Intensieve Klinische Behandeling. Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf

Transcriptie

1 Modulebeschrijving Intensieve Klinische Behandeling Onderdeel van de module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf 24-uurs Jongere Jeugd!

2 INDE Samenvatting 3 A. Modulebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering 4 1. Risico- of probleemomschrijving 4 2. Doel van de module 4 3. Doelgroep van de module 4 4. Aanpak van de module Submodules, locaties en capaciteit Intake en plaatsingsteam Bejegening, klimaat en methode 6 5. Materialen en links 8 B. Onderbouwing van de module 9 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak 9 Vraagstellingstypes 9 Crisisopvang 11 Observatiediagnostiek 12 Deeltijd behandeling 12 Behandeling 12 Intensieve Behandeling 12 Intensieve woongroep 12 Onderwijszorgarrangement Samenvatting onderbouwing Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking Onderzoek naar de uitvoering van de module 15 C. Effectiviteit Nederlandse effectstudies Buitenlandse effectstudies 16 D. Overige informatie Toelichting op de naam van de module Uitvoering (uitvoerende en/of ondersteunende organisaties en partners) 17 Vrije tijd 17 Inzet vrijwilligers Overeenkomsten met andere modules 17 Bijlage CAP-J classificatieoverzicht (assen en rubrieken) Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 2! /! 23

3 SAMENVATTING Doel Voor het kind: De ortho-psychiatrische problematiek van het kind is duidelijk door middel van observatie en/of psychodiagnostisch onderzoek binnen de duur van de behandeling. Observatie en/of psychodiagnostisch onderzoek leiden tot een resultaatgericht behandelplan binnen de behandelgroep en/of (externe) therapie of training. De behandeling resulteert in vermindering van de ontwikkelingsachterstanden en vergroting van de vaardigheden op cognitief, sociaal, emotioneel en biologisch gebied. De behandeling resulteert in een passend toekomstperspectief voor het kind en het systeem. Voor het systeem: De ortho-psychiatrische problematiek van het kind binnen de context van het systeem is helder door middel van een ontwikkelings-/ouderanamnese en gezinsonderzoek. De anamneses maken deel uit van de observatie en het diagnostisch onderzoek, zodat de problematiek van het kind begrepen kan worden in de context van het systeem. Voor opvoeders: Het versterken van het ouder- en opvoederschap (terug naar huis). Het verbinden van en vormgeven aan de relatie tussen, het kind, de opvoeders en de toekomstige opvoeders binnen het perspectief van het kind ((tijdelijk) niet terug naar huis). Doelgroep Kinderen in de leeftijd van 6 tot en met 12 jaar met, in aanleg voldoende cognitieve- en ontwikkelingsmogelijkheden, bij wie er zorgen zijn over de ontwikkeling en/of die in hun ontwikkeling worden bedreigd. Er is sprake van meervoudige complexe problematiek bij het kind en het systeem, waardoor de draagkracht- draaglastverhouding verstoord en uit balans is. Het gaat om kinderen met: gedrag- en/of opvoedingsproblematiek; systeemproblematiek, internaliserende problematiek, ontwikkelingsstoornissen, gedragsstoornissen en neurologische stoornissen. Aanpak De module bestaat uit de volgende submodules: gezinshûsplaatsen verbonden aan het Behandelen Expertisecentrum (BEC); Klinische (deeltijd) behandelgroepen; Intensieve klinische behandelgroep. De ordening op vraag via zes vraagstellingstypes geeft ondersteuning op het inrichten van een voor het kind ingericht traject via verschillende (sub)modules. De aanpak wordt vanuit het Algemene handelingskader Jeugdhulp Friesland (Dialoog-gestuurd, Oplossingsgericht, Systeemgericht en het Competentiegericht werken) uitgevoerd. Daarnaast vanuit een specifiek handelingskader met onder andere: cognitief gedragstherapeutische principes, gedragstherapeutische principes, medicamenteuze behandeling, relevant doelgroep specifiek diagnostisch instrumentarium en behandelmethodes. Materiaal Er is een Methodiekbeschrijving in ontwikkeling. Onderzoek Niet beschikbaar. Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 3! /! 23

4 A. MODULEBESCHRIJVING: PROBLEEM, DOELGROEP, DOEL, AANPAK, MATERIALEN EN UITVOERING 1. Risico- of probleemomschrijving Er is sprake van kind-, ouder- en/of systeemproblematiek. Opvoeders hebben onvoldoende inzicht en kennis in de problematiek van hun kind en/of hun eigen problematiek en missen de (opvoedings)vaardigheden en kennis om: 1. aan te sluiten bij de behoeften van hun kind; 2. de problematiek in bredere context te begrijpen. De draagkracht en draaglast van de het systeem is uit balans. Ambulante hulp en/of dagbehandeling binnen gezinssysteem of pleeggezin is niet (meer) voldoende. Er is sprake van complexe orthopsychiatrische en/of systemische problematiek bij het kind en/of het (pleeggezin)systeem. De ontwikkeling van het kind en het systeem wordt ernstig belemmerd en/of bedreigd, waardoor (tijdelijke) residentiële behandeling noodzakelijk is. 2. Doel van de module Voor het kind: De ortho-psychiatrische problematiek van het kind is duidelijk door middel van observatie en/of psychodiagnostisch onderzoek binnen de duur van de behandeling. Observatie en/of psychodiagnostisch onderzoek leiden tot een resultaatgericht behandelplan binnen de behandelgroep en/of (externe) therapie of training. De behandeling resulteert in vermindering van de ontwikkelingsachterstanden en vergroting van de vaardigheden op cognitief, sociaal, emotioneel en biologisch gebied. De behandeling resulteert in een passend toekomstperspectief voor het kind en het systeem. Voor het systeem: De ortho-psychiatrische problematiek van het kind binnen de context van het systeem is helder door middel van een ontwikkelings-/ouderanamnese en gezinsonderzoek. De anamneses maken deel uit van de observatie en het diagnostisch onderzoek, zodat de problematiek van het kind begrepen kan worden in de context van het systeem. Voor opvoeders: Het versterken van het ouder- en opvoederschap (terug naar huis). Het verbinden van en vormgeven aan de relatie tussen, het kind, de opvoeders en de toekomstige opvoeders binnen het perspectief van het kind ((tijdelijk) niet terug naar huis). 3. Doelgroep van de module 3.1 Voor wie is de module bedoeld? Kinderen in de leeftijd van 6 tot en met 12 jaar met, in aanleg voldoende cognitieve- en ontwikkelingsmogelijkheden, bij wie er zorgen zijn over de ontwikkeling en/of die in hun ontwikkeling worden bedreigd. Er is sprake van meervoudige complexe problematiek bij het kind en het systeem, waardoor de draagkracht- draaglastverhouding verstoord en uit balans is. Het gaat om kinderen met: gedrag- en/of opvoedingsproblematiek; systeemproblematiek, internaliserende problematiek, ontwikkelingsstoornissen, gedragsstoornissen en neurologische stoornissen. Meer specifiek wordt bij de kinderen het volgende waargenomen: oppositioneel opstandig gedrag, zowel acting-out als vermijdend gedrag; het zodanig centraal stellen van eigenbelang ten koste van mensen in hun omgeving; een zwak ontwikkelde gewetensvorming; een negatief zelfbeeld door negatieve ervaringen in het verleden met als gevolg gevoelens van faalangst, wantrouwen en moeite met het omgaan met teleurstellingen en tegenslagen; een geringe motivatie om het gedrag in positieve zin te wijzigen; problemen met het kunnen vertrouwen van volwassenen; verstoorde affectregulatie. Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 4! /! 23

5 Veelal is er sprake van een differentiële of differentiaal diagnose op kindniveau. Verschillende diagnoses kunnen meer of minder een rol spelen, zoals ASS, MCDD, AD/HD, ODD, hechtingsproblematiek, hechtingsstoornis, angst en stemmingsstoornissen, PTSS of FAS. Al (be-)handelend en in de tijd wordt hierover in toenemende mate duidelijkheid verkregen. Daarbij betreft het kinderen die vooralsnog niet (tijdelijk) in het eigen gezin, een netwerkgezin, een pleeggezin, een pleeggezin extra of een gezinshuis kunnen verblijven ( vijf keer gezin ). In enkele gevallen betreft het kinderen met een tijdelijke en/of partiële leerplichtontheffing welke is gerelateerd aan de kindproblematiek. 3.2 Indicatie- en contra-indicatiecriteria Jeugdhulp Friesland biedt specialistische jeugdzorg op het gebied van opgroei- en opvoedingsproblemen, in de leeftijdscategorie 0 t/m 18 (met een uitloop tot 23) jaar. Kinderen, jongeren en hun ouders/opvoeders kunnen een beroep doen op Jeugdhulp Friesland. Dit doen zij als de normale ontwikkeling van het kind wordt belemmerd. Mogelijk is er sprake van psychosociale problemen, psychiatrische problemen, gezinsgerelateerde problemen, psychische problemen, gedragsproblemen of een combinatie daarvan. Kinderen en jeugdigen met een psychiatrische, zintuiglijke, lichamelijke en/of verstandelijke beperking die redelijk sociaal redzaam zijn, worden ook behandeld en/of opgevangen, als dit past binnen de behandelprogramma s en mogelijkheden van Jeugdhulp Friesland. We nemen ook jeugdigen op met een civielrechtelijke maatregel. In specifieke situaties worden kinderen met een strafrechtelijke maatregel behandeld (Gedragsbeïnvloedende maatregel). De door Jeugdhulp Friesland gehanteerde indicatiecriteria en contra-indicaties zijn uitgebreid beschreven in De Betekenis onder het hoofdstuk Doelgroepenbeleid. Deze folder is te downloaden op onder het tabblad Jeugdhulp Friesland. 3.3 Toepassing bij migranten De module is niet speciaal ontwikkeld voor migrantengroepen. De module heeft geen speciale faciliteiten (zoals vertaalde schriftelijke instructies of tolken) om migrantengroepen in het bijzonder te kunnen bedienen. 4. Aanpak van de module 4.1 Structuur en opbouw 4.1. Submodules, locaties en capaciteit De module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf is voor een groot deel gecentreerd rond de locatie in Burgum. De module bestaat uit de volgende submodules: Gezinshûs verbonden aan en onder regie van het BEC; Klinische (deeltijd) behandelgroepen; Intensieve klinische behandelgroep. Voor kinderen waarvan de ouders (tijdelijk) niet beschikbaar zijn wordt in een behandelcontext een zomerkamp georganiseerd. Onderstaand wordt ingegaan op de locatie, de module en de capaciteit. Niet in deze module opgenomen en beschreven zijn de afzonderlijk beschreven modulen (zie aldaar): Crisisopvang jongere jeugd; Intensieve woongroep jongere jeugd; Observatiediagnostiek jongere jeugd; Dagbehandeling 6 tot 13 jaar; Samen Sterk op School. Crisisopvang en Observatiediagnostiek jongere jeugd worden uitgevoerd op een klinische (deeltijd) behandelgroep. Submodule gezinshûs verbonden aan het BEC De gezinshûsplaatsen zijn verbonden aan het BEC en hebben daarmee behandelmogelijkheden. Waar gewenst wordt extra ingezet om verblijf en behandeling te faciliteren. In het aanbod van de gezinshûsen duidelijk met welke kinderen geordend naar vraagstellingstypes en doelgroep de gezinshûsouders willen werken, bij hun kennis en vaardigheden passen. Het streven is voor alle vraagstellingstypes gezinshûsplaatsen e werven en in het bestand te hebben en te houden. Ondersteuning Module Gezinsondersteuning van gezinshûsouders met behandeling is en een verblijf belangrijk - 24-uurs element Jongere Jeugd in de behandeling van een Pagina kind 5! /! in 23 een gezinshûs.

6 De aan het BEC gerelateerde gezinshûs-ouders hebben ervaring in het opvoeden van kinderen met opvoedingsproblematiek en specifieke kindproblematiek. Zij kunnen de gewenste bejegening en het pedagogisch klimaat in hun eigen (gezins)situatie vorm geven. Zij kunnen binnen bepaalde kaders omgaan met de ouders/netwerk van het geplaatste kind. Zij kunnen in hun eigen leefsituatie de mogelijkheid tot behandeling optimaal faciliteren en samenwerken met verschillende disciplines. Zij stellen zich in het belang van het kind begeleidbaar op, handelen methodisch reflecteren op eigen (on)mogelijkheden in de relatie tot het kind. Zij kunnen omgaan met de tijdelijkheid van de plaatsing en houden regie als het kind het moeilijk heeft of tijdelijk meer gedragsproblematiek laat zien. Het gezinshûs Broeksterwoude is een reeds bestaand gezinshûs, gehuisvest in een accommodatie van Jeugdhulp Friesland. Dit gezinshûs heeft vier capaciteitsplaatsen waarbij de ouders gericht zijn op het structurerende vraagstellingstype. Submodule Klinische (deeltijd) behandelgroep De klinische behandelgroepen zijn gehuisvest in Burgum op de Twisken. In de Twisken worden (naast de intensieve klinische behandelgroep) twee behandelgroepen onderscheiden, het betreft: - Het Kompas met 6+2 capaciteitsplaatsen behandeling; - De Boech met 8 capaciteitsplaatsen deeltijdbehandeling en crisisopvang. De totale capaciteit op de Twisken is De + 2 plaatsen worden afhankelijk van de vraag flexibel ingevuld. Submodule Intensieve klinische behandelgroep De Uitkijk is de Intensieve klinische behandelgroep met 6 capaciteitsplaatsen. Het betreft een Jeugdzorgplus -12 groep in ontwikkeling met een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor Jeugdhulp Friesland en Kinnik. Intensief houdt in dat bij plaatsing rekening wordt gehouden met zeer complexe problematiek en de daaraan gerelateerde begeleidingsintensiteit (zie ook hoofdstuk 6). De Intensieve Klinische behandelgroep is gehuisvest in Burgum op de Twisken en daarmee heeft de Twisken drie behandelgroepen Intake en plaatsingsteam Het intake en plaatsingsteam is verantwoordelijk voor het met de ouders inrichten van het juiste traject op de juiste locatie voor het kind en het gezin/systeem. Daarbij geldt eerst inzet van ambulante en/of dagbehandelingsmodules om het vijf keer gezin beleid te realiseren. Indien behandeling in een gezinshûs of op een groep geïndiceerd is wordt met behulp van het Vraagordeningsmodel (zie hoofdstuk 6) gematcht. Daarbij geldt het principe een traject in te richten met voor het kind zo min mogelijk verhuizingen. Tevens wordt rekening gehouden met de ernst van de problematiek. Het traject is afgeleid van het perspectief. Een traject is het pad dat wordt uitgestippeld om van de actuele situatie (integratief beeld) in de gewenste situatie (perspectief) te komen onafhankelijk van de locatie. Het traject beschrijft het pad richting het perspectief via verschillende doelen. In dit traject is vaak sprake van verandering in de volgende (levens)gebieden wonen, onderwijs, vrije tijd en behandeling. Bij de inrichting van een traject worden alle submodules en modules als onderdeel van het Behandel- en Expertise Centrum 6-13 jaar in ogenschouw genomen. Zie hiervoor paragraaf Daarbij is continuïteit in onderwijs voor het kind en systeem een zeer groot belang en essentieel voor de inrichting van het traject. Bij voorkeur regulier primair onderwijs waar noodzakelijk speciaal primair onderwijs, in samenwerking met RENN4 de mogelijkheid tot nadere differentiatie. Tot slot wordt ook nagegaan in hoeverre modules/interventies van andere zorgprogramma s en externe aanbieders zoals de GGZ-jeugd, op basis van de vraag van het kind en het systeem wenselijk zijn in het traject. Naast een doorlopende lijn in een gebied is ook versterking van het traject in samenwerking met de eerste lijn essentieel, zowel tijdens de behandeling als erna Bejegening, klimaat en methode Voor de module geldt dat de effecten van de behandeling worden beïnvloed door de drie-eenheid bejegening, klimaat en methode. De een kan niet zonder de ander. Achtereenvolgend wordt ingegaan op de drie te onderscheiden onderdelen. Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 6! /! 23 Bejegening

7 Bejegening moet tweeledig worden opgevat. Ten eerste als het veelvuldig en intensief betrekken van ouders en systeem bij de behandeling van het kind en daarbinnen vanuit de volgende principes handelen: - ouders nemen hun opvoedingsverantwoordelijkheid; - afspraak is afspraak; - beter te veel als te weinig communiceren; - transparantie bij dilemma s en zorgen aangaande de opvoeding van het kind; - et cetera. Ten tweede als het dialooggestuurd werken waarbij de pedagogisch medewerker in de relatie met het kind alsook met de ouders zich gesterkt voelt in het aangaan en in stand houden van de relatie. Pedagogisch klimaat Een positief open pedagogisch klimaat wordt beschouwd als een belangrijk onderdeel van de behandeling aangezien dit een positieve invloed heeft op het kind en zijn/haar ouders/systeem. Daarbij is het hebben van invloed voor het kind en de ouders op de behandeling een belangrijke voorwaarde voor verandering. Het pedagogisch klimaat wordt ingericht aan de hand van de volgende zes uitgangspunten (Jongepier et al, 2011): 1. Emotionele steun en sensitieve responsiviteit; 2. Autonomie en ruimte; 3. Structureren en grenzen stellen; 4. Informatie en uitleg geven/ontwikkeling bevorderen; 5. Begeleiden van interacties tussen kinderen; 6. Stimuleren en ondersteunen van interacties tussen kind en ouders en familie. Methode Vanuit het Algemene handelingskader Jeugdhulp Friesland een nadere invulling van het Dialooggestuurd, Oplossingsgericht, Systeemgericht en het Competentiegericht werken. Voorts en meer vanuit een specifiek handelingskader: - Cognitief Gedragstherapeutische principes; - Gedragstherapeutische principes; - Medicamenteuze behandeling; - Vaktherapie Beeldend; - Mis m niet; - Het Vlaggensysteem; - VIB, Basic Trust, Speltherapie en de Differentiatie en Fasetherapie 1;. - Sociale weerbaarheidstraining en waar nodig proportionele fysieke weerbaarheidstraining; - Relevant doelgroep specifiek diagnostisch instrumentarium: zoals de DAI; - Relevante doelgroep specifieke behandelmethodes/instrumenten: zoals gericht op reactieve hechtingsproblematiek, waarbij relevante werkzame elementen vanuit het NJi behandelaanbod nader wordt ingericht. Naast de bovenstaande methodes worden ook instrumenten als QuickScan Pedagogisch Klimaat en de Veiligheidsbarometer uitgevoerd waarmee de kwaliteit van het klimaat getoetst wordt. Vanuit het Resultaat gericht werken wordt gewerkt met prestatie-indicatoren aangaande de effecten van en de tevredenheid over de behandeling. 4.2 Duur De doorlooptijd van de module is zo kort mogelijk en mede afhankelijk van het op het vraagstellingstype en perspectief van de jeugdige ingerichte (behandel)traject. Om de progressie van de jeugdige afgezet in tijd, de transitie naar een volgende stap in het traject (perspectiefbepaling en uitplaatsing) te kunnen bepalen, heeft elke submodule een maximale doorlooptijd, namelijk: Gezinshûs verbonden aan het BEC: 12 maanden; Klinische (deeltijd) behandelgroep: 10 maanden; Intensieve klinische behandelgroep: 12 maanden. Hiermee kan het ingerichte traject langer zijn dan de doorlooptijd van een enkele submodule, en is het traject leidend voor de duur. 4.3 Frequentie Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 7! /! 23 1 Mede afhankelijk van het advies van de werkgroep Hechtingsproblematiek

8 7 dagen per week à 24 uur per dag. 4.4 Intensiteit Voor de Intensieve klinische behandelgroep geldt ten opzichte van de Klinische (deeltijd) behandelgroep een hogere begeleidingsintensiteit vanwege een maximale en structurele groepsgrootte van zes kinderen. 4.5 Setting De behandelgroepen bevinden zich onder één dak in het pand de Twisken in een woonwijk in Burgum. Alle kinderen hebben een eigen slaapkamer. Daarnaast is een gezamenlijke woonkamer met keuken. Er bevindt zich een openbare en christelijke basisschool in de buurt waarmee wordt samengewerkt. Kinderen kunnen gebruik maken van de sportfaciliteiten van Burgum. Op de locatie is een therapieruimte, een ontspanningsruimte voor de kinderen (tevens terugtrekmogelijkheid), kantoren voor medewerkers en een spreekkamer om verwijzers, opvoeders en andere bezoekers te ontvangen. De gezinshûsen bevinden zich in en rond Burgum, opdat zij optimaal gebruik kunnen maken van de faciliteiten en ondersteuning vanuit de Twisken. Een gezinshûs is gerealiseerd in het eigen huis van de gezinshûsouders. 5. Materialen en links De methodiek voor de drie submodules is in ontwikkeling. Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 8! /! 23

9 B. ONDERBOUWING VAN DE MODULE 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Jeugdhulp Friesland wil in samenwerking met haar ketenpartners dat ieder kind (6 13 jaar) in Friesland waarbij sprake is van opvoedingsnood en opvoedingscrisis (Van Oijen, et al, 2013) wordt geholpen binnen Friesland en weer een perspectief krijgt aangereikt op wonen, bij voorkeur thuis of in een pleeggezin, op onderwijs en op vrije tijd. De ambitie om voor alle Friese kinderen/jongeren en hun ouders, die aanspraak maken op gespecialiseerde orthopedagogische/kinderpsychiatrische jeugdzorg een passend en hoogwaardig aanbod binnen de provincie te bieden. Voor de complexe problematiek en daarop volgende behandeltrajecten in combinatie met het onderwijs, wordt een Behandel- en Expertisecentrum in en nabij Burgum ingericht. Behandeling duurt zo kort als kan, maar ook zo lang als nodig: stabiliseren als ook normaliseren, herstellen als ook activeren. Bij de (intensieve) behandeling zijn verschillende modules, locaties en disciplines betrokken om onder verantwoordelijkheid van de hoofdbehandelaar of hoofdaannemer per kind en gezin een op maat behandeling en een op maat traject in te richten. Bij de boven beschreven ambitie past het streven om in samenwerking een passende drie-milieu voorziening (wonen onderwijs vrije tijd) in combinatie met zorg te creëren voor 6 tot 13 jarigen. Deze voorziening, in de praktijk een slimme schakeling van verschillende onderdelen, biedt evidence based behandeling, veiligheid/bescherming en kan naadloos schakelen tussen orthopedagogische behandeling/klimaat en topklinisch GGZ- behandeling van psychiatrische problematiek. Het gaat om de kinderen die lijden onder zeer complexe omstandigheden; in het kind zelf, binnen het gezin of binnen de directe omgeving van het kind. Het Behandel- en Expertisecentrum 6-13 jaar is in en in de nabijheid van Burgum gehuisvest. Het centrum van de behandeleenheid is de locatie De Twisken. De behandeling is ingericht naar verschillende vraagstellingstypes, verschillende submodules en daartoe verschillend ingerichte locaties. In dit hoofdstuk worden deze inrichtingselementen beschreven. Elk inrichtingselement moet worden beschouwd als een ordening ter ondersteuning van het bepalen van de hulpvraag en het daarop per unieke cliënt inrichten van het aanbod. Daarin zijn het voeren van de dialoog en het via handelingsgerichte diagnostiek formuleren van een integratief beeld altijd leidend. Vraagstellingstypes Van der Doef (2004) heeft een Vraagordenend Systeem (VOS) ontwikkeld waarin de ontwikkelingsaspecten (affectieve ontwikkeling, cognitieve ontwikkeling en conatieve ontwikkeling) en opvoedingsdimensies (relatie, klimaat en situatie) uit de theorie van Kok zijn ondergebracht. De affectiefrelationele as heeft als twee uitersten de vraagstellingen relationele ruimte laten (situatie) en relationele ruimte bieden (relatie). De polaire tegenstellingen op de cognitieve en conatieve as zijn assimilatie en accommodatie, met de twee vraagstellingen variëren en harmoniëren. Op cognitief gebied corresponderen de polen assimilatie en accommodatie met de vraagstellingen variëren en structureren. Op conatief gebied corresponderen de polen assimilatie en accommodatie met harmoniëren en profileren. Tussen de ontwikkelingsaspecten, opvoedingsdimensies en omstandigheden bestaat volgens het VOS wisselwerking en aansluiting. In principe kunnen alle elementen met elkaar in verband worden gebracht. Ten behoeve van het orthopedagogische handelen verdient het echter de voorkeur om tot een keuze te komen van één vraag-stellingtype. Dit vraagstellingtype kan in verband worden gebracht met alle drie de opvoedings-dimensies en de twee beïnvloedende omstandigheden. De volgende zes vraagstellingtypen kunnen worden onderscheiden: 1. emotionele ruimte bieden: gepaste ruimte voor affectieve ontwikkeling. Het gaat hier om kinderen bij wie de relationele ontwikkeling wel op gang is gekomen, maar vroeg of laat ernstig onder druk is komen te staan. 2. relationele ruimte laten: de opvoeder doseert relationele nabijheid en relationele afstand. Het gaat hier om kinderen bij wie de relationele inbedding problematisch verlopen is. 3. structureren: hulp bij het inzicht krijgen in structuren, het ordenen van prikkels. Het gaat hier om Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 9! /! 23 het bewerkstelligen van omstandigheden waarin het kind tijd en rust kan vinden deze informatie te verwerken. Structureren is het onderkennen, inzichtelijk krijgen, ordenen en hanteren van

10 structuren. Structureren is een activiteit van het kind zélf, orthopedagogische ondersteuning heeft hierbij een faciliterende functie. Leren door het volle leven te reduceren en te ordenen. 4. variëren: hulp bij het variëren en versoepelen. Het gaat hierbij om steun bij het aangaan van nieuwe taken, het leggen van contacten en het ordenen van bezigheden. Het kind zal hier alleen toe overgaan als hij het overzicht behoudt en de angst niet te groot is. Leren door de relatie te versoberen en de interpretatie te vereenvoudigen. 5. profileren: steun in het streven naar een eigen positie en steun bij het verweer tegen over aanpassing. 6. harmoniëren: steun in het streven naar afstand nemen van zichzelf en het harmoniëren met anderen. Het gaat hierbij om kinderen die zich afsluiten en op zichzelf terug vallen. De drie ontwikkelingsaspecten in relatie tot de zes vraagstellingstypen zijn: 1. Het affectieve ontwikkelingsaspect Het vraagstellingtype relationele ruimte laten is gesteld in termen van relaties. Dit zijn met name kinderen die autistisch worden genoemd of die psychopathiform gedrag vertonen (conduct disorder). Aanknopingspunten voor het orthopedagogisch handelen liggen vooral in de pedagogisch situatie. Het vraagstellingtype relationele ruimte bieden is gesteld in termen van emoties. Dit zijn met name kinderen bij wie de relationele ontwikkeling wel op gang is gekomen, maar onder druk is komen te staan. Deze beschrijving lijkt vooral van toepassing op kinderen met een angst- of stemmingsproblematiek. 2. Het cognitieve ontwikkelingsaspect Hier worden twee typen onderscheiden: vraag om structuur (accommodatie) en vraag om variatie (assimilatie). Zowel structopaten (kinderen met ADHD) als formalisten (kinderen met ASS) hebben een structurerende benadering nodig. Zij zijn primair gebaat bij een structurerend overzichtelijk leefklimaat: cognitieve ondersteuning. De ASS-er zal zijn weg moeten vinden binnen de wijdere omgeving (variatie/assimilatie) en de ADHD-er heeft steun nodig om aan de eisen en verwachtingen van de omgeving te kunnen voldoen (structuur/accommodatie). 3. Het conatieve ontwikkelingsaspect De conatieve as heeft als tegenstellingen het voor zichzelf opkomen (profileren) en het in harmonie komen met de omgeving (harmoniëren). Bij profileren gaat het om over-aanpassing en het durven realiseren van zichzelf. Het gaat hier om daadwerkelijke interactie met de buitenwereld, assimilatie. Hier is sprake van een overeenkomst met angst gerelateerde problematiek. Bij harmoniëren gaat het om egocentrische kinderen die ondersteuning vragen om tot harmonie te komen met de sociale context. Het gaat hier om het opgeven van de egocentrisch positie en het meer open staan voor de eisen vanuit de omgeving. Hier is sprake van een overeenkomst met de gedragsstoornis. Van der Doef onderscheidt, op basis van classificaties en problematiek, de volgende clusters: a. ASS/MCDD/FAS; b. ADHD; c. Angst- en stemmingsstoornissen + Reactive attachment disorder; d. Gedragsstoornis (ODD/CD) + Disinhibited social engagement disorder; e. Complextrauma. In de DSM-V is de Hechtingsstoornis opgedeeld in twee types welke onder de clusters c en d ressorteren. In de onderstaande tabel wordt weergegeven op welke wijze zich de clusters in grote lijnen verhouden tot de zes vraagstellingstypes en de drie ontwikkelingsaspecten. Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 10! /! 23

11 H e t actieve ontwikkeli ngsaspect H e t cognitie v e ontwikk elingsa spect H e t conatie v e ontwik kelings aspect Emo tione l e ruimt e beid e n (1) Rela tione l e ruimt e laten (2) Stru ctur eren (3) Vari ëre n (4) Pro filer e n (5) Har mo niër e n (6) a. ASS/MCDD/FAS b. ADHD c. Angst- en stemmings-stoornissen + Reactive attachment disorder d. Gedragsstoornis (ODD/CD) + Disinihibted social engagement disorder e. Complextrauma 2/3 3/2 1 - De matrix is een ordeningsmodel ter ondersteuning van de inrichting van locaties en de toewijzing van kinderen op locaties. Altijd is de handelingsgerichte diagnostiek bepalend voor wat het kind vraagt en hoe daar op in de relatie en het klimaat een antwoord op te geven; - In het geval van Complextrauma wordt eerst gewerkt vanuit een externe structuur (1) via stabilisatie, vervolgens afhankelijk van het resultaat voor het kind, herstel van verbinding (2) en tot slot de focus met in de relatie werken (3). De ordening op vraag geeft ondersteuning op het inrichten van de behandelen via verschillende (sub)modules. In de behandeling zijn de volgende (sub)modules, nog exclusief de ambulante gezinsinterventie, te onderscheiden: 1. Module Crisisopvang jongere jeugd; 2. Module Observatiediagnostiek jongere jeugd; 3. Submodule gezinshûs verbonden aan het BEC; 4. Submodule klinische (deeltijd) behandelroep; 5. Submodule intensieve klinische behandelgroep. Waar gewenst is een specifiek onderwijs-zorgarrangement ondersteunend aan deze (sub)modules. Onderstaand wordt ingegaan op crisisopvang, observatiediagnostiek, deeltijdbehandeling, behandeling, intensieve behandeling en intensief wonen.. Steeds wordt kort toegelicht en de relatie met het vraagordenend systeem aangegeven. Daarbij nogmaals aangegeven dat een relatie tussen vraagstellingstype en locatie geen wetmatigheid is en niet geïnstitutionaliseerd moet worden, maar elke keer en per kind opnieuw bekeken moet worden. Crisisopvang Voor een kind dat spoedeisend uit huis wordt geplaatst (of liever spoedeisend in de zorg wordt geplaatst) wordt crisisopvang geboden welke zo kort mogelijk is en maximaal vier weken. Het Spoedeisend beleid (gericht op het weer terug naar huis) is gescheiden van het verblijf op een locatie (gericht op veiligheid en zekerheid). In principe is er nog onvoldoende bekend over het kind in termen van vraagstelling en classificerende diagnose om het kind direct in de juiste locatie te kunnen plaatsen. Daarbij is er gezien de acute situatie ook veelal onvoldoende tijd om hierop in te zoomen. Wel heeft een crisispleeggezin de voorkeur op residentiele crisisopvang, mits het kind/de jongere zich Module kan Gezinsondersteuning voegen gezinscontext. met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 11! /! 23

12 Observatiediagnostiek Observatie en opstellen behandelhypothese is als eerste stap voor alle kinderen en hun gezin/ systeem, onafhankelijk van de vraagordening, ingericht op de verschillende locaties. Het resultaat hiervan is een integratief beeld, een perspectief, omgangsrichtlijnen en een traject waarin steeds ook het onderwijs in is meegenomen. Hierna kan (liefst niet) vervolgplaatsing aan de orde zijn of (bij voorkeur) vervolg op de actuele locatie. Observatiediagnostiek kan worden uitgevoerd in een gezinshûs of een behandelgroep. Deeltijd behandeling Het aanbod deeltijdbehandeling wordt nadrukkelijk aangeboden ter ondersteuning van ambulante en dagbehandelingstrajecten/modules en ter voorkoming van voltijds 24-uurs behandeling. Dit kan beschouwd worden als ambulante gezinsondersteuning met tijdelijk (of alternerend) verblijf. Ook kan tijdelijke plaatsing uit een pleeggezin aan de orde zijn. Het aantal dagen dat het kind in de groep of het gezin verblijft is flexibel en afhankelijk van de hulpvraag en de problematiek. Behandeling Observatie en behandelhypothese zijn leidend voor het vervolg van de behandeling. De doelgroepclusters a, b, en c ressorteren hieronder waarvoor ook meerdere locaties beschikbaar zijn. De behandeling kan op klinische behandelgroepen en op de aan het BEC verbonden gezinsvormen worden uitgevoerd. De duur is maximaal 10 maanden (inclusief observatie en opstellen behandelhypothese). De behandeling onderscheidt zich van intensieve behandeling (onderstaand submodule 4) in de zin dat hier sprake is van onder andere: - dat deze zowel residentieel als in een gezinshûs kan worden uitgevoerd; - een residentiele groepsgrootte van 6 tot maximaal 8; - flexibiliteit qua duur en type opname en in korte en lange trajecten; - vrijwillige opname en een open groep; - voor de tweedelijns lichte tot matige problematiek. Intensieve Behandeling Voor de Intensieve Behandeling (met de ambitie van een Jeugdzorg plus -12) komen vooral kinderen uit het doelgroep cluster d en ook e in aanmerking. Kern van de ernstige problematiek is veelal dat er een discrepantie bestaat tussen de ernst van het probleemgedrag en de erkenning ervan door het kind. De behandeling vindt voornamelijk plaats in een relatief kleine klinische behandelgroep. De groepsleiding bestaat voor 5/6 uit orthopedagogische geschoolde groepsleiding en voor 1/6 uit psychiatrisch geschoolde groepsleiding. Op deze behandelgroep bestaat nauwe samenwerking tussen Kinnik en Jeugdhulp Friesland. Er wordt een gezamenlijk gedragen behandelplan opgesteld met het kind en de (pleeg)ouders vanuit de gedachte 1-kind-1-plan. Een Big-geregistreerde behandelaar van Kinnik en/of Jeugdhulp Friesland maakt onderdeel uit van het behandelteam en is hoofdbehandelaar. Naast de samenwerking met Kinnik wordt deze Jeugdzorg plus -12 voorziening ook met de Woodbrookers, als Jeugdzorgplus 12+, verder ontwikkeld. De Intensieve Behandeling onderscheidt zich van de (deeltijd) behandeling (bovenstaand submodule 3) in de zin dat hier sprake is van onder andere: - een groepsgrootte van bij voorkeur 6; - (vooralsnog) vrijwillige opname en de mogelijkheid tot een (tijdelijk) besloten groep; - voor de tweedelijns ernstige problematiek; - nadrukkelijke betrokkenheid van een kinderpsychiater; - groot incasseringsvermogen en reflectievaardigheid van pedagogisch medewerkers die ondanks de problematiek in relatie blijven met het kind. Intensieve woongroep Voor de module Intensieve Woongroep komen voornamelijk kinderen uit doelgroepcluster D en E in aanmerking en kinderen waarvoor het traject niet is ingericht op vijf keer gezin. De intensieve woongroep met een sterk behandelmatig karakter en de mogelijkheid tot stabilisatie is een vaste en bepaalde locatie. De duur van deze module is maximaal 24 maanden. Onderwijszorgarrangement Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 12! /! 23 Voor kinderen, in principe vanuit alle doelgroepclusters, die regelmatig in het primair onderwijs worden geschorst en waarvoor 1 kind 1 plan vanuit de gescheiden leefdomeinen onvoldoende

13 resultaat oplevert, is tijdelijke plaatsing mogelijk op een specifieke onderwijsgroep (zie ook de bijlage) in en als onderdeel van het onderwijs. Deze groep biedt onderwijs op maat om de leerbaarheid van het kind weer op gang te brengen. Daarbij het kind de gelegenheid te geven (weer) met andere kinderen en de leerkracht te kunnen omgaan. Uiteindelijk gericht op het gefaseerd invoegen in het regulier of speciaal onderwijs. De duur in de onderwijsgroep is gerelateerd aan de behandelduur of korter afhankelijk van het traject. 7. Samenvatting onderbouwing Wordt in een volgende module-evaluatie aangeleverd. 8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking 8.1 Eisen ten aanzien van opleiding Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie Wordt in een volgende module-evaluatie aangeleverd. 8.3 Eisen ten aanzien van kwaliteitsbewaking De kwaliteit van de module wordt bewaakt aan de hand van de resultaten uit de prestatieindicatoren: doelrealisatie, cliënttevredenheid, reden beëindiging hulp en afname ernst problematiek. Jeugdhulp Friesland voldoet aan de kwaliteitsnormen HKZ, hetgeen betekent dat de cliënt centraal staat en er continu gewerkt wordt aan het verbeteren van de hulpverlening. In dit kader worden de volgende instrumenten afgenomen: Instrument CBCL 6-18 OBVL TRF TVL GAS Betekenis Child Behavior Checklist (6-18 jaar) Opvoedingsbelasting Vragenlijst Teacher s Report Form (6-18 jaar) Taakvaardigheden Lijst Goal Attainment Scaling 8.4 Kosten van de module Submodule gezinshûs verbonden aan het BEC Betrokken professionals: Gz-psycholoog/nvo generalist gezinshûsouder gezinshûsouder (vervanging) Pedagogisch medewerker Methodiekcoach 75 minuten per kind per week 9 uur per kind per week (36 uur bij 4 kinderen) 660 uur per gezinshûs per jaar op maat gemiddeld 16 uur per gezinshûs per week 60 minuten per kind per week Verblijf: ja Verzorgingskosten: ja, via gezinshûsouders, ter hoogte van de pleegzorgvergoeding Pleeggeld: nee Licentie: nee Training / opleiding: ja, zie 8.1 Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 13! /! 23 Specifiek materiaal: testmateriaal

14 Overige kosten: vakantieactiviteiten, regeling zak- en kleedgeld Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 14! /! 23

15 Submodule Klinische (deeltijd) behandelgroep Betrokken professionals: Gz-pscholoog/nvo generalist Pedagogisch medewerker Pedagogisch medewerker A Methodiekcoach 75 minuten per kind per week 7,26 per team 0,83 per team 2 uur per team per week Verblijf: ja Verzorgingskosten: ja Pleeggeld: nee Licentie: nee Training / opleiding: ja, zie 8.1 Specifiek materiaal: testmateriaal overige kosten: vakantieactiviteiten, regeling zak- en kleedgeld Submodule Intensieve klinische behandelgroep Betrokken professionals: Gz-psycholoog/nvo generalist Kinder- en jeugdpsychiater Pedagogisch medewerker Pedagogisch medewerker A Methodiekcoach 75 minuten per kind per week 1,8 uur per week 7,26 per team 0,83 per team 2 uur per team per week Verblijf: ja Verzorgingskosten: ja Pleeggeld: nee Licentie: nee Training / opleiding: ja, zie 8.1 Specifiek materiaal: testmateriaal overige kosten: vakantieactiviteiten, regeling zak- en kleedgeld Het zomerkamp maakt als therapeutische functie (met gebruik van het bestaande draaiboek) onderdeel uit van de module. Met name voor kinderen waarvan de ouders (tijdelijk) niet beschikbaar zijn. Waar gewenst komen ook kinderen in zorg met de module Intensieve Woongroep 6-13 jaar hiervoor in aanmerking. 9. Onderzoek naar de uitvoering van de module Niet van toepassing. Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 15! /! 23

16 C. EFFECTIVITEIT 10. Nederlandse effectstudies 10.1 Studies naar de effectiviteit van de module in Nederland Niet van toepassing Samenvatting Nederlandse effectstudies Niet van toepassing. 11. Buitenlandse effectstudies Niet van toepassing. Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 16! /! 23

17 D. OVERIGE INFORMATIE 12. Toelichting op de naam van de module Via het woord gezinsondersteuning in de naam van de module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf wordt benadrukt dat verblijf en behandeling structureel en onverkort is gericht op het (weer) opnemen van een kind in een gezinsvorm. 13. Uitvoering (uitvoerende en/of ondersteunende organisaties en partners) Vrije tijd Voor de kinderen en het gezin wordt een vrijetijdsbeleid ontwikkeld gericht op een gezonde en sociale leefstijl. Voor de beleidsontwikkeling en de uitvoering ervan is de intentie structureel studenten van het CIOS en/of andere relevante onderwijsinstellingen in te zetten. Bij de uitvoering en het daarbij begeleiden van de kinderen is het ook wenselijk vrijwilligers in te zetten. Een activiteitenbegeleider of een gespecialiseerde pedagogisch medewerker heeft als taak hiervoor de infrastructuur in te richten en te behouden waarbinnen de studenten en vrijwilligers hun werkzaamheden kunnen uitvoeren. Het beleid bevat onder andere de volgende elementen: - Vrije tijdsactiviteiten als middel en doel; - Specifiek waar gewenst en regulier (in de samenleving) waar mogelijk; - Groepsgerichte, individueel en gezinsgerichte activiteiten; - Terugkerende in incidentele activiteiten; - Contacten met verenigingen e.d. op dit gebied in Burgum en waar nodig buiten Burgum. In dit kader biedt verbinding en afstemming met het Programma Ervarend Leren (onder andere met dag- en weekprogramma s) in de oudere jeugd mogelijkheden. Inzet vrijwilligers Jeugdhulp Friesland wil gericht inzetten op het betrekken van vrijwilligers bij haar behandelaanbod. In dit kader is met de gemeente Tytsjerksteradiel (waar Burgum onder valt) en het Centrum voor Jeugd en Gezin overlegd. Doel is vrijwilligers in te zetten als aanvulling op het dagprogramma, de vrijetijdsactiviteiten en waar mogelijk de behandeling. Een kind kan hiermee extra persoonlijke aandacht/ begeleiding worden geboden. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om de volgende activiteiten/ taken: - huiswerk begeleiding; - sport begeleiding; - activiteiten begeleiding; - kookles/begeleiding; - uitjes; - vervoer. 14. Overeenkomsten met andere modules Er zijn geen gegevens over soortgelijke modules. Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 17! /! 23

18 Aangehaalde literatuur Van der Doef, P.L.M., 2004, Tijdschrift voor Orthopedagogiek, Orthopedagogische theorievorming. Van Oijen, et al, 2013 Jongepier et al, 2011 Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 18! /! 23

19 Bijlage CAP-J CAP-J classificatieoverzicht (assen en rubrieken): Naam van de module: Onderdeel van het zorgprogramma: Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf 24-uurs Jongere Jeugd Legenda: (probleem waar de module aan werkt),! (probleem waar de module aan werkt, niet genoemd in de modulebeschrijving), C (contra indicaties of belemmerende factoren genoemd in de beschrijving), 0 (kenmerken van de doelgroep, genoemd in de moduleomschrijving maar de module is hier niet op gericht)? (niet duidelijk, discussiepunt) Richt zich op CAP-J Groep As A: Psychosociaal functioneren jeugdige A100 Emotionele problemen A101 Introvert gedrag A102 Angstproblemen A103 Stemmingsproblemen A200 Gedragsproblemen A201 Druk en impulsief gedrag A202 Opstandig gedrag en/of antisociaal gedrag A300 Problemen in de persoonlijkheid(sontwikkeling en identiteit(sontwikkeling) A301 Problemen met de competentiebeleving A302 Problemen in de gewetensvorming/morele ontwikkeling A303 Identiteitsproblemen A400 Gebruik van middelen/verslaving A900 Overige psychosociale problemen jeugdige A901 Problemen bij de verwerking van ingrijpende gebeurtenissen 0 A902 Overmatige stress A903 Automutilatie 0 A904 Andere problemen psychosociaal functioneren jeugdige CAP-J groep As B: Lichamelijke gezondheid, aan lichaam gebonden functioneren jeugdige Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 19! /! 23 B100 Lichamelijke ziekte, aandoening of handicap

20 B101 Gehooraandoeningen B102 Oogaandoeningen B103 Spraakaandoening B104 Motorische handicap B105 (Chronische) lichamelijke ziekte B200 Gebrekkige zelfverzorging, zelfhygiëne, ongezonde levenswijze B201 Problemen met zelfverzorging en zelfhygiëne B202 Ongezonde levenswijze B203 Overgewicht B300 Aan lichamelijke functies gerelateerde klachten B301 Lichamelijke klachten B302 Voedings-/eetproblemen B303 Zindelijkheidsproblemen B304 Slaapproblemen B305 Groeiproblemen 0 B306 Onverklaarbare lichamelijke klachten 0 B900 Overige problemen lichamelijke gezondheid B901 Andere problemen lichamelijke gezondheid, aan lichaam gebonden functioneren jeugdige CAP-J Groep As C: Vaardigheden en cognitieve ontwikkeling jeugdige C100 Problemen in de cognitieve ontwikkeling C101 Problemen met schoolprestaties/leerproblemen C102 Aandachtsproblemen C103 Problemen verbandhoudend met hoogbegaafdheid C104 Problemen met het sociaal aanpassingsvermogen C200 Problemen met vaardigheden C201 Sociale vaardigheidsproblemen C900 Overige problemen vaardigheden en cognitieve ontwikkeling C901 Andere problemen cognitieve ontwikkeling jeugdige C902 Andere problemen vaardigheden jeugdige CAP-J groep AS D: Gezin en opvoeding D100 Ontoereikende kwaliteiten van de opvoeding D101 Ontoereikende opvoedingsvaardigheden Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 20! /! 23

21 D102 Problemen met ondersteuning, verzorging en bescherming kinderen D103 Pedagogische onwil D104 Onenigheid tussen ouders over opvoedingsaanpak D105 Problematische gezinscommunicatie D200 Problemen in de ouder-kind relatie D201 Gebrek aan warmte in ouder-kind relatie D202 Symbiotische relatie tussen ouder en jeugdige D203 Jeugdige in de rol van ouder (parentificatie) D204 Vijandigheid tegen of zondebok maken van jeugdige door de ouder D205 Problemen in de loyaliteit van jeugdige naar ouder D206 Problemen in de hechting van jeugdige aan ouder D207 Generatieconflict D208 Problemen door religieuze en/of culturele verschillen tussen ouder en jeugdige D209 Mishandeling ouder door jeugdige D210 Jeugdige weggelopen van huis D211 Jeugdige weggestuurd door ouders D300 Verwaarlozing, lichamelijke/psychische mishandeling, incest, seksueel misbruik van de jeugdige in het gezin D301 Jeugdige slachtoffer verwaarlozing D302 Jeugdige slachtoffer mishandeling D303 Jeugdige slachtoffer seksueel misbruik D400 Instabiele opvoedingssituatie D401 Problemen bij scheiding ouders D402 Problemen met omgangsregeling D403 Problemen met gezagsrelaties D404 Problemen die gepaard gaan met het samengaan van twee gezinnen/samengestelde gezinnen D405 Problematische relatie tussen ouders D406 Problematische relatie jeugdige met partner opvoeder D407 Problematische relatie (stief)broers/zussen D500 Problemen van ouder D501 Negatieve jeugdervaring/traumatische ervaring ouder D502 Problemen met werkloosheid ouder D503 Problemen bij zwangerschap of bevalling D504 Moeilijke start ouderschap Module D505 Gezondheidsproblemen Gezinsondersteuning met behandeling of handicap/invaliditeit en verblijf - 24-uurs ouder Jongere Jeugd Pagina 21! /! 23

22 D506 Antisociaal gedrag ouder D507 Gebruik van middelen/verslaving ouder D508 Pleger seksueel misbruik D509 Overmatige stress ouder D510 Psychische/psychiatrische problematiek ouder D600 Problemen van ander gezinslid D601 Gezondheidsproblemen of handicap/invaliditeit ander gezinslid D602 Antisociaal gedrag ander gezinslid D603 Gebruik van middelen/verslaving ander gezinslid D604 Psychische/psychiatrische problematiek ander gezinslid D700 Problemen in het sociaal netwerk gezin D701 Problemen in de familierelaties (niet het gezin) D702 Gebrekkig sociaal netwerk gezin D800 Problemen in omstandigheden gezin D801 Problemen met huisvesting D802 Financiële problemen D803 Problemen met hulpverleners of (vertegenwoordigers van ) instanties D804 Problematische maatschappelijke positie gezin als gevolg van migratie D900 Overige problemen gezin en opvoeding D901 Andere problemen gezin en opvoeding CAP-J Groep As E: Jeugdige en omgeving E100 Problemen op speelzaal, school of werk E101 Problematische relatie met leerkracht, werkgever of leidinggevende/problemen met hiërarchische relatie E102 Problematische relatie met medeleerlingen, collega s of groepsleden E103 Motivatieproblemen op school of werk (onder andere spijbelen) E104 Van school gestuurd E105 Problemen met school-, studie- of beroepskeuze of vakkenpakket E106 Problemen met werkloosheid jeugdige E107 Problemen met speelzaal, schoolorganisatie of onderwijsstijl, arbeidsorganisatie E200 Problemen met relaties, vrienden, sociaal netwerk en vrije tijd E201 Problemen met vrijetijdsbesteding Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 22! /! 23 E202 Problemen met verliefdheid/liefde en relaties

23 E203 Problematische relatie met leeftijdgenoten (onder andere gepest worden buiten school/werk) E204 Gebrekkig sociaal netwerk jeugdige E205 Risicovolle vriendenkring (antisociaal gedrag, gebruik middelen) E300 Problemen in omstandigheden jeugdige E301 Problemen met zelfstandige huisvesting jeugdige E302 Financiële problemen jeugdige E303 Problemen van jeugdige met hulpverleners of (vertegenwoordigers van) instanties E304 Problematische maatschappelijke positie jeugdige (onder meer als gevolg van migratie) E305 Problemen jeugdige met justitiële instanties E900 Overige problemen omgeving jeugdige E901 Andere problemen jeugdige en omgeving Module Gezinsondersteuning met behandeling en verblijf - 24-uurs Jongere Jeugd Pagina 23! /! 23