: Lijst van bomen die voor overlast kunnen zorgen. Bijlagen 3: Lijst van genoemde bomen in dit verslag. Bijlagen 4: VTA Formulieren. Bijlagen 5: Originelen modellentekeningen. Bijlagen 6: Brief over kapvergunning boom Nr. 1. 5

6 6

7 Samenvatting Hoofdstuk 1: Inleiding over het onderzoek. In dit hoofdstuk wordt kort beschreven waar het onderzoek over gaat en welke inspiratie het onderwerp heeft van het onderzoek. Hoofdstuk 2: Enkele impressies beschreven over de problemen van bomen in het stedelijk gebied. Dit zijn beeldimpressies die ondersteund worden door de bijbehorende tekst. Hoofdstuk 3: Hier komen de volgende punten aanbod. In de eerste twee delen van het hoofdstuk worden de problemen en overlast beschreven die bomen kunnen veroorzaken in het stedelijk gebied. Hierbij wordt per probleem of overlast beschreven hoe deze kunnen ontstaan en waar deze toe kunnen leiden en hoe ze voorkomen kunnen worden. De betreffende foto s staan bij de genoemde problemen. In de laatste twee delen van het hoofdstuk wordt gekeken welke bomen meer problemen veroorzaken in het stedelijk gebied en welke minder. En ook welke standplaatsomstandigheden het gunstigste zijn voor de boom. Hoofdstuk 4: Hierin heb ik bekeken of de problemen met bomen in het stedelijk gebied een relatie hebben met de betreffende grondsoort. Voor dit onderzoek heb ik vier grondsoorten nader onderzocht, en wel de volgende: de löss, rivierklei, zand en veengrond. Per grondsoort beschrijf ik de eigenschappen, de waterstand en de specifieke problemen die er zouden kunnen voorkomen. Verder welke soorten bomen er goed op groeien en weinig problemen veroorzaken. Hoofdstuk 5: In dit hoofdstuk wordt de casus behandeld over de problemen van bomen in de Broekhuizenstraat. Hierbij komen dan de volgende onderdelen aanbod: Er wordt onderzoek gedaan naar de oorzaak van deze problemen en hoe men deze het best kan oplossen. Hoofdstuk 6: Conclusies en aanbevelingen. Dit zijn de conclusies, die uit het onderzoek naar voren zijn gekomen en de aanbevelingen, die gebruikt kunnen worden om de problemen in de toekomst te voorkomen. 7

8 8

9 Dit verslag is geschreven naar aanleiding van de problemen met bomen in de Broekhuizenstraat in Landgraaf. De bomen in deze straat zijn esdoorns (Acer pseudoplatanus). Deze bomen staan nu ongeveer 34 jaar. Ze vormen al lang een probleem in deze straat. Veel mensen hebben al geklaagd over de opdrukkende wortels. De trottoirtegels liggen hierdoor niet vlak meer. Naar aanleiding hiervan ben ik verder onderzoek gaan doen naar de problemen van bomen in het stedelijk gebied. 1.1 De probleemverkenning De bomen in de stad bieden de mens en het milieu veel voordelen zoals de positieve werking op het welzijn van de mens en schuilplaatsen voor de dieren. Dit onderzoek gaat over de problemen van bomen in het stedelijk gebied. Om een vergelijking te kunnen maken met de problemen in de Broekhuizenstraat heb ik eerst een vooronderzoek gedaan naar de problemen van bomen in andere steden van Nederland. Zoals hierna verder wordt besproken. Ook wordt onderzocht in hoeverre de bodem en het grondwater regime bepalend zijn voor die problemen. 1.2 De vraagstelling 1. Inleiding Om het onderzoek in goede banen te leiden is de volgende onderzoeksvraag geformuleerd: Welke problemen geven bomen in het stedelijk gebied en welke oorzaken liggen hieraan ten grondslag? Welke maatregelen kunnen genomen worden om dit te verbeteren? Deelvragen - Welke voorkomende problemen zijn veroorzaakt door bomen? - Hoe zijn deze problemen op te lossen? - Kunnen deze problemen ontstaan zijn omdat de boom niet in de natuurlijke ondergrond geplant is? - Hoe komt het dat deze Esdoorns problemen geven in de Broekhuizenstraat? - Hoe worden deze problemen aangepakt door de gemeente? - Welke conclusies en aanbevelingen kunnen er gedaan worden ten aanzien van de problemen van bomen en de gemaakte oplossingen. 9

10 Aan de hand van deze vragen is het rapport als volgt opgesteld. In hoofdstuk twee worden er beelden getoond van de meest voorkomende problemen. Het derde hoofdstuk gaat over de voorkomende problemen en de overlast die bomen veroorzaken in het stedelijke gebied. Hoofdstuk vier wordt een studie gedaan naar de relatie van bomen in hun natuurlijke ondergrond in vergelijking tot de situatie in het stedelijk gebied. Het vijfde hoofdstuk gaat over de problemen die de bomen geven in de Broekhuizenstraat. Hier wordt onderzocht hoe deze problemen zijn ontstaan en hoe ze verholpen kunnen worden. En in hoofdstuk zes worden er conclusies en aanbevelingen gedaan over de oplossingen die genoemd zijn in de casus. 10

11 11

12 Problemen met bomen die de verharding opdrukken De foto s op deze pagina geven een aantal situaties weer wat bomen met opdrukkende wortels kunnen veroorzaken. Deze foto s zijn op verschillende plekken in Nederland genomen. Dit komt omdat deze bomen meer ruimte nodig hebben om hun wortels te kunnen spreiden en om voedingstoffen te zoeken. Dit probleem treedt dan ook vaak pas op bij bomen die al ouder zijn en weinig groeiruimte hebben meegekregen of de verkeerde boomsoort is uitgekozen. 12

13 2. Beeldrapportage van bomen De schaduwoverlast van bomen De foto s op deze pagina tonen enkele voorbeelden van schaduwoverlast van bomen. Vaak werden er bomen aangeplant in openbare ruimtes en in particuliere tuinen zonder er bij na te denken hoe groot deze bomen konden worden. Niet iedere boom wordt even groot en geeft even veel schaduw. De bomen van de eerste grootte ( hoger dan 12m) geven hier de meeste overlast zoals beuk, eik, plataan. Bij sommige bewoners geeft dit overlast omdat deze bomen het licht wegnemen in huis of in de tuin. In de schaduw van deze bomen blijft het wel een paar graden koeler in de straat of in de tuin. 13

14 Overlast van bladeren en vruchten De foto s op deze pagina tonen enkele voorbeelden van overlast van bladeren en vruchten. Het is een natuurlijk proces dat bomen in de herfst de bladeren laten vallen. Deze bladeren kunnen voor overlast zorgen wanneer er een slecht opruimbeleid is bij de eigenaar van de boom zoals de gemeente. Hiermee moet men dan ook rekening houden wanneer er een boom geplant wordt. De bomen met grotere bladeren zorgen voor meer overlast dan bomen met kleinere bladeren. De snelverterende bladeren en zachte vruchten kunnen voor gladheid zorgen op het trottoir. Vooral bij nat en vochtig weer. Harde vruchten kunnen meer schade veroorzaken dan zachte vruchten. De harde vruchten zoals kastanjes kunnen deuken veroorzaken wanneer deze op auto s terecht komen. 14

15 Overige overlast De foto s op deze pagina zijn enkele voorbeelden van overlast waarbij de boom direct of indirect de veroorzaker is van de overlast. Dit kunnen de volgende problemen zijn: De overlast van vogels wordt veroorzaakt wanneer deze in de boom zitten en uitwerpselen laten vallen op plaatsen waar dit niet gewenst is. De overlast van pollen en stuifmeel wordt veroorzaakt door bomen die het zaad via de wind verspreiden. Deze pollen zitten in de lucht waarbij de mens bij inhalering een allergische reactie kan krijgen. De overlast van luizen wordt veroorzaakt wanneer de luizen hun uitwerpselen van suiker laten vallen. Alles wat onder de boom staat wordt plakkerig en vies omdat er honingdauw op komt of dat er stof aan blijft kleven. Ook bijen en wespen kunnen voor overlast zorgen wanneer deze op de bloeiende bomen en struiken afkomen en mensen bang zijn voor deze insecten. En omdat ze ook vaak uitwerpselen laten vallen waar het niet gewenst is. Ook de eikenprocessierups kan voor overlast zorgen omdat deze rupsen haartjes bevatten waar mensen uitslag van kunnen krijgen bij aanraking ervan Bron: foto s afkomstig van google 15

16 16

17 3. Problemen van bomen in het stedelijk gebied. Bomen in de stad zijn mooi en geven de stad een groen uiterlijk. Maar deze bomen kunnen in de loop van de tijd toch problemen gaan geven. Dit zijn wel situatieafhankelijke problemen. De problemen van bomen in dit hoofdstuk zijn in twee categorieën in te delen. De eerste categorie is de overlast die de boom veroorzaakt. Dit zijn klachten van bewoners ter plaatse. Hierbij komen de volgende meest voorkomende klachten naar voren zoals: het bladval en vruchtval, de bladaantasters zoals de luis, het licht dat de boom weg neemt en het stormgevaar waar deze bewoners zich zorgen om maken. De tweede categorie is de kapitaalvernietiging die een boom kan veroorzaken. Hierbij moet gedacht worden aan de volgende problemen zoals: opdrukkende verharding, kapotte riolen, kabels en leidingen en kapotte muurtjes en funderingen. Dit hoofdstuk wordt als volgt opgebouwd: Paragraaf 3.1. De problemen die bomen kunnen geven. Paragraaf 3.2. De overlast die bomen kunnen veroorzaken. Paragraaf 3.3. De bomen die de minste en meeste problemen kunnen veroorzaken. Paragraaf 3.4. Hier worden de standplaatsomstandigheden besproken. 3.1 De problemen die bomen opleveren. wortels goed spreiden zodat hij een goede verankering kan creëren. Hoe dichter de wortels bij het maaiveldniveau groeien hoe korter de krachtarm is. De krachtarm bepaalt hoeveel weerstand er op de boom kan worden uitgeoefend. De wortels van een boom die net onder het maaiveld groeien, kunnen overlast veroorzaken. (zie afb. 3.1) Wanneer deze wortels worden verwijderd kan de boom instabiel worden. De boom reageert hierop door nieuwe wortels aan te maken. Als deze wortels niet op tijd de juiste verankering kunnen bieden bij een storm dan is de kans groot dat deze boom omvalt. Bij dit probleem kan er kapitaalvernietiging optreden aan de verharding en omliggende tuinmuren en funderingen. Hoe kunnen deze problemen ontstaan.? Een te hoge grondwaterstand; Bij een hoge grondwaterstand wordt de wortelbare ruimte kleiner. De meeste bomen die met de wortels in het water staan verstikken. Hierdoor gaat de boom zijn wortels meer spreiden dicht onder het maaiveld. Waardoor bijvoorbeeld de verharding opgedrukt wordt. In deze paragraaf wordt beschreven welke problemen er kunnen ontstaan met bomen in het stedelijk gebied en wat hiervan de oorzaak is. Ook worden er enkele oplossingsrichtingen beschreven. De volgende problemen komen aanbod: De opdrukkende wortels; Bomen die kunnen omvallen; Bomen waar takken uit kunnen breken; Bomen met kabels en leidingen; Problemen met rioleringen en bomen Probleem van opdrukkende wortels. Bomen hebben wortels nodig om in leven te blijven. Een boom gebruikt deze wortels voor verschillende doeleinden. De belangrijkste zijn: Dat de wortels voor stabiliteit zorgen en voor voedsel en vochtopname. De wortels zorgen ervoor dat de boom zware stormen kan overleven. Een boom moet daarom genoeg ruimte hebben. Wanneer een boom genoeg ruimte heeft kan hij zijn Afb. 3.1 Tekening van een vertakt boomwortelstelsel wanneer men de bovenste wortels zou weghalen kan de boom instabiel worden. Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied 17

18 3.1.1 Bomen en verharding Het verstoort het esthetisch beeld van de straat; Een verharding die niet egaal vlak uitziet zorgt voor een onverzorgd uiterlijk van de straat of het plein. Hierdoor neemt de kwaliteit van de openbare ruimte af. Hier worden enkele oplossingsrichtingen gegeven die het probleem kunnen oplossen of voorkomen. Bij deze oplossingsrichtingen kan er onderscheid worden gemaakt in het voorkomen en het oplossen van het probleem. Bij opdrukkende verharding is het voorkomen ervan het meest efficiënt. Afb. 3.2 Wortelopdruk in trottoir. Een beperkte groeiruimte; Deze beperkte ruimte komt door het stedelijke klimaat om alles maar te verharden. Deze verharding heeft een goede fundering nodig. Zeker wanneer in de fundering ook nog bomen geplant moeten worden. (zie afb. 3.2) En als dit gebeurt zonder enige groeiplaatsverbetering dan wordt de boom vaak letterlijk in een bloembak geplant omdat de omliggende grond dan zo verdicht is. Het gevolg hiervan kan zijn dat de boom moeilijkheden krijgt met de vocht- zuurstof en mineralenvoorziening. De boom heeft het ook moeilijk in deze verdichte grond om met zijn wortels houvast te vinden. Hierdoor kan het voorkomen dat de boom met zijn wortels door het cunet van de bestrating groeit om hier houvast of vocht en mineralen te vinden. Wanneer deze wortels groter worden is de kans groot dat de verharding omhoog komt. (zie afb. 3.3) Om opdrukkende verharding te voorkomen zijn enkele maatregelen voorhanden die bij de aanplant van de boom kunnen worden toegepast. Deze zijn: Een boomsoort die voldoet aan de eisen van de standplaats. Deze maatregel dient al te worden onderzocht bij het maken van een ontwerp van een buitenruimte. Hierbij moet de boom worden afgestemd op de situatie waar hij komt te staan of de plantplaats moet aangepast worden aan de boomsoort keuze. Er moet hierbij vooral rekening gehouden worden met de grondwaterstand, de grondsoort en of de boom in de verharding komt te staan. Een boomsoort met agressieve wortelgroei; Deze boomsoorten wortelen van nature erg oppervlakkig. En kunnen de verharding eerder opdrukken. Dit leidt tot: Gevaarlijke situaties; Deze situatie ontstaat wanneer er tegels omhoog gaan staan in de verharding. Deze omhoog komende tegels kunnen er voor zorgen dat mensen erover kunnen struikelen. Afb. 3.3 Beuk op een plein helemaal dichtgestraat waardoor hij de verharding opdrukt. 18 Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied

19 Het positieve punt is dat deze boom geschikt is voor de situatie en weinig overlast zal veroorzaken. De negatieve punten zijn dat de ontwerper beperkt wordt in zijn boomsoorten keuze en er geen boom geplant wordt. Of er wordt een andere boomsoort geplant waarvan de aanleg kosten duurder zijn omdat er speciale groeivoorzieningen moeten worden getroffen. Een boomwortelgeleiding. De wortelgeleiding wordt meestal bij de aanplant van boom aangelegd. Een voorbeeld is Deeproot. (zie afb. 3.4 t/m 3.7) Zodat de wortels van de boom gedwongen worden omlaag te groeien. De positieve aspecten van deze maatregel zijn. Dat de boom in een bestrating kan worden toegepast en dat de wortels omlaag geleid worden om zo te voorkomen dat deze onder de verharding terecht kunnen komen. Ook wordt deze maatregel gebruikt om te voorkomen dat de wortels tussen de kabels en leidingen gaan groeien. De negatieve aspecten van deze maatregel zijn. Bij een goede plaatsing van het materiaal zal men weinig last hebben van de wortels. Bij de plaatsing moet het materiaal 2cm boven het maaiveld uitsteken omdat anders de wortels alsnog over de wortelgeleiding heen groeien waardoor hij zijn waarden verliest. De grond aan de buitenkant van de geleiding dient stevig aangedrukt te worden. Omdat anders de wortels nog via de onderkant weer naar het maaiveld kunnen groeien en zo alsnog problemen veroorzaken. Bij deze maatregel moet men ook rekening houden met de grondwaterstand. De meeste wortels groeien niet in het vol capillaire gebied. De hoogte van de wortelgeleiding is dan afhankelijk van de hoogte van de grondwaterstand. Het advies is om 20 cm ruimte te laten tussen de grondwaterstand en de onderkant van de wortelgeleiding. De volgende maatregelen zijn situatie afhankelijk en worden bepaald door de mate van verkeersdruk. Greenmax.eu Afb. 3.4 Aanbrengen van wortelgeleiding bij aanplant van een nieuwe boom. Greenmax.eu Afb. 3.7 Deeproot boomwortel - geleiding langs kabels en leidingen. Greenmax.eu Afb. 3.5 Deeproot scherm. Greenmax.eu Afb. 3.6 Deeproot boomwortel - geleiding in trottoir. Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied 19

20 Het toepassen van bomengrond. Bomengrond kan alleen in de plantgaten en plantstroken gebruikt worden wanneer de aanwezige grond ongeschikt is om in te planten. Dit kan zijn in nieuwbouwwijken met een opgespoten laag zand of in een bodem met een slechte structuur. Bomengrond kan een goedgekeurde grond zijn uit de omgeving. Het positieve aspect van deze manier is dat de grond een goede zuurstofvoorziening en waterbergingscapaciteit heeft. De negatieve aspecten zijn wanneer de omliggende verharding bij een relatief kleine groeiplaats met bomengrond wordt afgewaterd, loopt een boom het risico te verzuipen. Dit komt dan door het groot waterbergend vermogen van bomengrond in vergelijking met de omgeving. De bomengrond is niet geschikt om gebruikt te worden onder de verharding omdat deze grond nog inklinkt en weinig draagkracht heeft. Het toepassen van bomenzand. Bomenzand kan worden toegepast onder lichte en middel zware belastingen zoals trottoirs, fietspaden en parkeerplaatsen. Bomenzand is een mengsel tussen eentoppig zand en uitgecomposteerde houtcompost. Dit zand is hoekig waardoor het een stevige structuur heeft en waarin de compost voor het waterbergend vermogen zorgt. (zie ook afb. 3.8 en 3.9) De positieve aspecten van dit materiaal zijn. Door de stevige structuur is het goed te gebruiken onder licht belastbare verhardingen zonder dat deze veel verzakken. Bied ook een grotere groeiruimte voor de wortels onder de verharding. Bij de goede wijze van verdichten blijft er ook nog voldoende vocht en zuurstof over in het bomenzand. Vanhel voirt groenprojecten Afb. 3.8 Het toepassen van bomenzand voor onder verharding. Loonbedrijf uitbeijerse Afb. 3.9 Bomenzand in opslagbunker. De negatieve aspecten van dit materiaal zijn. Wanneer het zand ondeskundig wordt aangebracht kunnen er verzakkingen optreden. Ook bevat het bomenzand in verhouding weinig organische stof waardoor de bomen in een erg schrale grond staan. Door het eentoppig zand is er een gebrek aan kleine poriën hierdoor is er een verminderende vochtberging en capillaire werking. Afb Het gebruik van boomkratten onder de verharding. ruimte voor de stadboom 20 Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied

21 Het toepassen van bomengranulaat. Bomengranulaat bevat naast fijn gesteente ook organische stabilisatoren en klei, die moet zorgen voor het vochthoudend vermogen en direct opneembare mineralen. Bomengranulaat kan een zwaardere verkeersdruk aan dan bomenzand. Onder rijwegen en pleinen dient bomengranulaat zowel als fundering voor de verharding als groeiplaats voor de bomen. De positieve punten van bomengranulaat. Na verdichting van het granulaat blijft er nog genoeg ruimte over voor de wortelgroei, zuurstofhuishouding en infiltratie van het water. Door het zeer poreuze karakter van het bomengranulaat heeft het een remmende werking op de piek afvoeren van het hemelwater bij hoosbuien. De negatieve punten van het bomen granulaat. Bij een zeer dichte verharding kan er wel eens een zuurstof tekort optreden wanneer er geen beluchtingsysteem is aangelegd. De herplant van bomen wordt lastig in bomengranulaat omdat men door de sterk verdichte laag moet graven dat arbeidsintensief is. Dit geldt hetzelfde voor een verplaatsing van een civiel onderdeel in het bomengranulaat. Het toepassen van boomkratten. Boomkratten worden gemaakt van kunststof. Met deze kratten is een ondergronds geraamte te bouwen die de benodigde doorwortelbare ruimte van de boom beslaat. Deze kratten vormen een dragende constructie voor de bovengrondse belasting. De aanwezige grond mits deze van goede kwaliteit en samenstelling is kan worden gebruikt. Eventueel kan deze gemengd worden met goede kwaliteit grond zoals bomengrond. Deze grond wordt dan gebruikt om de kratten te vullen. Deze kratten worden daarna met een waterdoorlatend geotextiel afgedekt om te voorkomen dat het cunetzand zich mengt met de grond in de kratten. (zie afb. 3.10) De positieve aspecten van boomkratten. De boomkratten bieden een goede bescherming voor de boomwortels. De boomkratten geven de bovengrondse druk direct door aan de onderliggende grondlagen. Hierdoor blijven de wortels bespaart. De boom heeft genoeg wortelbare ruimte mits het goed is aangelegd. De negatieve aspecten van boomkratten. De boomkratten kunnen alleen lichte verkeersdruk of kortstondige zwaardere Treegroundsolution Afb Het aanleggen van een boombunker onder een parkeerplaats. piekbelasting verdragen. De boomkratten zijn in verhouding nogal duur in de aanleg. Voor prominente plekken kan dit nog een oplossing zijn. Bij deze methode is vaak een water en beluchtingsysteem nodig. Het toepassen van een boombunker Het principe van een boombunker is hetzelfde als bij de boomkratten De bunker kan gebruikt worden bij continu zware verkeersbelasting. Een boombunker bestaat uit een betonnen constructie met een betonnen dekplaat waar de bestrating overheen gelegd kan worden. Deze bunker wordt ook weer met de zelfde grond gevuld als bij de boomkratten het geval is. (zie afb. 3.11) De positieve aspecten van een boombunker. Bij goede aanleg biedt het de boom voldoende groeiruimte voor tientallen jaren. Goed bestand tegen zware belasting zonder verzakkingen. Bied goede bescherming aan de wortels in het stedelijk gebied waar veel graafwerkzaamheden plaats vinden. De negatieve aspecten van de boombunker. De boombunker is een dure constructie. Omdat het een zware constructie is moet zwaar Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied 21

22 materieel ingezet worden om het aan te leggen. Bij een boombunker is een hemelwaterinfiltratie systeem nodig. Bij verkeerde aanleg kan het nadelig zijn voor de boom. Een boombunker heeft stevige randen waar de wortels van de boom niet doorheen kunnen wanneer deze te weinig wortelruimte hebben. Bij het oplossen van opdrukkende verharding bij bestaande bomen kunnen de volgende maatregelen worden toegepast. Het toepassen van wortelbruggen. De wortelbruggen met het type Watershell, zijn een soort kunststof krukken die men voornamelijk gebruikt bij een renovatie van een weg of een plein waar al bomen staan. (zie afb. 3.12) Deze wortelbruggen geven bescherming aan de boomwortels. De ontstane luchtlaag onder de wortelbrug voorkomt dat deze wortels de bestrating op kunnen drukken. Deze wortelbruggen kunnen ook nog deels met bomengrond of aanwezige goede grond gevuld worden. Waterblock Afb Het toepassen van wortelbruggen bij een renovatie van een oprit. De positieve aspecten van wortelbruggen. De wortelbruggen kunnen gebruikt worden bij bestaande bomen waarbij een nieuwe wegconstructie of een herstructurering plaatsvindt. Bij deze oplossing kunnen veel oude bomen bespaard blijven. Ze kunnen een vrij zware verkeersdruk aan zoals bij wegen, pleinen en fietspaden. Tevens hebben ze een flexibele maatvoering De negatieve aspecten van wortelbruggen. Het is best een dure oplossing wanneer dit maar voor korte duur is. Ook moet men er voor zorgen dat de boom voldoende vocht en zuurstof ter beschikking heeft. De constructie moet altijd een vlakke en stabiele ondergrond hebben. Er is nauwelijks inspectie mogelijk. Bij het aanleggen van wortelbruggen bij bestaande bomen zijn er veel beschadigingen aan de wortels door het weghalen of wegzuigen van de grond. Het verhogen van het trottoir. Bij het ophogen van het trottoir wordt er ongeveer 10 cm zand bovenop het bestaande maaiveld aangebracht om zo boven de wortels uit te komen. (zie afb. 3.13) Waterblock Afb Een verhoogd fietspad om wortelopdruk te verhelpen. 22 Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied

23 De positieve punten van het verhogen. Het is een eenvoudige en snelle manier om het probleem op te lossen. Het is ook een goedkope oplossing. De negatieve punten van het ophogen. De oplossing is maar van korte duur omdat de wortels de verharding weer zullen opdrukken. Ook moet er rekening gehouden worden met de afwatering van het trottoir. Tevens moet men bekijken of voetgangers en invaliden hier geen hinder van ondervinden. Afb De bomen verdwijnen hier ook in een later stadium maar hebben ze al vast de omhoog gedrukte verharding weggehaald om er voor te zorgen dat er zo min mogelijk ongelukken kunnen gebeuren op het trottoir. Het verwijderen van de verharding. Het verwijderen van de verharding gebeurt op de plaatsen waar de wortelopdruk extreme vormen aanneemt. (zie afb. 3.14) Hier wordt dan de verharding weggenomen en een border voor terug geplaatst. Het positieve aspect van het verwijderen. De wortelopdruk is op een eenvoudige manier verholpen. De negatieve aspecten van het verwijderen. Het is niet overal mogelijk om het trottoir zomaar te verwijderen. De loopmogelijkheden worden beperkt voor de voetganger. De voetganger gaat door de border heen lopen. Het weghalen van wortels in een vroeg stadium. Bij het vroeg weghalen van de wortels is het probleem wel voor even opgelost maar de nadelen ervan zijn dat de boom instabiel kan worden of hierdoor nog extra wortelgroei aanmaakt waardoor men nog meer problemen kan verwachten. Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied 23

24 3.1.2 Bomen en instabiliteit Probleem van bomen die kunnen omvallen. Bomen in het stedelijk gebied mogen niet zomaar omvallen zoals dat vaak wel toegestaan is in een natuurgebied. In het stedelijk gebied kunnen ze dan ook een gevaar opleveren. Vooral bomen die langs de straat staan kunnen schade aan auto s of huizen veroorzaken, en mensen lichamelijk letsel toebrengen. De eigenaar van de boom is verantwoordelijk voor de gesteldheid van de boom. Deze moet regelmatig gecontroleerd worden op de conditie en veiligheid. Wanneer er iets gebeurt met de boom kan men met het inspectierapport aantonen dat de boom is gecontroleerd en in welke conditie de boom is. Hoe kunnen deze problemen ontstaan? Beperkte groeiruimte Door deze beperkte groeiruimte komen er slechte groeiomstandigheden voor. Hierdoor kan een boom slechter gaan functioneren en een verminderde weerstand krijgen waardoor hij in verschillende delen infecties kan oplopen. Wanneer de infectie plaats vindt in de wortels is het mogelijk dat de boom instabiel wordt. (zie afb. 3.15) Hoge grondwaterstand Door een plotselinge hoge grondwaterstand kan de bodem verzadigd raken waardoor hij minder draagkracht kan bieden aan zware bomen. Door deze verminderde draagkracht van de bodem kunnen bomen omvallen. (zie afb. 3.16) Beschadigingen aan wortels Het beschadigen van wortels kan gebeuren bij graafwerkzaamheden of wanneer de wortels afkapt worden omdat deze de verharding opdrukken. Door deze beschadigingen kan de boom onstabiel worden en omvallen. (zie afb. 3.18) Door ziekten Door een infectie van een bacterie, schimmel of virus kan de conditie van een boom achteruitgaan. Vooral bij een houtrotschimmel zoals een witrot en bruinrotschimmel is het gevaar het grootst. Hierdoor kan de boom instabiel worden en bij een sterke wind afbreken. Afb Beperkte groeiruimte van boom. Afb Hoge grondwaterstand. 24 Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied

25 Door zware stormen Dit probleem ontstaat voornamelijk in de zomer wanneer de bomen vol in het blad zitten. Als deze boom zich niet goed heeft verankerd zou hij om kunnen vallen. (zie afb. 3.17) Afb Zware storm geweest. Google foto Dit leidt tot: Gevaarlijke situaties Wanneer bomen in het stedelijk gebied omvallen, kunnen er gevaarlijke situaties ontstaan. Vooral omdat deze bomen zomaar kunnen omvallen en op een passerende auto, fietser, of voetganger terecht kunnen komen. Deze bomen moeten dan ook gecontroleerd worden op deze bovenstaande punten. Want de eigenaar is verantwoordelijk voor de schade. Hier worden enkele oplossingsrichtingen gegeven die het probleem kunnen oplossen of voorkomen. De oplossingen die hieronder genoemd worden zijn alleen maatregelen die worden gedaan om te voorkomen dat bomen kunnen omvallen Deze maatregelen zijn als volgt: Een boomsoort die voldoet aan de eisen van de standplaats. Deze maatregel dient al te worden onderzocht bij het maken van een ontwerp van een buitenruimte. Hierbij moet de boom worden afgestemd op de situatie waar hij komt te staan of de plantplaats moet aangepast worden aan de boomsoortkeuze. Er moet hierbij vooral rekening gehouden worden met de grondwaterstand, de grondsoort en of de boom in de verharding komt te staan. Het positieve aspect van deze maatregel is. Rekeninghoudend met bovenstaande maatregelen zal deze boom weinig problemen veroorzaken. Afb Beschadiging aan wortels door rioolwerkzaamheden. Alex de meijer De negatieve aspecten van deze maatregel zijn. Dat er alleen nog maar boomsoorten geplant worden die weinig overlast veroorzaken waardoor een eentonig beeld ontstaat in het stedelijk gebied.bij dezelfde soorten zullen ziektes zich sneller verspreiden. De ontwerper zal beperkt worden in zijn boomsoortenkeuze, wat kostenverhogend kan werken omdat er speciale groeivoorzieningen gemaakt moeten worden. Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied 25

26 Het toepassen van een VTA controle op de boom. Een VTA controle (Visual Tree Assesment oftewel visuele boomcontrole) wordt tegenwoordig bij ieder gemeente toegepast die te maken heeft met bomen in de openbare ruimte. De gemeente Heerlen heeft de VTA controle al 12 jaar in gebruik. De VTA controle wordt doorgaans bij gezonde bomen 1 x in de 3 jaar gedaan.bij attentie bomen wordt er 1 x per jaar gecontroleerd omdat hier de gevaarzetting verhoogd is. (Zie bijlage 4 voor VTA controle formulier en zie ook afb. 3.19) De positieve aspecten van deze maatregel zijn. Met een VTA controle kan aangetoond worden of de boom een gevaar oplevert of niet. Iedere gemeente moet een boomveiligheidscontrole uitvoeren. Hiervoor kunnen ze de VTA controle toepassen deze controle kan ook als bewijslast gebruikt worden wanneer iets met de boom gebeurd. Het negatieve aspect van deze maatregel is. Dat er maar op een moment een opname wordt gemaakt van de conditie van de boom. In de boom kan al een schimmel zitten die aan de buitenkant van de boom niet zichtbaar is of maar een periode zichtbaar is. Hierdoor kan de boom veilig worden verklaard terwijl hij onveilig kan zijn. Pks boomverzorging Afb VTA controle bij een boom. Bij verder onderzoek kan gekeken worden naar de volgende maatregelen. Het verankeren van de boom bij lichte wortelschade. Een boom kan men verankeren als de stabiliteit van de boom in gedrang komt. Dit kan de veiligheid van de omgeving in gevaar brengen. Normale bomen worden dan geveld maar wanneer dit een bijzondere boom is kan men overwegen om de boom te verankeren om deze te kunnen behouden en om de veiligheid te garanderen. (zie afb en 3.21) De positieve aspecten van de maatregel zijn. Dat verzwakte bomen zich weer kunnen versterken en dat oude bomen een langere levensduur kunnen hebben als deze op een prominente plaats staan. De negatieve aspecten van deze maatregel zijn. De nadelen van verankering kunnen zijn dat de boom lui wordt en zich niet verder verankerd wat nodig is voor de stabiliteit. Uit het esthetisch oogpunt ziet verankering niet mooi uit in het straatbeeld. En verankering kan insnoering veroorzaken bij de stam. Bpboomverzorging Afb Verankering van een boom om te voorkomen dat deze kan omvallen. 26 Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied

27 Het verwijderen van de boom en een nieuwe plaatsen. Deze maatregel is de eenvoudigste oplossing om het probleem op te lossen. De positieve aspecten van deze maatregel zijn. De problemen zijn verdwenen die door de oude boom werd veroorzaakt. En hebben jonge bomen weer een nieuwe kans. Hierbij kan ook weer de keus worden gemaakt uit een boomsoort die op deze plaats minder overlast zal veroorzaken. De negatieve aspecten van deze maatregel zijn. Wanneer uit een volwassen bomenlaan bomen uitgehaald worden kan de structuur van de bomenlaan aangetast worden. En bij de aanplant van een nieuwe boom duurt het weer jaren voordat de structuur hersteld is. Ditzelfde geldt ook voor een plein. (zie afb. 3.22) Stadbomenvademecum 3b Afb BIj wortelverlies worden bomen tijdelijk verankerd totdat ze weer geheeld zijn. Afb Verwijderen van een slechte boom en een nieuwe plaatsen. Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied 27

28 3.1.3 Bomen met gevaarlijke takken Probleem van de takken die kunnen uitbreken uit bomen. In de natuurlijke situatie breken er ook altijd takken uit bomen die verschillende afmetingen kunnen hebben. In de natuur veroorzaakt dit vaak geen gevaarlijke situatie. Het ligt eraan hoe druk dit natuurgebied bezocht wordt. In de stad kan dit wel voor gevaarlijke situaties zorgen, vooral als deze bomen in het straatprofiel staan. Hoe kunnen deze problemen ontstaan? Door gebrekkig onderhoud Als de boom niet goed is onderhouden, kunnen er dode takken in de boom zitten die bij een zware wind of bij sneeuwval kunnen uitbreken. Ook kunnen er plakoksels ontstaan, deze hebben niet zo n goede houvast als een normale tak. Als deze plakoksel te zwaar wordt zou hij kunnen uitbreken. (zie afb. 3.25) Afb Aantasting door massaria waardoor deze tak af zou kunnen breken. de Groot Een schimmelaantasting Een schimmelaantasting zou takken bros kunnen maken, zo n tak kan bij een zware wind, het eigen gewicht of sneeuwval uitbreken. De massaria ziekten is een van de veroorzakers van dit probleem. (zie afb en 3.24) Maar ook bruinrot en witrot schimmels kunnen ervoor zorgen dat takken uitbreken. Laaghangende takken Dit kan gebeuren wanneer een boom niet goed is opgekroond. (zie afb. 3.26) Deze laaghangende takken zorgen voor overlast bij vrachtauto s. Dit probleem komt wel eens voor in kleine straten waar niet veel vrachtverkeer komt. Afb Schimmel aantasting door massaria. Dit leidt tot: Gevaarlijke situaties Voor passerende auto s, fietsers en voetgangers kan dit voor gevaarlijke situaties zorgen. Dit gebeurd wanneer zieke of beschadigde takken uit de boom breken. Wanneer deze takken van groot formaat zijn kunnen ze schade of letsel veroorzaken. De eigenaar van de boom is hiervoor verantwoordelijk. Bpboomverzorging Afb Hier is een plakoksel ontstaan deze tak zou een gevaar kunnen opleveren voor de omgeving. Dit kan ontstaan zijn door gebrekkig onderhoud. 28 Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied

29 Hier worden enkele oplossingsrichtingen gegeven die het probleem kunnen oplossen of voorkomen. De oplossingsrichtingen voor uitbrekende takken kunnen de volgende maatregelen getroffen worden. Deze maatregelen zijn als volgt: Een boomsoort die voldoet aan de eisen van de standplaats. Met deze maatregel kan voorkomen worden dat er verkeerde boomsoorten langs de weg komen te staan die voor overlast in het verkeer zorgen ( zie ook punt 2 in dit hoofdstuk omvallen van bomen) Het toepassen van een VTA controle op de boom Voor deze maatregel zie subparagraaf omvallen van bomen in dit hoofdstuk. Afb Laaghangende takken langs de weg. Begeleidingssnoei van bomen die langs de weg staan. Begeleidingssnoei wordt al toegepast bij jonge bomen op de kwekerij. Bij deze jonge snoei krijgen deze bomen een mooiere kroon. Begeleidingssnoei wordt ook toegepast om te voorkomen dat laaghangende takken voor overlast kunnen zorgen in het verkeer. (zie afb. 3.27) Het positieve aspect van deze maatregel is. Dat de laaghangende takken al bij voorbaat worden weg gesnoeid voordat ze hinder kunnen geven aan het verkeer en schade brengen aan de boom. Het negatieve aspect van deze maatregel is. Bij een verkeerde begeleidingssnoei kunnen er nog takken aan de boom groeien die voor overlast kunnen zorgen in het verkeer.ook kan bij verkeerd snoeien de boom beschadigd raken en gevoelig worden voor infecties. van Esch Afb Begeleidingssnoei van bomen langs de weg om uitbreken van takken te voorkomen. Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied 29

30 3.1.4 Bomen en leidingen Problemen met kabels en leidingen. Bomen in het stedelijk gebied krijgen ook steeds minder ruimte onder de grond. Dit komt door de intensivering van de kabels en leidingen ondergronds. (zie afb. 3.28) Hoe kunnen deze problemen ontstaan? De beperkte ruimte Wanneer een boom te weinig ruimte heeft om te groeien kan hij met zijn wortels op zoek gaan naar ruimtes waar makkelijker voedsel en vocht te vinden is. De grond is bij de kabels en leidingen losser dan de omliggende grond. Dit komt omdat deze grond steeds opengehaald wordt. De wortels vinden het aantrekkelijk om hier te groeien. De wortels zoeken altijd de weg met de minste weerstand. Dit leidt tot: Storingen Dit gebeurt wanneer de wortels tussen de kabels en leidingen gaan groeien. Omdat deze wortels steeds dikker worden verplaatsen de kabels en leidingen zich en kunnen beschadigd raken.(zie afb. 3.29) Hierdoor kunnen storingen optreden. Afb Hier hebben ze deels boomwortels beschadigd bij het op graven van kabels en leidingen. Gevaarlijke situaties Omdat deze wortels storingen veroorzaken aan kabels en leidingen zouden er gevaarlijke situaties kunnen ontstaan. Enkele voorbeelden zijn een kapotte gasleiding en waterleiding. Bij een kapotte waterleiding kan de grond ernstig verzakken. Hier worden enkele oplossingsrichtingen gegeven die het probleem kunnen oplossen of voorkomen. Het plaatsen van een wortelscherm langs de kabels en leidingen. Een wortelscherm is een kunststof schot dat verticaal in de grond wordt aangebracht en ongeveer 2cm boven het maaiveld uitsteekt. Het wortelscherm wordt op een minimale afstand van 2m tot de stam geplaatst. Dit wortelscherm kan in de lengte richting langs kabels en leidingen worden geplaatst om te voorkomen dat de wortels hier tussendoor gaan groeien. (zie afb en 3.31) Afb Wortelschade bij graafwerkzaamheden. 30 Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied

31 Greenmax.eu Afb Het plaatsen van een wortelscherm. Greenmax.eu Afb Rootblock boomwortel - wering langs kabels en leidingen. Het positieve aspect van wortelwering is. De wortels kunnen niet meer tussen de kabels en leidingen groeien en hierdoor storingen veroorzaken in het systeem. Het kan ook bij bestaande bomen geplaatst worden. Men moet wel zorgen dat er geen tot weinig wortels beschadigd raken. De negatieve aspecten van wortelwering zijn. Bij een verkeerde plaatsing kunnen de wortels er nog overheen of eronderdoor groeien waardoor de wortelwering zijn effect verliest. Controleren of de situatie wel geschikt is voor een boom. Bij deze maatregel wordt er van te voren gecontroleerd of het wel mogelijk is om bomen te planten met de benodigde groeiplaatsvoorzieningen. Per situatie wordt dan gekeken of er genoeg groeiruimte voor de boom aanwezig is. Deze boom moet dan tot een volwassen exemplaar kunnen uitgroeien zonder veel problemen te veroorzaken. De positieve aspecten van deze maatregel zijn. Dat de boom voldoende groeiruimte houdt en zo in de grond als boven de grond weinig problemen zal veroorzaken. Bij een goed beleid zal er een goede plantplaats gemaakt worden voor een boom die voldoet aan de eisen van die plantplaats. De negatieve aspecten van de maatregel zijn. Door deze maatregel zullen er minder bomen aangeplant worden dit zou nadelige gevolgen kunnen hebben voor de natuur in de stad. Het is ook duurder in de aanleg wanneer men een goede plantplaats wil maken voor de boom op een plek waar dit moeilijk zal gaan. De boomsoorten keuze zal ook beperkt zijn om een geschikte boom te vinden. Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied 31

32 3.1.5 Bomen en riolering Problemen met rioleringen. Omdat de ruimte onder de grond steeds voller wordt, krijgen de bomen minder ruimte om zijn wortels te spreiden. Hierdoor gaan bomen op zoek naar voedsel en vocht.dit kunnen ze vaak bij kapotte riolen vinden. (zie afb. 3.35) Hoe kunnen deze problemen ontstaan? Dit probleem kan ontstaan als er een verouderd riool in de buurt van een boom ligt die te weinig wortelruimte heeft en op zoek is naar vocht en voedingstoffen. Wanneer dit riool ook nog eens kapot is, vindt de boom met zijn wortels hier zijn behoefte. De boom kan met zijn wortels door het gat van het riool kruipen en problemen veroorzaken. Dit leidt tot: Verstoppingen Omdat deze wortels het riool inkruipen, kunnen ze verstoppingen veroorzaken (zie afb. 3.33) waardoor het probleem als maar erger wordt. Dit gebeurt vaak in het verbindingsriool tussen het huis en het straatriool. Hier worden enkele oplossingsrichtingen gegeven die het probleem kunnen oplossen of voorkomen. Een goed riool aanleggen. Bij het aanleggen van een goed riool kunnen al veel problemen voorkomen of verholpen worden. (zie afb. 3.32) Wanneer er een goed riool ligt zal er geen vloeistof uit het riool kunnen lekken waar boomwortels op af kunnen komen. De positieve aspecten van deze maatregel zijn. Dat het riool weinig problemen zal geven. De boomwortels zullen moeilijker of helemaal niet het riool in kunnen groeien. Afb Vervangen van riolen. Alex de meijer Het negatieve aspect van deze maatregel is. Bij reparatie van het riool treedt er geen vocht meer naar buiten.in armoedige omstandigheden kan de boom geen voeding meer krijgen en hierdoor sterven. Rioolnet afferden Afb De wortels van een boom die een riool zijn binnen gedrongen. 32 Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied

33 Controleren of de situatie wel geschikt is voor een boom. Voor deze maatregel zie subparagraaf problemen met kabels en leidingen. Een plantgat maken dat voldoende wortelruimte heeft. Het maken van zo n plantgat heeft zo zijn voor en nadelen in het ontwerp van bijvoorbeeld een straatprofiel. (zie afb. 3.34) De positieve aspecten van deze maatregel zijn. Dat de boom al bij de aanplant voldoende ruimte heeft om te wortelen en hierbij geen overlast kan veroorzaken bij de riolering omdat hij genoeg voedingstoffen ter beschikking heeft. Afb Deze boom heeft hier voorlopig voldoende wortelruimte. De negatieve aspecten van deze maatregel zijn. Dat dit ten koste gaat van de ruimte die gebruikt kan worden voor de aanleg van kabels, leidingen en riolering. Wanneer dit in het trottoir aangelegd wordt zal er voor het trottoir extra stevigheid gemaakt moeten worden doormiddel van kratten of bomenzand Kroezen rioolbeheer Afb Een kapot riool veroorzaakt door wortels en slecht riool. Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied 33

34 3.2.1 Overlast van honingdauw 3.2 De overlast die bomen kunnen veroorzaken. In het stedelijk gebied kunnen bomen ook overlast veroorzaken waar mensen over kunnen klagen vooral dicht bij huis. Bij deze mensen zijn de goede aspecten tegenover de overlast wat de boom veroorzaakt niet belangrijk. Deze mensen willen de boom dan zo snel mogelijk weg hebben. Hieronder worden enkele overlast punten behandeld Honingdauw en roetdauw Overlast van bomen die schaduw geven of uitzicht wegnemen De overlast van bladval Overlast door pollen en stuifmeel Overlast van zaden en vruchten Overlast van dieren en andere viezigheden Honingdauw en roetdauw. Dit probleem kan vooral voorkomen in straten waar diverse linde- en esdoornsoorten zijn geplant als laan- of straatboom. Hoe kan deze overlast ontstaan? Dit gebeurt wanneer luizen op deze bomen afkomen en plantensappen opzuigen uit de bladeren. (zie afb. 3.37)Op alles wat onder deze bomen staat komen deze kleverige druppels terecht. (zie afb. 3.36) Wanneer deze druppels even blijven zitten ontstaat er roetdauw hierdoor ontstaan zwarte kleverige vlekken. De klimaatverandering speelt ook een rol in de overlast. Door de warmere winters in Nederland blijft er steeds meer ongedierte in leven die voor overlast kunnen zorgen. Dit leidt tot: Overlast bij terraseigenaren en autobezitters. Deze roetdauw zorgt voor overlast bij cafetaria die het meubilair buiten hebben staan en voor auto bezitters die hier de auto moeten parkeren. Hierdoor moet de cafetaria het terras iedere dag schoonmaken anders lopen ze klandizie mis. Afb Honingdauw op auto. BSI bomenservice Afb Luizen aantasting. Google foto 34 Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied

35 Afb De Tilia cordata Rancho heeft minder last van luizen. Google foto Hier worden enkele oplossingsrichtingen gegeven die de overlast kunnen oplossen of voorkomen. Het biologisch bestrijden van luis is steeds meer in opmars omdat er steeds meer bestrijdingsmiddelen verboden worden om te gebruiken tegen luis. Voor deze overlast worden hier enkele oplossingsrichtingen gegeven. Een boomsoort die voldoet aan de eisen van de standplaats. Bij deze maatregel geld dat er gekeken moet worden naar boomsoorten of variëteiten ervan die niet gevoelig of weinig gevoelig zijn voor bladluis. (zie afb. 3.38) En wanneer de boom voldoet aan de eisen van de standplaats zullen andere problemen ook minder voorkomen zoals opdrukkende verharding. De positieve aspecten van deze maatregel zijn. Dat er minder honingdauw voorkomt op alles dat zich onder de boom bevindt. Hierdoor hebben de bewoners minder last van vieze auto s en terrassen. Wanneer een boom een goede standplaats heeft is hij ook gezonder en minder vatbaar voor luizen en andere ziektes. De negatieve aspecten van deze maatregel zijn. Dat er maar bepaalde boomsoorten overblijven in het straatbeeld die resistent zijn voor luizen en hierdoor zou een eentonig beeld kunnen overblijven. Een ander nadeel hiervan is dat er minder luizen zullen voorkomen en hierdoor ook minder vijanden van de luis en zo verder. Google foto Afb Natuurlijke vijhand van de luis is het Lieveheersbeestje. zierikzee-monumentenstad.nl Afb Zakjes met lieveheersbeestjeslarven om de luizen te bestrijden. Het uitzetten van natuurlijke vijanden. Bij deze maatregel worden de natuurlijke vijanden van de luis uitgezet in de boom. De meest gebruikte vijand van de luis is het lieveheersbeestje.(zie afb. 3.40) Het lieveheersbeestje eet de meeste luizen op in een boom tegenover ander insecten. Dit komt omdat het als larve en in het volwassen stadium luizen eet. Bij veel andere insecten eet alleen de larve de luizen weg. De lieveheersbeestjes worden als larve in een zakje in de boom gehangen. (zie afb. 3.39) Na 3 weken zijn deze larve volgroeid en verpoppen ze zich. Na 8 dagen komt er een volwassen lieveheersbeestje te voorschijn. Deze zorgt voor de voortplanting wanneer er genoeg voedsel aanwezig is.hij blijft dan in dezelfde boom. Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied 35

36 De positieve aspecten van deze maatregel zijn. Dat het toepassen van lieveheersbeestjes een milieuvriendelijke bestrijdingsmethode is. Deze methode brengt geen schade toe aan de natuur in de boom. Een ander voordeel hiervan is dat de bewoners zien dat er wat aan het probleem gedaan wordt. En hierdoor de klachten zullen afnemen. De negatieve aspecten van deze maatregel zijn. De toepassing van deze maatregel komt zeer nauwkeurig. Bij een toepassing die te vroeg of te laat wordt gedaan kan het zijn dat er een voedsel te kort optreed bij de larve van het lieveheersbeestje en hierdoor kan verhongeren. De mate van de overlast van honingdauw is afhankelijk van de weersomstandigheden. Deze maatregel zal ieder jaar toegepast moeten worden omdat nog niet is aangetoond of deze lieveheersbeestjes overwinteren in de boom. De tweepunt lieveheersbeestjes worden gebruikt voor de bladluizen en het vierpunt lieveheersbeestje voor de bestrijding van schild en dopluizen. Deze methode kost ongeveer 30 tot 70 euro per boom. Het schoonspuiten van de betreffende boom. Met deze maatregel wordt iedere boom bespoten met koud water hiermee wordt een regenbui nagebootst. Hiermee wordt de honigdauw van de bomen en planten afgespoeld. De luizen kunnen dit niet verdragen en zullen tijdelijk gaan schuilen. Nieuwegein.nl Afb Honingdauw op bladeren van een Linde. Dit zou met een waterstraal tijdelijk verholpen kunnen worden De positieve aspecten van deze maatregel zijn. Dat de honingdauw wordt weggespoeld en hierdoor heeft de roetdauw schimmel geen kans om te ontwikkelen. De overlast van honigdauw wordt tijdelijk minder. De uitvoering kost bijna niks ten opzichten van het toepassen van de lieveheersbeestjes en het knoflookextract. De negatieve aspecten van deze maatregel zijn. Dat deze maatregel maar van korte duur is. Wanneer er weer een droge periode is zullen de luizen weer verdergaan met het produceren van honingdauw en begint de overlast weer opnieuw. Deze bomen zullen dan ook vaak besproeid moet worden om de overlast te verminderen. (zie afb. 3.41) 36 Hoofdstuk 3 Problemen met bomen in het stedelijk gebied