Riedsútstel. Gearkomste : 20 novimber Agindapunt : 4 : Ynformearjend Programma : (6) Wolwêzen Portefúljehâlder : D. A. Fokkema. Oan de Ried.

Transcriptie

1 Riedsútstel Gearkomste : 20 novimber 2014 Agindapunt : 4 Status : Ynformearjend Programma : (6) Wolwêzen Portefúljehâlder : D. A. Fokkema Behanneljend amtn. : Daniel Bakker dbakker@t-diel.nl Telefoannûmer : (0511) Zaak / Stuknûmer : Z / S Oan de Ried. Underwerp Gesinslokaasje Burgum Koarte ynhâld Yn taheakke notysje wurdt ynformaasje jûn oer de gesinslokaasje fan it Centraal orgaan Opvang Asielzoekers yn Burgum. De ried hat hjirom frege op de politike termynaginda. Utstel fan it Kolleezje Foar kundskip oannimme. Op besjen lizzende stikken -

2 Taljochting Nei oanlieding fan beslútfoarming fan it regear oer de opfang fan útprosedearre gesinnen mei bern is sûnt 2012 it asylsikerssintrum yn Burgum in saneamde gesinslokaasje. Yn taheakke notysje wurdt ynformaasje jûn oer it funksjonearjen fan dy gesinslokaasje. Burgum, 28 oktober 2014 It Kolleezje fan Tytsjerksteradiel de siktaris de boargemaster O. de Jager MAC RC drs. E.J. ter Keurs

3 Notitie Gezinslocatie stuknr : S versie : 0.1 datum : September 2014 auteur : Daniël Bakker afdeling : Mienskip

4 1. Inleiding Het azc in Burgum, met een capaciteit van 450 bewoners, is in het najaar van 2012 omgeklapt naar een gezinslocatie na een verzoek van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) aan onze gemeente. Het COA is een opvangorganisatie (zbo) en is verantwoordelijk voor de opvang en begeleiding van asielzoekers in ons land. Het COA valt onder de verantwoordelijkheid van de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, de heer mr. F. Teeven. Sinds 1993 worden er in onze gemeente asielzoekers opvangen. Vanaf het jaar 2000 op de locatie Elingsloane 63 in Burgum-West. Het COA werkt nauw samen met de andere organisaties binnen de vreemdelingenketen, zoals de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), de Vreemdelingenpolitie, de Koninklijke Marechaussee en de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V). 2. De gezinslocatie 2.1 Noodzaak gezinslocaties De noodzaak van gezinslocaties is ontstaan na een uitspraak van het Gerechtshof Den Haag in januari 2011 waarin bepaald is dat het onderdak van een gezin met minderjarige kinderen in de vrijheidsbeperkende locatie (vbl) in Vlagtwedde niet mag worden beëindigd. De overheid mag geen onderdak beëindigen van gezinnen met minderjarige kinderen zolang het vertrek niet heeft plaatsgevonden. Naar aanleiding van deze uitspraak heeft de Minister van Veiligheid en Justitie vervolgens besloten om gezinnen met minderjarige kinderen zonder recht op opvang onderdak te bieden in een op vertrek gerichte vrijheidsbeperkende locatie met een (in eerste instantie) sober voorzieningenniveau, de gezinslocatie. Op dit moment zijn er acht gezinslocaties in Nederland. Wanneer een vreemdeling geen recht meer heeft op verblijf in Nederland kan hij een vrijheidsbeperkende maatregel opgelegd krijgen door de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V). Deze maatregel wordt in beginsel uitgevoerd in een vrijheidsbeperkende locatie, de vbl. Het COA voorziet in de opvang van deze mensen. Ook aan gezinnen met minderjarige kinderen kan een vrijheidsbeperkende maatregel worden opgelegd. Al naar gelang de inschatting van DT&V of terugkeer van het gezin binnen 12 weken gerealiseerd kan worden, zal DT&V een maatregel opleggen die uitgevoerd wordt in een reguliere vbl, dan wel in een gezinslocatie. 2.2 Doelgroepen gezinslocatie Voor de verschillende categorieën gezinnen met minderjarige kinderen betekent dit het volgende: Uitgeprocedeerde gezinnen met minderjarige kinderen die in de reguliere opvang van het COA verblijven worden geplaatst in de vrijheidsbeperkende locatie (vbl) of in de gezinslocatie. Gezinnen met minderjarige kinderen met rechtmatig verblijf maar zonder recht op opvang (reguliere aanvraag) worden geplaatst in de vbl of in de gezinslocatie. Wanneer de gezinnen snel uitgezet kunnen worden, worden ze niet in een gezinslocatie geplaatst, maar blijven ze in de vbl.

5 Als een gezin met minderjarige kinderen dat reeds in een reguliere opvanglocatie van het COA of in de vbl verblijft een herhaalde asielaanvraag indient, en deze wordt in de Algemene Asielprocedure (AA)-procedure afgedaan, gaat het gezin naar de gezinslocatie of behoudt het gezin onderdak in de vbl. Wanneer de gezinnen snel uitgezet kunnen worden, worden ze niet in een gezinslocatie geplaatst, maar blijven ze in de vbl. Als een gezin met minderjarige kinderen vanuit de illegaliteit een herhaalde asielaanvraag indient, en deze aanvraag in de AA-procedure wordt afgedaan, wordt geen onderdak in de vbl of gezinslocatie verleend. Deze gezinnen verblijven in een regulier azc. Wanneer de asielaanvraag vervolgens afgewezen wordt kan het zijn dat men wel onderdak krijgt in de vbl of gezinslocatie. Voor de doelgroepen geldt dat zij geen recht op opvang (meer) hebben. De keuze voor onderdak in de vbl of in een gezinslocatie wordt gemaakt door DT&V. 2.3 Duur van verblijf in de gezinslocatie In de volgende situaties zal plaatsing in de gezinslocatie worden beëindigd: Alle minderjarige kinderen in het gezin hebben de leeftijd van 18 bereikt; Het vertrek uit Nederland kan worden geëffectueerd; Het gezin wordt alsnog een verblijfsvergunning verleend; Het gezin is zelfstandig zonder toezicht vertrokken; Het gezin heeft een herhaalde asielaanvraag ingediend die is doorgestuurd naar de Verlengde Asielprocedure. Het gezin wordt in deze situatie in een azc geplaatst. In beginsel zal het onderdak van een gezin pas beëindigd worden op het moment dat alle kinderen meerderjarig zijn. In geval een kind meerderjarig wordt zal het onderdak dus niet worden beëindigd als er nog minderjarige broers of zussen zijn. 3. De begeleiding 3.1 Voorlichting en gespreksvoering Het COA verricht begeleidingsactiviteiten ten behoeve van de veiligheid, leefbaarheid en beheersbaarheid in en om de locatie. De DT&V intensiveert de terugkeeractiviteiten. In contacten van COA-medewerkers met de asielzoeker wordt aangesloten bij de terugkeeractiviteiten van de DT&V. - Het COA geeft voorlichting, zowel collectief als individueel, en zoveel mogelijk aangepast aan de specifieke (gezins)situatie. - Volwassen bewoners en individueel aanspreekbare kinderen worden geïnformeerd over huisregels, omgangsvormen, normen en waarden, hygiëne, voorzieningen en veiligheidsaspecten in en om het centrum. - Bewoners worden geïnformeerd over hun rechten en plichten en de dagelijkse meldplicht. - Met iedere bewoner wordt kort na aankomst door de programmabegeleider een kennismakingsgesprek gevoerd gecombineerd met een rechten- en 5

6 plichtengesprek. De bewoner wordt tijdens dit gesprek geïnformeerd over de verstrekkingen en huisregels. - Gesprekken van de casemanager van het COA zijn complementair aan de terugkeeractiviteiten van DT&V. - Bewoners worden door het COA geïnformeerd- en geadviseerd over en doorverwezen naar keten- en samenwerkingspartners. 3.2 Inhuisregistratie en meldplicht Bewoners worden geïnformeerd over de kenmerken van de vrijheidsbeperkende maatregel die hen is opgelegd, nl. dat zij in principe de gemeentegrenzen van de gemeente waar de gezinslocatie gevestigd is niet mogen overschrijden en dat er doordeweeks een dagelijkse meldplicht is. De meldplicht kan worden opgelegd aan vreemdelingen ouder dan 12 jaar, maar voor vreemdelingen tussen 12 en 18 jaar is in beginsel in een ontheffing voorzien in het kader van de leerplicht en het belang van de schoolgang. Alle volwassen bewoners van een gezinslocatie hebben een dagelijkse meldplicht van maandag t/m vrijdag. Het COA voert dagelijks, uitgezonderd op zon- en feestdagen een zogenaamde inhuisregistratie uit. De inhuisregistratie heeft tot doel vast te stellen of bewoners aanwezig zijn. Formeel vindt een keer per week op maandag een gecombineerde meldplicht plaats.de andere werkdagen heet dit een inhuisregistratie. De meldplicht op maandag is in aanwezigheid van de Vreemdelingenpolitie (Vp). Zowel de Vp als het COA kunnen een maatregel opleggen bij het niet houden aan de meldplicht. Ontheffingen zijn beperkt mogelijk, bijvoorbeeld bij medische afspraken, of bezoek aan rechtbank of advocaat, en zijn beschreven in de huisregels en de kaderstelling. Bovenstaande maatregelen bevorderen dat gezinnen met minderjarige kinderen beschikbaar zijn ten behoeve van het terugkeerproces zodat intensief aan de terugkeer kan worden gewerkt. De aanwezigheid van de gezinnen op de gezinslocaties is immers niet alleen van belang om formele contactmomenten te kunnen organiseren in de vorm van vertrekgesprekken, maar ook om op informele wijze contact te kunnen houden met de vreemdeling. 3.3 Vergoedingen Bij plaatsing in een gezinslocatie is het recht op opvang eerst beëindigd. Het tijdelijke onderdak in de gezinslocatie is geen opvang in de zin van de Regeling verstrekkingen asielzoekers 2005 (Rva). De Rva is niet van toepassing in de gezinslocatie. In de gezinslocatie wordt analoog aan de per 1 juni 2011 aangepaste Rva een onderscheid gemaakt tussen de vergoeding voor eten en voor overige kosten ( zakgeld ). De bijdragen voor voedsel zijn afhankelijk van de gezinssamenstelling, respectievelijk: 1-2 personen, 3 personen, 4 of meer personen per huishouden. In gezinslocaties komt de zakgeldcomponent voor ouders te vervallen. De vergoeding voor overige kosten voor kinderen (bedoeld voor het kopen van kleding, schoolbenodigdheden enz.) bedraagt 12,95 per kind per week. 6

7 Zodra een kind 18 wordt vervalt de vergoeding voor overige kosten en krijgt hij/zij net als de ouders slechts een vergoeding voor eten. 3.4 Bijzondere verstrekkingen/reiskosten Bewoners van gezinslocaties hebben zoals vermeld geen recht op Rva, en ook geen recht op bijzondere verstrekkingen. Reiskosten, griffierechten e.d. worden niet vergoed. De enige uitzondering is vergoeding van reiskosten in verband met medische redenen (voor de patiënt en eventueel één begeleider) en onderwijs kinderen. 3.5 Medische zorg Voor kinderen verschilt de medische zorg in een gezinslocatie niet van de medische zorg in een regulier asielzoekerscentrum. Volwassenen in de gezinslocatie hebben, in overeenstemming met het koppelingsbeginsel in artikel 10 van de Vreemdelingenwet 2000, recht op medisch noodzakelijke zorg. Dit is de zorg die de medisch professional noodzakelijk acht en sluit dus niet bepaalde vormen van zorg op voorhand uit of in. Het betreft nagenoeg alle zorgvormen die zijn opgenomen in het Nederlandse wettelijke verzekeringspakket onder de voorwaarde dat de vraag of de zorg nu en hier moet worden verleend, positief wordt beantwoord door de behandelend arts. De toegang tot de medische zorg is vanaf de start van de gezinslocatie in overeenstemming met het bestaande zorgmodel voor een regulier asielzoekerscentrum geborgd. Dit betekent dat asielzoekers voor de toegang tot de zorg gebruik kunnen maken van het inloopspreekuur bij een huisarts of praktijkondersteuner op de gezinslocatie, zelfstandig een afspraak kunnen maken met de huisarts van het centrum of via de praktijklijn van het Gezondheidscentrum Asielzoekers (GC A) (7 dagen in de week, 24 uur per dag) een afspraak kunnen maken. Via het Tolk- en Vertaalcentrum Nederland (TVcN) kunnen professionele tolken worden ingeschakeld. 3.6 Onderwijs kinderen De minister heeft als randvoorwaarde voor verplaatsing naar een gezinslocatie gegeven dat een leerplichtig kind binnen 2 weken na aankomst in de gezinslocatie weer naar school kan. Dit geldt voor verplaatsingen vanuit een azc. Indien het gezin uit de zij-instroom (vanuit gemeente) of uit de vbl komt kan hiervan worden afgeweken. Het COA zoekt bij verplaatsingen naar een gezinslocatie altijd naar praktische oplossingen. Voor de doelgroep zijn dezelfde regels als voor kinderen in een azc van toepassing. Dat wil zeggen dat een 18+er ook in het onderwijs gefaciliteerd kan worden als deze al gedurende de leerplichtige leeftijd met de opleiding gestart is Activering en activiteiten Inleiding 7

8 Activering van bewoners is hoog op de politiek-bestuurlijke agenda komen te staan na de publicatie van het rapport Verloren tijd van de ACVZ (Advies Commissie Vreemdelingenzaken) in het voorjaar van De staatssecretaris heeft naar aanleiding van dit rapport aan de Tweede Kamer geschreven dat hij het COA de opdracht heeft gegeven hiermee aan de slag te gaan. Het COA ziet het rapport en de opdracht van de staatssecretaris als een grote kans om activering weer in het centrum van onze werkzaamheden te plaatsen en zijn blij met de erkenning van het belang van activering. De opvangorganisatie is een programma voor activering gestart. Het COA begeleidt bewoners met als doel hen te stimuleren regie over het eigen leven te nemen en te houden. Zo kunnen zij beter functioneren op de opvanglocatie en zich voorbereiden op hun toekomst, in Nederland of in het land van herkomst. De organisatie verwacht positieve effecten van activering op het gebied van fysiek en psychisch welbevinden. Het COA spant zich al ruim 20 jaar in voor activering van bewoners. Succesvolle voorbeelden van trajecten zijn: Dagstructurering, Zelfwerkzaamheid, Gezamenlijke Kinderactiviteiten en de weerbaarheidtrainingen. Bewoners verschillen van elkaar, zij hebben verschillende competenties, behoeften en wensen. Ook bevinden ze zich in verschillende fases van de asielprocedure. Sommige bewoners zijn al actief en dan is de inzet gericht op het in stand houden en versterken van deze houding. Anderen zijn in het geheel niet actief en dan moet daarmee worden gestart. Activering is maatwerk en heeft oog voor de persoonlijke situatie van bewoners. Er is ruimte voor eigen initiatieven van de bewoners maar activering is hier niet van afhankelijk Ambitie In onderstaand schema staan de verwachte mogelijke positieve gevolgen van activering voor de medewerkers van het COA en de bewoners. Het gaat om aannames, het COA verwacht dat activering een positieve bijdrage kan leveren aan het welzijn van de bewoners. Het onderzoeken of deze aannames kloppen maakt ook deel uit van het programma. Het COA is er zich ook van bewust dat er veel andere factoren zijn die van invloed zijn op het welzijn van bewoners en dat het daarom moeilijk is om veranderingen in het welzijn toe te schrijven aan activering. Probleem Bewoners van COA locaties zijn of worden soms passief, hebben geen regie en er is sprake van verveling aanname Mogelijke oplossing Activering; bieden en stimuleren van zinvolle dagbesteding aanname Gewenst resultaat Bewoner die zich niet verveelt, met regie op eigen leven en minder gezondheidsklachten aanname Activering draagt bij aan Verbetering van de leefbaarheid en veiligheid op het centrum Minder kosten gezondheidszorg Meer succes terugkeerbeleid Bewoner is beter in staat na te denken over zijn toekomst Meer succes integratiebeleid 8

9 Definitie Activering is het stimuleren van een zinvolle dagbesteding om de aanwezige mogelijkheden en kwaliteiten van de bewoners te vergroten en om isolement en verveling te voorkomen. Activering is de combinatie van activeren en activiteiten. Activeren gaat over het stimuleren en faciliteren van bewoners om regie op hun eigen leven te behouden. Activiteiten zijn concrete manieren om de tijd te besteden. Activering is niet nieuw maar sluit aan bij en intensiveert de huidige werkwijze. Bij activering staat de bewoner centraal en neemt de medewerker een belangrijke plaats in Pilot Concreet betekend dit dat per 1 maart 2014 in de gezinslocatie Burgum de pilot activeren bewoners gezinslocaties van start is gegaan. Met deze landelijke pilot die gedurende één jaar naast de gezinslocatie Burgum in Gilze en Den Helder plaatsvindt, wil de staatssecretaris nagaan of activering naast dat het de bewoners positief beïnvloedt en aansluit bij hun behoeften, bijdraagt aan het stimuleren van zelfstandige terugkeer. De activiteiten in deze pilot zijn daar dan ook op gericht. Het bevorderen van terugkeer is het hoofddoel van de pilot. Voor de pilot op de drie gezinslocaties is een bedrag van ,-- beschikbaar gesteld. Om met het beperkte budget een zinvolle pilot op te zetten moeten de activiteiten aan een aantal criteria voldoen. Zo moeten de activiteiten kortdurend van aard zijn en dienen ze terugkeer te bevorderen. In het kader van de pilot is gekozen voor de volgende activiteiten: 1. Cursussen en opleidingen van korte aard, gericht op activiteiten die de asielzoeker kunnen helpen bij terugkeer en herintegratie in het herkomstland. Het aanbod moet aansluiten bij de terugkeerprojecten en mogelijkheden die de plaatselijke ROC s aanbieden. Het aanbod wordt zoveel mogelijk in de eigen taal aangeboden. Uitgangspunt is mensen te activeren en zelf de regie te laten nemen over hun toekomst in het land van herkomst door drempels (bijvoorbeeld angst om geen woning te krijgen, werk of medische zorg te hebben) te bespreken en waar mogelijk weg te nemen. 2. Verbetering (en mogelijke uitbreiding) van bestaande sportfaciliteiten. Doel is hier mede om door meer sportactiviteiten aan te bieden de asielzoeker in een actievere rol te krijgen. Sport is een goede stimulans voor de mentale en fysieke gezondheid. Stress kan hierdoor eveneens verminderen. 3. Activiteitenbegeleiding Gedurende de looptijd van de pilot worden extra activiteitenbegeleiders ingezet. Zij hebben diverse taken. Ze moeten bewoners informeren over en stimuleren deel te nemen aan de activiteiten die passen bij hun belangstelling, mogelijkheden en behoefte. 4.Inrichten terugkeerruimte, met in het bijzonder het voorzien in de plaatsing van informatiezuilen. De verwachting is dat wanneer asielzoekers zich zelfstandig kunnen informeren over de situatie in het land van herkomst zij beter in staat zijn om keuzes te maken. De informatie wordt zoveel mogelijk aamgeboden in de talen van de nationaliteiten die woonachtig zijn in de gezinslocatie. 9

10 De doelgroep bestaat voor 80% uit gezinnen waarvan de ouders zijn uitgeprocedeerd. Bewoners zelf ervaren het verblijf vaak als uitzichtloos en zonder perspectief. In de praktijk uit zich dat in een toename van incidenten als (buren)ruzies en agressie. Een deel van de bewoners zit in een GGZ traject en/of heeft lichamelijk of andere psychische klachten. De basisschool Papilio constateert ook een toename van agressie onder kinderen (de school was ook al aanwezig in de azc periode). Wat positief is, is dat agressie richting of verhaal halen bij COA personeel (of andere locatiemedewerkers) niet of nauwelijks plaatsvindt Samenwerkingspartners Alle gebruikers op de locatie zijn (erg) tevreden over de onderlinge samenwerking. Dit wordt versterkt doordat medewerkers en/of vrijwilligers van Vluchtelingenwerk, stichting de Vrolijkheid, de basisschool en Trigion (beveiliging) vaak al lang op de locatie werkzaam zijn. Ook is er tevredenheid over samenwerking met DT&V, Gezondheidscentrum Asielzoekers en andere organisaties. Alle partijen begrijpen goed dat er sprake is van een gemeenschappelijke doelgroep die vanuit de verschillende disciplines wordt benaderd. Samen hierin optrekken en samen uitvoering geven aan is redelijk vanzelfsprekend. Activering is dan ook niet alleen iets van het COA, maar van iedereen. De insteek was al dat iedereen die een bijdrage kan leveren, op of buiten de locatie, actief wordt gevraagd om bij te dragen en omdat de principes van activering door de samenwerkingspartners breed worden gedragen zal de samenwerking alleen maar hechter worden. Verder wordt door gemeente, de leiding en medewerkers van de gezinslocatie en diverse sportaanbieders, zorg- en welzijnsorganisaties en buurtsportcoaches sinds 2013 samengewerkt om o.a. sport dichter bij de bewoners van de gezinslocatie te brengen, maar ook om ten aanzien van het onderhoud van de sportvelden bewoners in te zetten. Inmiddels trainen en spelen er 38 jongeren en 2 senioren uit de opvanglocatie bij de samenwerkende voetbalvereniging BCV en VV Bergum. Deze sportclubs bieden trainersopleidingen aan en is er ruimte voor vrijwillige inzet door asielzoekers. Maar ook de lokale dansvereniging en gymnastiekvereniging ontvangen inwoners uit het azc of de verenigingen bieden trainingen op locatie aan. De peuterspeelzaal is geprofessionaliseerd door Kinderwoud en er worden een aantal gezinnen (psychisch) begeleid door vrijwilligers middels het project Homestart. 10