Dagbehandeling 6-13 jaar

Transcriptie

1 Modulebeschrijving Dagbehandeling 6-13 jaar Dagbehandeling Behandel en Expertise Centrum 0-12 jaar

2 INDE Samenvatting 3 A. Modulebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering 4 1. Risico- of probleemomschrijving 4 2. Doel van de module 4 3. Doelgroep van de module 4 4. Aanpak van de module 5 5. Materialen en links 6 B. Onderbouwing van de module 7 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak 7 7. Samenvatting onderbouwing 8 8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking 8 9. Onderzoek naar de uitvoering van de module 9 C. Effectiviteit Nederlandse effectstudies 10 D. Overige informatie Toelichting op de naam van de module Uitvoering (uitvoerende en/of ondersteunende organisaties en partners) Overeenkomsten met andere modules 11 Bijlage CAP-J classificatieoverzicht (assen en rubrieken) Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 2/15

3 SAMENVATTING Doel Het doel van de behandeling is bij het kind het bevorderen van sociaal-emotionele vaardigheden, passend bij de leeftijd, ontwikkelingsfase en mogelijkheden. De opvoeders hebben, door het verkrijgen van meer inzicht in de problematiek van hun kind en/of voldoende pedagogische vaardigheden, meer balans in de draagkracht/draaglastverhouding. Het effect vanuit de groep is gegenereerd naar meerdere leefsituaties van kind en gezin. Doelgroep De doelgroep van de module bestaat uit kinderen van 6 tot 13 jaar en hun opvoeders, waarbij bij het kind sprake is van gedrags- emotionele en/of psychosomatische problemen en/of ontwikkelingsstoornissen en waardoor een ontwikkelingsachterstand dreigt of al is opgelopen. Dit gaat meestal gepaard met een complexe opvoedings- c.q. thuissituatie waarbij opvoeders pedagogische onmacht, opvoedings-onzekerheid en tekortschietende opvoedingskwaliteiten ervaren. Aanpak Onder regie van de gedragswetenschapper worden vanuit de vraag van ouders, kind en verwijzer en op basis van een geïntegreerd diagnostisch beeld doelen en een hulpverleningsplan opgesteld. Diagnostiek en behandeling vanuit het Behandel- en Expertisecentrum vinden altijd plaats binnen de context en bij voorkeur in de natuurlijke omgeving van kinderen. Indien het Regiecentrum voor Bescherming en Veiligheid (RBV) is betrokken wordt de (gezins)voogd bij de start van de behandeling uitgenodigd en zullen doelen vanuit het RBV leidend zijn. Zodra het hulpverleningsplan is vastgesteld gaan zowel kind als opvoeders met ondersteuning met de doelen aan de slag en vindt frequent overleg met de opvoeders plaats. Indien nodig kunnen de doelen tussentijds bijgesteld worden. Binnen de groepsmethodiek vinden, naast het groepsgebeuren, individuele contacten met het kind en soms met de opvoeders erbij plaats. Indien in het gezin problemen bestaan ten aanzien van rollen en posities kan de module Methodisch Ouderbegeleider in gezet worden. Binnen een half jaar na plaatsing op de groep worden de doelen geëvalueerd. De behandeling duurt maximaal negen maanden. De kinderen komen twee keer per week, gemiddeld 2,5 uur per dag, op de groep om op die manier van de groep als middel te kunnen profiteren. Op de groep heerst een positief behandelklimaat waarbinnen de structuur en het consequent handelen van de orthopedagogisch begeleiders ervoor zorgt dat de kinderen zich veilig voelen en zich kunnen ontwikkelen. Materiaal Binnen de groepsmethodiek en het mentoraat wordt gebruik gemaakt van algemene middelen die voor elk kind en de verschillende leeftijden geschikt zijn (knutsel-, spel- en constructiemateriaal, leesboeken) en specifiek voor de doelgroep ontwikkeld materiaal. Onderzoek Er zijn geen studies voorhanden, wel in ontwikkeling. Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 3/15

4 A. MODULEBESCHRIJVING: PROBLEEM, DOELGROEP, DOEL, AANPAK, MATERIALEN EN UITVOERING 1. Risico- of probleemomschrijving De module richt zich op kinderen van 6 tot 13 jaar met een IQ van 80 of hoger, die een achterstand hebben ten aanzien van hun sociaal-emotionele ontwikkeling. Bij het grootste deel van de kinderen is er sprake van psychiatrische stoornissen en/of beperkingen die voor langere tijd of zelfs van blijvende aard van invloed zijn op het leven van het kind. In de meeste gevallen is er bij opvoeders sprake van handelingsverlegenheid of onvoldoende opvoedkundige vaardigheden, al dan niet in combinatie met relevante kindfactoren. Deze beperkingen kunnen van negatieve invloed zijn op het functioneren van het kind. Het behandelaanbod van de Dagbehandeling is er op gericht om deze beperkingen zoveel mogelijk op te heffen dan wel hanteerbaar te maken voor de direct betrokkenen. De draagkracht /draaglast verhouding in de thuissituatie is verstoord. Indien het kind niet op de Dagbehandeling geplaatst wordt heeft dit een belemmerend effect op de sociaalemotionele ontwikkeling van het kind en in sommige gevallen leidt niet ingrijpen tot een uithuisplaatsing (orthopedagogische en/of psychiatrische setting). Huidige situatie: Aard van de problematiek is onduidelijk. De draagkracht-draaglastverhouding in het gezin is niet in evenwicht. Gewenste situatie: Aard van de problematiek is duidelijk. De draagkracht-draaglastverhouding is in evenwicht, gezinnen kunnen zelfstandig verder. 2. Doel van de module Binnen de behandelduur van negen maanden wordt gewerkt aan onderstaande doelen: Het kind beschikt in voldoende mate over vaardigheden die nodig zijn ten behoeve van de ontwikkelingstaken passend bij zijn of haar leeftijd of ontwikkelingsfase en mogelijkheden. Opvoeders beschikken over voldoende draagkracht en pedagogische vaardigheden ten aanzien van de aanpak van hun kind: De opvoeders hebben inzicht gekregen in de problematiek van hun kind. Het effect vanuit de groep is gegenereerd naar de thuissituatie, rekening houdend met de wensen en mogelijkheden van opvoeders (overdracht aan opvoeders van de specifieke aanpak bij kinderen met een ontwikkelingsstoornis) en de vrije tijdsbesteding van het kind. De communicatie en interactie tussen ouder en kind is verbeterd. Het gezin is tijdelijk ontlast door het bieden van een gedeeltelijk vervangende opvoedingssituatie. 3. Doelgroep van de module 3.1 Voor wie is de module bedoeld? De doelgroep van de module bestaat uit kinderen van 6 tot 13 jaar waarbij sprake is van gedragsemotionele en/of psychosomatische problemen en/of ontwikkelingsstoornissen en die daardoor een ontwikkelingsachterstand hebben of dreigen op te lopen. Deze kinderen hebben de groep als middel nodig om vaardigheden te leren om hun bedreigende ontwikkelings-achterstand in te lopen/op te heffen dan wel te leren omgaan met hun ontwikkelingsstoornis. Dit gaat meestal gepaard met een complexe opvoedings- c.q. thuissituatie waarbij opvoeders pedagogische onmacht, opvoedingsonzekerheid en tekortschietende opvoedingskwaliteiten ervaren. 3.2 Indicatie- en contra-indicatiecriteria Jeugdhulp Friesland biedt specialistische jeugdzorg op het gebied van opgroei- en opvoedingsproblemen, in de leeftijdscategorie 0 t/m 18 (met een uitloop tot 23) jaar. Kinderen, jongeren en hun ouders/opvoeders kunnen een beroep doen op Jeugdhulp Friesland. Dit doen zij als de normale ontwikkeling van het kind wordt belemmerd. Mogelijk is er sprake van psychosociale problemen, Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 4/15

5 psychiatrische problemen, gezinsgerelateerde problemen, psychische problemen, gedragsproblemen of een combinatie daarvan. Kinderen en jeugdigen met een psychiatrische, zintuiglijke, lichamelijke en/of verstandelijke beperking die redelijk sociaal redzaam zijn, worden ook behandeld en/of opgevangen, als dit past binnen de behandelprogramma s en mogelijkheden van Jeugdhulp Friesland. We nemen ook jeugdigen op met een civielrechtelijke maatregel. In specifieke situaties worden kinderen met een strafrechtelijke maatregel behandeld (Gedragsbeïnvloedende maatregel). De door Jeugdhulp Friesland gehanteerde indicatiecriteria en contra-indicaties zijn uitgebreid beschreven in De Betekenis in het hoofdstuk Doelgroepenbeleid op pagina 15. Deze folder is te downloaden op Toepassing bij migranten De module is goed bruikbaar bij allochtone kinderen en gezinnen, maar is hier niet specifiek voor ontwikkeld. In bepaalde gevallen zijn extra aanpassingen nodig om de opvoeders goed te kunnen begeleiden, zoals het werken met een tolk en het aanbieden van een anamneselijst in de moedertaal (indien beschikbaar). 4. Aanpak van de module 4.1 Structuur en opbouw Via het wijk- en gebiedsteam of een andere, bij de wet geregelde, aanbieder komt de verwijzing bij het Clientservice Bureau binnen waarna doorverwijzing plaatsvindt naar de gedagswetenschapper van de module Dagbehandeling 6-13 jaar. Als het kind van een andere instelling/locatie komt, dan vindt overleg plaats tussen de betrokken gedragswetenschappers. Onder regie van de gedragswetenschapper worden vanuit de vraag van ouders, kind en verwijzer en op basis van een geïntegreerd diagnostisch beeld doelen en een hulpverleningsplan opgesteld. Diagnostiek en behandeling vanuit het Behandel- en Expertisecentrum vinden altijd plaats binnen de context en bij voorkeur in de natuurlijke omgeving van kinderen. In overleg met alle betrokkenen kunnen daarnaast ook die vormen van specialistische zorg (modules) ingezet worden die noodzakelijk zijn om de bedreigde ontwikkeling van het kind bij te sturen, waaronder de module Methodische Ouderbegeleiding. De leerkracht of intern begeleider worden nadrukkelijk uitgenodigd om bij het startgesprek aanwezig te zijn om mede het hulpverleningsplan vorm te geven. De orthopedagogisch begeleider heeft, in overleg met ouders, frequent contact met de leerkracht en bespreekt hoe in de klas ook aan de doelen gewerkt kan worden. De eerste periode kan het kind wennen aan de ruimtes, de regels, de groepsgenoten en de orthopedagogisch begeleiders. De orthopedagogisch begeleiders op de groep observeren en rapporteren, de mentor heeft wekelijks een individueel mentorgesprek en onderhoudt de contacten met het systeem/netwerk. Binnen 6 maanden vanaf de startdatum evalueert de orthopedagogisch begeleider de doelen met ouders, kind en school. Indien de module Methodisch ouderbegeleider ingezet is, is deze ook bij het gesprek aanwezig. Dit gebeurt mondeling, maar op verzoek kan dit ook schriftelijk middels een evaluatiebrief. Doelen kunnen tussentijds in onderling overleg bijgesteld worden, waarna de orthopedagogisch begeleider een nieuw plan van aanpak maakt. Zes maanden na de start van de zorg wordt besproken hoeveel tijd nog nodig is om de doelen te behalen (maximaal 3 maanden) en wie wat doet. In overleg met ouders kan het wijk- en gebiedsteam alvast ingeschakeld worden om mee te denken over mogelijke zorg/ondersteuning na afloop van de groepsgerichte behandeling. Als er geen vervolghulp vanuit Jeugdhulp Friesland wordt geboden, wordt de behandeling afgesloten met een afsluitbrief. Wanneer de behandeling voortgezet wordt binnen een ander (intern/extern) zorgprogramma of ondersteuning vanuit wijk- en gebiedsteam, kan in overleg met ouders voor een warme overdracht gezorgd worden door de orthopedagogisch begeleider (mentor) en eventueel de methodisch ouderbegeleider. Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 5/15

6 Indien uit gesprekken met opvoeders en observaties op de groep blijkt dat er meer nodig is voor het kind of het gezin dan de Dagbehandeling kan bieden, kan de betreffende zorg binnen Jeugdhulp Friesland gestapeld of aanvullend ingezet worden. Indien nodig worden opvoeders verwezen naar externe instanties. De uitgangspunten van Handelingsgerichte diagnostiek HGD) zijn, waar aan de orde, leidend gedurende het hele diagnostische en behandeltraject. 4.2 Duur De duur van de behandeling is maximaal 9 maanden. Indien de doelen eerder behaald zijn wordt de behandeling in afgesloten. 4.3 Frequentie De kinderen komen 2 keer per week op de dagbehandeling. 4.4 Intensiteit De kinderen komen 2 dagen op de groep, gemiddeld 2,5 uur per dag. Tijdens vakanties loopt de behandeling door en is de Dagbehandeling op aangepaste tijden geopend. 4.5 Setting Het team van de Dagbehandeling bestaat uit orthopedagogisch begeleiders, een methodisch ouderbegeleider en een behandelcoördinator/gedragswetenschapper. Op een groep van 8 kinderen werken 2 orthopedagogisch begeleiders. Vanuit de opleidingen SPH en/of Pedagogiek kunnen stagiaires meedraaien op de groep. Elk kind heeft een eigen mentor (orthopedagogisch begeleider) die wat betreft kind- en opvoedingszaken het aanspreekpunt voor de opvoeders is en verantwoordelijk is voor de verslaglegging. De behandeling op de groep vindt voornamelijk plaats in de groepsruimte, maar ook gedeeltelijk in de thuissituatie. De fysieke omgeving van een groep bestaat uit de verblijfs- en activiteitenruimte en overige ruimten voor speciale activiteiten (sport/spel, hobby enzovoort). De gesprekken met de methodisch ouderbegeleider vinden op de locatie of thuis bij opvoeders plaats. 5. Materialen en links Binnen de groepsmethodiek en het mentoraat wordt gebruik gemaakt van algemene middelen die voor elk kind en de verschillende leeftijden geschikt zijn (knutsel-, spel- en constructiemateriaal, leesboeken) en specifiek voor de doelgroep ontwikkeld materiaal (zoals bijvoorbeeld werkboeken, Doos vol Gevoelens, Huis vol gevoelens en axen, het Gardner-spel, kinderkwaliteitenspel, Vlaggensysteem, Teken je gesprek en Eigenwijsjes). Jeugdhulp Friesland heeft een abonnement op het tijdschrift Balans in Beweging van de oudervereniging Balans. Via de site van het NJI kunnen medewerkers zich individueel op de hoogte houden van nieuwe ontwikkelingen. Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 6/15

7 B. ONDERBOUWING VAN DE MODULE 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Probleemanalyse De kinderen ervaren gedrags-emotionele en/of psychosomatische problemen en/of ontwikkelingsstoornissen en hebben daardoor een ontwikkelingsachterstand of dreigen die op te lopen. Dit gaat meestal gepaard met een complexe opvoedings- c.q. thuissituatie waarbij opvoeders pedagogische onmacht, opvoedingsonzekerheid en tekortschietende opvoedingskwaliteiten ervaren. Opvoeders weten (tijdelijk) niet meer hoe ze hun situatie zonder hulp kunnen beïnvloeden. Vaak heeft een interactie van verschillende factoren op verschillende gebieden uiteindelijk geleid tot deze situatie. De draagkracht/draaglastverhouding is tijdelijk uit balans. Het opvoedingsproces verloopt niet meer vanzelfsprekend. Het gehele proces van wederzijdse beïnvloeding (circulaire causaliteit) tussen ouder en kind ligt hieraan ten grondslag. Daarnaast spelen ook interactieprocessen tussen het individu en omgeving een belangrijke rol. De behandelgroep De groep vervult voor het kind en het gezin een extra ondersteuning in het oefenen van bij de leeftijd passende sociaal-emotionele vaardigheden. Veel kinderen binnen de Dagbehandeling hebben baat bij een gestructureerd groepsklimaat. Dit zijn met name de kinderen die hyperactief gedrag vertonen of kinderen die een aan autisme verwante contactstoornis hebben. De structuur biedt de kinderen een gevoel van veiligheid en voorspelbaarheid. Een middel om de kinderen duidelijkheid te bieden, is het maken van afspraken ten aanzien van het doen van activiteiten (wat gaan ze met wie doen, hoe lang en waar). De kinderen leren zo in toenemende mate om zelf de verantwoordelijkheid te dragen voor het maken van afspraken en zich hieraan te houden. De behandeling binnen de groep gebeurt ogenschijnlijk spelenderwijs. Door het bezig zijn met individuele activiteiten of deelname aan groepsactiviteiten leren kinderen allerlei vaardigheden die de ontwikkeling van het kind ten goede komen. Daarnaast creëren groepsactiviteiten in meer of mindere mate een gezamenlijk gevoel en stimuleren kinderen elkaar ten aanzien van het leren van vaardigheden. Individuele begeleiding Individuele begeleiding vindt plaats binnen het groepsgebeuren en tijdens gesprekken tussen het kind en zijn mentor. Indien vanuit de handelingsgerichte diagnostiek is gebleken dat het versterken van de ouder-kind relatie een doel is, zijn opvoeders (of 1 van beide) aanwezig bij het mentorgesprek. Werken met opvoeders in het gezin De orthopedagogisch begeleider onderhoudt (wekelijks) contacten met de opvoeders waarbij vanuit de hulpvraag van ouders ondersteuning wordt geboden. De intensiteit van de contacten varieert van zeer licht tot meer intensief. Licht bij het brengen en halen van hun kind en intensiever via de wekelijkse belafspraak afgewisseld met face-to-face contact: uitwisseling van informatie en bespreking van de voortgang van de doelen op de groep, thuis, in de klas en/of pedagogische advisering. Daar waar opvoedingsopgaven van ouders onvoldoende afgestemd zijn op de ontwikkelingstaken van het kind, is sprake van problemen in het dagelijks grootbrengen van kinderen en van problemen op de ouderlijke (pedagogische) werkvloer. Het al dan niet ontstaan van problemen op de ouderlijke werkvloer is afhankelijk van het functioneren van de zogenaamde bufferprocessen, te weten: het innemen van de metapositie, een goede taakverdeling, steun en goede ouder -ervaringen. De methodisch ouderbegeleider richt zich op het versterken van deze bufferprocessen. Dit beschermt het dagelijks handelen van ouders tegen zowel spanning van de werkvloer zelf als tegen de negatieve ongunstige omstandigheden daaromheen. Hierdoor zijn ouders (weer) in staat hun dagelijks handelen op de werkvloer af te stemmen op de ontwikkelingstaken en behoeften van hun kind. Het activeren en/of versterken van bufferprocessen staat centraal in deze module. Gezien de gevarieerde problematiek wordt er gebruik gemaakt van de referentiekaders van de pedagogiek, de relatietherapie, de gezinstherapie, de contextuele therapie en individuele psychotherapie, Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 7/15

8 maar altijd vanuit de focus op de ouder met een besef van verantwoordelijk-zijn. Tevens wordt gebruik gemaakt van de principes van het oplossingsgericht, dialooggestuurd, systeemgericht, competentiegericht en resultaatgericht werken. Ten slotte worden ook specifieke interventies ingezet waarmee de bufferprocessen worden versterkt, zoals Video Ouderbegeleiding, Welk gezicht toont het kind, het maken incidentanalyses en het maken van een genogram en sociogram. De methodisch ouderbegeleider heeft gemiddeld eens in de 2 weken contact met opvoeders, afhankelijk van de hulpvraag van ouders. De basisbehandeling op de groep is gebaseerd op professionele deskundigheid en praktische ervaring van de orthopedagogisch begeleiders. Er wordt gebruik gemaakt van specifiek gerichte handelingskaders zoals het sociaal competentiemodel en systeemgerichte behandeling. Er wordt zo veel als mogelijk met evidence based programma s gewerkt. Bij- en nascholing wordt gegeven door bevoegde en bekwame trainers. Er wordt gewerkt met door de COTAN goedgekeurd testmateriaal. 7. Samenvatting onderbouwing De kinderen ervaren gedragsemotionele en/of psychosomatische problemen en/of ontwikkelingsstoornissen en hebben daardoor een ontwikkelingsachterstand of dreigen die op te lopen. Dit gaat meestal gepaard met een complexe opvoedings-/thuis- en schoolsituatie, waarbij opvoeders en leerkrachten pedagogische onmacht, opvoedingsonzekerheid en tekortschietende opvoedingskwaliteiten ervaren. Opvoeders en leerkrachten weten (tijdelijk) niet meer hoe ze hun situatie zonder hulp kunnen beïnvloeden. Vaak heeft een interactie van verschillende factoren op verschillende gebieden uiteindelijk geleid tot deze situatie. De draagkracht/draaglastverhouding is tijdelijk uit balans. De basisbehandeling is gebaseerd op professionele deskundigheid en praktische ervaring van de orthopedagogisch begeleiders en de methodisch ouderbegeleider. Er wordt gebruik gemaakt van specifiek gerichte handelingskaders: sociaal competentiemodel en systeemgerichte behandeling. 8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking 8.1 Eisen ten aanzien van opleiding De volgende uitvoerend medewerkers zijn betrokken bij de module Dagbehandeling 6-13 jaar. Voor de eisen ten aanzien van opleiding, training, etc. wordt verwezen naar de taakfunctieomschrijving van de onderstaande functies: Afdelingsmanager Gedragswetenschapper / GZ-psycholoog / Orthopedagoog-Generalist - WO Orthopedagogisch begeleider B HBO Methodisch ouderbegeleider HBO Secretarieel medewerker B Praktijkcoach HBO 8.2 Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie Er is geen specifieke handleiding of protocol voor overdracht of implementatie. Wel is er een uitgebreide methodiekbeschrijving van de Dagbehandeling-groep beschikbaar. Nieuwe medewerkers worden ingewerkt door de uitvoerend medewerkers in dezelfde functie. 8.3 Eisen ten aanzien van kwaliteitsbewaking De kwaliteit van de module wordt bewaakt aan de hand van de resultaten uit de prestatieindicatoren: doelrealisatie, cliënttevredenheid, reden beëindiging hulp en afname ernst problematiek. Jeugdhulp Friesland voldoet aan de kwaliteitsnormen HKZ, hetgeen betekent dat de cliënt centraal staat en er continu gewerkt wordt aan het verbeteren van de hulpverlening. In de hoofd/onderaannemer-overeenkomst zijn kwaliteitscriteria opgenomen. 8.4 Kosten van de module Betrokken professionals Gedragswetenschapper Orthopedagogisch begeleider 45 minuten per kind per week 0,78 fte per groep - Verblijf: ja Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 8/15

9 - Verzorgingskosten: ja - Pleeggeld: nee - Licentie: nee - Training / opleiding: ja, zie 8.1 (altijd ja) - Specifiek materiaal: therapiemateriaal - Overige kosten: knutsel-, spel en constructiemateriaal 9. Onderzoek naar de uitvoering van de module In de Dagbehandeling 6-13 jaar wordt al enige tijd meegedaan aan structurele effectmeting (programma BergOp) door middel van afname van de CBCL (gedragsvragenlijst ouders), TRF (gedragsvragenlijst ingevuld door orthopedagogisch begeleider en leerkrachten) en OBVL (opvoedingsbelasting ouders). De lijsten worden zowel aan het begin als aan het eind van de behandeling ingevuld en met alle betrokkenen besproken. De resultaten uit de beginmeting geven mede richting aan het geïntegreerd diagnostisch beeld en het hulpverleningsplan. De resultaten van deze structurele effectmeting zijn nog niet bekend. Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 9/15

10 C. EFFECTIVITEIT 10. Nederlandse effectstudies 10.1 Studies naar de effectiviteit van de module in Nederland Karen van Rooijen geeft in haar artikel Wat werkt in de daghulp (NJI; 2012) over daghulp voor jeugdigen met emotionele problemen, gedragsproblemen of stoornissen, een overzicht weer van verschillende internationale overzichtsstudies (onder andere Baenen et al., 1986; Sayegh & Grizenko, 1991; Tse, 2006; Zipfel et al., 2002) en een aantal primaire studies (o.a. verschillende studies van Grizenko et al., 1990, 1993, 1994, 1997; Kennair et al, 2010). Daarnaast is gebruik gemaakt van een aantal handboeken (o.a. Hermanns, 2005; Van der Ploeg, 2001) en Nederlandse overzichtsstudies (o.a. Boendermaker et al., 2003). Zij concludeert: Het is moeilijk om stevige conclusies te trekken over de effecten van daghulp. Dit komt ondermeer doordat er nationaal en internationaal grote verschillen zijn in de inhoud van de daghulp, het theoretisch kader dat gehanteerd wordt en de methodieken waarmee gewerkt wordt. Ook zijn er verschillen in de mate van nazorg die geboden wordt, bijvoorbeeld bij de overgang van de daghulp naar het reguliere onderwijs. Daar komt nog bij dat vaak weinig wordt gespecificeerd wat de daghulp precies inhoudt. Daarnaast wordt het onderzoek gekenmerkt door methodologische beperkingen. Veel studies zijn bijvoorbeeld retrospectief van aard en gebruiken geen gestandaardiseerde vragenlijsten en controlegroepen. In de toekomst moet onderzoek duidelijker uitwijzen welke kinderen en gezinnen het meeste baat hebben bij daghulp, welke problemen het meest beïnvloed worden door daghulp en welke onderdelen het meest effectief zijn. Vooralsnog kunnen de volgende conclusies getrokken worden: Er zijn positieve effecten gevonden voor daghulp bij jeugdigen met emotionele problemen, gedragsproblemen of gedragsstoornissen. Die positieve effecten bestaan uit verbeteringen in het gedrag van jeugdigen en in het gezinsfunctioneren, uit terugkeer naar school of werk en uit vermindering van de behoefte aan residentiële plaatsing. Echter, de problemen zijn na afloop niet verdwenen. Verschillende studies wijzen uit dat veel jongeren na afronding van de daghulp nog speciaal onderwijs of aanvullende behandeling nodig hebben. Daarnaast laat het onderzoek zien dat daghulp vooral effect lijkt te hebben op het gedrag van jeugdigen en minder op schoolprestaties. Daghulp is mogelijk effectief voor een beperkte groep jeugdigen. Diverse studies wijzen uit dat de effecten minder goed zijn bij jeugdigen met ernstige gedragsproblemen dan bij jeugdigen met minder ernstige problemen. Ook gezinsfactoren kunnen van invloed zijn op de effecten van daghulp, hoewel de precieze rol van dergelijke factoren nog niet goed duidelijk is. Onderzoek wijst vooralsnog niet uit wat de geschikte verblijfsduur is om met daghulp langdurige gedragsmatige veranderingen teweeg te brengen. Eén studie vond dat kinderen die langer dan een jaar daghulp hadden ontvangen vaker integreerden in het reguliere onderwijs dan kinderen die minder dan een jaar hulp hadden ontvangen. In een ander onderzoek werd daarentegen juist vooruitgang in het eerste half jaar van de behandeling gevonden. Daarna trad stabilisatie op en op termijn was er zelfs sprake van een lichte terugval. Het actief betrekken van ouders bij de behandeling blijkt een belangrijke voorwaarde voor positieve effecten. Kinderen van wie de ouders actief bij de behandeling worden betrokken door middel van gezinstherapie of gezinsinterventies in de thuissituatie, re-integreren vaker in reguliere schoolklassen, laten minder vaak antisociaal gedrag zien en hebben minder vaak institutionele hulp nodig. In één overzichtsstudie wordt daarnaast benadrukt dat het ontwikkelen van schoolvaardigheden en coördinatie van nazorg van belang zijn voor langdurige effecten van daghulp. De effectiviteit van daghulp kan verbeterd worden door er elementen van effectieve interventies in te verwerken. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan home visitation, gestructureerde sociale vaardigheidstraining, het systematisch toepassen van sociale leerprincipes en verplichte ouderbetrokkenheid. In een ongecontroleerd effectonderzoek gingen Van der Ploeg & Scholte (2001) na wat voor invloed de daghulp in een medisch kinderdagverblijf (MKD) of Boddaertcentrum heeft op de ontwikkeling van jongeren met ADHD. De jongeren ontwikkelden zich positief, waarbij de jongeren uit de minder problematische gezinnen en met minder schoolproblemen de meeste vooruitgang boekten. De beste aanpak bij kinderen met ADHD die klinische daghulp krijgen, blijkt te bestaan uit een combinatie van structuur, controle en emotionele ondersteuning. Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 10/15

11 D. OVERIGE INFORMATIE 11. Toelichting op de naam van de module De naam van de module is voortgekomen uit de samenvoeging van de Dagbehandeling 6-13 jaar groep en het Boddaert: Dagbehandeling 6-13 jaar. Elders in het land en in de literatuur wordt over het algemeen de naam Boddaert gebruikt. 12. Uitvoering (uitvoerende en/of ondersteunende organisaties en partners) Binnen Jeugdhulp Friesland vindt op een plaats in de provincie een toepassing van de module plaats: in Leeuwarden op een groep. In Leeuwarden zit de groep in een school voor cluster 4 onderwijs (RENN4) waarmee samengewerkt wordt. 13. Overeenkomsten met andere modules Binnen Jeugdhulp Friesland wordt er voor dezelfde doelgroep niet een soortgelijke module aangeboden. Voor de jongere kinderen (0-3 jaar) en hun ouders is er de ouder-kind-groep, voor kinderen in de leeftijd van 1,5-7 jaar wordt dagbehandeling 1,5-7 jaar aangeboden en voor kinderen van 3-7 jaar die bekend zijn met ASS-problematiek is er een specifieke behandelgroep. Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 11/15

12 Aangehaalde literatuur Methodiekbeschrijving Dagbehandeling 6 tot 13 jarigen. Jeugdhulp Friesland (2012). Rooijen, K. van (2012). Wat werkt in de daghulp? Utrecht: Nederlands Jeugd Instituut. Ploeg, J.D. van der, & Scholte, E.M. (2001). ADHD-kinderen in ontwikkeling. Diagnostiek en effectieve pedagogische aanpak in de jeugdzorg. Utrecht: Uitgeverij de Graaff. Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 12/15

13 Bijlage CAP- J CAP-J classificatie overzicht (assen en rubrieken): Naam van de module: Onderdeel van het zorgprogramma: Legenda: (probleem waar de module aan werkt),! (probleem waar de module aan werkt, niet genoemd in de modulebeschrijving), C (contra indicaties of belemmerende factoren genoemd in de beschrijving), 0 (kenmerken van de doelgroep, genoemd in de moduleomschrijving maar de module is hier niet op gericht)? (niet duidelijk, discussiepunt) Dagbehandeling 6-13 jaar groep Dagbehandeling richt zich op CAP-J Groep As A: Psychosociaal functioneren jeugdige A100 Emotionele problemen A101 Introvert gedrag A102 Angstproblemen A103 Stemmingsproblemen A200 Gedragsproblemen A201 Druk en impulsief gedrag A202 Opstandig gedrag en/of antisociaal gedrag A300 Problemen in de persoonlijkheid(sontwikkeling en identiteit(sontwikkeling) A301 Problemen met de competentiebeleving A302 Problemen in de gewetensvorming/morele ontwikkeling A303 Identiteitsproblemen A400 Gebruik van middelen/verslaving A900 Overige psychosociale problemen jeugdige A901 Problemen bij de verwerking van ingrijpende gebeurtenissen? A902 Overmatige stress? A903 Automutilatie? A904 Andere problemen psychosociaal functioneren jeugdige? CAP-J groep As B: Lichamelijke gezondheid, aan lichaam gebonden functioneren jeugdige B100 Lichamelijke ziekte, aandoening of handicap B101 Gehooraandoeningen? B102 Oogaandoeningen? B103 Spraakaandoening? B104 Motorische handicap? B105 (Chronische) lichamelijke ziekte? B200 Gebrekkige zelfverzorging, zelfhygiëne, ongezonde levenswijze B201 Problemen met zelfverzorging en zelfhygiëne! B202 Ongezonde levenswijze! B203 Overgewicht? B300 Aan lichamelijke functies gerelateerde klachten B301 Lichamelijke klachten? B302 Voedings-/eetproblemen! B303 Zindelijkheidsproblemen! B304 Slaapproblemen? B305 Groeiproblemen? B306 Onverklaarbare lichamelijke klachten? B900 Overige problemen lichamelijke gezondheid B901 Andere problemen lichamelijke gezondheid, aan lichaam gebonden functioneren? jeugdige Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 13/15

14 CAP-J Groep As C: Vaardigheden en cognitieve ontwikkeling jeugdige C100 Problemen in de cognitieve ontwikkeling C101 Problemen met schoolprestaties/leerproblemen? C102 Aandachtsproblemen! C103 Problemen verbandhoudend met hoogbegaafdheid? C104 Problemen met het sociaal aanpassingsvermogen C200 Problemen met vaardigheden C201 Sociale vaardigheidsproblemen C900 Overige problemen vaardigheden en cognitieve ontwikkeling C901 Andere problemen cognitieve ontwikkeling jeugdige? C902 Andere problemen vaardigheden jeugdige? CAP-J groep AS D: Gezin en opvoeding D100 Ontoereikende kwaliteiten van de opvoeding D101 Ontoereikende opvoedingsvaardigheden D102 Problemen met ondersteuning, verzorging en bescherming kinderen D103 Pedagogische onwil / D104 Onenigheid tussen ouders over opvoedingsaanpak D105 Problematische gezinscommunicatie D200 Problemen in de ouder-kindrelatie D201 Gebrek aan warmte in ouder-kindrelatie! D202 Symbiotische relatie tussen ouder en jeugdige! D203 Jeugdige in de rol van ouder (parentificatie)! D204 Vijandigheid tegen of zondebok maken van jeugdige door de ouder! D205 Problemen in de loyaliteit van jeugdige naar ouder! D206 Problemen in de hechting van jeugdige aan ouder! D207 Generatieconflict! D208 Problemen door religieuze en/of culturele verschillen tussen ouder en jeugdige! D209 Mishandeling ouder door jeugdige! D210 Jeugdige weggelopen van huis? D211 Jeugdige weggestuurd door ouders? D300 Verwaarlozing, lichamelijke/psychische mishandeling, incest, seksueel misbruik van de jeugdige in het gezin D301 Jeugdige slachtoffer verwaarlozing! D302 Jeugdige slachtoffer mishandeling? D303 Jeugdige slachtoffer seksueel misbruik? D400 Instabiele opvoedingssituatie D401 Problemen bij scheiding ouders! D402 Problemen met omgangsregeling? D403 Problemen met gezagsrelaties! D404 Problemen die gepaard gaan met het samengaan van twee! gezinnen/samengestelde gezinnen D405 Problematische relatie tussen ouders! D406 Problematische relatie jeugdige met partner opvoeder! D407 Problematische relatie (stief)broers/zussen! D500 Problemen van ouder D501 Negatieve jeugdervaring/traumatische ervaring ouder? D502 Problemen met werkloosheid ouder? D503 Problemen bij zwangerschap of bevalling? D504 Moeilijke start ouderschap? D505 Gezondheidsproblemen of handicap/invaliditeit ouder? D506 Antisociaal gedrag ouder? D507 Gebruik van middelen/verslaving ouder? Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 14/15

15 D508 Pleger seksueel misbruik? D509 Overmatige stress ouder! D510 Psychische/psychiatrische problematiek ouder? D600 Problemen van ander gezinslid D601 Gezondheidsproblemen of handicap/invaliditeit ander gezinslid? D602 Antisociaal gedrag ander gezinslid? D603 Gebruik van middelen/verslaving ander gezinslid? D604 Psychische/psychiatrische problematiek ander gezinslid? D700 Problemen in het sociaal netwerk gezin D701 Problemen in de familierelaties (niet het gezin)! D702 Gebrekkig sociaal netwerk gezin! D800 Problemen in omstandigheden gezin D801 Problemen met huisvesting? D802 Financiële problemen? D803 Problemen met hulpverleners of (vertegenwoordigers van ) instanties! D804 Problematische maatschappelijke positie gezin als gevolg van migratie? D900 Overige problemen gezin en opvoeding D901 Andere problemen gezin en opvoeding? CAP-J Groep As E: Jeugdige en omgeving E100 Problemen op speelzaal, school of werk E101 Problematische relatie met leerkracht, werkgever of leidinggevende/problemen met hiërarchische relatie E102 Problematische relatie met medeleerlingen, collega s of groepsleden E103 Motivatieproblemen op school of werk (onder andere spijbelen)! E104 Van school gestuurd! E105 Problemen met school-, studie- of beroepskeuze of vakkenpakket? E106 Problemen met werkloosheid jeugdige? E107 Problemen met speelzaal, schoolorganisatie of onderwijsstijl, arbeidsorganisatie? E200 Problemen met relaties, vrienden, sociaal netwerk en vrije tijd E201 Problemen met vrijetijdsbesteding E202 Problemen met verliefdheid/liefde en relaties! E203 Problematische relatie met leeftijdgenoten (onder andere gepest worden buiten school/werk) E204 Gebrekkig sociaal netwerk jeugdige E205 Risicovolle vriendenkring (antisociaal gedrag, gebruik middelen)! E300 Problemen in omstandigheden jeugdige E301 Problemen met zelfstandige huisvesting jeugdige? E302 Financiële problemen jeugdige? E303 Problemen van jeugdige met hulpverleners of (vertegenwoordigers van) instanties? E304 Problematische maatschappelijke positie jeugdige (onder meer als gevolg van! migratie) E305 Problemen jeugdige met justitiële instanties? E900 Overige problemen omgeving jeugdige E901 Andere problemen jeugdige en omgeving? Module Dagbehandeling 6-13 jaar BEC 0-12 jaar Pagina 15/15