Nederlands.

Transcriptie

1 Nederlands

2 Imprint Editor: MFG Baden-Württemberg mbh, Stuttgart, Germany Directorate General for Modernisation, Generalitat de la Comunitat Valenciana, Valencia, Spain CINOP - Centre for the Innovation of Education and Training, s-hertogenbosch, The Netherlands Conceptual design: Petra Newrly, Silke Ruoff Design: as kommunikationsdesign, Stuttgart, Germany MFG Baden-Württemberg mbh, 2008

3 INDEX 1. Welkomsboodschap 2. Introductie 3. Initiatieffase 3.1 Doelgroepen door Stefanie Steiner 3.2 Conceptontwikkeling door Stefanie Steiner 3.3 Analyse van de opbrengsten van programma s digitale vaardigheden door Claus Hoffmann 3.4 Financieringsstrategieën door Petra Newrly 3.5 Beleidsstrategieën door Carolina Marco Bellver 3.6 Stakeholders door Petra Newrly 4. Projectfase 4.1 Onderwijskundig ontwerp door Stefanie Steiner 4.2 Technische infrastructuur door Stefanie Steiner 4.3 Public Relations en innovatieve communicatie door Claus Hoffmann 4.4 Hulpmiddelen bij communication door Claus Hoffmann, Arantxa Calafat Patiño 4.5 Monitoring en instrumenten voor kwaliteitsbeheer door Claus Hoffmann 4.6 Menselijke factoren en verandermanagement door Beatrix Lang 4.7 Haalbaarheid by Arantxa Calafat Patiño 4.8 Innovatie door Peter van Deursen 4.9 Cultuur van communicatie door Petra Newrly 5. Duurzaamheid: evaluatie en borging 5.1 Duurzaamheid, door Peter van Deursen 5.2 Controle en evaluatie, door Carolina Marco Bellver 6. Checklist 7. SPreaD Netwerk van Experts

4 1. WELKOMSBOODSCHAP Europa streeft ernaar om de meest dynamische, op kennis gebaseerde regio ter wereld worden. Dit streven is de sleutel voor succesvolle concurrentie in een innovatieve wereld en is het belangrijkste doel van de Lissabon-strategie van de Europese Unie. Om dit doel te bereiken zullen Europeanen voldoende geschoold moeten zijn. Effectief gebruik van moderne informatie- en communicatie technologieën (ICT) is daarbij een beslissende competentie. Want deze alles bepalende technologieën zijn de drijvende kracht voor sociale innovatie, groei en concurrentie. In 2007 droeg de ICT sector voor bijna 50% bij aan de totale productiviteit. ICT wordt meer en meer op brede schaal gebruikt. Momenteel bezoeken meer dan 250 miljoen Europeanen het Internet regelmatig. Ondanks dit bemoedigende cijfer blijven grote delen van de bevolking buitengesloten van de nieuwe mogelijkheden als Web 2.0 of mobiel leren. Speciale, op deze groepen gerichte cursussen om digitaal vaardig te worden kunnen deze kloof overbruggen. De laatste jaren hebben talrijke initiatieven in Europa het Europese doel gepromoot om een kennis- en informatiesamenleving te worden en de benodigde competenties systematisch op hun burgers overgebracht. Tegen deze achtergrond hebben drie projectpartners MFG Baden-Württemberg (D), the Directorate General for the Modernisation of the Valencian Region (ES) en CINOP (NL) hun krachten gebundeld in het het SPreaD initiatief, dat mede gefinancierd is door de Europese Commissie. De drie partners hebben hun kennis en ervaring gedeeld in de ontwikkeling van de Spread toolkit. Zes best practices (start und klick!, klick mach mit!, do.it regional, Internauta, competic, Elektronisch Leerdossier), uit de regio s van de partners, dienden daarvoor als basis. De toolkit beschrijft innovatieve benaderingen voor de planning en implementatie van grootschalige projecten voor digitale vaardigheden en verschaft een rijkdom aan bruikbare informatie. Parallel aan het werk aan de toolkit hebben de partners gebouwd aan een Europees netwerk van experts op het gebied van digitale vaardigheden. Dit netwerk bundelt de Europese expertise en werkt als aanvullende bron voor ondersteuning door de deling van kennis en expertise van de leden. Wij wensen u veel succes met uw plannen voor nieuwe programma s digitale vaardigheden! Klaus Haasis Managing Director MFG Baden-Württemberg, Public Innovation Agency for Information Technology and Media Marcelino Alonso Robles Director General for Modernisation, Generalitat Valenciana Herman van Holt Director Unit Branches & Companies, CINOP

5 INTRODUCTIE De Spread toolkit is het resultaat van een unieke uitwisseling van kennis en ervaring tussen toonaangevende organisaties in Europa met ervaring in projecten digitale vaardigheden. De drie projectpartners, MFG Baden-Württemberg (D), the Directorate-General for the Modernisation of the Valencian Region (ES) en CINOP (NL), hebben tussen maart 2007 en april 2008 de toolkit ontwikkeld als onderdeel van SPreaD (Strategic Project Management Tool Kit for Creating Digital Literacy Initiatives), een project dat mede door de Europese Commissie is gefinancierd. De toolkit is bedoeld voor regionale, landelijke en Europese organisaties die grootschalige programma s digitale vaardigheden* financieren, initiëren of coördineren en kan worden gebruikt voor de planning, het management en de evaluatie van deze programma s. Aan de ontwikkeling van de toolkit hebben zes best practices ten grondslag gelegen. Deze praktijken zijn gebruikt voor de bepaling van de succesfactoren van programma s digitale vaardigheden en de integratie van deze factoren in de lessons learned in de toolkit. De toolkit is door experts op het gebied van digitale vaardigheden in Europa beoordeeld om de kwaliteit ervan te verhogen. De inhoud van de toolkit is onderverdeeld in drie fasen: initiatief, project en duurzaamheid of bestendiging. Elke tool is op dezelfde wijze opgebouwd: Definitie Technieken en instrumenten Aanbevelingen De tools zijn met opzet kort gehouden om u een overzicht te bieden van de belangrijkste karakteristieken. De kernpunten zijn samengevat in een checklist aan het eind van de toolkit. 2. Meer informatie, in het bijzonder verdere bronnen en links voor elk onderwerp zijn te vinden op de SPreaD wiki ( U kunt ook contact opnemen met experts in de SPreaD community of practice of hen om hulp te vragen. Een lijst met profielen van experts kunt u vinden aan het einde van de toolkit. * In de context van deze toolkit worden digitale vaardigheden opgevat als het bewustzijn, de houding en het vermogen van individuen om digitale hulpmiddelen en voorzieningen adequaat te gebruiken om digitale bronnen te identificeren, benaderen, beheren, integreren, evalueren, analyseren en synthetiseren ten einde nieuwe kennis en nieuwe uitingen met media te creëren en om te communiceren met anderen, in de context van specifieke leefsituaties, ten einde constructieve sociale actie mogelijk te maken, en het vermogen om op dit proces te reflecteren (Definitie van Allan Martin,

6 3.

7 INITIATIEFFASE Bij aanvang van een project digitale vaardigheden dient helder te zijn op welke doelgroep(en) het project is gericht en er dient een leidend concept te worden ontwikkeld, dat effectief is en waarmee u de doelgroep het beste kunt bereiken. Daarnaast is een financieringsstrategie nodig, die garanties biedt voor de uitvoerbaarheid van het project. Omdat projecten digitale vaardigheden meestal een publiek doel dienen en onderdeel zijn van een breder onderwijsbeleid, is het zaak om uw concept van het project te laten aansluiten bij lokale, nationale en/of Europese beleidsstrategieën. Verder verdient het aanbeveling om stakeholders (belanghebbenden) vanaf het begin bij het project te betrekken. 3. De volgende tools bieden waardevolle ondersteuning bij de initiatieffase. 3.1 Doelgroepen door Stefanie Steiner 3.2 Conceptontwikkeling door Stefanie Steiner 3.3 Analyse van de opbrengsten van programma s digitale vaardigheden door Claus Hoffmann 3.4 Financieringsstrategieën door Petra Newrly 3.5 Beleidsstrategieën door Carolina Marco Bellver 3.6 Stakeholders door Petra Newrly

8 3.1. DOELGROEPEN Definitie en inleiding Grootschalige projecten digitale vaardigheden zijn vaak gericht op alle burgers in een regio of land. Zij zouden zich echter vooral moeten richten op burgers die buitengesloten dreigen te worden van de informatiesamenleving. Hiervoor zult u een goede analyse moeten maken van potentiële doelgroepen. Die analyse is onder andere nodig voor het onderwijskundig ontwerp voor specifieke doelgroepen. De onderwijskundige benadering kan meer formeel of juist informeel zijn. Afhankelijk van het vermogen van de doelgroep om zelfstandig te leren kunnen leertechnologieën en econtent in meer of mindere mate opgenomen zijn in het curriculum (blended learning) of juist conventionele methoden en middelen een grotere rol spelen, zoals groepsonderricht en gedrukt lesmateriaal. De profielen van de competenties en vaardigheden voor de diverse doelgroepen kunnen sterk uiteenlopen. De belangrijkste sociaal-demografische en economische factoren zijn: leeftijd geslacht inkomen onderwijsachtergrond en onderwijsniveau etnische en culturele achtergrond Deze factoren zijn van invloed op de motivatie voor nieuw onderwijs en de houding van de doelgroep ten opzichte van technologie en een leven lang leren. Methoden en instrumenten Voer een micro- en macro-analyse uit van uw doelgroep Analyseer het kennisniveau van uw doelgroep: Beschikken zij over de benodigde voorkennis? Beschikt de doelgroep over de vereiste technische infrastructuur? Aanbevelingen Ontwikkel een specifieke aanpak voor de doelgroep Ontwikkel verschillende didactische benaderingen voor de doelgroep Biedt peer tutoring (onderricht aan elkaar) aan voor specifieke doelgroepen Adresseer verschillende doelgroepen apart, afhankelijk van hun interesses en motivatie, bijv. teenagers and ouderen. Sta dicht bij de doelgroep. Praat met stakeholders uit de doelgroep. Voer customer relationship management in. Kijk naar studies en onderzoeksresultaten om te helpen bij de bepaling van een doelgroep. door Stefanie Steiner

9 CONCEPTONTWIKKELING Definitie en inleiding Bij grootschalige projecten, wat projecten of programma s digitale vaardigheden (PDV) zijn, is een leidend concept nodig. Dit concept wordt ontwikkeld als onderdeel van de overall strategie voor het project. Dit houdt in dat een algemene opzet en benadering wordt gekozen die het best past bij de lokale condities en de vereisten in een regio of land. Concepten voor duurzame ontwikkeling van digitale vaardigheden vragen niet alleen om ervaring in projectmanagement maar ook vertrouwdheid met onderwijssystemen, lokaal educatief aanbod en de sleutelfiguren in de onderwijssector, alsmede expertise in onderwijsmanagement en onderwijskundig ontwerpen met inschakeling van nieuwe technologieën. De grootste uitdagingen voor de conceptontwikkeling zijn het grote aantal mensen dat betrokken is, een professionele analyse van de doelgroepen, het adresseren van de doelgroepen, het vinden van de juiste onderwijskundige benadering en de juiste technologische maatregelen. Methoden en instrumenten Methodiek, didactiek en leertechnologie: projecten digitale vaardigheden zijn geen IT projecten, maar educatieve projecten. Kennis van project management moet gepaard gaan met kennis en expertise in onderwijskundig management en methodische en didactische kennis om curricula te ontwikkelen die tegemoet komen aan de leerbehoeften van de doelgroep(en). Organisatie van trainingen en continuïteit: digitale vaardigheden zullen continu, steeds uitbreidend moeten worden verworven, passend bij een leven lang leren. Opnamen van de belangen van stakeholders in het concept. Aanbevelingen Maak een zorgvuldige analyse en heldere definitie van de doelen en meetbare parameters Probeer alle partijen te betrekken bij de ontwikkeling en implementatie van het concept, bijvoorbeeld stakeholders en experts Bouw duurzaamheid van de ontwikkeling in door elementen ervan op te nemen in het concept. Probeer innovatie en leertechnologie zoveel mogelijk in te integreren, afhankelijk van de doelgroep Ontwerp een duurzame strategie voor financiering. Reduceer complexiteit en streef duurzaamheid na door (te) complexe projecten of programma s op te delen in een reeks van aparte, beter beheersbare deelprojecten, die ofwel op elkaar voortbouwen of elkaar aanvullen. Maak bijvoorbeeld verschillende projecten voor de verschillende fasen van ontwikkeling van digitale vaardigheden. Stel betekenisvolle leerdoelen vast. Omschrijf duidelijk alle activiteiten die door het project zullen worden uitgevoerd (en welke niet). Bedenk hoe de stakeholders en doelgroepen gemotiveerd kunnen worden door Stefanie Steiner

10 3.3. ANALYSE VAN DE BATEN VAN PROJECTEN DIGITALE VAARDIGHEDEN Definitie Projecten digitale vaardigheden worden vaak met publieke middelen gefinancierd. Het gebruik van publieke middelen vraagt om publieke verantwoording die gebaseerd kan zijn op de meerdere baten van het project voor verschillende doelgroepen. Methoden en instrumenten De volgende voorbeelden van zulke baten of opbrengsten kunnen als argumenten worden gebruikt om beslissers te overtuigen van de nut en noodzaak van het project. Baten voor het individu Projecten Digitale vaardigheden Verbeteren de communicatieve vaardigheden van burgers. Dragen bij aan de sociale competenties van mensen. Creëren een basis voor individuele opleiding en kwalificering van burgers middels nieuwe, op ICT-gebaseerde leervormen en leerstijlen. Stellen iedereen in staat om te voldoen aan hun mediabehoefte, zoals informatie, ontspanning of sociale netwerken, door gebruik van nieuwe media. Dragen bij aan de soevereiniteit en sociale emancipatie van de bevolking. Mensen kunnen beter deelnemen aan sociale debatten en een breder scala van interacties in het dagelijks leven hanteren door het gebruik van media. Baten voor groepen en organisaties Projecten Digitale vaardigheden Maken innovatieve communicatie en informatieprocessen mogelijk in groepen en organisaties. Maken de vorming van voordien ongerelateerde sociale groepen mogelijk en de uitwisseling ertussen. Leiden tot efficiëntie en effectiviteit in organisaties en bedrijven. Processen lopen sneller en de nieuwe media maken een grotere uitwisseling van kennis mogelijk.

11 3.3. ANALYSE VAN DE BATEN VAN PROJECTEN DIGITALE VAARDIGHEDEN Baten voor de economie Projecten Digitale vaardigheden Leiden tot efficiëntie en effectiviteit in de economie door een variëteit van procesinnovaties and verbeterd kennismanagement. Zijn van vitaal belang voor de realisatie van een kenniseconomie. Kennis is in toenemende mate een sleutelfactor voor productie en digitale technologieën creëren de infrastructurele condities voor economisch succes en innovatie. Creëren een draagvlak voor de ontwikkeling van nieuwe digitale markten door de toenemende verspreiding van nieuwe media onder de bevolking, dus zorgen voor groei in de economie en welvaart. Baten voor de samenleving Projecten Digitale vaardigheden Dragen bij aan de opheffing van digitale kloven in de samenleving. Zijn een belangrijke voorwaarde in de realisatie van e-overheid (e-government) en e-democratie. Vormen de basis voor de deelname aan de samenleving van laagopgeleiden, die minder gebruik maken van media. Versterken pluralisme en faciliteren meer open en bredere sociale debatten. Maken nieuwe vormen van sociaal-politiek mogelijk door de verspreiding van media. De politieke functies van een pluralistische en democratische samenleving worden versterkt. Aanbevelingen Identificeer de overall baten om te algemene waarde van het initiatief (project) aan te tonen. Wees bewust van de baten van het initiatief voor en de invloed op groepen, organisaties, de economie en de samenleving. Probeer concrete getallen te noemen Vertel succesverhalen door Dr. Claus Hoffmann

12 3.4. FINANCIERINGSSTRATEGIE Definitie Omdat projecten digitale vaardigheden meestal in het publiek domein plaats vinden, is het belangrijk om te weten welke mogelijkheden er zijn voor additionele financiering, welke methoden met name effectief zijn en welke instituten kan worden gevraagd om geld kan worden gevraagd. Organisaties die additionele financiering van het project zoeken, door externe partijen, moeten zich ervan bewust zijn dat de procedures en de samenwerkingsrelatie met externe geldschieters een groot beroep doen op de capaciteit in het project. Methoden en instrumenten 1. Directe subsidiëring door gemeentelijke, provinciale of rijksoverheid of de EU Gemeente, provincie, rijk Bruikbare contacten zijn onderwijsdiensten of diensten verantwoordelijk voor economische ontwikkeling bij gemeenten en provincies, de ministeries van OCW en EZ en fondsen die door de overheid zijn opgedragen digitale vaardigheden te versterken. Europese Unie Europese subsidieprogramma s richten zich op het MKB en publieke organisaties. Projecten die mede door de Europese Unie worden gefinancierd moeten multinationaal zijn, d.w.z. dat er samengewerkt moet worden met partners uit verschillende lidstaten van de EU. 2. Subsidiëring door fondsen Fondsen schrijven regelmatig nieuwe programma s uit die (mede) zijn bedoeld om het gebruik van ICT in de samenleving te stimuleren. 3. Sponsoring Sponsoring is geschikt voor instituten, individuen of evenementen. Het is ook mogelijk om delen van een project te laten sponsoren, bijvoorbeeld de uitgave van een brochure. Om een bedrijf over te halen om sponsor te worden, is het essentieel om op de voordelen (baten) van het project te wijzen. 4. Publiek-private partnerschappen (PPP) Een manier om geld en kennis uit het private domein te betrekken bij het project us het vormen van een publiek-privaat partnerschap. Partnerschappen maken projecten mogelijk die niet door onderwijsinstellingen alleen of alleen met publieke middelen kunnen worden gerealiseerd. 5. Cursusprijs Door de deelnemers (een deel van de) cursuskosten te laten betalen kan een deel van de project worden gefinancierd. Hoewel kosten een drempel vormen, zijn zij ook een teken van kwaliteit. Bovendien is duurzaamheid van de vernieuwing makkelijker te garanderen als vervolgprojecten zichzelf financieren.

13 FINANCIERINGSSTRATEGIE 6. Lidmaatschap van verenigingen of netwerken Het lidmaatschap van een vereniging of een netwerk kan bruikbaar zijn als een middel om (gratis) ondersteuning te krijgen of cursussen aangeboden te krijgen (train the trainer) of om bruikbare informatie van andere organisaties te krijgen Aanbevelingen Check regelmatig of er tenders zijn uitgeschreven door overheden, nationaal en Europees, en fondsen. Zoek naar bedrijven of instituten die geïnteresseerd kunnen zijn in sponsoring van een product, dienst of het project. Onderzoek de mogelijkheid van een publiek-private partnerschap voor de lange termijn. Zoek ondersteuning door partners die ervaren zijn in de procedures van tenders. Netwerk en raak in contact met belanghebbenden (stakeholders), onderwijspartijen en financiële instellingen. Wees ervan bewust dat subsidiëring vaak alleen mogelijk is voor een fase die al is voltooid. Gedetailleerdere informatie vind je in de SPreaD Wiki: door Petra Newrly

14 3.5. BELEIDSANALYSE Definitie Vanwege de snelle ontwikkeling van ICT zouden beleidsmakers moeten voorzien in een permanent aanbod van trainingen in nieuwe digitale vaardigheden om iedereen bij de nieuwe maatschappij te betrekken. De volgende methoden helpen bij het versterken en bereiken van een inclusive society. Methoden en instrumenten Om toegankelijkheid in de regio mogelijk te maken zijn acties op verschillende gebieden nodig: Bewustwording Creëer bewustzijn over de mogelijkheden van nieuwe technologieën. Maak een heldere boodschap, zodat niemand vanaf de start wordt buitengesloten en iedereen de mogelijkheid heeft om deel te nemen aan de kennissamenleving en technologie te gebruiken. Gemakkelijke toegang en gebruik Vergroot het gebruik van ICT door publieke faciliteiten aan te bieden (publiek toegankelijke Internet toegang, toegankelijke websites, telefonische helpdesks, mobiel internet, punten waarop bedrijven en publiek worden geattendeerd op de beschikbaarheid van vrije internet toegang). Maak gebruik van verschillende technologische oplossingen om de toegankelijk voor alle burgers zeker te stellen. Leren Onderzoek welk onderwijsbeleid nodig is voor persoonlijke, beroeps matige en maatschappelijke ontwikkeling naar een kennissamenleving. Dit houdt niet alleen kennis en correct gebruik van technologieën in, maar ook het creëren en delen van informatie, gebruik van zoekstrategieën en uitoefening van het recht op technologische communicatie, op elk moment met alle beschikbare kanalen (persoonlijk, telematisch of mobiel). Bevordering van deelname Moedig de ontwikkeling van content aan, evenals attractieve publieke en private diensten die het gebruik van nieuwe technologieën door burgers bevorderen, leidend tot sociale dynamiek, uitbreiding van virtual communities. Schakel promotors in die veranderingen op gang kunnen brengen. Aanbevelingen Creëer bewustwording Breng het onderwerp digitale vaardigheden onder de aandacht van beleidsmakers. Maak gebruik van CRM (customer relationship management) Faciliteer de toegankelijkheid voor alle burgers Zorg voor educatief aanbod voor alle burgers Benoem de voordelen door Carolina Marco Bellver

15 STAKEHOLDERS Definitie Stakeholders zijn individuen, groepen of organisaties die een belang hebben biij het project en die in staat zijn om de uitkomsten van het project te beïnvloeden. Stakeholders die actief participeren zijn een welkome hulp bij de marketing en financiering van het project, en bij de implementatie en bestendiging. Methoden en instrumenten De meeste projecten hebben verschillende stakeholders*. Daarom is het belangrijk om de stakeholders te benoemen die geïnteresseerd zijn om het project in de verschillende fasen te ondersteunen. De volgende groepen stakeholders kunnen worden onderscheiden; Financierders Organisaties die het project financieren. Sommige projecten zullen meerdere financierders hebben, andere één. Klanten Degenen die het product zullen gaan gebruiken. Bestendigers Groepen of organisaties die verantwoordelijk zijn voor het onderhoud en de beschikbaarheid van het product na afloop van het project. Organisaties, overheid Groepen die het wettelijke raamwerk en het beleid beïnvloeden waarbinnen het project of product wordt gerealiseerd. De projectmanager moet beslissen hoe en wanneer stakeholders meewerken aan de realisatie van de projectdoelen. Aanbevolen wordt om in een vroeg stadium contacten op te bouwen met de stakeholders en ze bij het project te betrekken, zodat zij het project ondersteunen. Aanbevelingen Prikkel je netwerk. Stel in het begin van het project vast wie de stakeholders zijn. Leg in een vroeg stadium contact met stakeholders/supporters. Betrek stakeholders in een vroeg stadium bij het project. Benoem de activiteiten waarbij de inzet van stakeholders kan helpen. Betrek stakeholders bij de ontwikkeling van het product of project. Behandel stakeholders als partners. Betrek stakeholders bij de besluitvorming en communicatie. door Petra Newrly 3.6. * Project Clarity Through Stakeholder Analysis, Larry W. Smith, Software Technology Support Center,

16 4. PROJECTFASE De projectdoelen en de beoogde doelgroep(en) moeten zijn vastgesteld voor het project start. De volgende stap is de ontwikkeling van de geschikte onderwijskundige en technische instrumenten en zorgen voor publiciteit voor het project en de successen. Tegelijk is het zaak om het zicht te houden op de doelgroep(en) en de betrokkenen bij het project. Met het oog hierop is het raadzaam om: te bepalen welke middelen bruikbaar zijn voor monitoring en management, veranderingsprocessen te plannen die u in staat stellen flexibel te reageren op ontwikkelingen in de doelgroep(en) Communicatie is een kritische succesfactor in de projectfase. De volgende hulpmiddelen geven waardevolle ondersteuning voor de projectfase: 4.1 Onderwijskundig ontwerp door Stefanie Steiner 4.2 Technische infrastructuur door Stefanie Steiner 4.3 Public Relations en innovatieve communicatie door Claus Hoffmann 4.4 Hulpmiddelen bij communication door Claus Hoffmann, Arantxa Calafat Patiño 4.5 Monitoring en instrumenten voor kwaliteitsbeheer door Claus Hoffmann 4.6 Menselijke factoren en verandermanagement door Beatrix Lang 4.7 Haalbaarheid by Arantxa Calafat Patiño 4.8 Innovatie door Peter van Deursen 4.9 Cultuur van communicatie door Petra Newrly

17 4.1. ONDERWIJSKUNDIG ONTWERP Definitie en inleiding Programma s voor digitale vaardigheden gaan over mensen die leren computers en Internet te gebruiken door gebruik te maken van computers en Internet. Ofwel, leren door te doen. Leren door te doen en e-learning zijn essentiële, maar niet de enige manieren om digitale vaardigheden te verwerven. In het verleden is in de onderwijskundige benadering vaak de nadruk gelegd op computergestuurd onderricht en de technische inrichting van het leerproces. Programma s voor digitale vaardigheden zijn in de eerste plaats educatieve programma s. Een goed onderwijskundig ontwerp is dan ook een belangrijke succesfactor. Leren door te doen en e-learning zijn dan ook niet voor alle doelgroepen even geschikt. Een goed onderwijskundig ontwerp is dan ook een kritische succesfactor. Bij het onderwijs kundig ontwerp moet rekening worden gehouden met de aanwezige kennis, speciale levensomstandigheden en specifieke opleidingsbehoeften van verschillende doelgroepen en met de motivatie van verschillende groepen. Leertechnologie moet het leerproces dan ook niet overheersen. Methoden in instrumenten Benaderingen met blended learning blijken in de beste praktijken dan ook het meeste effect te hebben. Lessons learned In landen met een relatief geringe digitale vaardigheid en laag gebruik van ICT is het meeste rendement te verwachten van een laagdrempelig, voor iedereen toegankelijk curriculum. Kies een mengvorm van benaderingen. Aangeraden wordt om te starten met groepslessen en e-learning geleidelijk, in toenemende mate in het curriculum op te nemen. In dit scenario is ondersteunend, gedrukt materiaal nodig. Wanneer groet delen van de bevolking (al) wel digitaal vaardig zijn, kunnen geavanceerdere en meer innovatieve educatieve concepten in het curriculum worden opgenomen. Nieuwe educatieve programma s kunnen ook voortkomen uit nieuwe onderwijs kundige concepten, zoals mobiel leren, microlearning of het gebruik van inhouden die door gebruikers zijn gemaakt (leernetwerken). Deze nieuwe vormen vragen echter om gevorderde ICT-vaardigheden en competenties. Aanbevelingen Praat met experts uit het onderwijsveld, stel een expert- of adviesgroep samen. Praat met experts in de ondwerwijssector, richt een expert- of adviesgroep op. Praat zowel voor als tijdens het project met trainers om na te gaan wat goede en de beste praktijken zijn. Het onderwijskundig ontwerp hangt af van de concrete situatue. Maak een goede analyse van de condities en voorwaarden voor de doelgroep(en). Probeer ondersteuning in te bouwen in het programma voor actief en zelfgestuurd leren. Bouw blended learning benaderingen in in het onderwijskundig ontwerp. door Stefanie Steiner

18 4.2. TECHNISCHE INFRASTRUCTUUR Definitie De beschikbaarheid van een goede, geschikte technische infrastructuur is een essentiële voorwaarde voor het slagen van een project digitale vaardigheden. De technische infrastructuur omvat hardware, software en Internettoegang (breedband). De eisen (specificaties) voor de in te zetten hardware en software moeten passen bij het curriculum en goede performance van het Internet garanderen. Tegelijk moeten de eisen niet te hoog zijn, waardoor trainingslocaties niet aan het project kunnen deelnemen. Methoden en instrumenten Afhankelijk van de overall strategie of het concept van het project (zie Conceptontwikkeling) worden centrale dan wel decentrale technische oplossingen geïmplementeerd. Hoe meer onderwijsinstellingen betrokken zijn en hoe groter het aantal doelgroepen is, des te complexer zullen de technische oplossingen zijn. We maken een onderscheid tussen drie gebieden waarin ICT in programma s digitale vaardigheden wordt gebruikt. Middelen voor projectmanagement Gebruik van standaard applicaties voor projectmanagement is, vooral bij grootschalige programma s, aan te raden. Er zijn verschillende applicaties op de markt (b.v. Microsoft Project), die voor het projectmanagement kunnen worden gebruikt. Maatwerkoplossingen zijn niet nodig. Administratieve platforms Software of platforms voor de projectadministratie en controle moeten ook functionaliteit bieden voor statistiek en evaluatie. Ondersteuning voor niet-technische administrateurs moet worden geregeld (zie ook Controle en evaluatie). Leermanagementsystemen (LMS) Hulpmiddelen en applicaties die de organisatie van en het leren met computers ondersteunen, zoals leermanagementsystemen (LMS). Kritische succesfactoren en lessons learned Technologie is cruciaal in programma s digitale vaardigheden en een sterke drijfveer. In het verleden heeft de focus vaak gelegen op technische oplossingen voor het leren van ICT vaardigheden (CBT, e-learning) en werd een goed onderwijskundig ontwerp verwaarloosd. Technologie is echter het middel en niet de boodschap zelf. Programma s die mikken op de versterking van digitale vaardigheden in een regio kunnen alleen succesvol zijn als snel, breedband Internet beschikbaar is. Beleidsmakers moeten de beschikbaarheid en toegankelijkheid ervan nagaan. Als de penetratie van breedband Internet laag is, kunnen wireless, mobiele oplossingen in combinatie met een passende organisatie van het leren een goed alternatief zijn. Een sterke technische infrastructuur is zowel een voorwaarde voor de ontwikkeling van digitale vaardigheden in een regio als een factor voor bedrijfsvestigingen. Een getrainde bevolking en een goede technische infrastructuur maken de regio attractief voor bedrijven.

19 TECHNISCHE INFRASTRUCTUUR Aanbevelingen Stel het gebruik vast van een adequate, niet al te hoge standaard voor de technische infrastructuur voor de doelgroep(en). Houd rekening met de technische infrastructuur voor het projectmanage ment, bijvoorbeeld het administratieve platform dat wordt gebruikt. Gebruik een niet al te complexe technische infrastructuur voor de administratie. Gebruik indien mogelijk standaard software. Probeer innovatieve, op webtechnologie gebaseerde middelen in het project te betrekken, b.v. door gebruikers gemaakte inhoud (web 2.0). Houd er rekening mee dat de infrastructuur voor iedereen toegankelijk moet zijn en niemand buitensluit. Biedt de doelgroep technische ondersteuning, indien nodig. Neem de angst van mensen voor nieuwe technologieën weg. Ontwikkel een gebruikersvriendelijke technische infrastructuur en test de bruikbaarheid van websites en leermanagementsystemen. Maak webcontent toegankelijk voor mensen met beperkingen. Initiatiefnemers van programma s digitale vaardigheden doen er verstandig aan om samen te werken met locale initiatieven voor verbetering van de technische infrastructuur (b.v. aanleg van breedband Internet) Denk aan open source software om geld te besparen. Gebruik gangbare IT servicestandaarden, zoals ITIL, om de infrastructuur te beheren en te controleren door Stefanie Steiner

20 4.3. PUBLIC RELATIONS EN INNOVATIEVE COMMUNICATIE MOGELIJKHEDEN Definitie Communicatie met een hoog penetratiegehalte onder de bevolking is van essentieel belang voor het succes van het project digitale vaardigheden. Het succesvol behalen van de project doelstellingen staat of valt, bij hoe goed het project erin slaagt om de bevolking te informeren over het toekomstige educatieve aanbod en in staat is om de bevolking daaraan deel te laten nemen. Public relations en innovatieve communicatiemogelijkheden kan beter worden uitgelegd als: alle processen binnen de projecten digitale vaardigheden die dienen om te informeren en te bemiddelen tussen stakeholders en sectoren binnen de bevolking. Innovatieve vormen van communicatie die met een beperkt budget efficiënt en succesvol kunnen worden gerealiseerd zijn noodzakelijk binnen de projecten van digitale vaardigheden. Methodes en instrumenten PR en communicatiemanagement omvat analyses, planningen, implementatie en de evaluatiefase. In de analysefase, het communicatiestartpunt van het project digitale vaardigheden, moet worden opgenomen: Het vast stellen van de gemeenschappelijke projectdoelstellingen Analyses van de bevolkingsgroepen die gezamenlijk worden geadresseerd Analyses van de communicatiestappen die tot dusver genomen zijn en in voorgaande projecten Helder op papier zetten wat de verwachtingen zijn van de communicatie en PR acties van de verschillende belanghebbenden Analyses van het sociaal-politieke klimaat waarin de projecten plaatsvinden en onderwerpen en opinies die op dat moment relevant zijn voor het project Analyses van het huidige communicatie netwerk, bijvoorbeeld voorgaande contacten met de media, selectie groepen of opleidingscentra