Onderwerp Advies van de Raad voor Cultuur inzake de Meerjarenbegroting landelijke publieke omroep

Transcriptie

1 Aan de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen mr. drs. C.H.J. van Leeuwen Postbus LZ Zoetermeer Onderwerp Advies van de Raad voor Cultuur inzake de Meerjarenbegroting landelijke publieke omroep R.J.Schimmelpennincklaan 3 Postbus AE Den Haag Telefoon Telefax lt@cultuur.nl Datum Mijnheer de Staatssecretaris, Op uw verzoek per brief van 14 oktober jl. (MLB/M/2002/39.454) biedt de Raad voor Cultuur u hierbij een advies aan over de Meerjarenbegroting van de Publieke Omroep (MJB). De Raad heeft dit advies opgesteld mede tegen de achtergrond van zijn advies over de vorige MJB, dat op zijn beurt steunt op algemene mediapolitieke en cultuurpolitieke noties die in de advisering over de Concessiewet (2000) zijn geformuleerd. Uw kenmerk MLB/M/2002/ Uwbriefvan Ons kenmerk med /2 1. Inleiding De Raad meent dat de stijl waarin de MJB is geschreven te indirect is. Weliswaar worden ambities en voornemens geformuleerd maar deze zijn te voorzichtig onder woorden gebracht en horen als zodanig naar de mening van de Raad niet thuis in een begroting die juist concrete voornemens moet omvatten waarop een instelling kan worden aangesproken. Het is de Raad voorts opgevallen dat de bijdragen van de omroepen vrijwel alle bestaan uit een herhaling van hun missie en een opsomming van voorgenomen programma's. Er lijkt geen verband te bestaan met het gezamenlijk beleid van de Publieke Omroep, uiteengezet in de voorgaande hoofdstukken. Een betere afstemming van beide delen van de MJB zou de eenheid van beleid tot uitdrukking kunnen brengen. De Raad vindt het om deze redenen moeilijk een analyse te maken van de MJB, althans voor zover het gaat om het te voeren beleid ten aanzien van de kerntaken van de publieke omroep. Dit klemt te meer waar de publieke omroep met een bezuiniging van 5% op zijn budget zal worden geconfronteerd terwijl de MJB op veel plaatsen onduidelijk blijft over de gevolgen daarvan voor het te voeren beleid. De begroting zou stelliger moeten zijn in het aangeven van prioriteiten die binnen het budget gesteld worden. De Raad mist een stellingname van de Publieke Omroep in deze.

2 Overigens meent de Raad dat de overheid duidelijk zou moeten motiveren waarom zg bezuinigingen wil realiseren. De Raad herinnert hier aan zijn in 1999 uitgebrachte advies over de gevolgen van de fiscalisering van de omroepbijdrage. Daarin wees hij er op dat het omroepbudget een 'speelbal' van de politiek zou kunnen worden, hetgeen thans werkelijkheid lijkt te worden. Het is dan ook gewenst dat de overheid in een vroeger stadium duidelijkheid verschaft over de omvang van de rijksomroepbijdrage, inclusief besluiten over zaken als uitvoering van de motie-atsma en de toezegging van een bijdrage van Pagina de overheid aan het vervolg van het Telefilmproject. De Raad wil deze 2 informatie en de prioriteiten die de omroep zich binnen dit budget onskenmerk stelt graag betrekken bij zijn advies over de mediabegroting. med /2 2. Programmabeleid Radio 2.1 Algemeen In de MJB geeft de Publieke Omroep aan dat het bereiken van jongeren prioriteit blijft houden. Niet alleen 3FM heeft daarbij een taak, maar ook de andere zenders moeten hieraan een bijdrage leveren, aldus de MJB. De Raad kan instemmen met het inzetten van middelen om de 'verjonging' van Radio te realiseren. Hij juicht het toe dat voor 2003 concrete doelstellingen zijn geformuleerd voor het bereik van Radio 1 onder verschillende leeftijdscategorieën, zodat de zender daarop aangesproken kan worden. Bij Radio 2 is deze verjonging al meer op gang gekomen: de MJB vermeldt dat de gemiddelde leeftijd van de luisteraars is gedaald, blijkbaar mede door de aanpassing van het rnuziekformat FM De Raad kan zich niet verenigen met de beleidsvoornemens ten aanzien van 3FM. De MJB vermeldt plannen om het profiel van 3FM te verduidelijken door aanscherping van het muziekbeleid. De aangekondigde maatregelen (het uitzenden van nieuwe en alternatieve muziek, verslaggeving van grote en kleine popfestivals) zullen ongetwijfeld leiden tot een meer consequent profiel en mogelijk tot een herstel van de belangstelling van jarigen, maar zeker niet tot een hoger aandeel onder de groep jarigen. Tegelijk wordt gesteld dat invoering van een specifiek op deze jonge luisteraars gerichte nieuwe popzender niet wordt gerealiseerd. De Raad acht het 'loslaten' van deze groep door de publieke omroep echter niet verantwoord. Zo moeilijk als het ook moge zijn om met 3FM een heterogene groep luisteraars met een breed profiel te bereiken, toch meent de Raad dat deze zender eerst moet trachten zijn vorig jaar al in de MJB verwoorde voornemens verder uit te voeren voordat een versmalling van het profiel van de beoogde luisteraarsgroep ontstaat omdat de zender zich concentreert op slechts een bepaalde (leeftijds)categorie luisteraars. De Raad stelt zich overigens achter de overwegingen van de Publieke Omroep dat men groepen luisteraars wil 'terugwinnen' zonder daarbij

3 Raad voor Cukuur het uitgangspunt uit het oog te verliezen dat dat met een noncommercieel en kwalitatief onderscheidend aanbod moet worden gerealiseerd. 2.3 Radio 4 De tekst van de MJB onder de kop Programmabeleid Radio 4 (pp ) doet vermoeden dat er in de voornemens van de Publieke Omroep geen sprake meer is van een gezamenlijke eindverantwoordelijkheid van artistiek leider en zendercoördinator voor alle levende muziek. Dit zou een stap terug zijn ten opzichte van de NOS-brief aan de Pagna staatssecretaris van 24 oktober En dit terwijl de Raad voor 3 Cultuur in zijn advies over deze brief de noodzaak van een dergelijke ons kenmerk taakverdeling juist onderstreepte (advies van 30 mei 2002, p. 6). De med /2 Raad adviseert u nogmaals erop toe te zien dat de uitvoering van de afspraken, neergelegd in de brief van de NOS, met inbegrip van de bovenbedoelde taakverdeling en van een regeling van plaats en financiering van de Matinee, daadwerkelijk per 1 januari 2003 start AM De voornemens met betrekking tot het programmabeleid van 747AM acht de Raad enigszins voorbarig. Met name waar op pp gesteld wordt dat "de externe pluriformiteit aan betekenis voor de zender zou kunnen winnen als alle programma's in het Nederlands worden uitgezonden". Deze overweging heeft schijnbaar reeds tot een besluit geleid als de MJB vermeldt dat "in samenspraak met de betrokken omroepen zal worden onderzocht hoe dit proces kan worden vormgegeven". De Raad trekt een parallel ten aanzien van deze gevoelige kwestie met zijn opmerkingen over 3FM. Eerst moet worden geprobeerd de bestaande plannen voor deze zender te realiseren alvorens de programma's in de 'eigen taal' te schrappen en alle programma's in het Nederlands uit te zenden. Het voornemen de programma's in de 'eigen taal' op 747AM te schrappen verdient zorgvuldige overweging; het nut en de noodzaak daarvan moeten naar het oordeel van de Raad beter worden beargumenteerd. 3. Programmabeleid Televisie 3.1 Profilering De Raad is bezorgd over de verdere ontwikkeling van de profilering van de verschillende televisienetten. Zijn bezorgdheid is mede gebaseerd op de gegevens daarover die op p. 83 van de MJB worden gepresenteerd. Zoals de Publieke Omroep zelf aangeeft is vooral bij Nederland 3 de situatie zorgelijk. De Raad ziet in deze MJB programmatische actiepunten die een overlapping vertonen met die van de MJB ; zij zijn blijkbaar nog niet ten volle uitgevoerd. De Raad voor Cultuur vraagt zich dan ook af of er garanties zijn dat de genoemde actiepunten nu wel kunnen worden uitgevoerd.

4 Raad voor Cukuur In deze MJB staan opnieuw voornemens vermeld om het profiel van de zenders aan te scherpen en toe te snijden op de beoogde doelgroep. Weliswaar meent de Raad dat de Publieke Omroep met deze voornemens op de goede weg is, maar hij ziet (niet als enige' overigens) bestuurlijke belemmeringen voor de realisering ervan. Verschillen van inzicht tussen de Raad van Bestuur - die primair verantwoordelijk is voor het geheel - en de verschillende zendgemachtigden, die verantwoordelijk zijn voor hun eigen programma's, worden uiteindelijk beslecht door de Raad van Toezicht waarin de omroepverenigingen een dominante positie innemen. De Pagina verantwoordelijkheid voor het geheel zal zo steeds ondergeschikt 4 blijven aan het belang van de delen. Om deze spanning op te lossen onskenmerk zou de Raad van Bestuur meer en betere instrumenten moeten kunnen med /2 inzetten dan die waarover hij krachtens de wet momenteel beschikt. Een verdere netprofilering wordt in elk geval niet beperkt door de beschikbare financiële middelen, zoals gesuggereerd wordt op p. 15 van de MJB, maar staat los daarvan. 3.2 Filmbeleid De Raad onderschrijft de opmerkingen op p. 15 van de MJB over het filmbeleid. Hij wijst er echter op dat het beleid meer zou moeten omvatten dan alleen de uitvoering van het Telefilmproject. Hij sluit wat dit betreft aan bij de opmerking van de Publieke Omroep dat samenwerking met de filmsector gewenst is om te komen tot een geïntegreerd filmbeleid. Daarvoor zijn inhoudelijke en financieeltechnische redenen aan te voeren. De inhoudelijke overwegingen worden door de Publieke Omroep al genoemd en hebben te maken met het belang van de film voor de cultuur, voor de kijker en last but not least voor de programmering van de publieke omroep. Ook in de financieringsstructuur ziet de Raad een verwevenheid van beide sectoren, die eveneens dwingt tot het voeren van een meer geïntegreerd filmbeleid. De Raad meent voorts dat de integratie van het beleid een pendant moet krijgen in het overheidsbeleid en van overheidswege structureel financieel ondersteund dient te worden. De Raad stelt vast dat een belangrijk percentage van het programmamateriaal (fictie) door de omroep wordt aangekocht. De publieke omroep staat daarbi j op achterstand ten opzichte van andere, commerciële, grote partijen op deze markt. De Raad wijt dit aan een gebrek aan samenwerking tussen de verschillende omroeporganisaties. Hij pleit er dan ook voor dat het aankoopbeleid - conform het advies van McKinsey van december 1990 en zoals ook in het Concessiebeleidsplan was aangegeven - meer 'omroepbrede' samenwerking zal laten zien. ' Zo werden b.v. tijdens het Nationaal Omroepcongres op 1 en 2 oktoberj.i.van verschillende zijden en door verschillende sprekers opmerkingen hierover gemaakt.

5 3.3 Cultuurzender De Meerjarenbegroting brengt het onderwerp themakanalen ter sprake in het hoofdstuk "Beleid nieuwe media". Over een themakanaal voor cultuur heeft de Raad reeds eerder geadviseerd. Het bepleite themakanaal voor cultuur ziet de Raad in het licht van zowel een veranderd medialandschap als distributiebeleid waarin zich kansen en mogelijkheden voordoen voor de ontwikkeling van nieuwe mediavormen. Themakanalen kunnen een brug slaan tussen bestaande en nieuwe distributiewijzen voor culturele content door het Pagina aanbrengen van een inhoudelijke koppeling tussen beide. De Raad 5 pleit ervoor dat de publieke omroep opnieuw kritisch overweegt welke onskenmerk rol themakanalen (cultuur, nieuws) daarin kunnen spelen. med /2 Een cultuurzender is met gebruikmaking van bestaand programmamateriaal en van nieuwe (digitale) distributietechnieken relatief goedkoop te realiseren. Interactiviteit stelt de burger in staat zijn vraag naar een specifiek aanbod te articuleren. Een cultuurzender zal op deze wijze bijdragen aan de uitvoering van kerntaken van de publieke omroep, i.c. het aanbieden van cultuur en informatie. De meerwaarde die daarmee bereikt kan worden - versterking en verdieping van het culturele en educatieve aanbod - acht de Raad veelbelovend. 4. Beleid nieuwe media In zijn advisering over de MJB heeft de Raad aangedrongen op meer aandacht voor de centrale rol die nieuwe media moeten spelen in de verdere ontwikkeling van de publieke omroep. Met name door het leggen van verbindingen tussen Internet en radio en televisie zou synergie bereikt moeten worden op het niveau van de programma-inhoud en de ontwikkeling van content. Ook heeft de Raad zich gesteld achter het voornemen van de Publieke Omroep om de schat aan archief- en documentatiemateriaal waarover hij beschikt te ontsluiten en beschikbaar te stellen. De Raad onderschrijft het belang van de verdere ontwikkeling van de portal van de Publieke Omroep: Omroep.nl. Experimenten met nieuwe media en de ontwikkeling van content moeten worden aangemoedigd, Inhoudelijke meerwaarde zou hierbij leidend moeten zijn en niet het beschikbare budget. De Raad wil hier nog eens benadrukken dat deze experimenten meer moeten omvatten dan het optimaliseren van samenwerking tussen omroeporganisaties. Terecht wordt er gesproken van "een balans tussen decentrale creativiteit en centrale coördinatie" (MJB p. 23). De Raad hoopt en verwacht dat deze inspanningen een basis blijven vinden in het Gezamenlijk Plan Internet e.v. waarin de Publieke Omroep zijn visie heeft neergelegd; deze wordt door alle omroepen gedragen. De Raad verwacht op grond van het Gezamenlijk Plan betere samenwerking binnen de publieke omroep, maar acht het gewenst dat de geplande Internet-activiteiten zich vooral richten op de content-makers van de individuele omroeporganisaties en op de zgn. content-syndicatie. Immers, juist bij de nieuwe media

6 liggen grote kansen voor de ontwikkeling en realisering van een pluriform cultureel aanbod. De Raad kan dan ook instemmen met het voorgenomen beleid, zowel met de realisatie van een Digitaal Platform, alsmede de realisering van thema- en doelgroepensites door verschillende omroeporganisaties. Naar zijn mening wordt op zinvolle wijze uitvoering gegeven aan vele initiatieven. De Raad benadrukt echter dat in de typering van Internet als een Pagina 'volwaardig vierde medium' (p. 93) het gevaar schuilt dat Internet 6 'naast' andere media als Radio en TV wordt geplaatst. Deels heeft het onskenmerk Internet uiteraard zijn eigen kenmerken, maar het is ook een medium med /2 waarbinnen radio- en TV-content een geïntegreerde rol kunnen spelen. Het gaat dus niet alleen om verbindingen tussen een medium (bijv. TV) en een ander medium (Internet), maar om nieuwe inhoudelijke mengvormen en nieuwe praktijken bij en tussen omroepen die met de zgn. 'nieuwe media' mogelijk worden. Dat spreekt overigens ook wel uit de intenties van het Gezamenlijk Plan Internet 2002 e.v., maar de Raad wil dit punt opnieuw onderstrepen. In zijn advies over de MJB heeft de Raad er tenslotte op aangedrongen dat vooral jongeren meer betrokken worden bij de content van de (nieuwe) media. In de programmatische uitgangspunten voor Z@ppelin ziet de Raad veel aanzetten om ook jongeren in de hogere leeftijdsgroepen (12-35-jarigen) multimediaal te bereiken met een kwalitatief goed aanbod. De Raad steunt deze plannen van de Publieke Omroep. Hoogachtend mr. W. Sorgdrager Voorzitter dr. J.A. Brandenbarg Algemeen secretaris