Werklocaties Limburg Resultaten monitor Limburgse bedrijventerreinen en dienstenlocaties in 2012

Transcriptie

1 Werklocaties Limburg 2012 Resultaten monitor Limburgse bedrijventerreinen en dienstenlocaties in 2012

2

3 Werklocaties Limburg 2012 Resultaten monitor Limburgse bedrijventerreinen en dienstenlocaties in 2012 Maastricht, april 2013

4 Colofon Provincie Limburg Postbus MA Maastricht Tel.: +31 (0) Fax.: +31 (0) Internet: Limburglaan GA Maastricht drs. R.J.P.J.B. Creemers Provincie Limburg, afd. Economische Zaken Etil BV Postbus BA Maastricht Tel.: +31 (0) Fax.: +31 (0) Internet: Wilhelminasingel 68C 6221 BA Maastricht R. Vaessens M.A. S. Knoors MSc. Drs. J. Radovanović S. van de Ven Bronverantwoording: - Uitgifte: Provincie Limburg; REBIS - Restcapaciteit: Provincie Limburg; REBIS - Kavelbenutting: Etil / Provincie Limburg; VRL / REBIS - Veroudering & revitalisering: Provincie Limburg; REBIS - Grondprijzen: Provincie Limburg; REBIS - BOG-aanbod: Etil; BOG-monitor Limburg - Vestigingen: Etil; Vestigingenregister Limburg - Werkgelegenheid: Etil; Vestigingenregister Limburg - Bedrijvendynamiek: Etil; Vestigingenregister Limburg - Kantoor- en winkelvloeroppervlakte: Etil; Vestigingenregister Limburg

5 VOORWOORD De Provincie Limburg stelt zich ten doel te voorkomen dat knelpunten optreden in het aanbod van werklocaties (bedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen). Het is van belang dat het door de markt gewenste type werklocatie tijdig beschikbaar is. Met behulp van monitoring van uitgifte en voorraad wordt duidelijk welke typen werklocaties in regio's beschikbaar zijn en welke wel of juist niet in trek zijn. Op basis hiervan kan actie worden ondernomen om op het juiste moment het juiste type terrein in een gebied te ontwikkelen. Op deze manier kan worden getracht te komen tot een meer marktgericht aanbod van werklocaties. In 2004 zijn voor het eerst de stedelijke dienstenterreinen in beeld gebracht. Dit specifieke segment omvat terreinen die ingericht zijn/worden voor grootschalige retail- en/of kantoorontwikkelingen, eventueel aangevuld met leisure- en onderwijsfaciliteiten. In 2005 is REBIS aangepast betreffende de zogenaamde 'eigen terreinen'; deze terreinen werden in het verleden, als gevolg van de specifieke vestigingsvoorwaarden, niet in de voorliggende rapportage meegenomen. Het betreft de terreinen van Chemelot in Sittard-Geleen en Fresh Park (voormalig veilingterrein ZON) in Venlo. Vanaf 2005 worden deze terreinen in het kader van REBIS als (openbare) werklocaties beschouwd en worden zodoende meegenomen in de analyses. In 2006 is een koppeling tot stand gebracht tussen REBIS en het Vestigingenregister Limburg (VRL), waardoor inzichtelijk is welke bedrijven er zijn gevestigd. Daarnaast is ook de BOG-monitor Limburg met REBIS gekoppeld, waardoor, naast restcapaciteiten, ook informatie over het aanbod van bedrijfsvastgoed op kavelniveau beschikbaar is. Het monitorsysteem REBIS is in 2008 uitgebreid met een zogenaamde benuttingsmonitor, waarbij het gebruik van reeds uitgegeven kavels in beeld wordt gebracht. In 2010/2011 is REBIS doorontwikkeld naar een maandelijkse monitor. In 2012 is het nieuwe REBIS en de daaraan verbonden nieuwe werkwijze geïmplementeerd. Daarbij worden de mutaties direct door de terreinbeheerders maandelijks in het REBIS-systeem doorgevoerd. De rapportage 'Werklocaties in Limburg' is aangepast vormgegeven. Getracht wordt door bepaalde aanpassingen in de rapportagevorm de gegevens zo gestructureerd mogelijk op een korte en bondige wijze weer te geven. Daarnaast is REBIS op kavelniveau gekoppeld aan het Vestigingenregister Limburg (gegevensbron ten aanzien van gegevens over het Limburgse bedrijfsleven), zodat een meer geïntegreerd en completer beeld van de ontwikkelingen en structuren op werklocaties geschetst kan worden; zo wordt ook inzicht verkregen in werkgelegen - heidsontwikkelingen, bedrijvendynamiek en het aanwezige aanbod aan bedrijfsonroerendgoed op de Limburgse werklocaties. Uiteraard willen wij op deze plaats de Limburgse gemeenten, particuliere partijen en project - ontwikkelaars wederom danken voor hun medewerking. A.M.G. Beurskens Gedeputeerde Economie en Grondbedrijf Provincie Limburg 1

6 2

7 INHOUD VOORWOORD 1 INHOUDSOPGAVE 3 SAMENVATTING 5 INLEIDING 11 Rapportage Werklocaties Limburg REBIS achtergrondinformatie 11 REBIS-indeling 12 1 IN PERSPECTIEF 13 Omvang werklocaties in Limburg 14 Bedrijventerreinen: Limburg versus Nederland 15 2 UITGIFTE 17 Uitgifte in de afgelopen 10 jaar 18 Naar soort werklocatie en per regio 19 Gemeenten en werklocaties 20 Investeringsmotief en sectoren 21 Uitgifte versus prognose Verwachting uitgifte RESTCAPACITEITEN 25 Restcapaciteiten in de afgelopen 10 jaar 26 Naar soort werklocatie en per regio 27 Gemeenten en werklocaties 28 Plannen 29 4 GRONDPRIJZEN 31 Bedrijventerreinen 32 Stedelijke dienstenterreinen 33 5 VEROUDERING & REVITALISERING 35 Veroudering - soort werklocatie 36 Veroudering - per regio 37 Revitalisering - soort werklocatie 38 Revitalisering - per regio 39 6 KAVELBENUTTING, LEEGSTAND EN BRAAKLIGGENDE KAVELS 41 Soort werklocatie 42 Regio's en werklocaties 43 7 BOG-AANBOD Naar soort werklocatie en per regio 47 Gemeenten en werklocaties 48 3

8 8 VESTIGINGEN Naar soort werklocatie en per regio 51 Gemeenten en werklocaties 52 Werklocaties versus Limburg totaal 53 9 WERKGELEGENHEID Naar soort werklocatie en per regio 57 Gemeenten en werklocaties 58 Werklocaties versus Limburg totaal BEDRIJVENDYNAMIEK 61 Oprichtingen 62 Opheffingen 63 Verhuizingen 64 BIJLAGEN 65 Bijlage 1 Kerncijfers werklocaties; stand per Bijlage 2 Uitgifte in ha op werklocaties in de afgelopen 10 jaar 71 Bijlage 3 'Verouderde' werklocaties; stand per Bijlage 4 Status van revitalisering van 'verouderde' werklocaties; stand per

9 SAMENVATTING De belangrijkste conclusies over de bedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen in Limburg van het afgelopen jaar zijn op de eerste pagina s van deze rapportage verkort weergegeven. In het kader van REBIS wordt sinds 2004 gesproken van werklocaties als verzamelnaam voor bedrijven - terreinen en stedelijke dienstenterreinen. Uitgifte in 2012 In 2012 zijn op de 259 Limburgse werklocaties (bedrijventerreinen en stedelijke diensten- terreinen) 44 kavels met een totale oppervlakte van 52 ha uitgegeven. Ten opzichte van 2011 is de uitgifte toegenomen met 11 ha, maar nog steeds ligt dat onder het tienjarig gemiddelde van circa 62 ha per jaar. De sterkste toename (+23 ha) deed zich voor in de Westelijke Mijnstreek, hier nam de uitgifte toe tot 29 ha. In de regio's Maastricht & Mergelland en Midden-Limburg nam de uitgifte af. De grootste uitgifte vond plaats op Chemelot in Sittard-Geleen (23 ha). Hier werd een kavel met een oppervlakte van bijna 16 ha uitgegeven. Op de tweede plaats staat Venlo, waar op Trade Port Noord 1 een kavel van 14 ha werd uitgegeven. In 2012 waren de sectoren Bouwnijverheid (25%) en Handel (20%) de grootste afnemers van kavels. In uitgegevens oppervlakte werd het grootste deel uitgegeven aan de sector Industrie (39%). Van alle kavels werd 34% uitgegeven in het kader van bedrijfsverplaatsing, 16% voor nieuwe vestigingen en 11% vanwege uitbreidingen. Voor 2013 wordt geen hoger uitgifteniveau verwacht, waarbij de uitgifte wederom onder het meerjarig gemiddelde zal liggen. De verwachting is namelijk dat de combinatie van een licht krimpende economie en de beperkt aantrekkende investeringen in 2013 nog niet tot uitdrukking zal komen in een hogere uitgifte. Bedrijven zijn nog voorzichtig met nieuwe investeringen en zullen eerst de ruimte in hun productiecapaciteiten benutten. Beschikbare voorraad eind 2012 Eind 2012 was in Limburg 990 ha vrij voor uitgifte. Dit is ongeveer een zelfde restcapaciteit als voorgaande jaren. De restacpaciteit is ten opzichte van 2011 afgenomen met 18 ha tot 990 ha. Alleen in Midden-Limburg nam de restcapaciteit toe (+12 ha). In Noord-Limburg nam de beschikbare voorraad het sterkst af (-17 ha) gevolgd door de Westelijke Mijnstreek (-9 ha). Een gedeelte van de beschikbare voorraad is terstond uitgeefbaar. Een deel is namelijk niet terstond uitgeefbaar, bijvoorbeeld doordat de gronden nog niet bouwrijp zijn gemaakt of omdat de infrastructuur nog niet is aangelegd. De terstond uitgeefbare oppervlakte nam toe met 104 ha tot 614 ha. Een gedeelte hiervan is echter via opties gereserveerd voor geïnteresseerde bedrijven. De oppervlakte vrije kavels omvat eind 2012 circa 565 ha, dat is 88 ha meer dan eind Het aandeel vrije kavels in Limburg bedraagt ruim 57% van de totale restcapaciteit. 5

10 De gemeente Sittard-Geleen heeft de grootste terstond uitgeefbare voorraad, namelijk ruim 146 ha. Dit is 24% van de totale uitgeefbare voorraad in Limburg. Dat Sittard-Geleen over het grootste aantal hectare uitgeefbare grond beschikt komt voornamelijk door Chemelot. Chemelot is een van de terreinen met de grootste terstond beschikbare voorraad, namelijk bijna 94 ha terstond uitgeefbaar, waarvan 76 ha aan vrije kavels. Andere grotere Limburgse bedrijventerreinen met ruime terstond beschikbare voorraad zijn: Businesspark Aviation Valley (Beek, 57 ha), Trilandis (Heerlen, 26 ha) en De Blakt (Venray, 25 ha). Er bestaan in Limburg plannen voor bijna 550 ha aan nieuwe terreinen (bruto-oppervlakte), waarvan een groot deel in de Westelijke Mijnstreek (220 ha) en Noord-Limburg (185 ha). Op te merken is dat het zowel 'harde' als 'zachte' plannen betreft, waarvan niet zeker is of ze worden geëffectueerd. Grondprijzen Bedrijventerreinen: De gemiddelde vierkantemeterprijs van de bedrijventerreinen met restcapaciteiten in Limburg steeg in 2012 van 117 naar 121. De gemiddelde prijsrange lag tussen 109 en 132. De gemiddelde prijs ( 129) ligt het hoogst in Noord-Limburg. In Parkstad Limburg liggen de prijzen het laagst. Met een minimumprijs van 80 zit de regio onder het gemiddelde, de maximumprijs van 103 is ook laag in vergelijking met de andere regio's. Op te merken is dat de prijs in grote mate bepaald wordt door de ligging en functie van het terrein. Zo ligt de gemiddelde prijs voor een vierkante meter op transport- en distributieparken rond de 131 en op bedrijvenparken rond de 107. Stedelijke dienstenterreinen: De gemiddelde prijs voor een vierkante meter op de stedelijke dienstenterreinen ligt eind 2012 rond 129. Er bestaan echter verschillen tussen de terreinen. Zo bedraagt de gemiddelde prijs op Kantorenpark Sittard 180, op Kantorenpark Noorderpoort in Venlo 155 en op Merummer Poort in Roermond 110. Veroudering en revitalisering In Limburg zijn 71 werklocaties verouderd. Dit is gelijk aan 27% van het totaal aantal werklocaties. Op het gebied van veroudering is een groot verschil te zien tussen de regio s. In de Westelijke Mijnstreek (20%) en Midden-Limburg (20%) is de veroudering in aantallen terreinen aanzienlijk lager dan in de andere regio s waar 30 tot 34% van de terreinen verouderd is. Als naar de bruto-oppervlakte van de verouderde bedrijventerreinen wordt gekeken is in totaal ha verouderd. Daarbij is de urgentie om de verouderingsproblematiek aan te pakken het grootst in Zuid-Limburg. In Maastricht & Mergelland is 53% van de bruto-oppervlakte verouderd, in Parkstad Limburg 52% en in de Westelijke Mijnstreek 42% Voor 34 'verouderde' terreinen (2.120 ha) bestaan revitaliseringsplannen; van deze terreinen worden momenteel 10 terreinen met een bruto-oppervlakte van ha gerevitaliseerd en bestaan voor 24 terreinen met een bruto-oppervlakte van 777 ha plannen (op te starten binnen drie jaar). Voor 37 terreinen (1.028 ha) bestaan nog geen plannen. 6

11 Kavelbenutting Van alle uitgegeven kavels is bijna 12% onbenut en dat betreft circa 9% van de oppervlakte. De 9% onbenutte kaveloppervlakte (520 ha) is te verdelen tussen leegstand (52%) en braakliggend (48%). De verschillen tussen de regio's zijn beperkt. De verschillen bewegen zich in oppervlakte tussen de 7 en 11%. Aanbod bedrijfsonroerend goed Eind 2012 werden er op de Limburgse werklocaties 795 bestaande bedrijfsobjecten aangeboden met een totale oppervlakte van circa m². Dit aanbod is onder te verdelen in 43 winkelpanden (circa m²), 217 kantoorpanden (circa m²), 535 bedrijfspanden (circa m²). Op werklocaties in de gemeente Venlo bedraagt de totale oppervlakte aangeboden bedrijfsonroerendgoed m². In de top vijf volgen de gemeenten Sittard-Geleen ( m²), Venray ( m²), Heerlen ( m²) en Maastricht ( m²). Er zijn drie terreinen waar het aanbod bedrijfsonroerendgoed meer dan m² bedraagt, namelijk Trade Port West in Venlo ( m²), Holtum-Noord in Sittard-Geleen ( m²) en Smakterheide in Venray ( m²). In 2012 was sprake van een lichte daling van het aanbod in de Westelijke Mijnstreek en Maastricht & Mergelland. In Parkstad Limburg, Midden-Limburg en in Noord-Limburg vond een lichte toename van het aanbod plaats. De gemiddelde huurprijs van bedrijfsruimte op werklocaties bedraagt circa 57,- per m² per jaar. Ten opzichte van 2011 is dit een prijsstijging van 5,- per m² per jaar. Op te merken is dat de hoogte van de gemiddelde huurprijs bepaald wordt door het type, de kwaliteit en de ligging van het betreffende pand. Zo bedraagt de gemiddelde huurprijs voor kantoorpanden 106,-, winkelpanden 69,- en bedrijfspanden 47,- (per m² per jaar). Bedrijfsvestigingen In totaal zijn in Limburg vestigingen op werklocaties gevestigd, hetgeen overeenkomt met 11% van het totale aantal vestigingen in Limburg. Ten opzichte van 2011 is het aantal vestigingen op werklocaties toegenomen met 1,6%. De grootste toename van het aantal vestigingen op werklocaties vond plaats in Midden-Limburg (2,6%) en in de Westelijke Mijnstreek (2,6%). In Noord-Limburg daalde het aantal vestigingen op werklocaties met 0,4%. Venlo, Maastricht en Sittard-Geleen zijn, evenals in 2011, de gemeenten met de meeste vestigingen op werklocaties. Dit is met name het gevolg van de in deze gemeenten gelegen grote werklocaties: 'Venlo Trade Port' en 'Trade Port West' in Venlo, 'Beatrixhaven' en 'Ceramique' in Maastricht en 'Industriepark-Noord' en 'Krawinkel' in Sittard-Geleen. Andere Limburgse gemeenten die veel vestigingen op werklocaties hebben, zijn Heerlen en Roermond. De meeste vestigingen op werklocaties behoren tot de sectoren Handel (36%), Industrie (18%) en Zakelijke dienstverlening (15%). De locatievoorkeur ten aanzien van vestigingen op bedrijventerreinen geldt met name voor Industrie (39%), Vervoer en opslag (27%) en Overheid (13%). De voorkeur voor vestigingen op stedelijke dienstenterreinen is bij de sector Overheid (10%) het grootst. 7

12 Werkgelegenheid In totaal zijn in Limburg circa personen werkzaam op werklocaties, hetgeen overeenkomt met ruim 37% van de totale werkgelegenheid in Limburg. Ten opzichte van 2011 is de werkgelegenheid op werklocaties afgenomen met 0,7%. De afname van de werkgelegenheid op werklocaties is in bijna alle regio s te zien. Enkel in Midden-Limburg is de werkgelegenheid op werklocaties gestegen (+0,8%). In Maastricht & Mergelland was sprake van de grootste afname van de werkgelegenheid op werklocaties (-2,3%). Ook in de Westelijke Mijnstreek (-1,4%), Parkstad Limburg (-1,0%) en Noord-Limburg (-0,2%) was sprake van een afname van de werkgelegenheid op werklocaties. De meeste werkgelegenheid concentreert zich op de stedelijke bedrijventerreinen, namelijk 37% van de werkgelegenheid op alle werklocaties. Maastricht (14,3%), Heerlen (13,0%) en Venlo (12,3%) zijn de gemeenten met de meeste werkgelegenheid op werklocaties. In Maastricht en Venlo is de werkgelegenheid met name te vinden op grote werklocaties, zoals 'Randwyck, Beatrixhaven' (Maastricht), respectievelijk 'Venlo Trade Port' en 'Trade Port West' (Venlo). In Heerlen is er minder sprake van concentratie, maar is de werkgelegenheid verspreid over een groot aantal werklocaties. De meeste werkgelegenheid op werklocaties is te vinden in de sectoren Industrie (35%), Handel (16%) en Zakelijke dienstverlening (10%). In vergelijking met het Limburgs gemiddelde zijn de sectoren Industrie (35%) en Vervoer en opslag (9%) relatief sterk vertegenwoordigd op werklocaties. Bedrijvendynamiek Het aantal tussen april 2011 en april 2012 opgerichte bedrijven c.q. vestigingen op werklocaties bedroeg ruim 472 (5,3%). De daaraan verbonden werkgelegenheidstoename bedroeg ruim banen ofwel 0,8%. Het aantal oprichtingen was daarmee iets lager dan in het voorafgaande jaar, evenals de daarmee gemoeide werkgelegenheidstoename. Het aantal tussen 2011 en 2012 opgeheven bedrijven c.q. vestigingen op werklocaties bedroeg 439 (-4,9%). De daaraan verbonden werkgelegenheidsafname bedroeg bijna banen ofwel -1,2%. Het aantal opheffingen was daarmee nagenoeg gelijk aan voorafgaande jaren, maar de daarmee gemoeide werkgelegenheidsafname was iets kleiner. Het saldo van vestigers en vertrekkers op en van werklocaties was in de periode positief en bedroeg 120 (+1,3%). Dit aantal en percentage liggen daarmee iets hoger dan een jaar eerder. Het daaraan verbonden werkgelegenheidssaldo was ook positief en nam toe met ruim banen ofwel 0,7%. 8

13 Oppervlaktebalans werklocaties in Limburg, Bruto-oppervlakte ha Infrastructuur- en openbare groenvoorzieningen ha Netto-oppervlakte ha Uitgegeven oppervlakte (totaal) ha Uitgifte in 2012 Bedrijventerreinen 48 ha 52 ha Sted. dienstenterreinen 4 ha Restcapaciteit 990 ha Bedrijventerreinen 965 ha Sted. dienstenterreinen 25 ha Niet-terstond uitgeefbaar 376 ha Bedrijventerreinen 369 ha Sted. dienstenterreinen 7 ha Terstond uitgeefbaar 614 ha Bedrijventerreinen 596 ha Sted. dienstenterreinen 18 ha Opties 49 ha Bedrijventerreinen 49 ha Sted. dienstenterreinen 0 ha 'Vrij' en terstond uitgeefbaar 565 ha Bedrijventerreinen 547 ha Sted. dienstenterreinen 18 ha 9

14 10

15 Inleiding Rapportage Werklocaties Limburg 2012 'Werklocaties Limburg' is de jaarlijkse monitorrapportage betreffende de ontwikkeling van het aanbod en de uitgifte van bedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen in Limburg. In deze rapportage worden de ontwikkelingen met betrekking tot de Limburgse werklocaties (bedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen) in 2012 geanalyseerd. Deze basisgegevens vormen een onderdeel voor het landelijk uniform Integraal Bedrijventerreinen Informatiesysteem (IBIS). Deze enquête is door het Ministerie van Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) in 1978 opgestart. De Provincie Limburg besteedt deze enquête onder alle Limburgse gemeenten en relevante projectontwikkelaars reeds vanaf de start uit aan Etil. In het kader van de jaarlijkse monitor wordt het eigen provinciaal geografisch informatiesysteem REBIS continu geactualiseerd. Dit systeem is voor iedereen te raadplegen op de website onder Ook zijn dit jaar weer gesprekken gevoerd met gemeenten en projectontwikkelaars. De resultaten zijn in de voorliggende rapportage verwerkt. REBIS achtergrondinformatie In opdracht van de Provincie Limburg brengt Etil sinds 1978 in samenwerking met gemeenten, projectontwikkelaars en ontwikkelingsmaatschappijen de ontwikkelingen op de Limburgse werklocaties in beeld. Vanaf 1996 gebeurt dit middels kaarten c.q. het geografisch informatiesysteem REBIS, waarbij jaarlijks wordt gevraagd nieuwe werklocaties, onttrekkingen, uitbreidingen en kavelmutaties op kaart (en op een enquêteformulier) aan te geven. Hierdoor wordt het duidelijk waar nog restcapaciteit zit en wat de kwaliteit ervan is. De ontwikkelingen c.q. mutaties op de Limburgse werklocaties worden op kavelniveau geregistreerd. Vanaf 2004 wordt een onderscheid gemaakt tussen bedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen. In de voorliggende actualisatie zijn in REBIS dus ook terreinen opgenomen met grootschalige retail- en kantoorfuncties. In het kader van REBIS wordt vanaf 2004 gesproken van werklocaties als verzamelnaam voor bedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen. In 2005 is een aantal wijzigingen doorgevoerd betreffende de definiëring van werklocaties. De wijzigingen hadden betrekking op een tweetal terreinen die in de voorgaande jaren niet als (openbaar) bedrijventerrein geregistreerd waren en zodoende ook niet tot dan in de rapportages waren meegenomen. Het betreft de terreinen Chemelot in Sittard-Geleen en Fresh Park in Venlo. Op deze terreinen was namelijk een aantal restricties van toepassing. De laatste jaren zijn deze bedrijventerreinen echter voor de reguliere markt beschikbaar; daarom zijn vanaf 2005 beide terreinen als openbaar bedrijventerrein aangemerkt en in de rapportage meegenomen. Eventuele wijzigingen als gevolg van deze veranderende definiëring zijn met terugwerkende kracht (betreffende jaarreeksen) verwerkt. Vanaf 2006 wordt de rapportage op dynamische wijze vormgegeven. Getracht wordt een meer integraal beeld te schetsen van de ontwikkelingen op bedrijventerreinen. Naast uitgifte en restcapaciteiten wordt daarbij ook ingegaan op het aanbod van bedrijfsonroerendgoed, huurprijzen, bedrijfsvestigingen en werkgelegenheid. In 2006 is een initiële koppeling tot stand gebracht tussen het Vestigingenregister Limburg (VRL) en de BOG-monitor (monitor aanbod bedrijfsonroerendgoed in Limburg) en REBIS. Deze koppeling is op kavelniveau c.q. adresniveau tot stand gebracht, zodoende is bekend welk bedrijf op welke kavel is gevestigd. Op basis van deze koppeling is voor REBIS in 2008 het systeem uitgebreid met een zogenaamde benuttings- c.q. leegstandsmonitor. De enquête is in 2011 aangevuld met kwaliteitsvragen over de werklocaties. Kwalitatieve beoordelingen van het terrein als onderhoudstaat, ontsluiting en overlast op de terreinen zijn sindsdien toegevoegd. In 2010/2011 is REBIS verder doorontwikkeld naar een maandelijkse onlinemonitor. Sinds 2012 worden de mutaties maandelijks door de terreinbeheerders in het REBIS-systeem doorgevoerd. Ook is het informatie-aanbod verder uitgebreid met gegevens over de bereikbaarheid van de terreinen, het jaar van eerste uitgifte, bedrijfsinformatie per kavel en de top-5 van grootste bedrijven per terrein. 11

16 REBIS-indeling Het volgende schema laat de indeling van werklocaties in de verschillende categorieën zien: Werklocaties 1 Bedrijventerreinen 1a Stedelijke bedrijventerreinen Marktgebied: stedelijk gebied (straal circa 10 km) - modern gemengd, bedrijvenpark; opvang van kleinschalige en middelgrote bedrijven en hoogwaardige bedrijvigheid in de sfeer van lichte productie, R&D en dienstverlening. Bedrijven behoren een binding te hebben met het stedelijk gebied. 1b Logistiek-/industriële bedrijventerreinen Marktgebied: COROP-regio (straal circa 20 km) - zwaardere bedrijvigheid, transport en distributie. Deze terreinen zijn bedoeld voor grote industriële en transport- en distributiebedrijven. De nabijheid van transportassen, met name de directe ontsluiting op het autosnelwegennet, is van essentieel belang. Een deel van de logistiek-/industriële terreinen is geografisch gebonden aan bestaande economische clusters. Het betreft de clusters automotive (Industrial Park Swentibold), chemie (Chemelot), agribusiness (Fresh Park Venlo), de logistieke knooppunten Venlo, Sittard-Geleen en de luchthaven MAA. 1c Bedrijventerreinen landelijk gebied Marktgebied: het landelijk gebied - opvang van kleinschalige en middelgrote bedrijven in de sfeer van lichte productie, handel en dienstverlening. Bedrijven behoren een binding te hebben met het landelijk gebied. 2 Stedelijke dienstenterreinen 2a Stedelijke dienstenterreinen (K): Grootschalige kantorenlocaties Terreinen gericht op kantoren (zoals Kantorenpark Sittard, Kantorenboulevard Heerlen, Randwyck en Kantorenpark Noorderpoort). 2b Stedelijke dienstenterreinen (R): Grootschalige detailhandel Terreinen gericht op retail (zoals Gardenz, Woonboulevard Heerlen, DOC Roermond, Retailpark Roermond en Nijmeegseweg). In de voorliggende rapportage worden de stedelijke dienstenterreinen met het achtervoegsel '(SD)' aangegeven. 12

17 Werklocaties Limburg in perspectief 1 In dit hoofdstuk wordt in het kort ingegaan op de volgende thema's: - Omvang werklocaties in Limburg - Bedrijventerreinen: Limburg versus Nederland Omvang werklocaties in Limburg Limburg telde afgelopen jaar 259 werklocaties met een totale bruto-oppervlakte van circa ha. De netto-oppervlakte, bijna 80% van de bedrijventerreinen, bestaat uit kavels. De overige 20% bestaat uit infrastructuur en openbare groenvoorzieningen. Het aandeel van de werklocaties aan het totale Limburgse grondoppervlak bedraagt hiermee 3,9%. De werklocaties kunnen onderverdeeld worden in 223 bedrijventerreinen (8.140 ha) en 36 stedelijke dienstenterreinen (421 ha). Het grootste aantal kavels ligt op stedelijke bedrijventerreinen (109). Gekeken naar bruto-oppervlak nemen de logistiek-/industriële bedrijventerreinen de grootste oppervlakte op werklocaties in beslag, namelijk 43%. Bedrijventerreinen: Limburg versus Nederland Een landelijke vergelijking over 2012 is niet mogelijk, omdat de landelijke gegevens over 2012 pas in het najaar 2012 beschikbaar komen. Een vergelijking over 2011 is wel te maken. Hieruit blijkt dat Limburg een middenpositie innam bij de restcapaciteiten op bedrijventerreinen. De Limburgse restcapaciteit bedroeg 994 ha. Op het gebied van uitgifte in 2011 nam Limburg een derde plek in. De Limburgse uitgifte was in 2011 circa 40 ha. In 2011 was, in vergelijking met 2010, in de provincies Noord-Brabant, Limburg, Zeeland en Groningen sprake van een beperkte toename van de uitgifte. In de overige provincies is de uitgifte afgenomen ten opzichte van het voorgaande jaar. Indien de uitgifte in de laatste tien jaar gerelateerd wordt aan de beschikbare voorraad blijkt dat er in Limburg nog voldoende voorraad is voor de komende 13,2 jaar, landelijk is dat 13,7 jaar. De gemiddelde grondprijs in Limburg bedroeg in en lag daarmee onder het landelijk gemiddelde van

18 Werklocaties in perspectief omvang werklocaties in Limburg Aantal werklocaties en bruto-oppervlakte (in ha), abs. Aantal in % Bruto opp. abs. in % Bedrijventerrein stedelijk bedrijventerrein % % logistiek-/industrieel bedrijventerrein 28 10% % bedrijventerrein landelijk gebied 86 33% % Totaal % % Stedelijk dienstenterrein stedelijk dienstenterrein (K) 17 6% 207 2% stedelijk dienstenterrein (R) 19 7% 213 2% Totaal 36 13% 421 5% Totaal % % Werklocaties in Limburg, bruto-oppervlakte (in ha) Oppervlakte-aandeel werklocaties (in ha) stedelijk logistiek-/industrieel bedrijventerrein bedrijventerrein bedrijventerrein landelijk gebied stedelijk dienstenterrein (K) stedelijk dienstenterrein (R) 0 Werklocaties ,9% Overig gebruik ,1% Totaal: ,0% Werklocaties in Limburg, bruto-netto-verhouding (in ha) 21,0% Netto-oppervlakte 79,0% Overig 21,0% Totaal: 100,0% 79,0% 14

19 Werklocaties in perspectief bedrijventerreinen: Limburg versus Nederland Bedrijventerreinen: Limburg versus Nederland, restcapaciteiten per en uitgifte in 2011 (in ha) Restcapaciteit Uitgifte * Voorraadtermijn in jaren Gemiddelde grondprijs (in ) Groningen ,2 84 Friesland ,8 63 Drenthe ,5 77 Overijssel ,4 135 Flevoland ,0 110 Gelderland ,9 162 Utrecht ,0 253 Noord-Holland ,0 152 Zuid-Holland ,7 292 Noord-Brabant ,1 155 Zeeland ,4 80 Limburg ,2 116 Nederland ,7 135 * Voorraadtermijn in jaren; aantal jaren die een provincie nog vooruit kan op basis van de huidige restcapaciteiten en de gemiddelde uitgifte in de afgelopen tien jaar. Restcapaciteiten in ha op bedrijventerreinen per provincie, Uitgifte in ha op bedrijventerreinen per provincie, in 2010 en Noord-Brabant Overijssel Flevoland Gelderland Noord-Holland Limburg Groningen Friesland Drenthe Zuid-Holland Utrecht Zeeland 0 0 Noord-Brabant Gelderland Limburg Zuid-Holland Overijssel Friesland Noord-Holland Utrecht Zeeland Flevoland Groningen Drenthe Grondprijzen (minimum-maximum-range in per m²) op bedrijventerreinen per provincie, Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Utrecht Zuid-Holland Noord-Holland Noord-Brabant Zeeland Limburg Nederland 0 In het kader van de vergelijking Limburg versus Nederland zijn zeehaventerreinen buiten beschouwing gelaten. De grondprijs is het gewogen gemiddelde (van de minimum- en maximumprijs per m²) betreffende terreinen met restcapaciteiten, waarvan de prijsmarge bekend is. 15

20 16

21 Werklocaties Limburg uitgifte 2 In dit hoofdstuk wordt de uitgifte van bedrijfskavels op werklocaties in Limburg, dat wil zeggen op bedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen, geanalyseerd. De solitaire bedrijfslocaties (> 1 ha) zijn in dit hoofdstuk buiten beschouwing gelaten, omdat op deze locaties in principe geen sprake van uitgifte kan zijn. Ook het Duitse gedeelte van het bedrijventerrein Avantis is buiten beschouwing gelaten; de rapportage gaat in op openbare werklocaties in Limburg. Uitgifte 2012 in Limburg In 2012 zijn op de Limburgse werklocaties (zowel bedrijventerreinen als stedelijke dienstenterreinen) 44 kavels met een totale oppervlakte van 52 ha uitgegeven. De uitgegeven kavels liggen voornamelijk op bedrijventerreinen. Ten opzichte van 2011 is de uitgifte toegenomen met 11 ha. Toch lag de oppervlakte van de uitgegeven kavels nog onder het tienjarig gemiddelde van 62 ha. De sterkste toename (+23 ha) deed zich voor in de Westelijke Mijnstreek, hier nam de uitgifte toe tot 29 ha. In Maastricht & Mergelland en Midden-Limburg daarentegen nam de uitgifte af. De gemeente met de grootste uitgifte in 2012 was Sittard-Geleen (23 ha); dit komt met name door de uitgifte op Chemelot, Sportzone Fortuna Sittard Stadion en Handelscentrum Bergerweg. Op deze terreinen werden vijf kavels uitgegeven met een totale oppervlakte van bijna 21 ha, zijnde 40% van de totale uitgifte in Limburg in Op de tweede plaats staat Venlo, waar op Trade Port Noord 1 twee kavels werden uitgegeven met een oppervlakte van 14 ha. Gezien voorgaande is het niet verwonderlijk dat in de Top 10 de werklocaties Chemelot en Trade Port Noord 1 bovenaan staan met een aandeel in de totale uitgifte van ruim 57%. Op Business Park Geleen werden weliswaar de meeste kavels (5) uitgegeven, maar door de relatief geringe oppervlakte van deze kavels eindigt dit terrein op een achtste plaats met 2,3% van het uitgegeven oppervlak. Van alle kavels werd 34% uitgegeven in het kader van bedrijfsverplaatsing, 16% was nodig voor nieuwe vestigingen en 11% werd vanwege uitbreidingen uitgegeven. Van de overige 39% is de reden onbekend. In 2012 waren de sectoren Bouwnijverheid (25%) en Handel (20%) de grootste afnemers van kavels. In uitgegeven oppervlakte werd het grootste deel uitgegeven aan de sector Industrie (39%). Voor 2013 verwachten we geen hoger uitgifteniveau, waarbij de uitgifte wederom onder het meerjarig gemiddelde zal liggen. De verwachting is namelijk dat de combinatie van een licht krimpende economie en de beperkt aantrekkende investeringen in 2013 nog niet tot uitdrukking zal komen in een hogere uitgifte. Bedrijven zijn nog voorzichtig met nieuwe investeringen en zullen eerst de ruimte in hun productiecapaciteiten benutten. 17

22 Uitgifte in Limburg uitgifte in de afgelopen 10 jaar Oppervlakte uitgegeven kavels (in ha ) Aantal uitgegeven kavels Aantal uitgegeven kavels per jaar versus 10-jaarsgemiddelde bedrijventerrein stedelijk dienstenterrein Totaal werklocaties Gemiddeld b 73 st 5 T o 78 Oppervlakte uitgegeven kavels per jaar versus 10-jaarsgemiddelde (in ha) bedrijventerrein stedelijk dienstenterrein Totaal werklocaties Gemiddeld b 57 st 4 T o 62 Oppervlakte uitgegeven kavels per regio (in ha) Noord-Limburg Midden-Limburg 7 2 Westelijke Mijnstreek 6 29 Parkstad Limburg 0 3 Maastricht & Mergelland 11 3 Totaal 41 T 52 ot 10-jaarsgemiddelde Oppervlakte uitgegeven kavels 2011 en 2012, per regio (in ha) Noord-Limburg Midden-Limburg Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg 2011 J J1 Maastricht & Mergelland 18

23 Uitgifte in Limburg naar soort werklocatie en per regio Oppervlakte uitgegeven kavels 2012 (in ha) Aantal uitgegeven kavels 2012 stedelijk bedrijventerrein logistiek-/industrieel bedrijventerrein bedrijventerrein landelijk gebied stedelijk dienstenterrein (K) stedelijk dienstenterrein (R) stedelijk bedrijventerrein logistiek-/industrieel bedrijventerrein bedrijventerrein landelijk gebied stedelijk dienstenterrein (K) stedelijk dienstenterrein (R) Uitgifte naar soort werklocatie 2012 abs. Aantal in % abs. Opp. (ha) in % Bedrijventerrein bedrijventerrein landelijk gebied 8 18% 3 5% logistiek-/industrieel bedrijventerrein 5 11% 35 66% stedelijk bedrijventerrein 27 61% 11 20% Totaal 40 91% 48 91% Stedelijk dienstenterrein stedelijk dienstenterrein (K) 2 5% 1 2% stedelijk dienstenterrein (R) 2 5% 3 6% Totaal 4 9% 4 9% Totaal % % Oppervlakte uitgegeven kavels per regio (in ha) Oppervlakte uitgegeven kavels in ha, naar regio Noord-Limburg Midden-Limburg Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg Maastricht & Mergelland 0 Uitgifte per regio 2012 abs. Aantal in % Opp. (ha) abs. in % Noord-Limburg 7 16% 16 30% Midden-Limburg 13 30% 2 4% Westelijke Mijnstreek 16 36% 29 55% Parkstad Limburg 5 11% 3 5% Maastricht & Mergelland 3 7% 3 6% Totaal % % 19

24 Uitgifte in Limburg gemeenten en werklocaties 'Top 10' gemeenten naar uitgifte, 2012 Totaal In ha Ha in % van totaal Aantal kavels Sittard-Geleen Westelijke Mijnstreek 23,08 44,0% 11 Venlo Noord-Limburg 14,35 27,4% 3 Beek Westelijke Mijnstreek 5,37 10,2% 3 Maastricht Maastricht & Mergelland 3,36 6,4% 3 Roermond Midden-Limburg 1,10 2,1% 7 Nuth Parkstad Limburg 0,93 1,8% 2 Horst aan de Maas Noord-Limburg 0,90 1,7% 2 Heerlen Parkstad Limburg 0,87 1,7% 1 Nederweert Midden-Limburg 0,52 1,0% 3 Brunssum Parkstad Limburg 0,39 0,7% 1 Totaal Top 10 gemeenten 50,87 97,1% 36 Overige gemeenten 1,54 2,9% 8 Totaal 52,42 100,0% 44 Uitgifte 'Top 10' gemeenten Sittard-Geleen Venlo Beek Maastricht Roermond Nuth Horst aan de Maas Heerlen Nederweert Brunssum Uitgifte 'Top 10' werklocaties Chemelot Trade Port Noord 1 Businesspark Aviation Valley Sportzone Fortuna Sittard Stadion Handelscentrum Bergerweg Bedrijventerrein Maastricht-Eijsden Business Park Geleen Maastricht Aachen Airport Kantorenpark Sittard (SD) De Horsel 'Top 10' werklocaties naar uitgifte, 2012 Totaal In ha Ha in % van totaal Aantal kavels Chemelot Sittard-Geleen 15,74 30,0% 1 Trade Port Noord 1 Venlo 14,00 26,7% 2 Businesspark Aviation Valley Beek 3,85 7,3% 1 Sportzone Fortuna Sittard Stadion Sittard-Geleen 3,40 6,5% 2 Bedrijventerrein Maastricht-Eijsden Maastricht 3,36 6,4% 3 Handelscentrum Bergerweg Sittard-Geleen 1,76 3,4% 2 Maastricht Aachen Airport Beek 1,27 2,4% 1 Business Park Geleen Sittard-Geleen 1,22 2,3% 5 Kantorenpark Sittard (SD) Sittard-Geleen 0,97 1,8% 1 De Horsel Nuth 0,93 1,8% 2 Totaal Top 10 werklocaties 45,51 86,8% 19 Overige werklocaties 6,90 13,2% 25 Totaal 52,42 100,0% 44 20

25 Uitgifte in Limburg investeringsmotief en sectoren Uitgifte naar investeringsmotief 2012 Uitgifte naar investeringsmotief 2012, opp. in % abs. Aantal in % Opp. (ha) 2012 abs. in % Nieuwe vestiging 7 16% 4,69 9% Verplaatsing 15 34% 6,68 13% Uitbreiding 5 11% 1,15 2% Onbekend 17 39% 39,89 76% Totaal % 52,42 100% nieuwe vestiging 9,0% verplaatsing 12,8% uitbreiden 2,2% onbekend 76,1% Totaal: 100,0% Uitgifte naar sector 2012 Uitgifte naar sector 2012, opp. in % Aantal Opp. (ha) abs. in % abs. in % Industrie 5 11% 20,58 39% Bouwnijverheid 11 25% 5,64 11% Handel 9 20% 2,90 6% Vervoer en opslag 2 5% 1,00 2% Financiële instellingen 3 7% 1,29 2% Zakelijke dienstverlening 1 2% 0,10 0% Overheid 3 7% 2,84 5% Overige dienstverlening 1 2% 0,25 0% Onbekend 9 20% 17,79 34% Totaal % 52,42 100% Industrie 39,3% Bouwnijverheid 10,8% Handel 5,5% Vervoer en opslag 1,9% Financiële instellingen 2,5% Zakelijke dienstverlening 0,2% Overheid 5,4% Overige dienstverlening 0,5% Onbekend 33,9% Totaal: 100,0% Uitgifte de sector Industrie nader gespecificeerd Aantal Opp. in ha Dienstverlening voor de winning van delfstoffen 1 0,24 Vervaardiging van voedingsmiddelen 1 2,51 Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende minerale prod. 1 3,85 Vervaardiging van overige machines en apparaten 2 14,00 Uitgifte de sector Handel nader gespecificeerd Aantal Opp. in ha Handel in en reparatie van auto s, motorfietsen, aanhangers 4 1,01 Groothandel en handelsbemiddeling (niet in auto's e.d.) 5 1,89 21

26 Uitgifte in Limburg uitgifte versus prognose In de onderstaande tabel wordt de daadwerkelijke uitgifte vanaf 1997 vergeleken met de geprognosticeerde uitgifte in de periode Aan de hand van indexberekeningen wordt de realisatie vergeleken met de daadwerkelijke uitgifte. De 'Index' is de daadwerkelijk gerealiseerde gemiddelde uitgifte per jaar gedeeld door de gemiddelde jaarlijkse geprognosticeerde uitgifte ( ). Bij een index van 1,0 is de gerealiseerde uitgifte gelijk aan de geprognosticeerde uitgifte. Tot en met 2001 was sprake van een relatief hoge uitgifte; de uitgifte tot en met 2001 was bijna 30% hoger dan geprognosticeerd. Daarbij dient opgemerkt te worden dat tot 2001 de economie gekenmerkt werd door een periode van hoogconjunctuur; met een economische groei hoger dan de verwachte groei tussen Tussen 2002 en 2005 nam de economische groei af, tot bijna een nul-groei in De gemiddelde uitgifte lag in deze periode dan ook ver onder de geprognostiseerde uitgifte. In de periode is sprake van een herstellende economie, met als gevolg een grotere uitgifte die rondom de geprognostiseerde uitgifte lag. Vanaf 2008 ligt de uitgifte, zeker in vergelijking met eind jaren negentig, wederom op een relatief laag niveau. Zo lag de uitgifte van 52 ha in 2012 ruim onder het meerjarig gemiddelde. Hierdoor is de index verder afgenomen tot 0,78. De verwachting is dat de 'Index' voor 2013 nog verder zal teruglopen als gevolg van een naar verwachting lagere uitgifte. Bedrijventerreinen: Daadwerkelijke uitgifte 1997 t/m 2012 versus prognose 1997 tot 2015, in ha a Uitgifte 1997 t/m 2012 Prognose 1997 tot 2015 Totaal Gemiddeld per jaar Totaal Gemiddeld per jaar Index stedelijk bedrijventerrein Venlo 62,81 3, ,72 0,83 Venray 64,59 4, ,78 1,45 Roermond 62,00 3, ,17 0,93 Weert 67,24 4, ,89 1,08 Westelijke Mijnstreek 114,96 7, ,33 0,86 Parkstad Limburg 86,04 5, ,28 0,52 Maastricht 39,33 2, ,94 0,35 Totaal 496,98 31, ,11 0,76 logistiek-/industrieel bedrijventerrein Noord-Limburg 264,77 16, ,11 0,78 Midden-Limburg 40,95 2, ,28 0,48 Zuid-Limburg 149,76 9, ,17 0,49 Totaal 455,49 28, ,56 0,62 bedrijventerrein landelijk gebied bedrijventerrein landelijk gebied 220,02 13, ,89 1,55 Totaal 1.198,64 74, ,56 0,78 a De stedelijke dienstenterreinen zijn buiten beschouwing gelaten. Deze terreinen zijn specifiek ontwikkeld ten behoeve van detailhandel of kantoren en zijn zodoende niet in de prognoseberekeningen voor bedrijventerreinen opgenomen. 22

27 Uitgifte in Limburg verwachting uitgifte 2013 Voor 2013 verwachten we wederom een laag uitgifteniveau, waarbij de uitgifte onder het meerjarig gemiddelde zal liggen. De volgende redenen liggen aan de basis van deze verwachting. - In 2013 zal naar verwachting nog sprake zijn van economische krimp. Daarnaast zijn de verwachtingen dat de investeringen in 2013 slechts beperkt zullen toenemen. Bedrijven zijn nog voorzichtig met nieuwe investeringen en zullen eerst de ruimte in hun productiecapaciteiten benutten. - De huidige internationale financiële crisis heeft grote directe gevolgen op de regionale economie. Het producentenvertrouwen is nog steeds beperkt. 23

28 24

29 Werklocaties Limburg restcapaciteiten 3 Dit hoofdstuk besteedt aandacht aan de beschikbare voorraad aan bedrijfskavels per op werklocaties in Limburg. De grotere solitaire bedrijfslocaties (> 1 ha) worden in dit hoofdstuk buiten beschouwing gelaten, omdat op deze locaties in principe geen restcapaciteiten voorhanden zijn. Ook het Duitse gedeelte van het bedrijventerrein Avantis wordt buiten beschouwing gelaten ; deze rapportage gaat in op openbare werklocaties in de provincie Limburg. Restcapaciteiten per in Limburg Eind 2012 was in Limburg nog 990 ha vrij voor uitgifte. De restacpaciteit is ten opzichte van 2011 afgenomen met 18 ha. Hiermee daalt de beschikbare voorraad onder de ha. Alleen in Midden-Limburg nam de restcapaciteit toe, tot 246 ha (+12 ha). In Noord-Limburg nam de beschikbare voorraad het sterkst af, tot 285 ha (-17 ha), gevolgd door de Westelijke Mijnstreek tot 300 ha (-9 ha). In deze regio's kwamen ook de grootste uitgiftes voor; in Sittard-Geleen op diverse terreinen 23 ha en op Trade Port Noord 1 in Venlo 14 ha. In de regio's Parkstad Limburg en Maastricht & Mergelland nam de restcapaciteit beperkt af. In Parkstad Limburg tot 102 ha (-3 ha) en in Maastricht & Mergelland tot 57 ha (-3 ha). De beschikbare voorraad is niet gelijk aan de oppervlakte vrij ter beschikking staande terreinen. Een gedeelte van de beschikbare voorraad is namelijk niet-terstond uitgeefbaar. Het kan zijn dat de gronden nog niet bouwrijp zijn gemaakt of dat de infrastructuur nog niet is aangelegd. De terstond uitgeefbare oppervlakte in 2012 nam toe met 104 ha tot 614 ha. Van de in Limburg per beschikbare voorraad werklocaties was daarmee 62% terstond uitgeefbaar. Ook is een gedeelte van de beschikbare oppervlakte die terstond uitgeefbaar is, niet altijd zondermeer vrij beschikbaar. Van deze oppervlakte is namelijk een deel via opties reeds gereserveerd voor geïnteresseerde bedrijven. De oppervlakte vrije kavels omvatte eind 2012 circa 565 ha, dat is 88 ha meer dan eind Het aandeel vrije kavels in Limburg bedraagt ruim 57% van de totale restcapaciteit. De gemeente Sittard-Geleen heeft de grootste terstond uitgeefbare voorraad, namelijk ruim 146 ha. Dit is bijna 24% van de totale uitgeefbare voorraad in Limburg. Dat Sittard-Geleen over het grootste aantal hectare uitgeefbare grond beschikt komt voornamelijk door Chemelot. Chemelot is een van de terreinen met de grootste terstond beschikbare voorraad. Dit uitsluitend voor chemiegerelateerde bedrijven bestemde terrein in Sittard-Geleen heeft bijna 94 ha terstond uitgeefbaar, waarvan ruim 76 ha aan vrije kavels. Het bedrijventerrein met een net iets grotere terstond beschikbare voorraad is Trade Port Noord 1 (Venlo), namelijk ruim 94 ha. Andere Limburgse bedrijventerreinen die veel terstond beschikbare voorraad hebben, zijn Businesspark Aviation Valley (Beek, 57 ha), Trilandis (Heerlen, 26 ha) en De Blakt (Venray, 25 ha). Er bestaan in Limburg plannen voor bijna 550 ha aan nieuwe terreinen (bruto-oppervlakte), waarvan een groot deel in de Westelijke Mijnstreek (220 ha) en Noord-Limburg (185 ha). Op te merken is dat het zowel 'harde' als 'zachte' plannen betreft, waarvan niet zeker is of ze worden geëffectueerd. Zo gaat het bij het 'plan' Graetheide (Sittard-Geleen) bijvoorbeeld slechts om een planologische reservering waarvan het niet waarschijnlijk is dat deze wordt geëffectueerd. 25

30 Restcapaciteiten in Limburg restcapaciteiten in de afgelopen 10 jaar Restcapaciteiten werklocaties, Van bruto-oppervlakte naar restcapaciteit, Bruto Netto Uitgegeven Restcapaciteit in ha in ha in % in ha in % in ha in % , , , , , , , , , , , , , , ,6 Van restcapaciteit naar terstond en vrij uitgeefbare kavels, vrije kavels opties niet-terstond uitgeefbaar Van restcapaciteit naar terstond en vrij uitgeefbare kavels, Restcapaciteit Niet-terstond Terstond Totaal , , , , , ,9 85 8, , , ,3 76 7, , , ,6 33 3, , , ,0 49 5, ,1 opties vrije kavels in ha in ha in % in ha in % in ha in % in ha in % 26

31 Restcapaciteiten in Limburg naar soort werklocatie en per regio Van restcapaciteit naar terstond en vrij uitgeefbare kavels, Restcapaciteit Niet-terstond Terstond opties vrije kavels in ha in ha in % in ha in % in ha in % in ha in % Bedrijventerrein Stedelijk dienstenterrein stedelijk bedrijventerrein , ,1 17 5, ,8 logistiek-/industrieel bedrijventerrein , ,4 26 4, ,0 bedrijventerrein landelijk gebied , ,7 6 9, ,5 Totaal , ,8 49 5, ,7 stedelijk dienstenterrein (K) , ,6 0 0, ,6 stedelijk dienstenterrein (R) ,4 3 41,5 0 0,0 3 41,5 Totaal , ,7 0 0, ,7 Totaal , ,0 49 5, ,1 Restcapaciteiten naar soort werklocatie, stedelijk bedrijventerrein logistiek-/industrieel bedrijventerrein bedrijventerrein landelijk gebied stedelijk dienstenterrein (K) stedelijk dienstenterrein (R) 0 Van restcapaciteit naar terstond en vrij uitgeefbare kavels, Restcapaciteit Niet-terstond Terstond Noord-Limburg , ,5 11 3, ,7 Midden-Limburg , ,5 8 3, ,4 Westelijke Mijnstreek , ,9 19 6, ,4 Parkstad Limburg , ,5 3 3, ,2 Maastricht & Mergelland , ,2 8 14, ,0 Totaal , ,0 49 5, ,1 opties vrije kavels in ha in ha in % in ha in % in ha in % in ha in % Restcapaciteiten per regio J J Noord-Limburg Midden-Limburg Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg Maastricht & Mergelland

32 Restcapaciteiten in Limburg gemeenten en werklocaties 'Top 10' gemeenten naar voorraad (terstond uitgeefbaar), per Totaal Terstond uitgeefbare oppervlakte in ha in % van totaal Oppervlakte vrije kavels in ha Sittard-Geleen Westelijke Mijnstreek 146,33 23,8% 128,52 Venlo Noord-Limburg 120,16 19,6% 117,12 Heerlen Parkstad Limburg 78,71 12,8% 76,46 Beek Westelijke Mijnstreek 60,97 9,9% 60,34 Weert Midden-Limburg 40,59 6,6% 37,21 Venray Noord-Limburg 38,61 6,3% 37,20 Maastricht Maastricht & Mergelland 29,32 4,8% 21,23 Roermond Midden-Limburg 20,46 3,3% 16,58 Leudal Midden-Limburg 18,73 3,0% 18,73 Nederweert Midden-Limburg 12,54 2,0% 12,54 Totaal Top 10 gemeenten 566,40 92,2% 525,93 Overige gemeenten 48,10 7,8% 39,26 Totaal 614,50 100,0% 565,19 Terstond uitgeefbaar 'Top 10' gemeenten Terstond uitgeefbaar 'Top 10' werklocaties Sittard-Geleen Venlo Heerlen Beek Weert Venray Maastricht Roermond Leudal Nederweert 0 Trade Port Noord 1 Chemelot Businesspark Aviation Valley Trilandis De Blakt Avantis Bedrijventerrein Maastricht-Eijsden Industrial Park Swentibold Bedrijvenstad Fortuna Zevenellen (EPZ Buggenum) 'Top 10' werklocaties naar voorraad (terstond uitgeefbaar) per Totaal Terstond uitgeefbare oppervlakte in ha in % van totaal Oppervlakte vrije kavels in ha Trade Port Noord 1 Venlo 94,50 15,4% 94,50 Chemelot Sittard-Geleen 93,84 15,3% 76,28 Businesspark Aviation Valley Beek 56,70 9,2% 56,20 Trilandis Heerlen 26,04 4,2% 26,04 De Blakt Venray 24,72 4,0% 23,31 Avantis Heerlen 23,55 3,8% 23,55 Bedrijventerrein Maastricht-Eijsden Maastricht 22,11 3,6% 18,04 Industrial Park Swentibold Sittard-Geleen 17,60 2,9% 17,60 Bedrijvenstad Fortuna Sittard-Geleen 16,29 2,7% 16,29 Zevenellen (EPZ Buggenum) Leudal 15,67 2,5% 15,67 Totaal Top 10 werklocaties 375,36 61,1% 351,81 Overige werklocaties 239,14 38,9% 213,38 Totaal 614,50 100,0% 565,19 28

33 Restcapaciteiten in Limburg plannen Plannen versus bestaande werklocaties per regio (bruto-oppervlakte in ha), gepland Bestaand Gepland Noord-Limburg Midden-Limburg Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg Maastricht & Mergelland Totaal bestaand 94,0% gepland 6,0% Totaal: 100,0% bestaand Plannen per regio (bruto-oppervlakte in ha), Noord-Limburg Midden-Limburg Westelijke Mijnstreek Parkstad Limburg Maastricht & Mergelland 40 0 Plannen per regio en gemeente (aantal en bruto-oppervlakte in ha), Aantal Bruto Noord-Limburg Peel en Maas De Wielen - uitbreidingslocatie fase I.T. Beringe - uitbreiding 1 10 Venlo Trade Port Noord Venray Agrobaan Ysselsteyn fase Uitbreiding Haven- en industrieterrein Wanssum 1 8 Totaal Midden-Limburg Leudal Ittervoort fase IV 1 15 Maasgouw Beegderveld - uitbreiding 1 2 Roermond Spickerhoven III 1 4 Spoorzone Broekhin 1 6 Totaal 4 27 Westelijke Mijnstreek Sittard-Geleen DSM-Graetheide Sportterrein 1 3 Stein Business Park Stein - uitbreiding 1 5 Totaal Parkstad Limburg Brunssum BT Hendrik uitbreiding 1 54 Voerendaal Lindelaufer Gewande Fase III 1 4 Totaal 2 57 Maastricht & Mergelland Eijsden-Margraten Hotel Gronsveld 1 3 Maastricht Lanakerveld 1 52 Meerssen Bamfordweg - uitbreiding 1 3 Totaal 3 58 Totaal Limburg