Toekomstvisie sociale werkvoorziening voor de GR Drechtwerk

Transcriptie

1 Toekomstvisie sociale werkvoorziening voor de GR Drechtwerk Algemeen Bestuur, 26 maart 2008

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Deel 1 Huidige situatie 2. Analyse van de huidige situatie en de doelen waar we voor staan Deel 2 Toekomst sociale werkvoorziening 3. Ketensamenwerking voor de onderkant van de arbeidsmarkt 4. Veranderingen in het bedrijf Drechtwerk Deel 3 Opties voor aansturing 5. Regievoering en structuur van het samenwerkingsverband 6. Overgangsmaatregelen Deel 4 Vervolg en implementatie 7. Het vervolg op de bestuurlijke besluitvorming en besluitvorming bij ketenpartners 8. Bestuursopdracht aan Directie Drechtwerk en Hoofd Regiebureau Bijlage 1 Varianten en afwegingskader voor juridische vormgeving per bedrijfsonderdeel Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 2

3 1. Inleiding In december 2005 heeft het bestuur van de Gemeenschappelijke Regeling Sociale werkvoorziening Drechtsteden besloten tot een strategische verkenning voor de sociale werkvoorziening. De aanleiding was de voorgenomen aanpassing van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) per 1 januari 2008 en het feit dat de uitvoeringsorganisatie Drechtwerk haar financiële doelstellingen een aantal jaren niet wist te halen. Een eerste verkenning is gemaakt door adviesbureau Radar en afgerond in De aangesloten gemeenten hebben daarop ingestemd met de geschetste hoofdlijnen uit het Radar-rapport. De door het bestuur ingestelde regiegroep heeft vervolgens een invulling gegeven voor een tijdelijke overgangssituatie vanaf 1 januari 2008, o.a. door de vorming van een Regiebureau, en daarnaast de opdracht gekregen om een nadere verkenning te doen die moet resulteren in een toekomstvisie en aansluitend een bestuursopdracht voor de uitwerking en implementatie (dit document voorziet daarin). Radar heeft aangegeven dat een toekomstbestendige oplossing voor een goede invulling van de Wsw alleen te vinden is door buiten de kaders van het bedrijf Drechtwerk te zoeken en ook aan te haken bij arbeidsmarktvoorzieningen die buiten de kaders van de Wsw vallen. We kunnen niet langer voortgaan met als perspectief het in stand houden van het bedrijf in de huidige vorm. In de eerste plaats omdat de doelgroep wordt geconfronteerd met een te lange wachtlijst en moeilijk naar een reguliere arbeidssituatie te begeleiden is vanuit de huidige situatie. In de tweede plaats omdat het bereiken van een evenwichtige exploitatie in een dergelijke onzekere omgeving en met de beperkingen van het huidige bedrijf en de wetgeving vrijwel onmogelijk is. De directie van Drechtwerk heeft daarom reeds veranderingen in gang gezet en zal daarmee doorgaan. De nieuwe directie is op dit moment bezig om op basis van deze visie een ondernemingsplan op te stellen voor 1 oktober 2008 dat concreet uitwerking geeft aan de hier genoemde uitgangspunten. We presenteren in dit document een visie op de toekomstige invulling van de sociale werkvoorziening voor het huidige samenwerkingsverband van de GR Drechtwerk. We gaan uit van het doel van de Wsw en geven een vertaalslag naar concretere doelen voor het samenwerkingsverband. Vanuit dit perspectief bezien we de huidige situatie. De analyse van de huidige problematiek en van de veranderingen die de nieuwe Wsw met zich mee brengt, leidt tot de voorstellen die we doen ten aanzien van de invulling van de sociale werkvoorziening in het algemeen en de relatie met het regionale arbeidsmarktbeleid. Daarna geven we aan op welke wijze het bedrijf Drechtwerk de komende jaren moet veranderen en welke aanpassingen in de aansturing en de structuur van het samenwerkingsverband door deze veranderingen nodig zijn. Hierbij maken we onderscheid tussen de opties voor de toekomst (vanaf 2010) en de veranderingen die nodig zijn in de periode tot In overleg met de directie hebben we ervoor gekozen geen aparte financiële paragraaf aan deze visie toe te voegen. Omdat de directie de in dit document genoemde uitgangspunten en doelstellingen deelt zijn deze doorvertaald in de begroting Dat maakt een aparte financiële paragraaf overbodig. Tenslotte geven we aan welke stappen het bestuur na vaststelling van de visie moet gaan zetten en welke keuzes de aangesloten gemeenten moeten gaan maken. In de hierop aansluitende bestuursopdracht wordt vervolgens geformuleerd wat er op welk moment van de directie Drechtwerk en het Regiebureau wordt verwacht om de in dit document aangegeven visie en de gemaakte keuzes verder uit te werken en te implementeren. Bij de modernisering van Drechtwerk voor de lange termijn hanteren we de volgende uitgangspunten: - Inhoud bepaalt structuur. Dit betekent dat de wijze waarop we de regievoering op en de uitvoering van de Wsw vormgeven, bepalend zijn voor de wijze waarop we die juridisch inrichten. - We lopen deels vooruit op wijzigingen in wetgeving die op dit moment worden voorbereid. Daardoor accepteren we op dit moment enerzijds een zekere mate van onzekerheid, anderzijds zorgt dit ervoor dat we straks echt gesteld staan voor bijvoorbeeld het nieuwe participatiefonds. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 3

4 Leeswijzer Deel 1: huidige situatie In het eerste deel wordt de huidige situatie binnen de sociale werkvoorziening en Drechtwerk geschetst te beginnen met de doelen waar we voor staan. Deel 2: toekomst sociale werkvoorziening In het tweede deel presenteren we de oplossingsrichting voor de toekomst van de sociale werkvoorziening binnen de gemeenschappelijke regeling. Allereerst wordt aanbevolen om de samenwerking aan te gaan binnen de keten rondom werk met partners als de sociale diensten, UWV en CWI. Daarna worden de maatregelen voor het bedrijf Drechtwerk gepresenteerd. Deel 3: opties voor aansturing Deel 3 geeft de mogelijkheden tot aansturing voor de gemeenschappelijke regeling weer. Aan bod komen de mogelijke rechtsvormen van de gemeenschappelijke regeling, de deelnemende gemeenten en de rollen van bestuurders. Ook worden maatregelen voorgesteld voor een overgangsfase tot 2010 en wordt aangegeven wat (mogelijke) gevolgen zijn voor het Regiebureau en Expertise Centrum. Deel 4: vervolg en implementatie In deel 4 worden de stappen aangegeven die het bestuur na vaststelling van de visie moet zetten en worden de keuzes aangegeven die de gemeenten moeten gaan maken. Tenslotte worden in de vorm van een bestuursopdracht de concrete acties met betrekking tot de verschillende onderwerpen en de verantwoordelijken benoemd. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 4

5 Deel 1 Huidige situatie 2. Analyse van de huidige situatie 2.1. Doelen De algemene doelstelling van de Wet sociale werkvoorziening is om aan zoveel mogelijk voor de Wsw geïndiceerde inwoners van de aangesloten gemeenten een dienstbetrekking aan te bieden voor het verrichten van arbeid onder aangepaste omstandigheden. Uitwerking van de wettelijke doelstelling: We onderscheiden drie categorieën met betrekking tot aangepaste omstandigheden : 1. Werken binnen de beschutte omgeving van het bedrijf Drechtwerk (beschut binnen). 2. Werken binnen een beschutte omgeving buiten Drechtwerk (beschut buiten en al dan niet groepsgewijs gedetacheerd). 3. Begeleid werken (waaronder vanaf 2008 ook mensen die werken met behulp van een persoonsgebonden budget (PGB) of individuele detachering op een reguliere arbeidsplaats). Beschut binnen is bedoeld voor de meest kwetsbare doelgroep, die zeer veel begeleiding nodig heeft. De groep beschut buiten werkt onder begeleiding of in detacheringen met meerdere mensen buiten het bedrijf zelf en de groep begeleid werken/individuele detacheringen werkt bij een reguliere werkgever. De algemene wettelijke doelstelling vertalen we naar twee concrete doelen: de beweging van binnen naar buiten (3x 1/3) resp. verkorting van de wachttijd Meer doorstroming en uitstroom Sw personeel ( van binnen naar buiten ) Deze doelstelling is landelijk sinds 2004 vertaald naar de norm 3x 1/3 voor resp. beschut binnen, beschut buiten en detacheringen/begeleid werken. De belangenorganisatie van de Sw-bedrijven Cedris heeft op basis van gegevens van alle aangesloten Sw-bedrijven aangegeven dat in 2010 deze verdeling gerealiseerd kan zijn. Maar waar het echt om gaat is de mensontwikkeling: er kunnen en moeten meer mensen met een Wsw-indicatie aan werk geholpen worden in een reguliere arbeidsomgeving en relatief minder mensen beschut binnen. Vandaar dat gesproken wordt van binnen naar buiten. 3x 1/3 is daarom geen doel op zich, maar wel een referentiekader voor de beweging van binnen naar buiten. Landelijk was de verdeling bij Wsw bedrijven volgens de benchmark van Cedris 1 eind 2006 gemiddeld: 62%- 17%- 21% en bij Drechtwerk eind 2006: 54%-28%-18%. Figuur 1: Verdeling binnen/buiten Drechtwerk eind 2006 beschut binnen 54 % beschut buiten 28% Detachering/ beg.werken 18% Drechtwerk eind 2007 Beschut binnen 50 % beschut buiten 30 % Detachering/ beg.werken 20% Drechtwerk eind 2008 Beschut binnen 40 % beschut buiten 38% Detachering/ beg.werken 22% Drechtwerk eind 2009 Beschut binnen 40 % beschut buiten 30% Detachering/ beg.werken 30% 1 De cijfers uit het bedrijfsvergelijkend onderzoek van Cedris zijn op dit punt onvoldoende betrouwbaar, is ons gebleken. We hebben nu bij enkele vergelijkbare SW bedrijven de verdeling opgevraagd en daaruit blijkt dat andere vergelijkbare bedrijven verder zijn gevorderd of minimaal op het niveau van Drechtwerk in 2007 zijn. Ook hierbij moeten we aantekenen dat cijfers van andere SW-bedrijven soms niet vergelijkbaar zijn met Drechtwerk doordat in het verleden verschillend met indicatiestelling is omgegaan. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 5

6 Eind 2007 is de verdeling van medewerkers in deze groepen bij Drechtwerk 50%-30%-20%. In figuur 2 hierna is te zien welke bedrijfsactiviteiten onder welke categorie vallen. We beogen met de toekomstige invulling van de sociale werkvoorziening een situatie te realiseren die het mogelijk maakt in 2010 een verdeling te bereiken van 3x 1/3. Of we hierin succesvol zijn, meten we in 2010 af aan de landelijke ontwikkeling van deze verdeelcijfers bij vergelijkbare grote Sw-bedrijven. Ook kunnen economische ontwikkeling en ontwikkelingen binnen de doelgroep van invloed zijn op in-,door-, en uitstroom, zoals de vergrijzing. Hoe dan ook blijven we 3x1/3 nastreven op zo kort mogelijke termijn. In de jaarlijkse prestatieafspraken tussen gemeenten en Drechtwerk zal deze doelstelling vertaald worden naar concrete jaarlijkse targets. Voorgesteld wordt een verdeling van (als minimaal evenwicht) 40%-38%-22% eind 2008 te realiseren (daarop is de begroting 2008 gebaseerd) en eind 2008 te bekijken of met de nieuwe koers die dan is ingezet % voor eind 2009 als volgende target opgelegd kan worden (figuur 1). De prestatie-afspraken worden opgenomen in de begroting. Voor 2008 zullen die nog op enkele kernvariabelen betrekking hebben (zoals in dit document genoemd), voor 2009 worden deze talrijker. Figuur 2 Situatie Drechtwerk eind 2007 formatie WSW in SE Totaal Intern Extern Bedrijf: beschut beschut DET/BGW STAF METAALASSEMBLAGE ELEKTRONICA ATELIER FACILITAIR GROEN KASSEN PERSONEEL PIONIERS GASTVRIJ DIGITALISEREN EHBO 5 5 BGW Totaal Drechtwerk In percentages 100% 50% 30% 20% Cedris definities 3 x 1/3 voor Drechtwerk: Intern beschut : Extern beschut : Detacheringen : Begeleid werken: Een medewerker is in dienst van en geplaatst binnen het Sw-bedrijf en voert daarbinnen ook zijn werkzaamheden uit. Medewerker is in dienst van Drechtwerk en verricht een functie bij een regulier bedrijf doch onder leiding van iemand van Drechtwerk Medewerker is in dienst van Drechtwerk en werkt individueel of in groepsverband bij een regulier bedrijf onder leiding van iemand van dat bedrijf. Medewerker is in dienst van een regulier bedrijf met Sw subsidie en met begeleiding van Drechtwerk. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 6

7 Verkorting van de wachttijd We beogen een verkorting van de wachttijd voor Wsw-geïndiceerden t.a.v. arbeidsinpassing. Eind 2006 had 55 % een wachttijd langer dan een jaar. Bij andere Sw bedrijven lag dit percentage op 46-47%. Drechtwerk loopt op dit punt dus achter. Er wordt echter in toenemende mate een beroep gedaan op de Wsw waardoor de wachtlijsten weer kunnen toenemen. Ook wordt de problematiek van Sw-ers over het algemeen complexer waardoor het realiseren van een passend aanbod ook moeilijker wordt. Wachttijden worden ook in ongunstige zin beïnvloed door de subsidiewijze van het rijk en de voor SW werknemers gunstige CAO die doorstroom en uitstroom belemmert. Gezien deze ontwikkelingen zullen we, op basis van de huidige Wsw en subsidiemogelijkheden er rekening mee moeten houden dat een verkorting van de gemiddelde wachttijd forse ingrepen vergt. Een maximum van 1 jaar voor zoveel mogelijk geïndiceerden is gewenst en ook het uitgangspunt van de wet. Dit kan mogelijk pas gerealiseerd worden indien vanuit de fundamentele herbezinning op de Wsw door het Rijk de mogelijkheden om de wachttijd aan te pakken aanzienlijk worden verbeterd. We kunnen wel alvast de wachtlijst de komende tijd opschonen teneinde alleen nog die mensen op de wachtlijst te houden waarvoor de Wsw voorzieningen ook echt nodig zijn. Waar we dan ongeveer op uitkomen in 2010? Met de bestaande subsidiemogelijkheden, de beweging naar buiten bij Drechtwerk en meer samenwerking in de keten van het arbeidsmarktbeleid moet het mogelijk zijn tot een maximum te komen van 40% Sw-ers die een wachttijd hebben langer dan 1 jaar. Een wachttijd van langer dan 2 jaar zal dan alleen nog voorkomen door eigen toedoen van de geïndiceerde. Overigens kunnen we inmiddels ook het W-deel van de Wwb inzetten voor mensen op de wachtlijst. De wachttijden zelf worden daardoor niet verkort, maar dit stimuleert wel de doorstroming na de plaatsing binnen de Sw. De nieuwe invulling van de Sw bij Drechtwerk en in de keten moet de garantie bieden dat een zodanige verkorting van de wachttijden wordt gerealiseerd dat we in 2010 weer op het gemiddelde van alle SW bedrijven zitten (die over het algemeen ook nog werken aan verdere verkorting van de wachttijd) Verbetering van de toegevoegde waarde van de uitvoeringsorganisatie De eerste twee doelen kunnen we niet ongelimiteerd nastreven. We hanteren ook een financieel kader. De middelen voor de uitvoering van de Wsw zijn opgebouwd uit de volgende drie componenten: de toegevoegde waarde van het bedrijf Drechtwerk (beïnvloedbaar) de rijkssubsidie (niet beïnvloedbaar en onzekere factor) de gemeentelijke bijdragen (zo groot mogelijk voorspelbaarheid geboden). Als doelstelling geldt dat de gemeentelijke bijdrage op het landelijk gemiddelde moet zitten. Een gemiddelde bijdrage van gemeenten aan de SW-organisatie is goed te legitimeren vanuit de maatschappelijke verantwoordelijkheid die de overheid draagt voor de mensen in deze kwetsbare doelgroep. Er is echter geen enkele objectieve noodzaak om te veronderstellen dat de Drechtwerkgemeenten meer zouden moeten betalen aan bijdrage dan andere gemeenten in Nederland. Om dit uitgangspunt te realiseren moet maximaal gestuurd worden op de eerste component, de toegevoegde waarde die het bedrijf moet realiseren. Belangrijk is daarbij dat de financiële resultaten per bedrijfsonderdeel, onderscheiden naar beschut binnen, beschut buiten, detacheringen en begeleid werke inzichtelijk worden gemaakt. Op deze manier wordt duidelijk welk onderdeel welke kosten maakt en welke opbrengsten. Verder is wel van belang om ons te realiseren dat we voor het bepalen van de hoogte van de rijksbijdrage afhankelijk zijn van het landelijk verdeelmodel Verbetering van de kwaliteit van de organisatie Deze doelstelling is ondersteunend aan de voorgaande doelstellingen en daarmee in feite een randvoorwaarde om de drie hoofddoelen te kunnen realiseren. We vertalen dit in de begrotingen naar meetbare targets en geven hier aan dat er vooral verbetering nodig is wat betreft de continuïteit van het management, de kwaliteit en efficiency van de overhead (incl. terugdringen ziekteverzuim) en de transparantie in het functioneren en veranderen van de organisatie. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 7

8 2.2. Knelpunten in de huidige situatie voor Drechtwerk We constateren dat er aan de basis vier knelpunten zijn waaraan gewerkt moet worden: Er wordt in onvoldoende mate aangepast en passende arbeid aangeboden Met de huidige organisatie en manier van werken slagen we er niet in om in voldoende mate aan de hoofddoelstelling van de Wsw te voldoen: zoveel mogelijk aangepast en passende arbeid voor Swgeïndiceerden. Anders gezegd: de doorstroom en ontwikkeling van geïndiceerden is onvoldoende en er is onvoldoende uitstroom uit de Wsw naar regulier werk. Sinds 1998 streeft Drechtwerk er naar om meer mensen in een reguliere werkomgeving te plaatsen. Er is enige vooruitgang geboekt (bijv. beschut binnen van 63% naar 51%), maar dat is onvoldoende, gemeten naar de 3x 1/3 norm die vanaf 2008 landelijk wordt aangehouden. Het bedrijfsbelang belemmert soms de doorstroming, kwalitatief goede SW-ers worden dan in het bedrijf gehouden. De structuur van de organisatie is ook nog onvoldoende op de markt gericht. Tenslotte belemmert de relatief te dure CAO voor de Wsw de de uitstroom naar reguliere banen De wachttijden zijn te lang Aan Wsw-geïndiceerden kan gemiddeld genomen eerst na 2 jaar wachttijd aangepast of begeleid werken worden aangeboden. 55% van de geïndiceerden had een wachttijd langer dan 1 jaar. Dit is ongewenst. De wachttijden bij Drechtwerk zijn ook langer dan bij andere Sw bedrijven. De pogingen in de afgelopen jaren om de wachttijden te verkorten konden de achterstand niet verkleinen. Wat ook opvalt aan de wachttijden bij Drechtwerk zijn de grote verschillen. Sommige mensen wachten meer dan 3 jaar of langer, sommigen stromen vrijwel direct in. Soms is dit verklaarbaar vanuit sociaal oogpunt, de plaats die wordt aangeboden moet immers passend zijn, maar soms speelden voor 1 januari 2008 ook bedrijfsmatige overwegingen een doorslaggevende rol. Teveel mensen die geschikt zijn of voorbereid kunnen worden voor reguliere arbeidsmarkt blijven SW plaatsen bezet houden (gaan niet door de bovengrens.) Anderen werken door langdurige ziekte niet en belemmeren instroom van hen die wel kunnen werken (door ondergrens). Tenslotte is de wachtlijst regelmatig vervuild : nogal wat geïndiceerden zijn niet meer beschikbaar. Sinds 1 januari 2008 moet bovendien ook gestuurd worden op de wachttijden per gemeente (10 wachtlijsten in plaats van 1 wachtlijst) Structurele tekorten in de exploitatie De uitvoeringsorganisatie Drechtwerk heeft jaarlijks, ook los van de extra lasten die het gevolg zijn van te optimistische investeringen en waarderingen en van reorganisaties, tekorten in de exploitatie. Op vele werksoorten kan onvoldoende rendement worden gemaakt. Bij de huidige werksoorten speelt de concurrentie met lage lonen landen een steeds grotere rol en de huidige loonkosten in de Sw maken het moeilijk om te concurreren. De uitvoering van de Wsw kost de aangesloten gemeenten aanzienlijk meer dan wat er voor wordt begroot. Als we structuur en werkwijzen niet drastisch aanpassen blijft de kans bestaan dat dit ook de komende jaren het geval zal zijn. Drechtwerk heeft de afgelopen jaren ook last gehad van teveel wisselingen binnen het management. De overhead bij Drechtwerk ligt hoger dan het gemiddelde bij vergelijkbare SW-bedrijven. Daarnaast is het ziekteverzuim de laatste jaren zowel onder de professionals als onder de SW medewerkers hoger dan het landelijk gemiddelde. Tenslotte zijn van invloed de tegenvallers in de rijkssubsidie en kost ook de beweging naar buiten tijdelijke extra geld (kosten gaan voor de baten uit). Het stimuleren van de doorstroom en uitstroom van kwalitatief goede SW ers heeft tot gevolg dat er tijdelijk andere ingrepen nodig zijn om de productiecapaciteit op niveau te houden, bijvoorbeeld inhuur van tijdelijke (niet Sw-) krachten De bestuurlijke aansturing en de sturingsinformatie Drechtwerk is lastig te besturen. En niet alleen omdat zoals Radar signaleerde het bedrijf op te grote afstand staat van de gemeenten. Weliswaar speelt een rol dat de bestuurders tegelijk het gemeentelijk en het belang van Drechtwerk moeten dienen en de ambtelijke ondersteuning binnen de gemeenten vaak niet voldoende gespecialiseerd is in de Wsw. Maar al een aantal jaren kampen de aangesloten gemeenten alsmede het bestuur van Drechtwerk ook met het probleem dat er op de bedrijfsvoering en de output van Drechtwerk te weinig gestuurd kan worden omdat de sturingsinformatie die het bedrijf in de P&C documenten biedt, daarvoor te kort schiet. Informatie is overwegend input gericht, vaak onvoldoende hard en regelmatig zelfs onbetrouwbaar. Cijfers zijn soms erg verschillend omdat steeds andere definities worden gebruikt. Daar kwam nog bij dat in de managementcultuur door de jaren heen een te grote vrijblijvendheid is geslopen. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 8

9 De organisatie binnen het bedrijf Drechtwerk De organisatie van Drechtwerk heeft al jaren te maken met steeds wisselend management. De afgelopen jaren is zelfs het grootste deel van de managementfuncties ingevuld met interim-managers. Dit heeft nadelige gevolgen gehad voor de continuïteit van de bedrijfsvoering. Wat betreft overhead zit Drechtwerk iets boven het gemiddelde van vergelijkbare SW bedrijven. Het ziekteverzuim is hoger dan landelijk Kansen voor de GR Drechtwerk Er zijn een aantal kansen en ontwikkelingen te noemen die kunnen bijdragen aan een oplossing voor de bovenomschreven knelpunten: Integraal arbeidsmarktbeleid De sociale werkvoorziening opereert nog los van het arbeidsmarktbeleid dat gemeenten voeren. In veel gemeenten en regio s voert het Sw-bedrijf naast de Sw ook andere regelingen voor gesubsidieerde arbeid uit. Aansluiting bij het aanbod van overige arbeidsmarkt- en andere voorzieningen biedt mogelijkheden om de beweging van binnen naar buiten te bevorderen, Sw-ers sneller aan passende werkplekken te helpen en ook om kosten te besparen. Bij zowel de Wsw als de Wet Werk en Bijstand (WWB), de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Wet Inburgering (Wi) en de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (Web) gaat het in de uitvoering op lokaal niveau vaak om dezelfde groep mensen, voor wie de doelstellingen en invulling van de regelingen sterk overlappen en met elkaar samenhangen. Het is de gemeente die passende oplossingen en arrangementen vaak zelfs op individuele maat moet ontwerpen waarin de doelstellingen van deze regelingen afgewogen en verenigd worden. Daarbij bepalen niet alleen individuele kenmerken van de cliënt wat maatwerk is, maar ook lokale omstandigheden en mogelijkheden en de visie van de gemeente. Lokale succesfactoren kunnen worden uitgebuit Publiek-private samenwerking Drechtwerk kan meer gebruik maken van de mogelijkheden die de markt te bieden heeft, zeker voor de onderdelen beschut buiten en detacheren/begeleid werken. Door het bedrijf als geheel maar vooral ook specifieke onderdelen meer marktgerelateerd te maken zijn twee bewegingen mogelijk. Ten eerste kunnen bedrijfsactiviteiten worden uitgevoerd die naast werk voor Sw-ers tegelijk meer toegevoegde waarde opleveren vanwege het feit dat je de markt voor Drechtwerkproducten verbreed. Ten tweede is een voordeel van innige samenwerking met de markt ook dat de Sw-ers meer mogelijkheden krijgen om in een reguliere werkomgeving terecht te komen en ook uit te stromen naar reguliere banen. De bedrijfsactiviteiten die Drechtwerk zelf blijft uitvoeren kunnen wanneer de markt hiertoe kansen biedt ook voor niet Sw-doelgroepen worden aangeboden, bijvoorbeeld gesubsidieerde leerwerkplaatsen uit andere regelingen. Een en ander zal afhankelijk zijn van het ketenontwerp dat zal worden ontwikkeld voor de onderkant van de arbeidsmarkt (zie 3.1.). Drechtwerk werkt inmiddels volop aan de verschuiving van beschut binnen naar beschut of begeleid buiten en boekt daarmee inmiddels ook resultaten. Hiermee gaat gepaard een vergaande samenwerking met marktpartijen of zelfs de overgang van bedrijfsonderdelen van Drechtwerk naar de markt. Dit is het bedrijfsresultaat het laatste jaar ten goede gekomen. We zetten deze beweging door Ontschotting rijkssubsidie Gemeenten krijgen per 1 januari 2009 veel meer vrijheid om subsidies in te zetten voor doelgroepen, waaronder de Sw doelgroep. De financieringsystematiek van het rijk belemmerde tot dusverre oplossingen voor de problematiek aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Bij de discussies over de financiering van de verschillende werkgelegenheidsmaatregelen is steeds de doelgroep van de Wsw buiten beschouwing gebleven. Achtergrond hiervan was, dat de rijksoverheid wilde garanderen, dat er voor deze doelgroep aangepast werk voorhanden zou blijven. Men wilde voorkomen, dat gemeenten en uitvoeringsinstanties de hiervoor bestemde gelden zouden inzetten voor gemakkelijker in het arbeidsproces te re-integreren groepen. Langzamerhand komt er echter meer oog voor de gemeenschappelijke problematiek van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Recent is een eerste start gemaakt met het breder inzetten van gelden door het beschikbaar maken van reintegratiegelden vanuit de WWB voor Sw-ers op de wachtlijst. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 9

10 2.4. Ontwikkelingen en bedreigingen Op weg naar het realiseren van onze doelstellingen doemen nieuwe en bestaande hindernissen op: Verlaging en berekening rijkssubsidie De modernisering van de Wsw die sinds 2005 door het rijk is ingezet gaat gepaard met wijzigingen in de subsidieomvang voor de aangesloten gemeenten in totaal. Dit noodzaakt om de beweging naar buiten te versnellen omdat we er dan veel minder gevolgen van ondervinden. De FTE subsidiering is ook niet bevorderlijk voor de wachtlijstproblematiek. Deze manier van financieren vanuit de rijksoverheid heeft al geleid tot het oplopen van de wachttijden. De nieuwe financiering per 1 januari 2008 leidt ook niet tot verbetering, omdat iedereen met een Sw-indicatie meetelt bij het vaststellen van het budget. Hieruit blijkt al dat het eerder genoemde niet kunnen beïnvloeden van de rijksbijdrage van negatieve invloed is op de voorspelbaarheid van het bedrijfsresultaat CAO gevolgen De CAO Wsw, die Drechtwerk moet toepassen voor werknemers met een Wsw-dienstverband heeft een negatief effect op de uitstroom van medewerkers naar de reguliere arbeidsmarkt. Onderzoek heeft aangetoond, dat de CAO van de Sw op zichzelf voor werknemers niet gunstiger is dan vergelijkbare CAO s en dat het functiewaarderingssysteem en de toepassing daarvan niet afwijken van die van vergelijkbare CAO s. Toch blijkt keer op keer in de praktijk, dat Sw-medewerkers, wanneer zij buiten de Sw willen gaan werken, slechts in weinig gevallen hetzelfde loon kunnen verdienen, dat zij binnen de Sw genoten. Mogelijk, dat binnen de Sw toch andere criteria worden gehanteerd om werknemers in een bepaalde loonschaal in te delen. Een ander punt is, dat een CAO over het algemeen gestoeld is op gewone arbeidscontracten. Swbedrijven ontwikkelen zich echter in toenemende mate tot leer-werkbedrijven. Het primaire doel is niet langer het verrichten van arbeid, maar het aanleren van vaardigheden en het opdoen van werkervaring, om zich daarmee een plek op de arbeidsmarkt te kunnen veroveren. In een dergelijke doelstelling past een leer-werkovereenkomst beter dan een arbeidsovereenkomst. Daarnaast moeten we rekening houden met enkele ontwikkelingen die we niet per saldo als kans of bedreiging inschatten: Modernisering Wsw en fundamentele herbezinning Bij de modernisering van de Wsw staat een aantal doelstellingen centraal. Ten eerste moeten er meer Wsw-ers aan het werk in een reguliere werkomgeving en de aandacht moet vooral gericht zijn op mensontwikkeling. Daarbij moeten geïndiceerden een passende werkplek én een ontwikkelperspectief krijgen. Er worden waarborgen gecreëerd voor meer rechten voor Wsw-ers en het behoud van de Wsw voor de doelgroep. Daarnaast moet de sociale werkvoorziening meer integreren in het arbeidsmarktbeleid dat gericht is op de onderkant van de arbeidsmarkt. Dit laatste zal een vervolg krijgen met de instelling van een breed Participatiefonds. Een dergelijk fonds zal de mogelijkheden om middelen zonder schotten in te zetten groter maken. Tegelijkertijd zal dit nog niet de grote verandering zijn die echte ontschotting tussen bijvoorbeeld wwb en sw mogelijk maakt. Daarvoor heeft het kabinet de commissie De Vries ingesteld. Deze doet een fundamentele herbezinning op de Wsw en bereidt een nieuwe wetswijzging (mits daarvoor voldoende draagvlak is) voor. De situatie die is ontstaan op 1 januari 2008 kan daarom van korte duur kan zijn. Een optie is zelfs om de Wsw als afzonderlijke regeling op te heffen en te integreren in een brede regeling voor arbeidsmarkt voorzieningen. De GR Drechtwerk levert waar nodig een bijdrage aan de discussie over de toekomst van de sociale werkvoorziening. We gaan ervan uit dat de wetgeving na deze herbezinning volledig gericht zal zijn op een integrale aanpak voor de onderkant van de arbeidsmarkt. De Wsw bevat per 1 januari 2008 de volgende maatregelen: Gemeenten moeten meer sturen op de uitvoering van de Wsw en op het realiseren van de sociale en financiële doelstellingen van de Wsw. Het lumpsum budget op basis van het per gemeente voor de Wsw geïndiceerde aantal inwoners gaat daarom direct naar de gemeenten. Gemeenten moeten nu ook een begrotingspost sociale werkvoorziening gaan opnemen en daarover verantwoorden: zowel het financiële resultaat als de resultaten op de sociale doelstellingen. Het lumpsum budget moet zodanig worden ingezet dat het de effectiviteit en de efficiency van de sociale werkvoorziening verhoogt. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 10

11 Enkele uitvoerende taken (voor een deel nieuwe taken) worden bij de gemeenten zelf gelegd: wachtlijstbeheer (er moet nu binnen de GR Drechtwerk met 10 wachtlijsten worden gewerkt), plaatsingen, bewaking van (her)indicaties, persoonsgebonden budgetten (PGB, nieuw) en cliëntenparticipatie (nieuw). Gemeenten moeten hiervoor verordeningen opstellen. Wsw-ers krijgen meer rechten. Vanaf 1 januari 2008 zijn gemeenten wettelijk verplicht om mensen met een Wsw-indicatie inzicht te geven in hun plaats op de wachtlijst, hun dienstverband en in de Wsw-taakstelling van de gemeente. Verder zijn vooral extra rechten ingevoerd m.b.t. begeleid werken Wmo en Awbz De Wmo is waar het gaat om de voorzieningen voor mensen met een beperking complementair aan de Wsw. De Wet voorziening gehandicapten (Wvg) is opgegaan in de Wmo. Een Sw bedrijf dient niet alleen vanuit de modernisering van de Wsw te streven naar ketensamenwerking gericht op werkvoorziening, maar ook naar samenwerking met instellingen die andere voorzieningen bieden aan mensen met een beperking, zoals de Sociale Diensten in het kader van de Wmo. Relevant zijn ook sommige voorzieningen die nu nog zijn ondergebracht in de Awbz en op termijn misschien overgaan naar de Wmo en raken aan bepaalde Wsw voorzieningen (beschut binnen). Voor de modernisering van de Wsw is de ontwikkeling van de civil society vanuit de Wmo eveneens van belang (met name in de Wmo). Het beroep dat de overheid doet op burgers om medeverantwoordelijkheid te nemen voor leefomgeving en samenleving kan ook worden vertaald naar een beroep op ondernemingen/werkgevers om zich in te zetten voor het plaatsen van SW geïndiceerden binnen hun bedrijf. De gemeenten hebben hierin hun verantwoordelijkheid genomen door het afsluiten van convenanten met Drechtwerk over het afnemen van diensten van Drechtwerk, het in dienst nemen van begeleid werkers en het inzetten van gedetacheerden Ontwikkelingen die van invloed zijn op de Wsw doelgroep Momenteel tekent zich een flinke groei af van de Wajong-populatie. Veel personen binnen deze doelgroep en leerlingen in het speciaal onderwijs (relatief veel van hen vallen later onder de Wsw doelgroep) zullen in de toekomst een beroep doen op de Wsw. Dit kan in de nabije toekomst extra druk geven op de wachtlijsten voor de Wsw. Binnen de huidige Sw doelgroep hebben we te maken met vergrijzing. Dit kan o.a. tot gevolg hebben dat, met name vanuit beschut binnen, de uitstroom uit de Sw zal toenemen, zij het op dit punt niet naar regulier werk Directe consequenties van ontwikkelingen en veranderende wetgeving Voor het bedrijf Drechtwerk zijn de consequenties vanaf 2008 als volgt: 1. Geen rechtstreekse subsidiering meer door het rijk aan Drechtwerk op basis van aantal fte s. 2. Gevolgen van CAO ontwikkelingen worden niet door het rijk opgevangen. 3. Wachtlijstbeheer en coördinatie van plaatsingen en coördinatie van herindicatie geen taken meer voor Drechtwerk. 4. Drechtwerk voorziet Wsw-ers van werk binnen het kader van de realisatiedoelstellingen en prestatiecontracten die worden afgesloten met de aangesloten gemeenten (met daarin heldere afspraken over hoeveelheid te realiseren Sw plaatsen en daarbij behorend budget dat een gemeente bij Drechtwerk onderbrengt).. 5. Het rijk stuurt aan op steeds meer sociale werkvoorziening bij reguliere werkgevers, Drechtwerk moet daarop aansluiten. De nieuwe Wsw heeft tot gevolg voor de gemeenten: 1. Subsidiëring ten behoeve van de onderkant van de arbeidsmarkt wordt onderling uitwisselbaar, bijv. middelen uit Wwb kunnen worden benut voor sociale werkvoorziening (ontschotting). 2. Gemeenten moeten eigen beleid gaan vaststellen m.b.t. instroom, doorstroom en uitstroom van Wsw-geïndiceerden. 3. Gemeenten moeten visie gaan ontwikkelingen op integrale aanpak gericht op de onderkant van de arbeidsmarkt. Om de gemeenten hierbij te ondersteunen is sinds 1 januari 2008 binnen de GR Drechtwerk het Regiebureau WSW ingesteld. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 11

12 2.6. Oplossingsrichting Om de geschetste problematiek op te lossen wordt vanuit het Rijk en ook vanuit de analyse die Radar heeft gemaakt aanbevolen de aansluiting te zoeken binnen de keten van het arbeidsmarktbeleid. Dit wordt verder uitgewerkt in hoofdstuk 3. Daarnaast zijn wijzigingen binnen het bedrijf Drechtwerk nodig waarbij samenwerking met marktpartijen en uitbesteding en overdracht aan marktpartijen diverse oplossingen kunnen bieden. De maatregelen hiervoor worden verder uitgewerkt in hoofdstuk 4. De gewenste transitie moet daarnaast ook gepaard gaan met een verbetering van de toegevoegde waarde van het bedrijf Drechtwerk. Figuur 3: Overzicht Actuele situatie Doelen Knelpunten Kansen Ontwikkelingen Meer dooren uitstroom Sw (van binnen naar buiten Bedrijfsbelang tot nog te overheersend (kwalitatief goede SW-ers werden in het bedrijf gehouden). Structuur v.d. organisatie nog onvoldoende op de markt gericht. CAO Wsw belemmert uitstroom naar reguliere banen. -Meegaan in integraal arbeidsmarktbeleid en ketensamenwerking. -Inzet mogelijk van middelen uit WWB. Participatiefonds vanaf 2008: subsidie en instrumenten breder inzetbaar voor arbeidsmarktproblematiek (ontschotting). CAO problematiek wordt landelijk aan de orde gesteld. Verkorting wachttijden (landelijk gemiddelde) Teveel mensen die geschikt zijn of voorbereid -Regiebureau kan kunnen worden voor reguliere arbeidsmarkt wachtlijst gaan blijven SW plaatsen bezet houden (door de opschonen los van bovengrens.) bedrijfsbelang. Anderen werken door langdurige ziekte niet -Ketensamenwerking. en belemmeren instroom van hen die wel kunnen werken (door ondergrens). Wachtlijst is vervuild: nogal wat geïndiceerden zijn niet meer beschikbaar. Rijkssubsidie werkt (nog) niet mee, ontwikkeling in doelgroep (complexiteit) en toename van vraag. Herbezinning op Wsw e.a. regelingen (commissie de Vries) Verbetering toegevoegde waarde Drechtwerk Verbetering organisatie Drechtwerk Met huidige organisatie (structuur, cultuur, werkwijze) niet realiseerbaar: Doelen niet reëel. Gebrekkige sturing/sturingsinformatie Tegenvallers in rijkssubsidie. Discontinuïteit in het management. Hoog ziekteverzuim. -Drechtwerk zet Gemeenten krijgen zelf stappen richting de de subsidie voor Sw-ers. markt. Gaan regie voeren en -Ketensamenwerking raken meer betrokken bij kan efficiency-voordeel het bedrijf. opleveren. - Periode met veel interim managers is voorbij. Nieuwe directeur Bedrijf verkeert de komende jaren in transitie-proces Oplossingsrichting 1. Ketensamenwerking voor de onderkant van de arbeidsmarkt (Wwb-Wsw e.a.) resp. voor mensen met een beperking (Awbz-Wmo-Wsw e.a.) 2. Aanpassing bedrijf Drechtwerk: samenwerking met marktpartijen/uitbesteding of overdracht bedrijfsonderdelen aan de markt. 3. Versterken sturing en sturingsinformatie. Onderscheiden opdrachtgevers en eigenaarsrol. Zorgen voor continuïteit in bezetting van managementfuncties. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 12

13 Deel 2 Toekomst sociale werkvoorziening 3. Ketensamenwerking voor de onderkant van de arbeidsmarkt 3.1. Ontwerp voor ketensamenwerking Met de nieuwe Wsw worden de mogelijkheden vergroot om de sociale werkvoorziening te integreren in het arbeidsmarktbeleid dat gericht is op de onderkant van de arbeidsmarkt. Om de sociale doelen te realiseren zijn we al genoodzaakt om oplossingen nu ook buiten de kaders van de Wsw-wetgeving en het bedrijf Drechtwerk te vinden. Bijvoorbeeld door nauw te gaan samenwerken met de sociale diensten en de andere partners die werken voor de onderkant van de arbeidsmarkt. Om dit proces te optimaliseren moet er één keten van intake en re-integratie worden gevormd. Het proces van intake, diagnose en re-integratie wordt in samenhang met de sociale diensten aangepast. Als we kijken naar de processen die zijn georganiseerd rond mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt kunnen we een algemene lijn onderscheiden. Deze lijn loopt van dagopvang en dagbesteding (AWBZ gefinancierd) via sociale activering, participatiebanen, re-integratietrajecten en banen met loonkostensubsidie naar de reguliere arbeidsmarkt (figuur 4). Figuur 4 De werkladder Reguliere baan 5. Regulier werk met subsidie en /of begeleiding 4. Extern individueel geplaatst 3. Extern met groep geplaatst 2. Intern geplaatst (beschermde omgeving) 1. Test, training/arbeidsinpassing Zorg, Welzijn, sociale activering, etc. Omdat we de groepen die niet meedoen aan de arbeidsmarkt tot nu toe classificeren in de wetten waaronder ze vallen in plaats van de eigenschappen die deze groepen hebben, organiseren we nu nog op twee plaatsen een zelfde proces: bij de sociale diensten vindt intake, training en arbeidsinpassing plaats en ook bij Drechtwerk. We kunnen binnen de keten derhalve ook werkprocessen samenvoegen. Waar dat voordeel oplevert zullen we met de partners, met name de sociale diensten, dit gaan realiseren. We noemen enkele mogelijkheden: Drechtwerk en de sociale diensten kunnen dezelfde intakesystematiek gaan gebruiken. De diagnose in de werkplaatsen kan op dezelfde wijze plaats vinden en er kunnen integrale re-integratiecontracten afgesloten worden voor Wsw en Wwb. Het uitgangspunt in de nieuwe keten is het individu en niet de financieringsbron. Andere partners in de keten zijn CWI/UWV (gaan fuseren), onderwijsinstellingen, werkgevers, zorginstellingen en re-integratiebedrijven. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 13

14 Schematisch ziet het er als volgt uit: Figuur 5 Afstemming processen van sociale diensten en Sw-bedrijf Totaalintake Zorg Trajecten Sociale activering Arbeidsactivatie Detachering & verloning Be middeling Regulier werk Wachtlijst SW Beschut binnen Beschut buiten Detacheren Begeleid werken In bovenstaande figuur is de bovenste de keten van hoofdzakelijk CWI, sociale dienst en UWV en de onderste het werkproces van Drechtwerk. De figuur is gemaakt om het proces als geheel te duiden. Het is dus geen traject dat door alle individuen wordt doorlopen. Bepaalde Sw-ers bijvoorbeeld blijven beschut binnen werken. En ook op de reguliere arbeidsmarkt kan begeleiding worden verkregen, bijvoorbeeld met een PGB. Het proces van een sociale dienst en van een sw bedrijf kent dus verschillende fases die erg op elkaar lijken. Het varieert qua doelgroep van personen die ver van de arbeidsmarkt staan tot personen die slechts een kleine ondersteuning nodig hebben om een reguliere werkgever te vinden. Hierin is de beweging van binnen naar buiten binnen de sociale werkvoorziening synchroon aan de visie van sociale diensten. Met iedere stap wordt geprobeerd mensen dichter naar de arbeidsmarkt te brengen. Het is dus logisch de processen van sociale diensten en de sociale werkvoorziening aan elkaar te koppelen. Door deze koppeling is het duidelijk dat er sprake is van een vergelijkbare situatie van ondersteuning van individuen richting de arbeidsmarkt. Als de processen zijn samengevoegd in een enkele keten ziet het plaatje er als volgt uit: Figuur 6 Het proces binnen de keten arbeidsmarktbeleid Totaalintake AWBZ Dagbesteding Beschut Binnen Re-integratie Regulier werk Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 14

15 3.2. Vertaling naar de situatie per aangesloten gemeente De logische koppeling tussen de twee processen betekent dat de betrokken organisaties een nieuw ketenontwerp zullen ontwikkelen. Hierbij is uiteraard Drechtwerk als Sw bedrijf betrokken. De activiteiten van Drechtwerk hoeven zich niet te beperken tot uitvoering van de Sw, ook voor andere doelgroepen kunnen gesubsidieerde leer-arbeidsplekken worden aangeboden. Daarnaast zullen de verschillende diensten en afdelingen die namens de betrokken gemeenten het beleid rond sociale zaken vorm geven hun inbreng geven. Drechtwerk zal daarom in nauwe samenwerking met de verschillende partners de koppeling in kaart brengen. Bekeken wordt op welke manier de processen effectiever en efficiënter kunnen worden ingericht. Naast de sociale diensten/afdelingen van de gemeenten Barendrecht, Ridderkerk en Graafstroom zal de SDD die 7 van de aangesloten gemeenten bedient, in dit proces een belangrijke rol spelen De rol van de overige partners CWI/UWV Het CWI verzorgt de indicatiestelling voor de Sw. De UWV heeft in beperkte mate te maken met de Sw doelgroep (met name de WAJONG-cliënten), heeft ook middelen voor reïntegratietrajecten en heeft dus ook een rol in een toekomstige keten voor de onderkant van de arbeidsmarkt. CWI en UWV hebben van de rijksoverheid de opdracht gekregen te fuseren. De SDD heeft in de Werkboulevard Dordrecht al intensief contact met beide organisaties. Met UWV en CWI wordt bekeken hoe deze ketensamenwerking wordt voortgezet. De insteek van de samenwerking ligt in het Toonkamermodel: integrale dienstverlening van gemeente, CWI en UWV aan de klant in zijn zoektocht naar werk. Het maakt dan voor de klant niet meer uit met welke organisatie hij te maken heeft of waar hij zich ergens bevindt in de keten van dienstverlening. Er is één loket en één doel, het helpen van de klant. In de ontwikkeling van de Werkboulevard wordt rekening gehouden met de veranderingen rond de Wsw. De SDD speelt in de CWI regio Dordrecht de centrale rol. Vooruitlopend op deze ontwikkeling kent de Werkboulevard Dordrecht op dit moment al het Werkgeversservicepunt (WSP). Dit loket kijkt al over de grenzen van Ww, Wwb en Wsw heen. De aangesloten gemeenten die niet onder de CWI-regio Dordrecht vallen zijn in contact met hun betrokken partijen. Ridderkerk en Barendrecht pakken dit gezamenlijk op. Graafstroom beraadt zich met de betrokken CWI-vestiging in Gorinchem. Re-integratiebedrijven De SDD gaat in 2008 de afspraken met de re-integratiebedrijven evalueren, omdat de contracten per 1 januari 2009 aflopen. De mogelijkheden van Drechtwerk als aanbieder van reïntegratieactiviteiten en de Sw-doelgroep naast andere doelgroepen krijgen in deze evaluatie een plek. Overige partners en de werkgevers in de regio Ook de andere organisaties die betrokken zijn bij de processen rond Wwb en Wsw moeten betrokken worden bij de veranderingen. Dit geldt bijvoorbeeld voor opleidingsinstituten. Drechtwerk heeft op dit moment bijvoorbeeld een samenwerkingsverband op het Leerpark. De relatie met de werkgevers in de regio is cruciaal om te komen tot oplossingen voor de knelpunten in de toeleiding van mensen naar reguliere arbeid. Ook de werkgevers worden op een vroeg moment bij het veranderingstraject betrokken. De hierna volgende actielijst is opgesteld ten behoeve van de bestuursopdracht in Hst. 8 Figuur 7 Actielijst voor het realiseren van de ketensamenwerking Actie/resultaat Verantwoordelijk Deelnemers 1. Uitwerking ketenontwerp SDD-Drechtwerk GR Drechtwerk en GR Drechtsteden SDD, CWI/CWU, bedrijf Drechtwerk en Regiebureau 2. Vertaalslag ketenontwerp naar keten in Ridderkerk, Betreffende gemeenten en GR Drechtwerk CWI s, Sociale Diensten, Drechtwerk en Regiebureau Barendrecht, Nieuw- Lekkerland en Graafstroom 3. Overige partners betrekken GR Drechtwerk en GR Drecht- Onderwijsinstellingen, in het samenwerkingsproject 4. Nieuwe afspraken met reintegratiebedrijven steden en niet GRD-gemeenten SDD werkgevers, zorginstellingen Regiebureau, reintegratiebedrijven Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 15

16 4. Veranderingen in het bedrijf Drechtwerk 4.1. De opgave voor Drechtwerk: van binnen naar buiten Er moeten meer mensen met een Wsw-indicatie aan werk geholpen worden in een reguliere arbeidsomgeving. Het resultaat moet een evenwichtige verhouding zijn in het werken onder aangepaste omstandigheden. Momenteel is de verdeling van medewerkers in deze groepen bij Drechtwerk 50%-30%-20%. Drechtwerk moet met deze toekomstige invulling een situatie realiseren die het mogelijk maakt in 2010 een verdeling te bereiken van 3x 1/3 en de wachttijden terug te brengen tot het landelijk gemiddelde. Een voorwaarde is dat we te beginnen met 2008 van de nieuwe instroom in de Wsw jaarlijks minimaal 40% laten doorstromen naar via detachering of via begeleid werken. Deze beweging krijgt in de begroting 2008 vorm in de volgende prestatieafspraken die door de gemeenten met de uitvoeringsorganisatie worden gemaakt.: Aantal medewerkers dat doorstroomt van beschermd binnen naar beschermd buiten; Aantal medewerkers dat doorstroomt van beschermd binnen of buiten naar detachering/begeleid werken; Aantal medewerkers dat uitstroomt uit de Wsw naar regulier werk. In de begroting 2009 zullen de prestatieafspraken worden uitgebreid (bijvoorbeeld de afspraak over het aantal persoonlijke ontwikkelplannen voor Sw-ers) en wordt een tijdpad opgenomen op welk moment wat gerealiseerd is. Drechtwerk wordt nog meer een mens ontwikkel bedrijf. Er worden zoveel mogelijk leer-werkplekken in een reguliere werkomgeving gezocht voor Sw-ers die een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Het werk moet passend zijn, d.w.z. het moet aansluiten op de capaciteiten, ervaring en ambities van betrokkenen. Een belangrijk hulpmiddel is de werkladderscan die binnen Drechtwerk en door het Expertise Centrum wordt gehanteerd. Om een duidelijk beeld te krijgen en voor 2009 concretere prestatieafspraken te kunnen maken wordt begonnen met een nulmeting in Om de prestatieafspraken concreet te kunnen afrekenen moeten er heldere indicatoren worden opgenomen Recente ontwikkelingen bij Drechtwerk De werkzaamheden binnen Drechtwerk zijn de afgelopen jaren reeds aangepast aan de beweging van binnen naar buiten. Drechtwerk is van een bedrijf gericht op productie, veel meer een dienstverlener geworden. In het ondernemingsplan van Drechtwerk uit 2005 wordt deze ontwikkeling geschetst: De waarde van Drechtwerk voor de Sw-medewerkers ligt in het bieden van een arbeidsplaats en werkomstandigheden overeenkomstig de capaciteiten. Door uitsluitend op kosten en niet op markt- en mensontwikkeling te sturen is Drechtwerk hier in de afgelopen jaren onvoldoende in geslaagd. Nieuwe werksoorten zijn te weinig ontwikkeld en te snel werd genoegen genomen met het alleen verpakken en assembleren voor hen die niet in andere bestaande bedrijven terecht konden. Naast het tekortschieten van de arbeidsontwikkeling was het bijkomende effect dat grote aantallen Swmedewerkers zeer laag productief werk deden. Daarnaast zijn teveel Sw-medewerkers werkzaam op indirecte plaatsen. Kern van de voorgenomen verandering is het verplaatsen van een groot aantal Swmedewerkers naar plaatsen (binnen Drechtwerk of in een vorm van detachering), die zowel beter aansluiten bij hun capaciteiten en een gepaste uitdaging betekenen als een hogere productiviteit vertegenwoordigen. Of, zoals in het visiedocument van de directie van Drechtwerk is verwoord: verplaatsing van indirecte naar directe activiteiten en van activiteiten met een lage toegevoegde waarde naar die met een hogere toegevoegde waarde. Inmiddels is ook de relatie gezocht met marktpartijen. Dit heeft geresulteerd in een voorgenomen alliantie van het schoonmaakbedrijf met een marktpartij. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 16

17 4.3. Drechtwerk in 2010 We onderscheiden voor de uitvoeringsorganisatie Drechtwerk drie werksoorten, te weten beschut binnen, beschut buiten en detacheren/begeleid werken. De structuur van Drechtwerk is niet opgebouwd langs deze werksoorten maar bestaat uit verschillende bedrijven die zich richten op specifieke activiteiten zoals schoonmaak of catering. Specifiek is ook DrechtwerkPersoneel: dit houdt zich bezig met plaatsing van Sw-ers bij bedrijven buiten Drechtwerk (via detacheringen of begeleid werken). Deze structuur hoeft niet veranderd te worden om tot een keten te komen of tot een meer marktgerelateerd Drechtwerk te komen Beschut binnen De activiteiten in beschut binnen worden in het bedrijf Drechtwerk voortgezet. De onderdelen die momenteel arbeidsplaatsen beschut binnen aanbieden, zijn: Atelier Elektronica Kwekerij (kassen) Metaal/assemblage Wasserij Gastvrij intern Werkplaats DrechtwerkPersoneel Staf Drechtwerk School Vanuit de Wmo gefinancierde zorg- en welzijnsorganisaties kunnen de samenwerking met Drechtwerk opzoeken als het gaat om dagbesteding en arbeidsritme, hetgeen extra mogelijkheden biedt voor de voorziening beschut binnen. Daarmee wordt de keten verder verbreed Beschut buiten, detachering en begeleid werken Het gros van de activiteiten die onder beschermd buiten en detacheren/begeleid werken vallen, dient overgebracht te worden naar of gebruik gemaakt te worden van partijen in de markt onder strakke garanties rondom de maatschappelijke verantwoordelijkheid. In de contracten met de betrokken bedrijven worden daarom afspraken gemaakt over de mensontwikkeling, arbeidsomstandigheden en de samenwerking met het regiebureau en het bedrijf Drechtwerk. Ook zullen er standaard afspraken worden opgenomen over de controlemechanismen en de verantwoording. In de bedrijven moet er daarnaast een plaats zijn voor vertegenwoordiging in de cliëntenparticipatie van de Wsw. Bij beschut buiten valt de arbeidsplaats, de financiering, het dienstverband en de begeleiding onder Drechtwerk. Bij detachering alleen de financiering, de begeleiding en het dienstverband. Bij begeleid werken alleen de financiering en begeleiding vanuit Drechtwerk, tenzij daarvoor een andere begeleidingsorganisatie wordt gekozen, dan regelt Drechtwerk alleen nog de financiering. Onder beschut buiten vallen nu de volgende onderdelen: Groen Schilders Facilities (m.u.v. de wasserij) EHBO Gastvrij extern metaal/assemblage Royal Leerdam Digitaliseren De activiteiten rond begeleid werken, groepsdetacheringen en individuele detacheringen vinden plaats vanuit DrechtwerkPersoneel. De ketensamenwerking t.a.v. de onderkant van de arbeidsmarkt kan tot gevolg hebben dat DrechtwerkPersoneel ook andere doelgroepen bedient dan de Sw-doelgroep. Op 1 januari 2010 dient het meer marktgerelateerd maken van onderdelen beschut buiten en de activiteiten rond detacheren/begeleid werken te zijn afgerond. In de maximumvariant zijn activiteiten overgeplaatst naar de markt. Voor de andere activiteiten die onder beschut buiten of detacheren/begeleid werken vallen zal ten minste een convenant zijn gesloten voor een formeel samenwerkingsverband met een partij in de markt De overhead binnen Drechtwerk De beweging van binnen naar buiten, het samengaan van processen met die van de Sociale Dienst en de overdracht van activiteiten naar marktpartijen zal aanzienlijke consequenties hebben voor de omvang en organisatie van het ambtelijk apparaat. Dit heeft onder andere als consequentie dat de Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 17

18 huidige overhead wat betreft de taken die niet gekoppeld zijn aan de primaire processen, te zwaar is in relatie tot de toekomstige organisatie-activiteiten. Op dit moment zit deze overhead volgens de benchmark van Cedris boven het gemiddelde van vergelijkbare SW-bedrijven. De overhead zal aan de nieuwe situatie aangepast moeten worden. Om deze operatie te ontlasten zoekt Drechtwerk waar dat voordelen kan opleveren geleidelijk aansluiting bij het Service Centrum Drechtsteden voor die staftaken die door het SCD worden aangeboden. Dit levert schaalvoordelen op en beperkt de overheadkosten Verbetering van het bedrijfsresultaat van Drechtwerk De toegevoegde waarde van de activiteiten van Drechtwerk moet jaarlijks voldoende zijn om, gegeven de budgetten die Drechtwerk van de gemeenten ontvangt vanuit de rijkssubsidie en aangevuld met een voorspelbare gemeentelijk bijdragen (die op het gemiddelde van Nederland ligt), een sluitende exploitatie te realiseren. Om hierop te kunnen sturen moet de sturingsinformatie op orde worden gebracht. Belangrijk is daarbij dat de financiële resultaten per onderdeel (1/3, 1/3, 1/3) inzichtelijk worden gemaakt. Op deze manier wordt duidelijk welk onderdeel welke kosten maakt. Figuur 8 Actielijst voor uitvoeringsorganisatie Drechtwerk Actie/resultaat Verantwoordelijk Betrokken 1. Van binnen naar buiten: naar een verdeling van % per eind 2009; directie directie, regiebureau 2. In de prestatieafspraken voor 2009 wordt een tijdpad opgenomen op welk moment wat gerealiseerd is. gemeenten, regiebureau directie 3. De bedrijfsstructuur aanpassen aan samenwerking met de markt. directie directie 4. Zodanig doorstroom en uitstroom van Sw-ers bevorderen dat de wachttijd kan teruglopen tot landelijk gemiddelde. regiebureau en dir. Drechtwerk Sociale Diensten 5. Aansluiting bij het Service Center Drechtsteden voor die staftaken die door het SCD worden aangeboden (denk aan ICT, PenO voor niet SW ers) waar dat voordelen kan opleveren voor het bedrijf; directie GR Drechtsteden 6. Het bedrijfsresultaat structureel verbeteren. directie controllers gemeenten Controllers gemeenten 7. Adequate sturingsinformatie verzorgen Directie en controller en regiebureau Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 18

19 Deel 3 Opties voor aansturing 5. Regievoering en structuur van het samenwerkingsverband Zoals in de inleiding is weergegeven bepaalt de inhoud de structuur. In de voorgaande hoofdstukken is de inhoudelijke ontwikkelrichting en detail beschreven. Een aantal van de keuzes die zijn gemaakt hebben ook gevolgen voor de structuur van het samenwerkingsverband. We kiezen er in dit hoofdstuk voor om eerst een aantal uitgangspunten op te nemen die in willekeurig welke situatie en fase van belang zijn. Vervolgens beschrijven we hoe de structuur er na 2010 uit zou kunnen zien. In de bijlage bespreken we daarvoor verschillende opties. Vervolgens redeneren we in hoofdstuk 6 terug naar de fase van transitie waarin we tot aan 2010 verkeren en welke structuur daarbij hoort Uitgangspunten Naast het uitgangspunt dat de inhoud de structuur bepaalt zijn nog enkele andere uitgangspunten van belang: Onderscheid in rollen Het is van belang om de verschillende rollen die de gemeenten vervullen ten opzichte van de verbonden partij (Drechtwerk) te onderscheiden. Ten opzichte van de verbonden partij neemt de gemeente twee rollen aan. 1. Regisseur/Opdrachtgever: Afstemming van de beleidsstrategie van de gemeente en Drechtwerk en de vertaling daarvan in de uitvoering. De focus ligt dan vooral op de maatschappelijke doelstellingen en gerealiseerde output. 2. Eigenaar: De beheersmatige aansturing van de partij door de gemeentelijke vertegenwoordiger in het bestuur van de GR. De focus ligt dan voornamelijk op bedrijfsvoering, financiën en continuïteit. Regiefunctie gemeenten Voor een effectieve en efficiënte samenwerking tussen gemeente en Drechtwerk is de kwaliteit van de regiefunctie een belangrijke succesfactor. Deze kwaliteit hangt in de eerste plaats af van duidelijke afspraken rond de output, op afspraken gebaseerde en heldere informatievoorziening en transparante verantwoording. Dankzij een goede inrichting van de regiefunctie, inclusief controlemechanismen op output, kunnen Drechtwerk en gemeente elkaar het vertrouwen geven dat zij de zaken doelmatig en effectief uitvoeren. Expertise bij gemeenten Om de verschillende rollen goed te kunnen vervullen, is het voor de gemeente van belang dat een kritische massa aan expertise in de eigen organisatie aanwezig is. Elementaire kennis van de uitvoering is in dat verband noodzakelijk, ook al wordt de taak niet meer binnen de eigen organisatie uitgevoerd. De leden van de regiecommissie zijnde ambtenaren van de betrokken gemeenten kunnen en moeten die rol vervullen, zij ondersteunen dan de rol van regisseur/opdrachtgever. Het Regiebureau coördineert dit en biedt ondersteuning. De aangesloten gemeenten willen zelf de regierol invullen en dat niet geheel overlaten aan het Regiebureau Rechtsvormen Bij het kiezen van rechtsvormen moet zoals gezegd de inhoudelijke ontwikkeling maatgevend zijn. Per bedrijfsonderdeel kunnen verschillende afwegingen gemaakt worden. Hieronder zullen we eerst de mogelijke en in de Wsw gebruikte rechtsvormen nalopen. Daarna relateren we die aan de inhoudelijke ontwikkelrichting uit de voorgaande hoofdstukken en trekken we een voorlopige conclusie voor de totale structuur vanaf Welke rechtsvormen zijn er en welke kenmerken hebben die? In het onderstaande behandelen we niet alle rechtsvormen maar de meest gebruikelijke in Wsw-land: Publiek - Gemeentelijke dienst Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 19

20 De uitvoering van de Wsw-taken wordt opgedragen aan een gemeentelijk dienstonderdeel en dus onder directe gemeentelijke verantwoordelijkheid uitgevoerd. - GR - Centrumgemeente In deze vorm van gemeenschappelijke regeling voert één (meestal de grootste) gemeente de taken op het gebied van de Wsw uit voor de andere aan de GR deelnemende gemeenten. Het college en de raad van die gemeente fungeren als respectievelijk dagelijks en algemeen bestuur van de regeling. - GR - Openbaar Lichaam Dit is de bestaande regeling, waarin een zelfstandige rechtspersoon is opgericht met een algemeen bestuur en een dagelijks bestuur voor de uitvoering van de Wsw. Privaat - Stichting Een overheidsstichting is een tot de overheid behorende stichting naar privaatrecht, waarvan de bestuursleden (onderscheidenlijk de Raad van Toezicht) in meerderheid door een bestuursorgaan worden benoemd. Het gaat dus niet om de taak die de stichting is opgedragen of er sprake is van een overheidsstichting of niet.. Het bestuur is niet in loondienst. Als er werknemers voor een stichting werkzaam zijn, zijn deze wel in loondienst. Bij een stichting kan er een raad van toezicht worden ingesteld. Deze heeft dezelfde functie als de Raad van Commissarissen bij een BV. - Besloten Vennootschap 2 Een BV is een privaatrechtelijke rechtspersoon. Het dagelijks bestuur is in handen van een bestuur die door de vergadering van aandeelhouders wordt aangesteld. Dit kan één- of meerhoofdig zijn. De bestuurders van een BV zijn in principe werknemers van de BV. Het dagelijks bestuur wordt gecontroleerd door een vergadering van aandeelhouders (AVA). Die heeft als belangrijkste functie het geven van een goedkeuring of afwijzing over het gevoerde beleid van het bestuur bij de behandeling van de jaarcijfers tijdens een AVA. Indien gewenst (oa bij grote rechtspersonen) kan een raad van commissarissen worden ingesteld. De raad van commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de vennootschap. Hij staat het bestuur ook met raad terzijde. Dat toezicht houdt niet alleen toezicht achteraf in van het gevoerde beleid maar ook op de algemene lijn van het nog te voeren beleid. De leden van de raad van commissarissen worden door de AVA benoemd. Commissarissen worden aangetrokken vanwege hun expertise op een bepaald gebied. Zij functioneren onafhankelijk van de AVA. Alle bovenstaande rechtsvormen worden in Nederland gebruikt om de Wsw-taken tot uitvoering te brengen. Kijken we naar de scenario s die voor Drechtwerk in aanmerking zouden komen dan moet geconstateerd worden dat alle hierboven genoemde scenario s in principe uitvoerbaar moeten worden geacht en dat mengvormen ook tot de mogelijkheden behoren. Om tot een keuze komen, grijpen we terug op ons oorspronkelijke uitgangspunt, namelijk dat de structuur de inhoud moet volgen. We geven dit uitgangspunt verder inhoud door de volgende precisering: Indien een bepaalde activiteit door de markt kan worden vervuld (en dat heeft ook te maken met de toegevoegde waarde) dient dit publiek-privaat of privaat te gebeuren vanwege de mogelijkheid de markt te vergroten en het dichterbij brengen van regulier werk. Indien de markt geen kansen biedt of de doelgroep zodanig kwetsbaar is dat dit niet gewenst is, ligt een publieke vorm meer voor de hand Voorlopige conclusies meest geschikte rechtsvormen vanaf 2010 In het licht van voorgaand uitgangspunt en op basis van de in de voorgaande hoofdstukken geschetste ontwikkelrichting waarin er een keten wordt gevormd met Sociale diensten, CWI en UWV en waarin steeds meer bedrijven worden ondergebracht in de markt, komen we uit op een onderscheid tussen enerzijds beschut binnen en anderzijds beschut buiten, detacheringen en 2 Naamloze Vennootschap; Het verschil tussen een BV en een NV is het feit dat de aandelen van een NV verhandelbaar zijn in tegenstelling tot die van een BV. Als de laatste in andere handen zouden moeten komen, loopt het proces hiervoor via de AVA en niet in eerste instantie via aanbieder en vrager. Vanwege deze specifieke eigenschappen is deze variant niet verder uitgewerkt. Naar ons oordeel biedt hij geen meerwaarde ten opzichte van de BV. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 20

21 begeleid werken. Dit onderscheid wordt overigens ook in de meest recente scenariostudie van Cedris gemaakt. Beschut binnen Voor het gedeelte beschut binnen geldt dat dit in elk scenario vooral fungeert als een plek om mensen in een rustige omgeving weer een arbeidsritme te bieden. Er is een groep mensen die een onoverbrugbare afstand kent tot regulier werk en het is een maatschappelijke taak voor de overheid om deze mensen een dagbesteding en arbeidsritme te bieden. Deze werkzaamheden zijn niet rendabel te maken, ook niet met de overheidssubsidie. Om deze redenen lijkt het niet nodig, noch gewenst dit onderdeel te vervreemden. Om te voorkomen dat concurrentie optreedt en de exploitatie van deze organisatie onder druk staat, kiezen de gemeenten voor gedwongen winkelnering. Dit betekent dat alle Wsw-ers die tot deze categorie horen, ook bij deze organisatie zullen worden ondergebracht. Ook zullen de gemeenten in contracten die zij aangaan met vanuit de Wmo gefinancierde welzijnsorganisaties de samenwerking met Drechtwerk als het gaat om dagbesteding en arbeidsritme opnemen. Verder behoren samenwerkingsverbanden met AWBZ gefinancierde zorginstellingen tot de mogelijkheden. Beschut buiten/detachering-begeleid werken Voor de activiteiten beschut buiten en detacheren/begeleid werken daarentegen geldt dat deze in het licht van de beweging naar de markt in een geheel andere samenwerkingsrelatie komen te staan met marktpartijen. Voor deze onderdelen van het bedrijf zijn binnen de in de voorgaande hoofdstukken beschreven ontwikkelrichting twee hoofdopties te onderscheiden qua structuur te weten publiekrechtelijk of publiekrechtelijk met privaatrechtelijke participatie. Het bestuur kiest op dit moment niet voor een van beide varianten maar geeft de directie de beide varianten en het afwegingskader uit bijlage 1 mee om tot keuzes te komen per bedrijfsonderdeel dat meer aan de markt gerelateerd gaat worden. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 21

22 6. Overgangsmaatregelen 6.1. Structuur en rechtsvorm tot 2010 Het is de overtuiging van de regiegroep dat het op dit moment nog niet uitvoerbaar is om tot een verandering van rechtsvorm (privatiseren) of structuur (onderbrengen bij andere GR) te komen. Discussie over het laatste kan wel aan de orde zijn indien er sprake is van uittredingen uit de GR. Een verandering van rechtsvorm is ook niet noodzakelijk omdat het overbrengen van onderdelen van de huidige GR naar de markt in eerste instantie kan plaatsvinden vanuit de GR waarbij de GR samen met een private partner een BV opricht. Overigens moet daarbij (dus ook bij de afspraken met het schoonmaakbedrijf) rekening worden gehouden met de aanbestedingsplicht. Het is verder niet uitvoerbaar omdat de implementatietijd zodanig lang is (vanwege ingewikkelde ontvlechtingsproblematiek) dat een eerdere invoering dan niet mogelijk is. Het is wel noodzakelijk dat er per direct gestart wordt met de acties die nodig zijn om een van de bovenstaande rechtsvormen op in het licht van mogelijke uittredingen en samenwerking met de markt ook daadwerkelijk tot stand te kunnen brengen (zie H. 8, bestuursopdracht) Overgangsmaatregelen in bestuursstructuur tot 2010 Uitgaande van de bovenstaande conclusie dat de GR de komende twee jaar ( ) nog zal blijven bestaan, is de regiegroep wel van oordeel dat er enkele wijzigingen nodig zijn in de structuur van de GR. De verandering die Drechtwerk door zal moeten maken in de periode tussen nu en 2010 vraagt immers om meer specifieke sturing om te kunnen toe groeien naar Er moet immers vanuit de eigenaars rol door het DB en het AB worden gewaarborgd dat de ontwikkeling van het bedrijf van productie naar dienstverlening zich voortzet, dat de beweging naar de markt wordt ingezet en dat de financiële vooruitzichten worden waargemaakt. En vanuit de regie/opdrachtgevers rol moet gestuurd worden op het verkleinen van de wachtlijst, het vormgeven van de keten en de beweging van binnen naar buiten. Deze doelen staan immers voorop en dat is een fundamenteel andere opgave dan wanneer het bedrijf in de huidige vorm zou doorgaan. Wij stellen daarom de hierna volgende veranderingen voor, die naar ons oordeel per 1 juli van dit jaar zouden moeten worden doorgevoerd: Versterken van de verschillende rollen Het onderscheid tussen de regisseur/opdrachtgever en eigenaar is niet expliciet vormgegeven. In vrijwel alle aangesloten gemeenten is de portefeuillehouder Wsw (en vaak sociale zaken) ook lid van het bestuur van Drechtwerk. Dit is overigens goed te verklaren vanuit de oude Wsw waarin álle taken en bevoegdheden op dit gebied waren overgedragen aan de gemeenschappelijke regeling. Bij samenvoeging van deze rollen is het moeilijker om ervoor te zorgen dat verschillende belangen op een transparante manier worden behartigd. Met de nieuwe Wsw is de regisseurs/opdrachtgeverstaak expliciet onderscheiden van de sturing op de (continuïteit) van de uitvoering. Naar analogie van de nieuwe Wsw zouden de rollen van regisseur/opdrachtgever en eigenaar dan ook beter onderscheiden moeten worden op bestuurlijk en ambtelijk niveau. Zo kunnen het bedrijfseconomisch- en het maatschappelijk belang meer in evenwicht komen. In een organisatie die in zodanige mate in transitie is als Drechtwerk, verdient dit nog meer aanbeveling omdat juist dan de borging van beide belangen extra noodzakelijk is. Bij de verantwoording naar de gemeenteraden dienen eveneens beide rollen te worden onderscheiden: als eigenaar verantwoordt een bestuurder zich over de resultaten van Drechtwerk, als opdrachtgever over de gemaakte prestatie-afspraken en de sturing daarop van de zijde van de gemeente en als verlengstuk het Regiebureau Rol van eigenaar Door zowel het bestuur als de directie is in het recente verleden aangegeven dat er als spiegel voor de directie behoefte is aan meer kennis die samenhangt met het leiden van een bedrijf van 2000 medewerkers. Het bestuur heeft aangegeven daartoe niet over de hele linie in staat te zijn. Dit vraagt immers om specifieke kennis, ervaring en competenties, die niet bij iedere politieke bestuurder tot de kerncompetenties horen. Het versterken van de eigenaars rol kan in de eerste plaats geschieden door een klankbordfunctie (op enkele momenten in het jaar) van het collectief van concerncontrollers bij de totstandkoming van de PenC-documenten. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 22

23 Een tweede aanbeveling om tot versterking van de spiegel van de directie te komen is een verdere opwaardering van de kwaliteitszetels. Daarvoor zijn verschillende opties te bedenken (in volgorde van de mate van impact): invullen van kwaliteitszetels met ervaren bestuurders van maatschappelijke en/of private ondernemingen, uitbreiden van het aantal kwaliteitszetels met ervaren bestuurders van maatschappelijke en/of private ondernemingen, opheffen kwaliteitszetels en deze vervangen door een toezichtscommissie bestaande uit ervaren bestuurders van maatschappelijke en/of private ondernemingen. Het is wel zo dat een dergelijke toezichtcommissie nooit (net zomin als de kwaliteitszetels op dit moment) de plaats kan innemen van de bestuurlijk-politieke verantwoordelijkheid. Het heeft uitsluitend de functie om expertise toe te voegen aan het bestuur en als spiegel te fungeren voor de directie. Het algemeen bestuur heeft de algemeen directeur gevraagd een voorstel voor te bereiden om tot een keuze te komen tussen deze opties. Vanuit een oogpunt van good governance en heldere sturing heeft de directeur aangegeven voorstander te zijn van het inrichten van een toezichtscommissie met externe leden als sparringpartner voor de directie. In het voor te bereiden voorstel zal ook de verhouding tussen het DB/AB en deze commissie worden uitgewerkt Regierol/opdrachtgeverschap Er is op dit moment geen formele relatie tussen gemeenten en Drechtwerk, waarin dienstverleningsovereenkomsten en uitvoeringsrapportages onderwerp zijn van controle op de opdrachtnemer/opdrachtgever relatie. De wijze waarop invulling gegeven wordt aan het opdrachtgeverschap ten aanzien van Drechtwerk kan steviger. De enige instrumenten op dit moment zijn de begroting en de MARAPs. Die documenten worden echter voor het bestuur opgesteld en daarin is het eigenaarsperspectief dominant. De begroting is dan ook sterk input gericht. Verslaglegging over de beweging van binnen naar buiten of de ontwikkeling van de wachtlijst was tot op dit moment van tweede orde. Gezien de financiële problematiek is dit overigens wel goed te verklaren. De begroting 2008 is in vergelijking met de begroting 2007 al veel sterker outputgericht. Door scherpe prestatieafspraken tussen Gemeenten en Drechtwerk, maar ook waar nodig aanvullend aan de inhoud van de begroting en de MARAP s (met gebruikmaking van in eerdere hoofdstukken genoemde indicatoren) kunnen gemeenten aan het opdrachtgeverschap meer inhoud geven. Het Regiebureau bereidt deze prestatieafspraken en aanvullend beleid voor in overleg met de Regiecommissie waarin de gemeenten participeren. Het kan soms zinvol zijn om los van het algemeen bestuur ook overleg te voeren tussen de portefeuillehouders van de deelnemende gemeenten over beleidskwesties en prestatieafspraken. Het Regiebureau zal een voorstel voorbereiden voor een afsprakenkader voor een portefeuillehoudersoverleg. In de deelnemende gemeenten is veelal beperkte capaciteit met betrekking tot Drechtwerk en de Wsw aanwezig. Dit doet zeker opgeld in de Drechtsteden gemeenten, waar na de vorming van de SDD veel kennis op dit terrein uit de gemeenten is weggevloeid. Het op een goede manier invulling geven aan de opdrachtgever/klantrol wordt hierdoor bemoeilijkt. Dit was ook de belangrijkste reden om een separaat regiebureau op te richten dat de gemeenten ondersteunt in deze taken. Gemeenten moeten, omdat zij besloten hebben de kaderstellende taak in eigen hand te houden, individueel of gezamenlijk zorgen voor voldoende kritische massa en capaciteit op het gebied van de Wsw binnen de ambtelijke organisatie Verdeling van verantwoordelijkheden binnen de GR In algemene zin kan gesteld worden dat het Algemeen Bestuur (AB) de organisatie op hoofdlijnen aanstuurt, vooral waar het gaat om de begroting, de jaarrekening en het ondernemingsplan. Het Dagelijks Bestuur (DB) bereidt besluiten van het AB voor, voert ze uit, en heeft tevens een toezichthoudende rol met betrekking tot het bedrijf. Het AB zou de lijnen voor de middellange termijn uit moeten zetten (1-5 jaar) en het is de taak van het DB om hier uitvoering aan te geven. Deze rolverdeling is ook formeel uitgewerkt in de gemeenschappelijke regeling. Artikel 10 beschrijft de taken en bevoegdheden van het AB. In artikel 16 wordt ingegaan op de taken van het DB. De GR tekst biedt het zittende bestuur ruimte om nader invulling te geven aan de eigen rol. De GR schept een kader. Het is aan het bestuur hier onderling afspraken over te maken. Hieronder zullen we daarover enige observaties weergeven en een aantal aanbevelingen doen: Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 23

24 Op basis van de ervaring van de afgelopen periode kan geconstateerd worden dat de rolverdeling tussen AB en DB niet helemaal duidelijk is. Doordat vergaderingen direct op elkaar aansluiten worden onderwerpen dubbel behandeld, dezelfde besluiten 2x genomen en gaat wellicht meer tijd heen dan strikt nodig is. Gezien de situaties die zich in het afgelopen half jaar hebben voorgedaan was er overigens wel alle aanleiding om intensiever met elkaar van gedachten te wisselen en besluiten te nemen. Om vanaf 1 juli scherper en strakker te gaan sturen en ook een helder onderscheid te maken tussen de verantwoordelijkheden van beide gremia doen we de volgende aanbevelingen: 1. Kies voor een zelfde verantwoordelijkheidsverdeling als die tussen raad en college. Dit komt overeen met de bedoeling van de Wet gemeenschappelijke regelingen als het gaat om de verhouding tussen AB en DB. 2. Positioneer het DB expliciet in de rol van eerste toezichthouder op de directie, dit betekent dat het DB op alle in de voorgaande hoofdstukken genoemde indicatoren de vinger aan de pols houdt. Het AB controleert vervolgens het DB op de manier waarop ze die rol invullen. 3. Het DB dient daarvoor maandelijks te vergaderen (zoals nu reeds het geval is). Voor het AB geldt dat de vergaderfrequentie afgestemd zou moeten worden op het verschijnen van de P&C documenten (te weten de begroting, de 1 e marap, de 2 e marap en het jaarverslag). In die vergaderingen kan het DB het AB conform haar actieve informatieplicht dan informeren over genomen besluiten en stand van zaken. Om concreet te maken welke onderwerpen waar besloten worden, geven we hieronder een aantal voorbeelden van de afgelopen tijd: - Wijze van inzetten amendement Verburg/Bussemaker --> DB, AB besluit vervolgens bij begroting. - Wijze van inzetten amendement Irrgang --> gemeenten op voorstel AB op voorstel DB - 10x10 project --> DB, AB besluit vervolgens bij begroting, DB monitoort - Profiel en werving algemeen directeur --> DB, benoeming door AB 6.4. Mogelijkheid tot uittreding In het recente verleden hebben enkele gemeenten aangegeven de deelname aan de GR Drechtwerk te willen heroverwegen. Dit geldt in ieder geval voor Barendrecht en Ridderkerk. Maar ook voor Graafstroom en Nieuw-Lekkerland geldt dat zij als gevolg van de intensivering van de samenwerking tussen deze gemeenten in de Alblasserwaard hun deelname aan de GR-Drechtwerk heroverwegen. Naar onze mening kan het wel of niet uittreden van deze of andere gemeenten los van de inhoudelijke ontwikkelrichting uit de voorgaande hoofdstukken en de gevolgen voor de structuur uit dit hoofdstuk worden beschouwd. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat gemeenten niet naar aanleiding van de toekomstplannen kunnen besluiten een eigen weg in te slaan. De regiegroep is van mening dat na de presentatie van dit stuk en voor de zomer de tijd is aangebroken voor gemeenten om aan te geven of ze hun betrokkenheid bij Drechtwerk willen continueren en op welke manier. Daarvoor zal duidelijkheid moeten worden gegeven over de eventuele kosten van uittreding. Voor de zomer zal er duidelijkheid moeten zijn over de kosten van uittreding conform passages daarover in de gemeenschappelijke regeling (frictiekosten en desintegratieschade). Datzelfde geldt voor de kosten van het voortzetten van het dienstverband met de nu zittende SW ers op contractbasis. Er worden door de financiële commissie twee varianten berekend. Ten eerste een volledige uittreding zonder dat er daarna op contractbasis nog Sw-ers worden ondergebracht bij Drechtwerk, ten tweede een uittreding waarbij de zittende Sw-ers bij Drechtwerk blijven op contractbasis. Van belang is vast te stellen dat deze afweging niet uitsluitend financieel te maken is, juridisch staat immers vast dat lopende arbeidscontracten met sw ers altijd gerespecteerd dienen te worden. Op deze manier kan voor de gemeenten duidelijk worden welk financieel plaatje aan uittreding hangt. De financiële commissie zal een berekening maken voor medio juni ten behoeve van de afwegingen die in de betreffende gemeenten in de raden worden gemaakt eind juni en begin juli. In figuur 9 zijn op basis van verkenningen van Ridderkerk en Barendrecht de opties aangegeven die gemeenten hebben in relatie tot of los van de GR Drechtwerk. We gaan er van uit dat de gemeenten die zijn aangesloten bij de GR Drechtsteden niet zullen uittreden uit de GR Drechtwerk zolang die als eigenstandige GR bestaat. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 24

25 Figuur 9 Opties gemeenten in relatie tot of los van GR Drechtwerk Optie Uitgangspunten GR Drechtwerk Alle SW-activiteiten blijven binnen GR Drechtwerk Gemeenten blijven eigenaar GR Drechtwerk Regiebureau Drechtwerk voert volledige regie samen met gemeenten Aansluiten bij andere GR of SW-bedrijf Gezamenlijke bestuurlijke verantwoordelijkheid (bijv. BAR-gemeenten) Alle SW-activiteiten weggehaald bij Drechtwerk Volledige uitvoering SW onderbrengen in één andere GR of SW-bedrijf Regie wordt gevoerd op de wijze zoals dat binnen die GR of SW-bedrijf afgesproken is Ëén bestuurlijke verantwoordelijkheid van de gemeenten gezamenlijk Gezamenlijke regievoering Alle SW-activiteiten vallen onder deze samenwerking Vorm uitvoering: inkoop, gemeentelijke dienst.. Juridische vorm: GR, Stichting Zelf doen per gemeente Gescheiden bestuurlijke verantwoordelijkheid: wel samenwerking gelet op samenwerkingsverbanden SoZa Gemeenten voeren afzonderlijk regie Samenwerking in de uitvoering op onderdelen: inkoop. Deze 4 varianten worden beoordeeld op een aantal criteria. Deze criteria zijn: Criterium Ontwikkeling en doorstroom Regierol Synergie met uitvoering Wwb Financieel risico Juridische consequenties Werken in de eigen regio Hoogte gemeentelijke eigen bijdrage Toelichting Op welke wijze wordt vorm gegeven aan de ontwikkeling van binnen naar buiten en de 3x 1/3 benadering? Welke mogelijkheden hebben de gemeenten om de regierol waar te maken? Op welke wijze sluit de uitvoering van de Wsw aan op de uitvoering van de Wwb? Welke financiële risico s zijn er? Welke juridische consequenties zitten aan de gekozen variant vast? Geeft de gekozen vorm ruimte om zoveel mogelijk Wsw-ers in de eigen regio te laten werken? Welke gemeentelijke eigen bijdrage wordt verwacht? In figuur 10 staan de mogelijke scenario s voor uittreding op een rij. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 25

26 Figuur 10 Uittredingsscenario s Drechtsteden Nieuw - Barendrecht Ridderkerk Graafstroom Lekkerland Scenario 1 Blijft Blijft Blijft Blijft Blijft Scenario 2 Blijft Blijft Treedt uit Blijft Blijft Scenario 3 Blijft Blijft Treedt uit Treedt uit Blijft Scenario 4 Blijft Blijft Treedt uit Treedt uit Treedt uit Scenario 5 Blijft Blijft Blijft Treedt uit Treedt uit Scenario 6 Blijft Blijft Blijft Blijft Treedt uit Scenario 7 Blijft Treedt uit Blijft Blijft Treedt uit Scenario 8 Blijft Treedt uit Blijft Treedt uit Treedt uit Scenario 9 Blijft Treedt uit Treedt uit Blijft Treedt uit Scenario10 Blijft Treedt uit Treedt uit Treedt uit Treedt uit Op het moment dat de niet aan de GR Drechtsteden deelnemende gemeenten, Ridderkerk, Barendrecht en Graafstroom en eventueel Nieuw-Lekkerland, uittreden (scenario 4 of 10), doen zich nog even los van een eventuele verandering van rechtsvorm twee nieuwe mogelijke scenario s voor: de mogelijkheid om het publieke deel van Drechtwerk onder te brengen bij de GR Drechtsteden de mogelijkheid om de SDD samen met het publieke deel van Drechtwerk onder te brengen in een nieuwe GR Gevolgen voor Regiebureau en Expertise Centrum Het bestuur van de GR Drechtwerk heeft in 2007 besloten tot het inrichten van een regiebureau om de gemeentelijke verantwoordelijkheid ten aanzien van de Wsw per 1 januari 2008 invulling te kunnen geven. Gemeenten zijn vanaf 2008 verantwoordelijk voor de plaatsingsfunctie, coördinatie begeleid werken, wachtlijstbeheer, herindicatie en de coördinatie van het Persoonsgebonden Budget (PGB). Het in te stellen regiebureau voert deze functies momenteel uit namens de aangesloten gemeenten. Ook ondersteunt het regiebureau de gemeenten bij het ontwikkelen van het beleid rond de Wsw. En tenslotte is het Regiebureau verantwoordelijk voor het bestuurssecretariaat van het Openbaar Lichaam. Het regiebureau is flexibel ingevuld zodat kan worden ingespeeld op de uitkomst van de toekomstdiscussie binnen de GR Drechtwerk. Het Expertise Centrum dat verantwoordelijk is voor de diagnostisering en plaatsingsadviezen voor mensen die instromen in de Sw wordt vooralsnog aangestuurd door het Regiebureau vanwege zijn verantwoordelijkheid voor de plaatsingsfunctie De gevolgen tot 2010 De consequentie van de voorstellen voor de GR structuur tot 2010 is dat nu besloten kan worden het Regiebureau en Expertise Centrum binnen de huidige structuur te continueren tot Het Regiebureau zet de huidige uitvoerende taken (wachtlijstbeheer etc.) voort, verzorgt het bestuurssecretariaat en gaat zijn beleidstaken oppakken in samenwerking met de ambtenaren van gemeenten die in de Regiecommissie vertegenwoordigd zijn. Het Regiebureau krijgt tevens de extra taak om samen met de directie van Drechtwerk en de directies van de sociale diensten de veranderingen voor te bereiden gericht op de situatie vanaf Het regiebureau heeft daarbij vanuit de GR Drechtwerk de trekkersrol ten aanzien van het vormen van de keten voor de onderkant van het arbeidsmarktbeleid Mogelijke gevolgen van de te kiezen structuur en rechtsvorm na 2010 Nu nog diverse opties open liggen wat betreft de rechtsvorm voor de sociale werkvoorziening en de ketensamenwerking vanaf 2010 is het weinig zinvol te speculeren over het voortbestaan van het Regiebureau en zo ja, in welk verband en met welke taken na Feit is wel dat de ontwikkelingen met betrekking tot de keten voor de onderkant van de arbeidsmarkt ertoe zullen leiden dat het Regiebureau en het Expertise Centrum een zodanige invulling in het nieuwe ketenontwerp zullen krijgen dat er geen dubbel werk met betrekking tot arbeidstoeleiding en regievoering zal worden verricht. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 26

27 Figuur 11 Aanbevelingen overgangsfase Maatregel Verantwoordelijk Betrokken 1. Rollen onderscheiden opdrachtgever eigenaar 2. Versterking eigenaarsrol resp. opdrachtgeversrol zoals beschreven 3. Voorstel voor portefeuillehoudersoverleg 4. Berekening kosten van uittreding in 2 varianten 5. Deelname continueren of uittreden 6. Continueren Regiebureau en Expertise Centrum in Aanpassen taakverdeling bestuur Gemeenten Gemeenten Regiebureau Financiële commissie Aangesloten gemeenten Algemeen Bestuur Wethouders Wsw Wethouders middelen Regiecommissie Controllers Controllers Dir. en controller Drechtwerk Regiecommissie Wethouders Wsw Regiecommissie Dir. en controller Drechtwerk AB Gemeenteraden College van B&W Hoofd Regiebureau DB AB bestuurssecretaris controller Drechtwerk 8. Aanpassen vergaderstelsel Voorzitter AB en DB Bestuurssecretaris 9. Voorstel voor versterken kwaliteitszetels/ of toezichtcommissie AB AB en DB-leden Directie bestuurssecretaris Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 27

28 Deel 4 Vervolg en implementatie 7. Vervolg op de bestuurlijke besluitvorming en besluitvorming bij ketenpartners 7.1. Bestuur en Directie Drechtwerk Na besluitvorming in het Algemeen Bestuur wordt dit document aangeboden aan de deelnemende gemeenten met de vraag om hun gevoelens hiervoor kenbaar te maken aan het bestuur van Drechtwerk. Het Bestuur van Drechtwerk zal kort na de besluitvorming op 26 maart dit document eveneens voorleggen aan de Bestuurscommissie van de SDD en aan de gemeentebesturen wat betreft de andere sociale diensten, teneinde gezamenlijk het besluit te nemen om de voorgenomen ketensamenwerking te gaan realiseren. De Directie van Drechtwerk zal zo spoedig mogelijk na besluitvorming op 26 maart dit document gaan bespreken met de Ondernemingsraad en zonodig met vakorganisaties. Dit toekomstdocument zal ter informatie ook worden toegezonden aan de overige partners/organisaties in de keten. De Financiële commissie maakt uiterlijk medio juni een berekening in 2 varianten van de kosten van eventuele uittreding van een gemeente De aangesloten gemeenten De afzonderlijke gemeenten zullen een beslissing nemen over: Het continueren van de betrokkenheid van de gemeenten bij Drechtwerk en op welke manier (binnen of buiten de gemeenschappelijke regeling). Bij eventuele uittreding een keuze maken voor het moment waarop en de wijze van continuering van een contract met Drechtwerk voor het in dienst houden van de bestaande populatie sw ers. Het onderschrijven van de in dit document aangegeven uitgangspunten voor ketensamenwerking t.a.v. de onderkant van de arbeidsmarkt en de eigen dienst/afdeling opdracht geven aan het samenwerkingstraject deel te nemen. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 28

29 8. De bestuursopdracht voor de implementatie De bestuursopdracht bestaat uit twee delen. Het eerste deel betreft de opdrachtverstrekking aan de directie van Drechtwerk. Hierin staan de beweging van binnen naar buiten en de bedrijfsvoering centraal. Het tweede deel betreft de opdrachtverstrekking aan het hoofd van het Regiebureau. Dit richt zich vooral op de ketensamenwerking met de partners op het gebied van re-integratie en werk. Aan de Financiële Commissie zal voorafgaand aan vervolgopdrachten gevraagd worden een financiële paragraaf bij de betreffende bestuursopdracht op te stellen t.a.v. tijdelijke kosten die verband houden met expertise die nodig is om sommige veranderingen te kunnen doorvoeren, bijv. op juridisch gebied Het bestuur geeft opdracht aan de directie van Drechtwerk: Het bedrijfsresultaat van de uitvoeringsorganisatie structureel verbeteren; De verdeling van Sw-medewerkers bij Drechtwerk om buigen naar een verdeling van 40%- 30%-30% per 1 januari De bedrijfsstructuur zo aanpassen dat deze spoort met een toekomstige 3x 1/3 verdeling; met name de onderdelen beschut buiten en de activiteiten rond detacheren/begeleid werken naar de markt brengen en dit proces zoveel mogelijk afronden voor 1 januari 2010; Zodanig doorstroom en uitstroom van Sw-ers bevorderen dat vanaf 2010 de wachttijd kan teruglopen naar het landelijke gemiddelde (naar schatting 40% Sw-ers met een wachttijd langer dan 1 jaar in 2010); Samen met het hoofd Regiebureau, de Sociale Diensten en de bij Drechtwerk aangesloten gemeenten het proces rond de sociale werkvoorziening optimaliseren en één keten van intake en re-integratie te vormen; Geleidelijk vóór 2010 aansluiting bij het SCD zoeken voor die staftaken die door het SCD worden aangeboden waar dat voordelen kan opleveren voor het bedrijf. In het kader van de PenC-cyclus in overleg treden met een klankbordgroep van gemeentelijke controllers. In overleg treden over in gang te zetten veranderingen met de Ondernemingsraad van Drechtwerk. De sturingsinformatie zodanig verbeteren dat het bestuur tijdig, volledig en juist wordt geïnformeerd over de ontwikkelingen binnen Drechtwerk en zodat zorgvuldige besluitvorming kan plaats vinden in het bestuur van Drechtwerk en bij de aangesloten gemeenten. Opstellen van een nieuw Ondernemingsplan vóór 1 oktober Voor 1 juli 2008 een voorstel doen aan het Algemeen Bestuur met betrekking tot versterking bestuursstructuur (vraagstuk kwaliteitszetels/toezichtcommissie) Het bestuur geeft opdracht aan het hoofd regiebureau: Samen met de directie van Drechtwerk, de betrokken sociale diensten en de bij Drechtwerk aangesloten gemeenten het proces rond de sociale werkvoorziening optimaliseren en één keten van intake en re-integratie te vormen. De resultaten van de evaluaties die de sociale diensten uitvoeren t.a.v. de afspraken met de re-integratiebureaus benutten voor het optimaliseren van het proces rond de sociale werkvoorziening de regievoering ten aanzien van de Sw-doelgroep en de vorming van een keten. Samen met de sociale diensten ook andere organisaties die betrokken zijn in de keten aan te haken bij het veranderingsproces. De prestatieafspraken met de directie voorbereiden gericht op de doelstelling 3x 1/3 en verkorting van de wachttijd, inclusief een planning op welk moment wat gerealiseerd is. De gekozen veranderingen ten aanzien van de taakverdeling en het vergaderstelsel van het bestuur realiseren. De veranderingen in bestuursstructuur organiseren na bestuursbesluit daarover. Voor 1 juli 2008 een voorstel voorbereiden ten aanzien van een portefeuillehoudersoverleg tussen aangesloten gemeenten. Desgewenst: een onderzoek in gang zetten naar een andere rechtsvorm vanaf Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 29

30 Bijlage 1 Varianten en afwegingskader voor juridische vormgeving per bedrijfsonderdeel Hierna geven we de verschillende opties weer die per bedrijfsonderdeel gekozen kunnen worden om overbrenging naar de markt te realiseren. Per onderdeel kan op het moment dat het bestuur voor een keuze t.a.v. deze opties komt te staan het hier geschetste toetsingskader worden gehanteerd. Optie 1. Voortzetten publiekrechtelijke vorm. Dit deel van de GR (niet zijnde beschut binnen) besteedt de activiteiten van Drechtwerk aan bij private partijen maar neemt daarin niet deel (Aanbesteding). Figuur 12 Optie 1 Totaalintake Zorginstellingen GR Drechtwerk Sociale diensten Werkgevers AWBZ Dagbesteding Beschut Binnen Reïntegratie Regulier werk bedrijfsonderdelen aanbesteding aanbesteding BV s reintegratiebedrijven Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 30

31 Optie 2. Voortzetten publiekrechtelijke vorm met private participatie. Dit deel van de GR besteedt de activiteiten van Drechtwerk uit aan private partijen maar neemt daarin wel deel (PPS). Er kan gekozen worden of vertegenwoordigers van de gemeenten, leden van de directie van Drechtwerk of leden van een raad van toezicht zitting nemen in de AVA van de BV s. Figuur 13 Optie 2 Totaalintake Zorginstellingen GR Drechtwerk Sociale diensten Werkgevers AWBZ Dagbesteding Beschut Binnen Reïntegratie Regulier werk BV s bedrijfsonderdelen aanbesteding BV s reintegratiebedrijven Optie 2a. Overheids-BV Op het moment dat er voor zeer vele onderdelen van beschut buiten en detacheren/begeleid werken gekozen zou worden voor de privaatrechtelijke vorm doet de vraag zich voor of er dan niet gekozen moet worden om deze onderdelen van Drechtwerk dan ook privaatrechtelijk aan te sturen. Dit zou resulteren in een overheids-bv zonder eigen activiteiten. Deze holding participeert in een aantal andere BV s die zij samen met de markt opricht. De AVA van de holding bestaat uit vertegenwoordigers uit alle gemeenten vanuit de eigenaars rol. Het bestuur kan naar wens worden samengesteld. Er moet gekozen worden of vertegenwoordigers van de gemeenten, leden van de directie van Drechtwerk of leden van een raad van toezicht zitting nemen in de AVA van de BV s. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 31

32 Figuur 14 Optie 2a Totaalintake Zorginstellingen GR Drechtwerk Holding Drechtwerk Sociale diensten Werkgevers AWBZ Dagbesteding Beschut Binnen Reïntegratie Regulier werk BV s bedrijfsonderdelen aanbesteding reintegratiebedrijven Om een afweging ten aanzien van de opties te kunnen maken geven we hieronder op een aantal criteria een score weer met toelichting. Figuur 15 Scores bij opties voor een rechtsvorm Optie 1 Voortzetten publiekrechtelijke vorm Optie 2 Publiekrechtelijke vorm met private participatie Beleidsinvloed + + Directe gunning nee ja o.v. Transparantie kosten +/- + Invloed op uitvoering - + Ondernemerschap + - Snelheid handelen +/- - Toelichting op figuur 15 Beleidsinvloed De structuur van de nieuwe wet maakt dat de beleidsinvloed bij de gemeenten in willekeurig welke optie gegarandeerd is. Deze is immers geattribueerd aan de gemeente. Directe gunning Bij de invulling van optie 2 en 3 2a is van groot belang dat rekening wordt gehouden met de aanbestedingsplicht. Deze plicht is namelijk ook van toepassing op het doen uitvoeren van een deel van de Wsw taken van de gemeenten door bijvoorbeeld een schoonmaak BV. In optie 1 wordt voldaan aan de aanbestedingsplicht doordat aan marktpartijen wordt gevraagd zich in te schrijven voor het overnemen van de (voormalige) dienstonderdelen. In optie 2 en 3 2a participeren de gemeenten via de GR of via de holding echter in de BV s die onderdelen van Drechtwerk overnemen. Dit kan echter niet via directe gunning, behalve als wordt voldaan aan een van beide onderstaande voorwaarden: 1. De BV voldoet aan de zgn. Teckal-criteria, die later zijn uitgewerkt in het AGESP-arrest. De criteria zijn: de aanbestedende dienst oefent toezicht uit op de aan de hem verbonden onderneming zoals op zijn eigen diensten (meerderheidsbelang) en de onderneming verricht het Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 32

33 merendeel van zijn werkzaamheden voor de aanbestedende dienst (Dit betekent dat een zelfstandige BV moet worden opgericht waarin de Wsw-ers werken, los van het al bestaande schoonmaakbedrijf). 2. De BV voldoet aan de volgende criteria: a. rechtspersoonlijkheid volgens de wet b. opgericht met het specifieke doel tegemoet te komen aan behoeften van algemeen belang zonder industrieel of commercieel karakter c. die ofwel voor meer dan 50% door een aanbestedende dienst worden gefinancierd, of waarvan het beheer is onderworpen aan een aanbestedende dienst, of waarvan de bestuursorganen voor meer dan helft worden benoemd door een aanbestedende dienst. Als niet aan deze voorwaarden wordt voldaan dient via een aanbesteding als bij optie 1 een inschrijving te worden gevraagd aan marktpartijen om samen met de GR of de holding Drechtwerk een BV te starten. De meest interessante partij wordt vervolgens geselecteerd en daarmee wordt de BV eventueel tijdelijk gestart. Transparantie kosten Overigens zullen in alle opties vanwege de ketenorganisatie ook niet-sw-ers gebruik gaan maken van de activiteiten die in het kader van beschut binnen, beschut buiten en detachering/begeleid werken worden ontplooid ten behoeve van hun re-integratie. Het is van belang een gescheiden administratie te houden. De transparantie van de kosten is het meest gewaarborgd bij de keuze voor optie 2 omdat enerzijds er meer scheiding is tussen activiteiten (dan bij optie 1) en anderzijds de afstand voor sturing kort is (in vergelijking met optie 3 2a). Maar ook in de andere opties is het goed mogelijk duidelijke afspraken te maken over de verantwoording en registratie van de kosten van verschillende doelgroepen. Invloed op uitvoering De invloed van het bestuur op de uitvoering is het meest gewaarborgd in optie 2. Door het daadwerkelijk deelnemen in de bedrijven is er directe invloed op de bedrijfsvoering. De uitvoering wordt bepaald door het bestuur en kan voortdurend worden bijgestuurd Door de keuze voor aanbesteding is er in optie 1 de minste invloed op de uitvoering. De invloed op de uitvoering bestaat slechts in het neerleggen van de blauwdruk in het voortraject (de aanbesteding). De bijsturing van de uitvoering is de verantwoordelijkheid van de private ondernemingen. Door de deelneming in de bedrijven in optie 2a is hier meer invloed op de uitvoering. Rolneming Bij optie 1 blijven gemeenten evenals in de huidige situatie twee rollen vervullen richting Drechtwerk: die van opdrachtgever resp. eigenaar. Het nadeel dat daarmee gepaard gaat het ene belang kan het andere belang ondersneeuwen blijft bij deze optie. Bij optie 2 komt het eigenaarschap wat meer op afstand zodat dit nadeel dan minder weegt. Bij optie 2a is het eigenaarschap nog verder op afstand. Er zullen nauwelijks nog bestuurders zijn die beide rollen in een persoon verenigen. Het dubbele petten probleem is hier te verwaarlozen, tenzij de portefeuillehouder Wsw er toch voor kiest in het bestuur van de private partij zitting te nemen. Ondernemerschap In optie 2 is er de minste ruimte voor ondernemerschap binnen de bedrijven door de menging van private ondernemingen met publieke participatie. Door de aanbesteding aan private partijen is de mogelijkheid tot ondernemerschap in optie 1 optimaal. In de privaatrechtelijke omgeving van optie 3 2a is er ook voldoende ruimte om ondernemerschap te benutten. De ruimte voor ondernemerschap zal ertoe leiden dat er meer oog is voor marktontwikkelingen en sneller kan worden ingespeeld op commerciële veranderingen. Snelheid van handelen In een privaatrechtelijke omgeving zal de snelheid van handelen het grootst zijn omdat er kortere lijnen zijn. Bij optie 2 is binnen de private ondernemingen snelheid van handelen gewaarborgd. Bijsturen binnen het lopende proces is echter niet zo eenvoudig, omdat door de aanbesteding de verantwoordelijk volledig bij de betrokken bedrijven is gelegd. In optie 2a is dit laatste ondervangen door de invloed in de private ondernemingen. Er kan daarom snel worden ingespeeld op nieuwe ontwikkelingen. Toekomstvisie sociale werkvoorziening GR Drechtwerk 33