MIDLIN JAARBERICHT 2014/2015

Transcriptie

1

2

3 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Kerngegevens 6 Interview met de fondsmanager 8 Profiel Teslin 16 Investeringsteam 18 Investeringsfilosofie Teslin 20 Profiel Midlin 22 Investeren in Midlin 24 Bedrijven in portefeuille 26

4 4

5 Voorwoord De nieuwe wijze waarop we vorig jaar het jaarverslag van ons investeringsfonds Midlin publiceerden is u goed bevallen. Dit mogen we afleiden uit de vele positieve reacties die ons hierover hebben bereikt. Vandaar dat we u nu wederom met gepaste trots het papieren jaarbericht Midlin presenteren, met daarin alle relevante informatie op hoofdlijnen. Het gedetailleerde financiële jaarverslag treft u aan op onze website Wat bij het oude blijft, is onze investeringsfilosofie. U weet dat rust, zekerheid en een goed rendement hierin centraal staan, maar dat fatsoenlijk zakendoen en good governance minstens even belangrijke onderdelen van onze filosofie zijn. Dat is al zo sinds de oprichting van Teslin, 25 jaar geleden. Die lijn houden we ook in de toekomst vast. Die toekomst wordt mede vorm gegeven door Hein van Beuningen, die per 1 september is toegetreden tot ons directieteam. Hein was al sinds 2012 lid van de Raad van Commissarissen van Teslin Capital Management. Hij is overgekomen van Strategy& (voorheen Booz & Company), waar hij partner en strategieconsultant was in de Consumer Retail en Financial Services Practice. Verder is Jan-Jaap Bongers ons team komen versterken. Jan-Jaap was werkzaam bij ING Bank, de laatste jaren als director Leveraged Finance Mid Corporates, waar hij verantwoordelijk was voor de financiering van Private Equity transacties. Met deze uitbreiding van het managementteam anticiperen wij op de groei van de huidige investeringsfondsen en op verdere expansie. Uiteraard houden we u ook het komende jaar op de hoogte. Maarsbergen, december 2015 Teslin Capital Management BV Maarten Hartog Aleid Kruize Frederik van Beuningen Hein van Beuningen 5

6 Kerngegevens Het boekjaar 2014/2015 van Midlin NV in één oogopslag, met kerngegevens, het resultaat per aandeel, de portefeuilleverdeling, de verkorte balans, de verkorte winst- en verliesrekening en het rendement vanaf oprichting. Kerngegevens Bedragen in euro s 2014/ / / / /2011 Aantal uitstaande aandelen Intrinsieke waarde per aandeel 141,07 133,70 123,89 95,76 90,62 Uitgekeerd dividend 3,50 3,00 1,50 1,40 1,40 c.q. agio per aandeel Totaal rendement 8,13% 10,34% 30,94% 7,22% 2,39 % Lopende kosten factor 1,48% 1,49% 1,59% 1,66% 1,71% exclusief winstparticipatie Lopende kosten factor 1,88% 2,09% 2,83% 1,66% 3,30% inclusief winstparticipatie Eigen vermogen (x 1.000) Resultaat per aandeel Bedragen in euro s 2014/ / / / /2011 Opbrengsten uit beleggingen 2,42 1,65 2,22 2,20 2,62 Waardeveranderingen van 10,84 11,38 29,95 6,82 3,15 beleggingen Overige opbrengsten 0,16 0,21 0,09 0,15 0,10 Brutoresultaat per aandeel 13,42 13,24 32,26 9,17 0,43 Kosten -2,69 2,76 3,22 1,56 3,55 Nettoresultaat per aandeel 10,73 10,48 29,04 7,61 3,98 Voorstel uit te keren dividend: 4,00 per aandeel. Portefeuilleverdeling Brunel 5% CENTROTEC 7% Fagron 6% First Sensor 9% Gerresheimer 8% Jenoptik 7% Lucas Bols 5% Nedap 5% Schaltbau 10% Sligro 7% Technotrans 8% zooplus 10% Kas & overigen 13% 6

7 Verkorte balans per 30 september 2015 (voor winstbestemming) 30 september september 2014 Beleggingen Vorderingen Kortlopende schulden Liquide middelen Geplaatst kapitaal Agioreserve Overige reserves Onverdeeld resultaat Nettovermogenswaarde Verkorte winst- en verliesrekening over / / /2014 Opbrengsten Kosten Resultaat vóór belastingen Vennootschapsbelasting 0 0 Nettoresultaat na belastingen Totaal rendement Midlin vanaf mei 2006 (oprichting) Op vindt u het jaarverslag Midlin NV 2014/

8 INTERVIEW FONDSMANAGER ROMBOUT HOUBEN Kritisch analytisch en realistisch optimistisch Midlin sloot op 30 september 2015 haar negende boekjaar af. Fondsmanager Rombout Houben geeft een kijkje achter de schermen bij de gebeurtenissen in een volatiel jaar. Het boekjaar van Midlin werd afgesloten met een rendement van 8,1%. Op het moment van dit interview 3 november is het year-to-date rendement 29%. Is het wel zinvol om te kijken naar het rendement van één jaar? Het is natuurlijk altijd een momentopname en in volatiele tijden kan er een flink verschil zitten tussen het ene en het andere moment. Dit jaar werd gekenmerkt door flinke stijgers en dalers. Zooplus en Technotrans groeiden als kool. Zooplus omdat het goed inspeelt op online winkelen, Technotrans omdat het succesvol is overgestapt naar andere markten dan de traditionele printmarkt. Gerresheimer daalde dit boekjaar aanvankelijk in waarde. Het liep omzet mis tijdens een verbouwing van de fabrieken, maar ze kunnen nu als een van de weinige voldoen aan de aangescherpte regels voor verpakkingen van geneesmiddelen in de Verenigde Staten ( VS ) en de vooruitzichten zijn onverminderd goed. De koers herstelde al snel weer en bereikte vervolgens een all-time high in Brunel werd in 2014 geraakt door de gehalveerde olieprijs, maar was in 2015 juist weer een van de grotere stijgers. Ook bij Jenoptik zagen we zowel een daling als een stijging binnen korte tijd. De winstprognose over 2014 werd naar beneden bijgesteld en trok de koers mee. Vervolgens steeg hij weer met maar liefst 45% als reactie op de winstprognose van Van al die volatiliteit word ik niet ongerust, soms wordt die veroorzaakt door het sentiment van beleggers met minder kennis over het bedrijf dan wij, maar het is wel een reden om steeds kritisch te blijven kijken naar de samenstelling van onze portefeuille. Wat houdt dat in: kritisch kijken naar de samenstelling van de portefeuille? Wij geloven in kennis. We investeren in ondernemingen die we snappen, waar we invloed op kunnen uitoefenen en die gevestigd zijn in landen die we kennen. We sluiten daarom ook een aantal sectoren uit en stappen dus niet in banken, verzekeraars en biotechnologie. In beursgenoteerd vastgoed beleggen we ook niet, omdat we daar door de aanwezige beheerders geen toegevoegde waarde hebben. En als we ergens in beleggen, doen we dat met de bedoeling ons voor langere tijd te committeren. Maar dat betekent niet dat we geen aandacht besteden aan risicospreiding. Wij houden dus ook continu een vinger aan de pols 8

9 van bestaande posities. Wij hebben afgelopen jaar goed gekeken naar de verhouding tussen cyclische en minder cyclische ondernemingen. Dat heeft geleid tot de verkoop van drie minder presterende bedrijven met onvoorspelbare resultaten en de aankoop van twee nieuwe bedrijven die meer voorspelbare inkomsten hebben. Welke trends signaleert u in de consu menten sector? Die is per definitie toch cyclisch? Toch verkocht u alleen TOM TAILOR en hield u Sligro en zooplus. Rombout Houben Een belangrijke trend in deze sector is de verschuiving naar online winkelen. Die trend is niet afhankelijk van cyclische factoren, hij zal sowieso door zetten. Zooplus en Sligro spelen daar goed op in. Zooplus verkoopt uitsluitend online en is hard op weg de grootste dierenwinkelketen van Europa te worden. Sligro heeft in de foodservicetak goede stappen gemaakt op de digitale snelweg. Verder blijven we voorlopig eten en drinken. in de branches waarin wij geïnteresseerd zijn. Wat zijn de trends in de sector en de marktsegmenten daarin? En hoe gaan die onze bedrijven positief of negatief beïnvloeden? Teslin berust voor haar informatie over trends en scenario s niet alleen op input van de eigen analisten, maar ook van kennis van buiten de organisatie. Bijvoorbeeld van die van onze investeerders. Wij hebben dat intern georganiseerd door te werken met fondsoverstijgende sectorspecialisten. Zij identificeren trends waarop de fondsmanagers beslissingen kunnen nemen. Niet alleen over aankoop van nieuwe belangen, maar in voorkomende gevallen ook over verkoop Bij TOM TAILOR waren wij aanvankelijk enthousiast over hoe actief deze kleermaker in tegenstelling tot andere traditionele kledingketens was op internet. Maar dat bleek niet genoeg om succesvol te zijn in deze competitieve sector. Traditionele kledingretailers zijn te sterk afhankelijk van, onder andere, het weer. Nu bleven klanten bijvoorbeeld weg tijdens het najaar. Vanwege de zachte temperaturen verkocht de winterkleding slecht. Belang rijker minpunt hier is echter dat deze op zich gedegen Duitse kleermaker niet in staat is voldoende in te spelen op de trend van steeds sneller wisselende collecties. De afhankelijkheid van de eigen groot 9

10 handel maakt het niet mogelijk om te concurreren met ketens als ZARA, die hun collecties om de paar weken weten te vernieuwen. Dat snapt het bedrijf zelf ook, maar ze kunnen er niet veel aan doen, want hun business model is gebaseerd op die groothandel. Wij hebben besloten ons belang in dit bedrijf te verkopen. Een geval van take your losses; we verloren bijna 37% op onze investering uit We wisten toen we erin stapten dat het een moeilijke sector was, maar zagen potentie omdat het bedrijf beter presteerde dan de markt. Ik vind het wel teleurstellend dat er niet is uitgekomen wat wij ervan verwachtten. In de zakelijke dienstverlening is Midlin minder aanwezig sinds de verkoop van Grontmij. Betekent dat dat u deze sector minder interessant vindt worden? Nee, wij vinden de sector nog steeds interessant. Trends hier zijn verdere flexibilisering van de arbeid en een groeiende behoefte aan tijdelijke hoogopgeleide superspecialisten. Brunel speelt op beide trends goed in. De omzet in de olie- en gasindustrie staat onder druk vanwege de lage olieprijs, maar ze zitten ook in andere markten en hebben een uitstekende database van gemotiveerde hoogopgeleide techneuten. De Nederlandse en de Duitse markt groeien flink. Grontmij is in de specialistenmarkt op zich ook goed gepositioneerd, maar het had na de Franse avonturen de middelen niet om verder uit te bouwen. Het had een sterke partner nodig en dat werd Sweco, dat Grontmij de dag na het einde van ons boekjaar overnam. Wij namen dus eigenlijk gedwongen afscheid, maar niet echt met pijn in het hart na jaren wachten op het inlossen van beloften. Dat Grontmij waardevol is, bleek overigens wel uit de prijs die ervoor geboden werd. Het bod was deels in aandelen Sweco. Een te duur aandeel vonden wij. Wij hebben ons belang in dit Zweedse bedrijf dan ook snel verkocht voor een mooi bedrag. Uiteindelijk leverde dat een rendement op van 57% over de looptijd van drie jaar van onze investering. Daarmee heeft Grontmij goed gerendeerd voor Midlin. 10

11 Een belangrijke trend is natuurlijk ook Internet of Things. Zet Midlin daar op in? Jazeker. In de industrie is steeds meer sprake van zelfdenkende apparaten en machines die zelfstandig beslissingen nemen. Een fascinerende trend die sneller doorzet dan iedereen verwachtte. De zelf rijdende auto kan bijvoorbeeld al veel eerder dan verwacht de weg op. Dingen kunnen alleen met elkaar praten als sensoren informatie doorgeven. Daar is First Sensor in gespecialiseerd en dat bedrijf loopt uitstekend. Het levert bijvoorbeeld ook sensoren voor de Google driverless car. Zijn technologische bedrijven sowieso minder cyclisch dan andere? Niet altijd. Om succesvol te zijn in deze sector moet je zeer innovatief zijn. Dat zijn Jenoptik en Technotrans. De innovatieve, optische lenzen van Jenoptik zijn nodig voor een breed palet aan systemen en machines die afhankelijk zijn van informatievoorziening. Het bedrijf speelt daarnaast met haar precisieapparatuur ook in op een andere trend: die van energiebesparing. Afgelopen jaren was de onderneming wel gevoelig voor de bezuinigingen op defensie, maar die negatieve trend zou kunnen stoppen dankzij geopolitieke spanningen. Technotrans ontwikkelde zich met haar waterkoelingen en producten die grondstoffen besparen tot een sterk groeiend bedrijf dat van alle markten thuis is. Het is niet langer sterk afhankelijk van de cyclische printmarkt, die eerst kromp en nu stilstaat. CENTROTEC richt zich vrijwel geheel op energie bezuiniging door het ontwikkelen, produceren en verkopen van energiezuinige verwarmings- en ventilatieproducten voor gebouwen. Een markt waar innovaties steeds belangrijker worden. Producten zijn tegenwoordig op afstand via de smartphone te bedienen en dat levert weer talloze nieuwe functionaliteiten op. Maar ook nieuwe concurrenten, zoals Nest van Google. Een uitdaging voor CENTROTEC. Het medicijngebruik neemt wereldwijd toe. Bedrijven die zich richten op de gezondheidszorg zijn dus ook succesnummers? Maar Fagron niet? Het medicijngebruik groeit en zal dat ook nog wel een tijdje blijven doen nu de opkomende markten rijker worden en het Westen vergrijst. Maar niet alle bedrijven die zich richten op die markt zijn succesvol. Gerresheimer wel, want het maakt geen medicijnen maar innovatieve verpakkingen. Die leveren ze zowel aan merk- als aan generieke producenten. Ze hebben ook geen last van patenten die verlopen of zorgverzekeraars die al dan niet vergoeden. Fagron heeft daar met haar eigen maatwerkmedicijnen wel last van. De vergoedingen daarvoor op de Amerikaanse markt kwamen onder druk. Heel vervelend en reden voor een winstwaarschuwing. Fagron realiseert overigens 85% van haar omzet buiten de VS en groeit daar met dubbele cijfers. Per saldo verwacht de directie een gelijke tot licht lagere winst versus Fagron communiceerde echter slecht, vooral ook over de gevolgen voor de financiën. De risicobereidheid van de directie in de financiering bleek groter dan die van haar aandeelhouders en beleggers schrokken harder dan nodig was. Vanwege de lage beurskoers trok het bedrijf de aandacht van partijen die Om succesvol te zijn in de technologische sector moet je zeer innovatief zijn 11

12 geïnteresseerd zijn in deze markt en het bedrijf willen overnemen. Als het zover komt gaan wij onze aandelen niet voor een appel en een ei van de hand doen. En als het niet zover komt, dan zitten we nog steeds in een goed bedrijf dat al vier jaar op rij uitstekende cijfers laat zien en waarvan de vooruitzichten onverminderd goed zijn. Voor een deel is ieder bedrijf direct of indirect afhankelijk van de economie en de politiek Ordina zou als ICT-er moeten profiteren van vrijwel alle trends. Toch verkocht Midlin dit belang. Vanwege de vermeende omkopingsaffaire? De berichten daarover overvielen ons. Natuurlijk schrokken wij ook van de sterke koersdaling met 40% nadat bekend werd dat er mogelijk sprake was geweest van omkoping. Na een aantal maanden bleek echter dat er geen sprake was van fraude. Wel van verwijtbaar gedrag in het verleden, maar minder ernstig dan het televisieprogramma ZEMBLA suggereerde. Ordina deed met haar onderzoek en het aanscherpen van de integriteitsregels de goede dingen. Dat is ook niet de reden geweest van ons afscheid. Wel de vragen die wij hadden over de krimpende omzet, terwijl de Nederlandse ICT-markt groeide. Ordina speelde minder goed in op de trends in de ICT-markt dan de concurrenten. We kregen daar geen goed antwoord op en besloten om eruit te stappen. We zaten er in sinds december 2010 en maakten een rendement van 34%. Klinkt leuk, maar het was minder dan de gemiddelde beursstijging in dezelfde periode. De verkoop gaf ons echter wel de kans om de aankoop van andere bedrijven die hoog op ons wensenlijstje stonden te financieren. Op uw boodschappenlijstje dit jaar stonden Schaltbau en Lucas Bols. Zijn zij niet sterk afhankelijk van externe factoren, zoals politieke beslissingen en consumentenbestedingen? Voor een deel is natuurlijk ieder bedrijf direct of indirect afhankelijk van de economie en de politiek. Het gaat ons erom dat bij de selectie van nieuwe investeringen, deze niet onevenredig zwaar geraakt kunnen worden door politieke en/of economische beslissingen. Schaltbau en Lucas Bols hebben een sterk financieel trackrecord en redelijk voorspelbare inkomsten. Beide zijn minder gevoelig voor de conjunctuur. Schaltbau heeft zich de laatste tien jaar uitstekend ontwikkeld. Wij volgen deze toeleverancier voor vooral de transportsector al jaren op de voet. Het bedrijf speelt met zijn hoogwaar dige spoorwegovergangen, wisselverwarmers, rangeertechnologie, deursystemen en toiletmodules in op de groei van openbaar vervoer. Die groei is een gevolg van de verstedelijking die wereldwijd de bereikbaarheid en leefbaarheid van de stad hoog op de agenda zet. Zelfs overheden die bezuinigen investeren vaak nog wel in infrastructuur. Natuurlijk kunnen politieke sancties zoals tegen Rusland de Russische klanten van Schaltbau raken waardoor projecten vertraagd worden. Door de sterke daling van de Russische roebel worden de Duitse producten duurder. Gelukkig is Schaltbau wereldwijd aanwezig en raakt het ze niet te hard. De orderportefeuille is gevuld met langjarige projecten. Lucas Bols groeit ook mee met de wereldwijde verstedelijking en daarnaast speelt het in op de stijgende inkomens van de middenklasse in opkomende markten. Deze mensen gaan vaker uit, stappen over van lokale dranken naar premium merken en drinken in clubs graag een cocktail. In Nederland is Lucas Bols bekend van de jenever, 12

13 wereldwijd vooral van de cocktaillikeuren. Lucas Bols richt zich niet direct op de consument. Het is een business to business bedrijf, met als klant de barman. Een eventueel verbod op alcoholreclame zal het bedrijf dan ook minder raken. Lucas Bols verkoopt haar drankjes in 110 landen. In het geval er ergens een accijnsverhoging is, zal dat dus ook geen verstrekkende consequenties hebben. Wij zien groeimogelijkheden met name in de VS en de opkomende markten. De bekende Nederlandse drankenfamilie Nolet ziet de potentie van Lucas Bols ook. Zij maakte kort nadat wij ingestapt waren bekend een belang van 21% te hebben op gebouwd in haar concullega. Goede bevestiging van onze visie en ook goed voor de koers. Heeft Midlin nog geld over om verder te winkelen? En wat wilt u dan kopen? Ja, we hebben zowel nog geld over van verkopen, als nieuw geld van nieuwe investeerders in Midlin. Wij kijken altijd goed rond in de etalages van de beurzen in Nederland, België en Duitsland. In totaal gaat het dan om circa 200 bedrijven die in ons aandachtsgebied liggen. Dan selecteren we op interessante sectoren en screenen we op waardecreërend vermogen. Dan blijven er zo n zestig tot zeventig over die we op de voet volgen. Van degene die grote aantrekkingskracht op ons uitoefenen moet dan echter ook de waardering nog goed zijn. We hebben wel wat van die parels op het oog. U heeft regelmatig contact met de directies en toezichthouders van bedrijven waarin Midlin investeert. Wat waren de belangrijkste onderwerpen dit jaar? Wij spreken inderdaad regelmatig met directies en nemen contact op met Raden van Commissarissen als we daar aanleiding toe zien. Zo voeren we vaak gesprekken over dividend. Wij vinden dat bedrijven die dat kunnen betalen en het geld niet nodig hebben voor interessante investeringen of overnames een behoorlijk deel van de winst moeten uitkeren en 13

14 niet oppotten. Bij Brunel hadden we succes en werd het dividendbeleid verhoogd van maximaal 60% naar maximaal 100%. In 2014 keerde het 70% uit. Bij CENTROTEC lukte het nog niet. De schamele 15% van de nettowinst die werd uitgekeerd werd slechts tot 20% verhoogd. Het bedrijf is bijna schuldenvrij en kan veel meer uitkeren. Bij TOM TAILOR spraken we de Raad van Commissarissen aan op de waardedaling van het bedrijf en riepen op tot vernieuwing van de Raad. Wij menen dat de Raad niet kritisch genoeg is en de urgentie van de problemen onderschat. Het contact verliep moeizaam en was mede aanleiding van onze verkoop. De toezichthouders van Fagron hebben we aangesproken op het weggezakte niveau van de Investor Relations. Daar is ook van belang dat ze opletten dat er geen belangentegenstelling ontstaat tussen directie en aandeelhouders, mocht er een private equity partij van plan zijn de directie te charmeren met het bieden van hoge bonussen of aandelenpakketten. In dat geval heeft de directie namelijk geen belang bij een goede overnameprijs voor de aandeelhouders. We gaan overigens niet alleen op de koffie als we ergens ontevreden over zijn. Zo gingen we bijvoorbeeld puur voor ons plezier naar zooplus. We waren van harte welkom met een aantal van onze aandeelhouders. Een bijzonder uitstapje, want eigenlijk kan niemand op bezoek in een webshop. We waren onder de indruk van het grote en hypermoderne distributiecentrum in Tilburg. Er wordt veel gesproken over impact investing en duurzaam beleggen. Wat doet Teslin hiermee? Teslin is een op de lange termijn gerichte betrokken aandeelhouder. Wij zijn van mening dat bedrijven 14

15 fatsoenlijk zaken moeten doen om op de lange termijn succesvol te zijn. Door onze betrokkenheid en regelmatige contacten met directies en commissarissen stellen we regelmatig kritische vragen in de veronderstelling daarmee invloed te hebben op het bedrijfsbeleid. In de sector- en bedrijfsanalyses die wij maken staan we uitgebreid stil bij risico s waar het bedrijf en de branche aan blootstaan, en bespreken we dat met de directie. Zo krijgen we een indruk hoe hiermee wordt omgegaan en dringen we, waar nodig, aan op actie. Duurzaam ondernemen zien we overigens niet alleen als een manier om bedrijfsrisico s te verminderen, maar vooral ook als een kans nieuwe business te genereren, kosten te besparen en daarmee de continuïteit op lange termijn te waarborgen. We monitoren dan ook jaarlijks de voortgang. Meer transparantie over de pres taties, beleid en doelstellingen op sociaal en ecologisch gebied zijn dan belangrijk. Daar valt bij veel bedrijven nog een slag te slaan. het recente Volkswagengate Made in Germany dat stond voor degelijke producten in de richting van Manipulated in Germany zal duwen of dat de imagoschade beperkt blijft. We gaan niet alleen op de koffie als we ergens ontevreden over zijn Een bedrijf als Sligro is een goed voorbeeld van een bedrijf dat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in haar bedrijfsvoering en cultuur heeft geïnte greerd en hier duidelijk en transparant over communiceert. En dat duurzaamheid big business is, bewijst het succes van haar biologische en fairtrade assortiment dat onder de naam eerlijk & heerlijk in 2014 al 160 miljoen omzet opleverde. Wat ziet u in de glazen wereldbol? Het is natuurlijk altijd lastig om iets over de toekomst te zeggen. Ik vrees dat geopolitieke kwesties niet snel kunnen worden opgelost. En wat het economische en politieke effect is van de stromen vluchte lingen naar Europa is ook niet te voorspellen. In ieder geval is het op zijn zachtst gezegd een uitdaging voor de Europese solidariteit en besluitvaardigheid. Overigens is het beter me te beperken tot een vooruitzicht voor onze portefeuille. Wij kijken daar met optimisme naar en rekenen voor 2016 op een dubbelcijferige stijging van de operationele winst voor afschrijvingen. En op een flinke stijging van dividendinkomsten, want onze nieuwe aanwinsten betalen een mooi dividend, in tegenstelling tot de drie verkochte bedrijven die helemaal geen winst uitkeerden. Na de mutaties van dit jaar bestaat Midlin uit een mandje met sterke, wendbare bedrijven met goede vooruitzichten. Zij zijn realistisch optimistisch over de toekomst en besteden veel aandacht aan innovatie en internationale expansie. Geholpen door een lage rente en lage eurokoers moet hun winst zelfs bij lastige marktomstandigheden kunnen groeien. Daartegenover staat dat de economische vooruitzichten voor Europa goed zijn. Duitsland is niet langer de enige motor van de Europese economie, ook Spanje, Italië en Frankrijk dragen er hun steentje aan bij. Wel valt nog te bezien of na de eerdere schan dalen bij Imtech en Deutsche Bank, 15

16 Teslin Capital Management BV ( Teslin ) investeert met een langetermijnvisie in kleine en middelgrote beursgenoteerde bedrijven in Nederland en andere Europese landen. Met ruim 25 jaar ervaring in deze investeringscategorie zijn wij een van de meest vooraanstaande small cap specialisten in Nederland. 16

17 Teslin is volledig onafhankelijk. Onze drie aandelenfondsen Darlin NV, Todlin NV en Midlin NV nemen aanzienlijke belangen in een select aantal goed geleide ondernemingen met een sterke balans. Wij beheren de fondsen met een professioneel team van ervaren deskundigen met verschillende achtergronden. Ieder draagt vanuit de eigen specifieke expertise en ervaring bij aan een integrale visie op de investeringen. Een belangrijk onderdeel van de visie is dat onze fondsmanagers zich altijd opstellen als betrokken langetermijnaandeelhouders. Zij denken actief mee met het bestuur van de bedrijven waarin wij investeren, stellen vragen en sporen zo nodig aan tot actie. Daarbij is het doel altijd het zeker stellen of verbeteren van verantwoorde waardecreatie. Corporate governance en fatsoenlijk ondernemen zijn ijzeren criteria in het beoordelen van ondernemingen. Wij vertrouwen op de kracht van onafhankelijke, eigen analyses en constructieve persoonlijke relaties met het bestuur van de bedrijven in onze portefeuilles. En die relatie hebben wij ook met onze investeerders. Ook met hen communiceren wij frequent, open en transparant. Niet alleen het goede, maar ook het minder goede of zelfs slechte nieuws wordt gemeld en toegelicht. Dat deze opstelling gewaardeerd wordt, blijkt uit de goed bezochte jaarvergaderingen en bedrijfsbezoeken die wij regelmatig organiseren. Wij hebben onze investeringen ondergebracht in drie fondsen: Darlin neemt participaties van ten minste 5% in Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen met een beurswaarde van 100 miljoen tot 400 miljoen op het eerste moment van investeren (small caps). Todlin neemt belangen van ten minste 5% in Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen met een beurswaarde tot 100 miljoen op het eerste moment van investeren (micro en small caps). Midlin belegt in Nederlandse, Duitse en andere Europese beurs genoteerde ondernemingen met een marktkapitalisatie van gemiddeld 500 miljoen (small en mid caps). Anders dan bij Darlin en Todlin neemt Midlin ook kleinere belangen. Daarnaast beheren wij nog een mandaat en Beleggingsmaatschappij Rhoon, Pendrecht en Cortgene BV, die belegt in landelijk onroerend goed. De aandelen van Teslin worden gehouden door de directie en een participatiemaatschappij. Alle fondsmanagers en/of hun families hebben een belangrijk deel van hun vermogen in onze fondsen geïnvesteerd. Teslin heeft als beheerder van fondsen een vergunning, als bedoeld in artikel 2:65 van de Wet op het financieel toezicht, van de Autoriteit Financiële Markten. Op onze website leest u meer over onze filosofie. 17

18 Het investeringsteam De investeringsfondsen van Teslin worden beheerd door ervaren fondsmanagers, die bij de analyse van de bedrijven worden ondersteund door een team van analisten. Ieder draagt vanuit zijn expertise en achtergrond bij aan een integrale visie op de bedrijven in onze fondsen. Frederik van Beuningen (1949) heeft economie gestudeerd. Na een loopbaan in de transport sector was hij zes jaar werkzaam in het directieteam van een participatiemaatschappij. Hij was in 2003 lid van de Commissie Tabaksblat, die de Nederlandse Corporate Governance Code voor beursfondsen opstelde. Jarenlang was Frederik lid van het dagelijks bestuur van Eumedion, de organisatie die de belangen van institutionele beleggers op het gebied van corporate governance behartigt. Frederik is fondsmanager van Darlin. Maarten Hartog (1973) heeft zowel civiel als bedrijfsrecht gestudeerd in Leiden. Hij heeft zes jaar als advocaat in een ondernemingsrechtpraktijk gewerkt. Maarten is lid van de juridische commissie van Eumedion. Tevens staat hij als compliance professional geregistreerd bij het Dutch Securities Institute. Maarten is fondsmanager van Todlin. 18

19 Rombout Houben (1971) is afgestudeerd als bedrijfskundige. Na een loopbaan als aandelenanalist bij Robeco is hij in de periode als senior portefeuillemanager verantwoordelijk geweest voor het fonds Robeco European Midcap Equities. Rombout is lid van de beleggingscommissie van Eumedion. Rombout is fondsmanager van Midlin. Jan-Jaap Bongers (1980) studeerde bedrijfskunde in Rotterdam. Jan-Jaap was voorheen werkzaam bij ING Bank, de laatste jaren als director Structured Acquisition Finance, waar hij verantwoordelijk was voor de financiering van Private Equity transacties. Sinds augustus 2015 is hij werkzaam bij Teslin als fondsmanager van zowel Darlin als Todlin. Hein van Beuningen (1970) heeft rechten gestudeerd in Leiden. Hein was voorheen werkzaam bij Strategy& (voorheen Booz & Company) als partner en strategieconsultant in de Consumer Retail en Financial Services Practice. Hij was tot mei 2015 lid van de Raad van Commissarissen van Teslin. Op 31 augustus 2015 is hij toegetreden tot de directie van Teslin. Aleid Kruize (1958) heeft zowel notarieel als fiscaal recht gestudeerd. Zij was ruim acht jaar als adviseur werkzaam in een internationale belastingadviespraktijk. Zij is onder andere commissaris geweest bij een participatiemaatschappij en een vermogensbeheerder. Sinds 2007 is zij bestuurslid van de Dutch Fund and Asset Management Association ( DUFAS ), de belangenvereniging van in Nederland werkzame vermogensbeheerders en beleggingsinstellingen. Onze website biedt meer informatie over het i nvesteringsteam. 19

20 ONZE INVESTERINGSFILOSOFIE Het begint met de juiste keuze Goede investeringen vinden, daar gaat het om. Teslin investeert met een langetermijnvisie in kleine en middelgrote beursgenoteerde bedrijven in Europa. We participeren niet in veel bedrijven, maar houden geconcentreerde portefeuilles aan. Bij het zoeken naar geschikte bedrijven voor de portefeuilles van onze fondsen gaan we zorgvuldig te werk en zijn we selectief. Natuurlijk bestuderen we nauwgezet de cijfers van potentiële kandidaten voor onze fondsen, maar de beslissing om in een bedrijf te participeren nemen we op veel bredere gronden. We volgen niet alleen de ontwikkelingen in de sectoren en regio s die ons interesseren, we bezoeken ook beurzen en bedrijven in de branche. Zo krijgen we een beter beeld van de markt waarin een bedrijf opereert en van de kansen en bedreigingen. Bovendien biedt 20

21 het ons de gelegenheid om te praten met de concurrent, een leverancier of een klant. De historie van een bedrijf is interessant, maar de plannen voor de komende jaren en de samenstelling van het bestuur vinden wij belangrijker. Wij houden van bedrijven waar de oorspronkelijke ondernemersfamilie nog bij betrokken is. Wij investeren in goed geleide bedrijven die niet alleen waarde creëren voor de aandeelhouders, maar voor alle stakeholders die bij het bedrijf betrokken zijn. Bedrijven met een krachtig en betrouwbaar bestuur dat meer ondernemer dan beheerder is, een sterke marktpositie, een overtuigende strategie en een goede groei van omzet, winst, kasstroom en dividend. We beoordelen waardecreatie op de capaciteit van een onderneming om duurzaam cashflow en bovengemiddelde rendementen op geïnvesteerd vermogen te genereren. Jaarlijks analyseren we een groot aantal beursgenoteerde bedrijven. Slechts enkele komen in een van onze portefeuilles. Betrokken aandeelhouderschap Wij streven naar een constructieve relatie met de bestuurders en commissarissen van de bedrijven waarin we investeren en denken met hen mee. Als mede-eigenaar maken we actief gebruik van de rechten die de wet ons biedt. Ons stemrecht bijvoorbeeld zien we niet alleen als een recht. Het is onze plicht om er gebruik van te maken. Zaken als benoemingen, beloningen en de verdeling van de winst hebben onze bijzondere aandacht. Het aanstellen van commissarissen is belangrijk, omdat zij mede de belangen van de aandeelhouders behartigen en sterk genoeg moeten zijn om toezicht te houden op het bestuur. Benoemingen in het bestuur zijn van belang omdat het vertrouwen in de kwaliteit van het management een belangrijk criterium is in onze investeringsbeslissing. Bij het beoordelen van beloningspakketten kijken we meer naar de methodiek en instrumenten dan naar de hoogte ervan. Wij vinden dat ze aan moeten sluiten bij wat maatschappelijk verantwoord is en een langetermijnbeleid moeten ondersteunen. We spreken ons ook altijd uit over het dividendbeleid, omdat we als medeeigenaren daarmee de directie een nieuw mandaat geven om een deel van de winst te herinvesteren in toekomstige groei. We willen niet op de stoel van de directie gaan zitten, maar als er bijvoorbeeld sprake is van belangrijke wijzigingen in de bedrijfsstrategie spreken wij ons wel vaak uit over de (on)wenselijkheid hiervan. In uitzonderingsgevallen nemen wij zelf al dan niet met andere grootaandeelhouders samen het initiatief om belangrijke vragen over de strategie aan de orde te stellen. Doordat we een langetermijnvisie hebben en een constructieve relatie met de directies nastreven, stuit dit zelden op weerstand. Integendeel, meestal wordt onze kennis en betrokkenheid op prijs gesteld. Teslin investeert na uitgebreide research in een select aantal kleine en middelgrote bedrijven, die waarde creëren voor aandeelhouders en fatsoenlijk omgaan met personeel, klanten, leveranciers, omgeving en eigenaren. Als betrokken aandeelhouder gericht op de lange termijn, gebruiken we onze aandeelhoudersrechten in de overtuiging dat dit bijdraagt aan het succes van de onderneming. 21

22 Beursparticipaties in ambitieuze bedrijven Midlin belegt in kleine, ambitieuze, beursgenoteerde ondernemingen (small en mid caps). De focus ligt op Nederland en Duitsland. Het fonds is in 2006 opgericht. Midlin stelt zich ten doel een goed rendement (koersresultaat en dividendinkomsten) te behalen voor haar investeerders. Midlin keert, indien mogelijk, dividend uit aan de investeerders. Midlin is een (semi) open-end beleggingsfonds, wat betekent dat investeerders wekelijks kunnen toe- en uittreden. Midlin wordt beheerd volgens de investeringsfilosofie van Teslin. Dit betekent dat Midlin een betrokken aandeelhouder is in waardecreërende en fatsoenlijke bedrijven gericht op de lange termijn. De portefeuille bestaat uit tien tot twintig bedrijven, voldoende om de voordelen van risicospreiding en focus te verenigen. In de portefeuille streven wij naar een evenwichtige verdeling over verschillende bedrijven en bedrijfstakken. Midlin kan 5%-belangen in bedrijven nemen, maar dat is geen vereiste. Wij geven doorgaans aan elk van de beleggingen een gelijk gewicht in de portefeuille. Wanneer (irrationele) koersbewegingen van de participaties op de beurs kansen bieden op extra rendement, proberen wij daarvan door gerichte aan- of verkopen te profiteren. Bij beleggingen buiten Nederland kiezen wij bij voorkeur voor Duitsland. De grote Duitse beurs Landenverdeling Duitsland 52% Nederland 38% België 7% Kas & overigen 3% 22

23 biedt een waardevolle verrijking van de investeringsmogelijkheden, bijvoorbeeld in duurzame ondernemingen. Ook in Duitsland stellen wij ons op als een betrokken aandeelhouder gericht op de lange termijn en zijn wij in gesprek met de directies van de bedrijven waarin we beleggen. Rombout Houben (1971) is de fondsmanager van Midlin. Hij heeft meer dan vijftien jaar ervaring met beleggingen in Europese small en mid caps. Rombout profiteert van de ervaring en kunde van Teslins investeringsteam met betrekking tot betrokken langetermijnaandeelhouderschap. Een onafhankelijke Raad van Commissarissen houdt toezicht op het gevoerde beleid van Midlin. Midlin maakt hooguit tijdelijk gebruik van een effectenkrediet tot een maximum van 10% van de fondsomvang. Wij verhogen het rendement en risico van de portefeuille niet kunstmatig door te beleggen met geleend geld (financiële hefboom). Afhankelijk van de marktvisie van de fondsbeheerder en de investeringsmogelijkheden kan besloten worden om (tijdelijk) een belangrijk deel van de portefeuille in liquide middelen aan te houden. Midlin belegt in kleine, ambitieuze bedrijven, met een focus op Nederland en Duitsland, als betrokken langetermijnaandeelhouder. De ervaren fondsmanager selecteert waardecreërende, fatsoenlijke bedrijven. Investeerders in Midlin kunnen wekelijks toe- en uittreden. 23

24 Investeren in Midlin Midlin is open voor investeerders die geloven dat een langetermijnbelegging in goed geleide, innovatieve bedrijven de beste kansen biedt op een goed beleggingsresultaat. De aandeelhouders van Midlin zijn doorgaans zelf ondernemer (geweest) en waarderen de open en ondernemende cultuur van de beheerorganisatie. De aandeelhoudersvergadering van Midlin wordt druk bezocht, evenals de voor investeerders georganiseerde bezoeken aan bedrijven waarin wordt belegd. Verhandelbaarheid Midlin is een open-end fonds waarin investeerders wekelijks kunnen toe- en uittreden tegen de intrinsieke waarde met opslag. De opslag bedraagt 1,5% bij toetreden. Hiervan komt 0,5% ten gunste van Midlin ter dekking van transactiekosten en 1% ten gunste van de beheerder. Bij uittreden bedraagt de afslag 0,5% ter dekking van transactiekosten. Agenda Op dinsdag 9 februari 2016 houdt Midlin haar aandeelhoudersvergadering, waarin de fondsmanager verantwoording aflegt over het gevoerde beheer en de samenstelling van de portefeuille. Ook in 2016 organiseren wij weer een bedrijfsbezoek. Voor deze gewoonlijk goed bezochte bijeenkomsten nodigen wij onze investeerders persoonlijk uit. Kosten De jaarlijkse managementvergoeding van Midlin bedraagt 1,2% plus een performance fee bij goede resultaten. De performance fee kent een jaarlijkse hurdle van 5% en een eeuwigdurende high watermark. Een uitgebreid overzicht van de kosten is opgenomen in het prospectus en in (de toelichting op) het jaarverslag, die beide te vinden zijn op Deelname Inschrijfformulieren zijn telefonisch aan te vragen of te downloaden van Ook de formulieren voor een vervolginschrijving vindt u op onze website. Wilt u uitschrijven, neem dan contact op met Ben-Kees Eeltink. Op onze website is uitgebreide informatie opgenomen over het fonds, zoals het prospectus, jaarverslagen en de maande lijkse factsheet. Verder staan daar achter gronden vermeld over de beleggingen. Meer informatie over Midlin of beleggen in Midlin is te verkrijgen bij Teslin op telefoonnummer Ben-Kees Eeltink en onze andere medewerkers staan belangstellenden graag persoonlijk te woord. 24

25 Portefeuille Een overzicht van de bedrijven waarin we investeren, hun prestaties in het afgelopen jaar, de omstandigheden waarin ze opereren en onze verwachtingen voor de toekomst. Kijk voor meer informatie op onze website 25

26 BRUNEL INTERNATIONAL NV MOOIE PROJECTEN LEUKE ERVARINGEN Sommige bedrijven hebben tijdelijk iemand nodig die iets kan wat hun eigen medewerkers niet kunnen. En sommige hoogopgeleide specialisten werken liever aan uitdagende opdrachten voor verschillende klanten dan voor één baas. Of zijn gewoon liever eigen baas. Die ondernemende whizzkids zijn voor bedrijven moeilijk te vinden. Brunel kan dat wel. Het heeft er in de database. Zij voelen zich thuis bij de detacheerder, want die biedt hen waar ze blij van worden: mooie projecten, verdere ontwikkeling van hun kennis en een goed salaris. Brunellers in topsegment Brunel vierde afgelopen jaar over de hele wereld feest met de Volvo Ocean Race. Duur feestje, maar het past wel bij het DNA van de detacheerder van wereldformaat. Vanwege de identieke boten draait de zeilwedstrijd namelijk niet om de boot, maar om 26

27 de mensen die hem varen. Individuele kwaliteiten gecombineerd met leiderschap en teamwork maken het verschil. Dat is wat Brunel haar klanten biedt. Topspelers voor specifieke klussen in de industrie, olie- en gassector, IT en financiële sector. Met ruim honderd kantoren in veertig landen zitten ze altijd bij de klant in de buurt. vallen ze belastingtechnisch en hoe zit het met de verzekeringen, visa en werkvergunningen? Wie zelf door de bomen het bos niet meer ziet, besteedt de hele rompslomp uit aan Brunel. Deze onderneming heeft de kennis en ervaring al vele jaren in huis en is op dat gebied moeilijk in te halen door potentiële concurrenten. Flexibilisering en schaarste op arbeidsmarkt De helft van de omzet komt van de olie- en gasindustrie. Die sector is natuurlijk geraakt door de gedaalde olieprijs, die in korte tijd halveerde en nog steeds laag is. Dat beïnvloedt de winstgevendheid. Wij rekenen niet op een flinke stijging van de olieprijs in Brunel ook niet. Maar daartegenover staan genoeg positieve ontwikkelingen. In Nederland groeide Brunel, in Duitsland lijkt het management probleem nu opgelost en loopt nieuw, jong talent rond. De flexibilisering van de arbeidsmarkt in Nederland zet onverminderd door en in Duitsland waar nu nog relatief weinig gebruik gemaakt wordt van flexibele vakkrachten is nog veel te halen. Daarbij komt dat door de combinatie van vergrijzing en toenemende technologische complexiteit het tekort aan hoogopgeleide (technische) specialisten toeneemt. Meer bureaucratie is fijn Niemand houdt van meer wet- en regelgeving. De grote olie- en gasboeren ook niet, maar voor Brunel zijn de strengere compliance eisen in deze sector leuk. Wie ontvangt waar inkomen, onder welk land Groter deel van de taart Brunel zet in op vergroten van marktaandeel. Goed idee, zelfs als de taart in de olie- en gasindustrie kleiner wordt. Focus op commercie die ondersteund wordt door state-of-the-art IT-systemen moet tot excellente service en veel snelheid leiden. Brunel investeerde de afgelopen jaren fors in haar systemen en commerciële staf. Ook voor aandeelhouders is er een groter deel van de taart. Want Brunel verhoogde de dividend pay-out. Dat kan ook makkelijk, want ze rollen in de cash. Er wordt nu minimaal 0,70 per aandeel en maximaal 100% van de winst uitgekeerd. Dat klinkt als muziek in onze oren. Trends die Brunel in de kaart spelen of in de wielen rijden Flexibilisering van de arbeidsmarkt Schaarste hoogopgeleide specialisten Toenemende wet- en regelgeving in olie- en gassector Lage olieprijs Euro s in mln 2015* Beurswaarde 757** Omzet EBITDA Nettowinst Dividend Aantal medewerkers Waarvan gedetacheerd * schatting / ** per 30 september

28 CENTROTEC SUSTAINABLE AG KLIMAATVERANDERING... MAAR DAN TEN GOEDE Nederlanders kunnen het eindeloos over het weer hebben, maar hoe vaak zijn we nu eigenlijk buiten? Wij zijn het overgrote deel van onze tijd binnen. Over het binnenklimaat spreken we echter niet. Terwijl het van belang is voor zowel onze gezondheid als voor het milieu. De temperatuur moet aangenaam zijn, er moet voldoende daglicht zijn en genoeg frisse lucht. En dat allemaal met een minimale belasting van het milieu. Goede isolatie is daarvoor belangrijk, maar dan moet er goed geventileerd, verwarmd en gekoeld worden. CENTROTEC weet er alles van. Lekker weertje Bij een gezond en duurzaam binnenklimaat gaat het niet alleen om verwarmen en ventileren, maar ook om warmte terugwinnen, energie opwekken en besparen, luchtafvoer en warm water rondpompen. CENTROTEC levert moderne technologie, losse 28

29 of geïntegreerde systemen en alles eventueel op afstand met uw mobiel te bedienen. Onder bekende merknamen als Wolf, Ubbink, Brink, Ned Air en centrotherm verkoopt het zijn innovatieve producten in heel Europa. Steeds schoner en groener De wet- en regelgeving met betrekking tot energiezuinig bouwen wordt steeds strenger. Voor woningen gaan de eisen richting energieneutraal. Het percentage van de bouwsom dat aan energietechniek wordt besteed is dan ook steeds hoger. Mooi voor producenten met innovatiekracht zoals CENTROTEC. Ook bestaande woningen worden geüpgraded. De oude, energieslurpende verwarming mag volgens Europese regels niet langer worden vervangen door een nieuwe slurper, maar alleen door een moderne HR-ketel met laag energieverbruik. In Nederland was dat al zo, in de rest van Europa is die maatregel per 1 september 2015 ingegaan. Afgelopen jaar zijn er nog snel heel veel oude ketels gekocht, maar dat zijn dan de laatste. Daarna komen de ketels van CENTROTEC. Wiebelig herstel bouwmarkt De bouwmarkt trekt in een aantal Europese landen voorzichtig aan. Het herstel van de bouw van commercieel vastgoed laat nog op zich wachten, maar in de woningbouw is het al zichtbaar. Zo gaat het in Nederland beter. Maar ook in Duitsland, het belangrijkste afzetland voor CENTROTEC, waar de bouwmarkt ook tijdens de recessiejaren voortkabbelde, ziet het er goed uit. In Frankrijk blijft het modderen, ondanks het feit dat er, na desastreuze regelgeving die de markt op slot zette, weer stimulerende maatregelen zijn genomen voor energiebesparingen op vernieuwing van huizen. Lentekriebels CENTROTEC nam in de lente het Kroatische PROKLIMA over, de lokale marktleider. Het is een klein bedrijf, maar het is een goede stap, want deze specialist in ventilatiesystemen voor commercieel vastgoed biedt CENTROTEC een nieuwe, goedkope productielocatie. En een springplank naar Zuid-Europa. Daar is ook vraag naar energiezuinige systemen en kan CENTROTEC dus ook haar eigen producten afzetten, al zal niet het hele assortiment in de smaak vallen. Als je je verwarming maar twee maanden per jaar aan hebt staan, mag hij niet te veel kosten. Voor de verkoop van goedkopere systemen van iets mindere kwaliteit zijn er wel goede mogelijkheden. Los daarvan vinden wij het in ieder geval ook fijn dat onze specialist in binnenklimaattechniek zo weer invulling geeft aan haar buy & build strategie. Daar zijn ze groot van geworden. Trends die CENTROTEC in de kaart spelen of in de wielen rijden Steeds strengere eisen aan energiezuinig bouwen en verwarmen Meer isolatie vergt ook meer ventilatie Bouwmarkt komt nog niet overal uit de recessie Euro s in mln 2015* Beurswaarde 239** Omzet EBITDA Nettowinst Dividend Aantal medewerkers * schatting / ** per 30 september

30 FAGRON NV DE UITZONDERING IS DE REGEL Als een patiënt precies de juiste dosering en samenstelling van medicinale stoffen krijgt en dan ook nog in de voor hem of haar ideale toedieningsvorm, is de therapietrouw groter en heeft hij minder last van bijwerkingen. Logisch. Maar veel medicijnen zijn niet in de voor de individuele gebruiker ideale vorm te krijgen, ze zijn immers gemaakt voor de gemiddelde patiënt. En die bestaat natuurlijk eigenlijk niet. Dus zit er te veel van dit of te weinig van dat in. Dat kan vooral voor zeer kwetsbare mensen, de oudsten en de piepjongsten onder ons, zeer nadelig zijn. Dan is maatwerk de enige oplossing. Fagron levert het. Het ging uitstekend Fagron levert maatwerkmedicijnen die direct naar de patiënt kunnen. Dan hoeft de apotheker het niet zelf te maken, met al het bijkomende gedoe en regelgeving. Als de apotheek het wel zelf wil, kan 30

31 dat ook, dan levert Fagron de grondstoffen. Wereldwijd groeit de vraag naar maatwerkmedicijnen. Met de vergrijzing in Europa komen er meer patiënten met heel specifieke behoeften. De wettelijke eisen waaraan een apotheek moet voldoen voor zelfbereiding of steriele bereiding worden steeds strenger, dus uitbesteding aan een partij die dat beter en goedkoper kan is aantrekkelijk. Ook ziekenhuisapotheken staan voor de afweging zelf investeren in clean room laboratoria of uitbesteden aan een partij als Fagron. Dit biedt Fagron de komende jaren een gezond groeiperspectief. Achtbaanrit Fagron timmerde flink aan de weg de laatste jaren. Er werd veel aandacht besteed aan innovaties, het machinepark voor steriele bereiding in de Verenigde Staten ( VS ) werd fors uitgebreid en voldoet aan strengere eisen van de Food and Drug Administration ( FDA ) en de uitbestedingstrend bij ziekenhuizen en apotheken zette verder door. In het eerste kwartaal van 2015 kwam Fagron dan ook met werkelijk uitstekende cijfers. In het tweede kwartaal ging het echter flink fout. Zorgverzekeraars in de VS wilden maatwerkmedicijnen niet meer vergoeden omdat de kosten de pan uit rezen. Patiënten moeten aantonen dat er geen standaard alternatief is. En als er wel betaald wordt, dan 35% minder dan voorheen. De afhankelijkheid van Fagron van de VS is echter beperkt en in Europa en Zuid-Amerika blijft het bedrijf goed groeien. Toch leidden de problemen in de VS tot een tegenvallende winst ontwikkeling in Op zich zou dat niet zo n probleem hoeven zijn, ware het niet dat Fagron stevige schulden heeft. En slecht communiceerde. De koers kelderde met circa 50%. Mogelijk afscheid Net na afloop van ons boekjaar steeg de koers weer, nadat geruchten over geïnteresseerde bieders op Fagron bevestigd werden. De interesse is begrijpelijk. Zeker van private equity partijen. Fagron is een goed en sterk bedrijf met mooie vooruitzichten. Als je het van de beurs haalt, kunnen ze meer bijlenen om de groei met overnames te versnellen. De kans dat we slechts gedeeltelijk meeprofiteren van koersherstel is aanwezig. Mocht de delisting niet doorgaan, dan houden wij vertrouwen in een gezamenlijke, mooie toekomst. Komt er wel een bod, dan kunnen we alleen nog strijden voor een nette prijs. En dat doen we. Trends die Fagron in de kaart spelen of in de wielen rijden nl.fagron.com/nl Vraag naar maatwerkmedicatie groeit wereldwijd Uitbestedingstrend magistrale bereiding door strengere eisen Vergoedingen verzekeraars maatwerkmedicijnen VS onder druk Euro s in mln 2015* Beurswaarde 546** Omzet EBITDA Nettowinst Dividend Aantal medewerkers * schatting / ** per 30 september

32 FIRST SENSOR AG DINGEN PRATEN MET DINGEN DANKZIJ SLIMME SENSOREN Digitalisering is al lang niet meer iets dat alleen de industrie verandert, het beïnvloedt ook ons dagelijks leven. Steeds meer apparaten en machines kunnen zelf beslissingen nemen op grond van informatie die ze aan elkaar doorgeven. Die informatie komt van slimme sensoren. Zij zien dat er opeens een voetganger voor je auto staat en zorgen dat hij direct afremt. Of sturen het onbemande karretje in het distributiecentrum naar het pakje dat het moet ophalen. En de beademingsapparatuur in het ziekenhuis weet dat een patiënt extra of juist minder hulp nodig heeft omdat een sensor meet hoeveel zuurstof hij zelf inademt. 32

33 Scherp opletten First Sensor maakt die uiterst hoogwaardige optische, stralings- en druksensoren. Deze voldoen aan de hoogste eisen en dat is natuurlijk soms letterlijk van levensbelang. Het bedrijf laat sinds wij anderhalf jaar geleden instapten een mooie groei van omzet en winst zien. Het is nu ook meer focus gaan aanbrengen in het assortiment door keuzes te maken voor specifieke nichemarkten met een hoog groeiprofiel in de drie divisies: medisch, industrieel en mobiliteit. Er is ook veel geïnvesteerd in de professionalisering van de organisatie. Ze maken nog steeds mooie dingen, maar letten daarbij beter op de commercie en op de productiesynergie. Zonder handen! Bij mobiliteit gaat het dan om veiligheid en comfort in de steeds meer zelfrijdende auto. Uiteindelijk kun je achterin gaan zitten en chauffeert de auto zelf. Google Cars kunnen dat bijvoorbeeld al, First Sensor leverde hiervoor sensoren. Die zitten ook in de adaptive cruise control van nieuwe gewone auto s en zorgen ervoor dat de snelheid automatisch wordt aangepast aan de afstand tot de voorligger. Ook handig in files. Een andere sensor waarschuwt voor voertuigen in de dode hoek of rekent uit hoe je auto in de parkeerplaats past, zet hem in zijn achteruit en parkeert hem zonder dat je zelfs maar over je schouder hoeft te kijken. Snuiven, kijken en horen Ook in de industrie doen machines, apparaten of hele productielijnen steeds meer zelf. Daarvoor zijn ook hoogwaardige sensoren nodig. Sensoren zorgen voor het scannen van bagage, snuiven rond om te controleren of er gas vrijkomt in een ruimte, luisteren of ze iets ongewoons horen en meten volume, hoogte- en drukniveaus. In de medische wereld zorgen ze voor een goede werking van onder andere dialyseapparatuur, anesthesieapparatuur, CT- en PET-scanners. Op naar de top First Sensor draait goed en de vooruitzichten zijn dat ook. Het heeft een sterk management en profiteert met zijn producten van belangrijke trends als medische technologie, Internet of Things en de zelfrijdende auto. De extra winst die het maakt door de dubbelcijferige groei wordt geïnvesteerd in verdere professionalisering van HR, onderzoek & ontwikkeling en het management van de productie locaties. Goede stap was daarnaast het aantrekken van een nieuwe CFO die ook meer aandacht van beleggers moet gaan trekken. In 2019 wil First Sensor tot de top drie spelers in haar nichesegmenten behoren. Trends die First Sensor in de kaart spelen of in de wielen rijden Internet of Things Zelfrijdende auto Consolidatie in de sector Euro s in mln 2015* Beurswaarde 115** Omzet EBITDA Nettowinst Dividend Aantal medewerkers * schatting / ** per 30 september

34 GERRESHEIMER AG VEILIG EN MAKKELIJK SLIKKEN EN SPUITEN De sluiting van een potje pillen moet ervoor zorgen dat kinderen het niet makkelijk open kunnen maken, maar dat betekent dat volwassenen met weinig kracht in hun handen het vaak ook niet kunnen. Gerresheimer ontwikkelde een duw-en-draaidop waarop vier uitstekende blokjes zitten. Daar kan je een pen of tafelrand tussen duwen en het potje zo openschroeven. Het is een van de vele voorbeelden van de innovatieve medicijnverpakkingen van deze wereldwijde speler in de gezondheidsindustrie. Het maakt alle soorten en maten plastic en glazen potjes, flesjes, injectienaalden en ampullen. Altijd gebruiksvriendelijk en veilig. Moeiteloos toedienen Als je je medicatie simpel, pijnloos en precies kunt toedienen, is dat niet alleen prettig, het is ook veiliger en de therapietrouw is groter. Medicijngebruik neemt wereldwijd toe. In de westerse wereld vanwege de vergrijzing en in de rest van de wereld omdat meer mensen het kunnen betalen. Vooral welvaartziektes als luchtwegallergieën en diabetes treffen honderden miljoenen mensen. Die patiënten krijgen hun medicatie via inhalators en insulinepennen, niet toevallig de best lopende producten van Gerresheimer. Ze worden gemaakt in veertig fabrieken in Europa, Noord- en 34

35 Zuid Amerika en Azië en verkocht aan alle grote farmaceuten. Sommigen krijgen zelfs een eigen productielijn. Dure, strenge eisen Medicijnverpakkingen moeten net als medicijnen aan hoge wettelijke eisen voldoen. Het lijkt wel of ze ieder jaar strenger worden. Gerresheimer investeert veel in haar machinepark om aan een continu hoge kwaliteit en productiviteit te kunnen voldoen. Afgelopen jaar werd in de VS het machine park in een fabriek volledig vervangen. Duur, maar het goede nieuws is wel dat de fabrieken nu hogere kwaliteit leveren met minder mensen. Boven dien zijn ze nu hetzelfde als die in Europa, wat operationele voordelen heeft. En concurrentievoordelen, want spelers die te klein zijn om grote investeringen te doen kunnen niet meer meespelen. Stevige aankoop Een grote stap werd ook gezet door de aankoop van het Amerikaanse Centor, specialist in plastic pillen flesjes. In Amerika worden recepten uitgevoerd volgens een schud-en-tel systeem. Pillen worden in bulk aangeleverd. Een robot stopt het exacte aantal voorgeschreven pillen per patiënt in een containertje. Die zijn van Centor en de robots zijn helemaal ingesteld op die verpakking. Zie daar als concurrent nog maar eens een voet tussen de deur te krijgen. De financiële ratio van de overname is aantrekkelijk, mede door de lage rente op de extra leningen die Gerresheimer ervoor aantrok. De overname draagt direct bij aan de winst. Er is weinig synergie met bestaande Amerikaanse activiteiten, want Centor verkoopt direct aan apothekers in plaats van aan medicijnproducenten. Hoge verwachtingen De verkoop van de glasblazerijen in de VS en Italië aan het Amerikaanse Corning zal ook bijdragen aan de gezondheid van Gerresheimer. Ze leverden vooral glazen buizen voor de eigen fabrieken. Het was wel een winstgevende activiteit, maar zeer kapitaalintensief. Gerresheimer koopt de buizen voortaan bij de nieuwe eigenaar. De cashflow en de winstverwachting zijn verhoogd. Het is een mooi bedrijf met een sterk management. Het wordt misschien alleen een beetje duur. Trends die Gerresheimer in de kaart spelen of in de wielen rijden Medicijngebruik neemt wereldwijd toe Gebruikersvriendelijke verpakkingen van medicijnen vergroten therapietrouw Hoge toetredingsdrempel door regelgeving en kapitaalintensiviteit Strenge toezichthouders kunnen productie klanten Gerresheimer stilleggen Euro s in mln 2015* Beurswaarde 2.045** Omzet EBITDA Nettowinst Dividend Aantal medewerkers * schatting / ** per 30 september 2015 Gerresheimer heeft een gebroken boekjaar dat loopt tot en met 30 november. 35

36 JENOPTIK AG DE STILLE KRACHT VAN LICHT We weten allemaal hoe belangrijk licht is. Zonder licht groeit er niks. Maar licht speelt ook een rol in de voortschrijdende medische, metrologische en communicatietechnologie. Als je licht omzet in elektroden of andersom, kun je bijvoorbeeld in een oogwenk complexe verkeersbewegingen van vele voertuigen opnemen en de data verwerken. Of piepkleine oneffenheden opmerken in motoren voordat ze problemen opleveren. En onzichtbare gaatjes boren in plastic of glas zonder het ook maar even aan te raken. Jenoptik levert de hoogwaardige optische toepassingen en laserapparaten die ervoor nodig zijn. Precisiewerk Precisiewerk en foutloze verwerking van grote hoeveelheden data, ook onder zware omstandigheden, daarvoor moet je bij Jenoptik zijn. Al sinds het nog Carl Zeiss heette weet het alles van het gebruik van licht. De combinatie van optische lenzen en lasers van deze specialist zijn van de hoogste kwaliteit en dat bezorgde Jenoptik een vooraanstaande plaats in de wereld van de opto-elektronica. Die wereld is 36

37 groot en groeit want fotonica speelt een belangrijke rol in vrijwel iedere industrie. Zo zit het in medische apparatuur, halfgeleidermachines en machines voor de productie van auto-onderdelen. Goed uitkijken In de westerse wereld staat verkeersveiligheid al lang hoog op de agenda. Door de inzet van flits palen en trajectcontrolesystemen proberen overheden automobilisten in het gareel te houden en het aantal verkeersslachtoffers naar beneden te brengen. Dat laatste is behoorlijk gelukt. Bijkomend voordeel is dat de investeringen zich doorgaans snel terugverdienen. Bij Jenoptik kan de overheid de flitsers in een keer afrekenen of kiezen om te betalen met een vast bedrag per overtreding. In dat geval drukt de aanschaf niet op de begroting van de overheid. Een propositie die wereldwijd aanslaat. Gründlichkeit Jenoptik is actief in verschillende industrieën en sectoren en heeft een zeer divers activiteitenpakket. Zoveel dat het bedrijf daar best nog wat meer focus in aan kan brengen. Dan kunnen de schaarse middelen aan de meest interessante producten besteed worden. Onder de naam from good to great is het bezig met een herstructurering. De strategische focus ligt op innovatie en internationalisatie. Met daarbij veel aandacht voor de verkoopkant en de kosten en baten van producten. Dat gaat met Duitse Gründlichkeit, dus weloverwogen maar niet heel snel. Kleine overnames helpen bij de internationalisatie van het bedrijf en het focussen op de aantrekkelijkste divisies. Op termijn houden we rekening met het afstoten van de minder renderende defensietak. Een move die we zouden toejuichen. Milieu-defensie Ook op het gebied van milieu is precisie essentieel. Wereldwijd worden de emissie-eisen voor auto s aangescherpt. Dat betekent dat moderne motoren een hoger kwaliteitsniveau moeten hebben. De optische inspectiemachines van Jenoptik inspec teren motorblok en motoronderdelen op oneffenheden die het brandstofverbruik negatief beïnvloeden. Ook efficiënt zijn de nieuw ontwikkelde hybride elektri citeitsgeneratoren. Hoewel ontwikkeld voor defensietaken worden deze nu ook erg succesvol verkocht aan locomotievenbouwers. Wel zo efficiënt om goedlopende producten uit de ene markt ook in een andere te verkopen. Trends die Jenoptik in de kaart spelen of in de wielen rijden Verkeersveiligheid wereldwijd van groter belang Emissie-eisen auto s steeds strenger Bezuinigingen op defensie maar......taboe op verhoging defensie-uitgaven minder Euro s in mln 2015* Beurswaarde 723** Omzet EBITDA Nettowinst Dividend Aantal medewerkers * schatting / ** per 30 september

38 LUCAS BOLS NV PROOST! OP UW GEZONDHEID Zin in een romige, fruitige cocktail? Maak een Lassi come home met een mix van Bols Natural Yoghurt en Bols Mango likeur en voeg verse stukjes mango toe. Wil je een speciaal toetje maken? Spuit er dan een laagje likeurschuim op uit een speciale fles van Bols Foam. Liever een ouderwets neutje? Probeer dan het opnieuw geïntroduceerde Bols Genever-recept uit Over de hele wereld weten bartenders hoe ze hippe, nieuwe of juist vertrouwde traditionele cocktails met de dranken van Lucas Bols kunnen maken. Het oudste gedistilleerd merk ter wereld gaat met de tijd mee. Lucas Bols is al sinds 1575 aan het destilleren, mixen en shaken en ontwikkelt steeds nieuwe smaken en recepten. De drankjes van Lucas Bols worden via distributiepartners verkocht in 110 landen. Alleen in Nederland en de VS hebben ze eigen verkopers. 38

39 Lucas Bols richt zich buiten Nederland niet direct op de consument, maar op de bartenders. Die kunnen bij de Bols Bartending Academy op ieder niveau een cursus volgen. Van basic bartending tot een masterclass. Goed voor de carrière van de bartender en voor de omzet van Lucas Bols of van de bar, want je kunt ook cursussen in het succesvol managen daarvan krijgen. Internationaal geliefd De groeiende bevolking en verstedelijking in met name opkomende markten leveren een toenemend aantal meerderjarige consumenten. Die drinken ook weleens een drankje. Steeds vaker niet thuis, maar in een bar of club, waarvan er steeds meer openen. Vooral de cocktailscene groeit. Daar is het zaak om telkens nieuwe drankjes te bieden. Dat kan Lucas Bols. Smaken verschillen, dus er is voor iedereen wat, en er is een verschuiving van de verkoop van lokale naar internationale premium merken. Lucas Bols heeft ze allebei, Bols Genever is bijvoorbeeld typisch Nederlands, maar twee derde van de omzet komt inmiddels van de internationale (likeur)merken. Die omzet zal verder groeien, want zeker in opkomende markten als China en India geeft de rijker wordende bovenlaag steeds meer uit aan internationale merkproducten. Geniet met mate Verhoging van de minimumleeftijd voor alcohol of de accijnsheffingen en alcoholreclameverboden zijn zaken die de omzet van Lucas Bols negatief kunnen beïnvloeden. Anderzijds maakt Lucas Bols buiten Nederland geen reclame voor de consument, het richt zich op bars (business to business). Bovendien is verantwoord alcoholgebruik en maatschappelijk verantwoorde communicatie een hoeksteen in zijn beleid. In de relaties met lokale partners en op de Bartenders Academy wordt er veel aandacht aan besteed en in Nederland zit CEO Huub van Doorne in het bestuur van het STIVA (Stichting Verantwoord Alcoholgebruik). Goede koop Lucas Bols heeft in haar lange historie verschillende (buitenlandse) eigenaren gehad. In 2006 kwam het weer in Nederlandse handen door een management buy-out. Voor de eerste notering spraken wij al met het bedrijf. We zagen het potentieel, wachtten nog even af en stapten einde zomer in. Kort daarna kocht familiebedrijf Nolet, als destilleerder van onder meer Ketel 1 jenever en Ketel One wodka geen onbekende in de branche, een belang van meer dan 20%. Dat is natuurlijk een goed teken; een partij uit de eigen sector die geïnteresseerd in je is. De koers ging meteen omhoog. Wij zien een mooie toekomst voor onze nieuwe aanwinst die ook nog eens een mooi dividend belooft. Trends die Lucas Bols in de kaart spelen of in de wielen rijden Groeiende bevolking en verstedelijking Uitgaansmarkt en cocktailscene groeit Lokale merken worden vervangen door internationale premium merken Anti-alcoholregelgeving, accijnzen en heffingen Euro s in mln 2015* Beurswaarde 224** n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Omzet n.b. EBITDA n.b. Nettowinst n.b. Dividend n.b. Aantal medewerkers n.b. n.b. n.b. * schatting / ** per 30 september

40 NV NEDERLANDSCHE APPARATENFABRIEK NEDAP IDENTIFICATIE = INFORMATIE = COMFORT, VEILIGHEID EN EFFICIENCY Iedereen heeft informatie nodig. Waar zijn mijn vrienden? Hebben mijn koeien genoeg gegeten? Heeft mijn passagier een wapen bij zich, of mijn klant onbetaalde spullen in zijn tas? Heeft de uitzendkracht zijn uren correct ingevuld? Is mijn collega al bij mijn cliënt? Hoe meer mensen, dingen, gedrag en gebeurtenissen geïdentificeerd kunnen worden, hoe meer nuttige informatie verkregen wordt die leidt tot meer comfort, veiligheid en meer efficiency. Dat helpt! Nedap is gespecialiseerd in technologie die ertoe doet. Het levert diervriendelijke systemen die alle individuele koeien en varkens monitoren en helpen hun gezondheid goed te houden. En winkelpoortjes die diefstal tegengaan en tegelijkertijd helpen bij voorraadbeheer en personeelsplanning. Of apps die zorgverleners tijdsbesparing opleveren doordat zij de tijdrovende administratie van activiteiten overnemen. Global Nedap Globalisering van handel is ook globalisering van producten en diensten van Nedap. Slimme apps 40

41 worden niet lokaal, maar direct wereldwijd geïntroduceerd. En wereldwijde aansturing van bedrijven als H&M leidt ertoe dat dat concern bij één leverancier al haar toegangspoortjes wil kopen. Nedap besloot ook haar- tot nu toe voornamelijk Noord- Europese speelveld - verder te vergroten. Het levert de H&M-poortjes nu ook in Chili en Indonesië. En ze maken ze niet langer zelf. De aandacht is verlegd van produceren naar het ontwikkelen van producten en diensten en de verkoop ervan. Kort en snel De wereld verandert. Dat deed hij altijd al, maar nieuwe (technologische) ontwikkelingen volgen elkaar steeds sneller op en dat maakt de levensduur van producten steeds korter. Je moet dus kunnen anticiperen en snel reageren om als eerste met nieuwe snufjes te komen. Dat kan Nedap; het investeert flink in innovatie. Daarbij spelen ze bijvoorbeeld goed in op de trend van eenmalige aankopen naar een abonnement. De klant krijgt steeds de beschikbare upgrades en gaat dus ook niet gauw elders shoppen. agri-, retail-, identificatie- en securitysystemen worden identificatietechnologie en een software platform met elkaar gedeeld. Dat biedt kosten- en kennis synergie die Nedap in staat stelt als relatief kleine speler een superieur product te leveren. Erkenning en ontkenning Zeker is dat de concurrentie moordend is. Concentratie op nichemarkten is dan wel zo handig omdat dan sneller een sterke marktpositie bereikt kan worden. Niet alle activiteiten zijn niche. Zo concurreert Nedap met besturingssystemen voor de verlichtingsindustrie met activiteiten van giganten als Philips en Osram. Dat geldt ook voor de fameuze energieomvormer voor particulieren, de PowerRouter. Mooi product, maar de Chinezen kunnen het goedkoper leveren. Wij hebben de noodzaak tot focus aangekaart. Voor wat betreft de PowerRouter vonden wij gehoor, maar voor Light Controls ziet Nedap wel mogelijkheden. Wij denken dat scherpere keuzes tot meer succes kunnen leiden. Simultaan schaken Nedap schaakt met haar tien marktgroepen op veel borden tegelijk. De middelen zijn beperkt, dus er moeten keuzes gemaakt worden in de besteding van geld en aandacht. De outsourcing van productie past daarbij. Er mogen van ons nog wel meer besluiten tot focus genomen worden. In een sterk dynamische wereld is het logisch om je energie te steken in je meest kansrijke productgroepen die onderling de kosten van technologie delen. In de Trends die Nedap in de kaart spelen of in de wielen rijden Globalisering van producten en diensten Productcycli korter, dus innovatie essentieel Verdienmodel gaat van eenmalig naar abonnement Concurrentie in technologie is moordend Euro s in mln 2015* Beurswaarde 192** Omzet EBITDA Nettowinst Dividend Aantal medewerkers * schatting / ** per 30 september

42 SCHALTBAU HOLDING AG INSTAPPEN EN DOORRIJDEN MET OPENBAAR VERVOER Treinen, trams en metro s vervoeren dagelijks miljoenen mensen. En er komen steeds meer mensen bij. Fijn als die ook instappen, want dat is beter voor het milieu en voorkomt files en ongelukken. Om al die passagiers veilig, comfortabel en zuinig te vervoeren zijn allerlei producten nodig. Veilige bus- en treindeuren, noodremmen, systemen die het voltage van de bovenleiding kunnen omzetten, toiletunits en veilige spoorwegovergangen bijvoorbeeld. Schaltbau levert ze. Passagiersstromen managen De verstedelijking vergroot de druk op bereikbaarheid van de stad. Metronetwerken in de wereldsteden worden continu uitgebreid en trekken steeds meer gebruikers. Schaltbau leidt de drukte op de stations in goede banen met haar perronschermen. De deuren van de metro stoppen precies voor de openingen in die schermen. Passagiers zien waar die zich bevinden en kunnen dus sneller instappen. Bovendien kunnen ze niet op het spoor vallen, omdat dat is afgeschermd. Het is slechts een van de vele innovatieve producten van Schaltbau. 42

43 Investeringen infrastructuur Het Duitse Schaltbau richtte zich oorspronkelijk op haar moederland, maar anno nu komt de omzet voor minder dan de helft daar vandaan. De rest komt uit andere Europese landen en er zijn concrete groeikansen in de Amerikaanse busmarkt, de Chinese treinmarkt en het metronetwerk in wereldsteden. Investeringen in infrastructuur nemen wereldwijd toe, ondanks het feit dat opdrachtgevers voornamelijk overheden niet altijd veel geld hebben. Voor sommige landen is het overigens juist een reden om te investeren, als stimuleringsmiddel voor de economie. Dat komt de klanten van Schaltbau in de transportsector en industrie ten goede. Overnemen en oplappen De groep is onder andere sterk geworden door bedrijven met mooie producten en klanten, die financieel ondermaats presteren, over te nemen. Die worden dan uitstekend opgelapt door het hierin ervaren management van de groep. Bubenzer (indu striële remsystemen), Tiefenbach (rangeer- en signaaltechnologie) en RAWAG (onder andere deuren, opstapjes en bagagerekken) zijn hier goede voorbeelden van. In 2014 nam Schaltbau het Spaanse Alte, Europees marktleider op het gebied van complete toiletmodules, over. Moederbedrijf Albatros ging failliet en Alte had wel een goed orderboek. Klanten vroegen Schaltbau het over te nemen. Consolidatiespel In de klantenwereld is momenteel een consolidatie aan de gang. Iedereen is bang voor de Chinese treinbouwers, die snel terrein winnen. Schaltbau doet als toeleverancier op bescheiden schaal ook mee aan dit spel. Dat bracht het al op de derde plaats in de wereldtop. Daarna komt er heel lang niets en dan een heleboel kleintjes. Die kan Schaltbau overnemen om haar positie verder te verstevigen. Zo kocht het in juli 2015 het winstgevende Italiaanse Spii, dat onderdelen voor de machinistencockpit levert. Innovaties internationaal verkopen Schaltbau voert een innovatie- en internationalisatiestrategie. Dat betekent dat zij relatief veel investeert in productontwikkeling. Dat drukt de winstgevendheid, maar levert een hogere groei op. Door wereldwijd vestigingen te openen, verkoopt zij haar producten internationaal. Steeds vaker wordt ook lokaal geproduceerd omdat de lokale opdrachtgever dat eist. Schaltbau blaast als kleine van de grote spelers een aardig deuntje mee. In 2016 verwacht het de winst flink te kunnen opvoeren, mede dankzij de recente overnames in Spanje en Italië en een investeringsprogramma van Deutsche Bahn. Trends die Schaltbau in de kaart spelen of in de wielen rijden Verstedelijking leidt tot meer vraag naar openbaar vervoer Openbaar vervoer vermindert vervuiling en congestie van wereldsteden Treinenbouwers willen minder leveranciers Deels afhankelijk van overheidsinvesteringen Euro s in mln 2015* Beurswaarde 286** Omzet EBITDA Nettowinst Dividend Aantal medewerkers * schatting / ** per 30 september

44 SLIGRO FOOD GROUP NV WAT ETEN WE VANDAAG? Wat is goed eten? Voor de een is het bitterballen van eendenborst of een Wagyu biefstukje, voor de ander een vegetarische pasta met biologische paddenstoelen en weer een ander kiest voor Hollandse boerenkoolstamppot met worst. Smaken en portemonnees verschillen, maar we worden ons wel steeds bewuster van wat we eten. Lekker is niet genoeg. Het moet ook vers, gezond en steeds vaker duurzaam en zo diervriendelijk mogelijk geproduceerd. We willen een goed verhaal op ons bord voor een redelijke prijs. Dat weet Sligro. Foodwalhallas Sligro richt zich op de etende mens. Met haar foodservicetak van zelfbedienings- en bezorggroothandels bedient zij via bijvoorbeeld de horeca de buitenshuis etende mens en met de supermarktketen EMTÉ het gezin aan de keuken tafel. Met heerlijke en eerlijke producten, vers bereid, van A- of huismerk en ook nog leuk gepresenteerd in aantrekkelijke winkels. Vorig jaar openden de eerste 3.0 versies van de zelfbedieningsgroothandel hun deuren en sindsdien waan je je daar in foodhallen 44

45 à la die hippe, nieuwe foodcourts in Rotterdam of Amsterdam. Nu volgt de introductie EMTÉ 3.0 en speelt ook in die vriendelijke supermarkt voedselbeleving een grotere rol. Druk, druk, druk De drukke consument heeft weinig tijd en behoefte aan flexibiliteit. Dat zien we terug in de groei van online bestellen. Bij de groothandels werd al veel (ook non-food) online besteld en die groei zet door. Sligro speelt daar goed op in door te investeren in haar online platform. Daar krijgen klanten ook de mogelijkheid hun eigen bestellijsten te ontwerpen en in te delen en hun persoonlijk assortiment te beheren. Ook worden maaltijdsuggesties, menu s en recepten aangeboden. Handig voor de luie kok. Slagen maken De slag om online klanten bij supermarkten is in volle gang. Niet alleen worden boodschappen vaker gratis thuisbezorgd in plaats van tegen betaling bij een afhaalpunt, er komen ook extra servicegerichte diensten bij. Maaltijdboxen met seizoensproducten bijvoorbeeld. Voor Sligro s avontuur met de uitsluitend online Superdirect met onbemande afhaalpunten, had de consument echter geen belangstelling. Ze kopen liever bij goede bekenden. Zoals bij EMTÉ. Klanten zijn supertevreden over hun buurtsuper die de ene prijs na de andere binnenhaalt. Qua online loopt EMTÉ echter wat achter, daar kan nog wel wat gewonnen worden. Van Brabant naar Vlaanderen Sligro nam dit jaar CaterTech over. Goeie zet, want dit Zoetermeerse bedrijf is gespecialiseerd in professionele keukeninrichting en -apparatuur. De producten vullen die van Sligro mooi aan en versterken elkaar in veel van de klantsegmenten waarin Sligro actief is. Ook een goed idee is het besluit om de activiteiten naar het zuiden uit te bouwen. In Vlaanderen komen op termijn twee zelfbedieningsvestigingen met bezorgservice. De Nederlandse vestigingen bezorgden al in België, dus Sligro is gewend aan de Belgische smaak en weet wat het doet. Dat weet het eigenlijk altijd wel. Onze nuchtere grootgrutter let goed op de kleintjes, groeide zelfs in tijden waarin consumenten bezuinigen en betaalt ons een mooi dividend. Goed voor onze foodbeleving. Trends die Sligro in de kaart spelen of in de wielen rijden Mensen eten steeds vaker buiten de deur Foodbeleving verandert Sterke (online) concurrentie in supermarktwereld Euro s in mln 2015* Beurswaarde 1.443** Omzet EBITDA Nettowinst Dividend Aantal medewerkers Aantal groothandels Aantal supermarkten * schatting / ** per 30 september

46 TECHNOTRANS AG INDUSTRIEEL CHILLEN Van fysieke inspanning ga je zweten. Machines en apparaten krijgen het er ook warm van en dat is in hun geval niet gezond. Je kunt ze koele lucht toewuiven, maar dat helpt niet altijd. Bij zware arbeid van industriële drukpersen of grote accu s, is waterkoeling efficiënter. Technotrans is er in gespecialiseerd en levert chillers in alle soorten en maten. Die kunnen gecombineerd worden met filtersystemen, want het weet ook alles van zuinig (her)gebruik van andere vloeistoffen. Diversificatie Technotrans richtte zich vroeger geheel op de offset printindustrie. Die floreerde toen nog. Na jaren van bloei werd die sector echter gehalveerd door 46

47 substitutie (elektronische communicatie) en nieuwe technologie. Technotrans schakelde door naar koeling van digitale drukpersen en ging vervolgens zijn kennis van zaken ook breder inzetten. Bij industriële lasers bijvoorbeeld en zware accu s. Plastic printers De offset printmarkt herstelt niet, maar krimpt nu ook niet langer. En de digitale en flexo printmarkt groeit. Flexo printing wordt gebruikt voor het bedrukken en lamineren van flexibele verpakkingen van bijvoorbeeld folie, plastic of bordkarton. Technotrans levert de koelsystemen en de filtersystemen die bijvoorbeeld de inkt scheiden van de verdunner. Die verdunner kan vervolgens hergebruikt worden. Dat vergroot de efficiency van de printers, verlaagt de operationele kosten en bespaart grondstoffen. Koele innovaties Ook lasers moeten het hoofd koel houden, bijvoorbeeld bij het snijden van zware metalen. Die lasersnijders worden in verschillende industrieën gebruikt. De lasers van Trumph worden gekoeld door chillers van Technotrans. Net als scanners voor de medische wereld. Daarnaast maakt Technotrans zuinige en dus ook milieuvriendelijke smeeroliesystemen. Oorspronkelijk voor drukpersen, maar in de staalindustrie, waar het ervoor zorgt dat de metalen platen makkelijker buigen, vindt het ook gretig aftrek. En in de automobielindustrie wordt de Spray.xact nu ook gebruikt, voor de productie van stoelen voor BMW s bijvoorbeeld. Op de weg vinden we overigens steeds meer Technotrans, nu het ook de koeling voor de batterijpakketten van elektrische trams en bussen levert. Groei en bloei Het gaat goed met Technotrans. In de traditionele printindustrie kreeg het een groter deel van de kleinere taart en de omzet in de digitale sector groeit. De strategie, die tot doel heeft om in 2017 twee derde van de omzet uit andere industrieën te halen, is ook succesvol. Inmiddels komt de helft daar vandaan, mede dankzij de innovatieve, nieuwe producten die het ontwikkelt. Het bedrijf is schuldenvrij, betaalt een goed dividend en is op zoek naar een volgende overname. Goed idee, want de vorige twee acquisities zorgden voor een versneld succes in de laserkoelingmarkt. De plannen zijn veelbelovend, daar blijven we graag bij betrokken. Trends die Technotrans in de kaart spelen of in de wielen rijden Waterkoeling effectiever dan luchtkoeling Recycling grondstoffen spaart milieu Digitale en flexo printmarkt groeit Offset printmarkt herstelt niet Euro s in mln 2015* Beurswaarde 104** Omzet EBITDA Nettowinst Dividend Aantal medewerkers * schatting / ** per 30 september

48 ZOOPLUS AG HONDSTROUWE KLANTEN Het aantal eigenaren van huisdieren in Europa groeit. In Nederland heeft ruim de helft van de gezinnen één of meerdere dieren in huis. Die worden steeds meer als volwaardige gezinsleden beschouwd. Ze hebben een bedje, knuffels, spelletjes en soms zelfs een regenjas. De populariteit van YouTube-filmpjes waar honden en katten zich gedragen als mensen is immens. En al die gezelschapsdieren krijgen ook goed te eten. Bij zooplus kunnen de baasjes kiezen uit ruim producten voor de verzorging en het amusement van hun lievelingen. Geen gesjouw Verandering van spijs doet eten, maar dat geldt niet voor katten, honden, vissen, vogels of konijnen. Die eten met plezier iedere dag hetzelfde. Het wisselen van merk doen hun baasjes dus niet vaak. En waarom zou je naar de winkel gaan als je daar 48

49 steeds hetzelfde koopt en ook nog met zware zakken voer moet sjouwen? Als je het online bestelt is het goedkoper en wordt het bij je thuis afgeleverd. Zooplus heeft geen fysieke winkels, het verkoopt het voer en alle accessoires uitsluitend online. Nu koopt nog 95% van de dierenvrienden bij de dierenspeciaalzaak en dus maar 5% online. Het online aandeel zal de komende jaren flink groeien. Hondstrouwe klanten Onze dierenvriend zooplus investeerde de afgelopen jaren steeds in de groei van het aantal klanten. Het biedt hen lage prijzen, bonuspunten die besteed kunnen worden aan leuke dingen voor je huisdier en een goede bezorgservice. Kopers die eenmaal binnen zijn blijven ook, 93% van hen wordt trouwe klant. Fijn is ook dat er in deze branche weinig retouren zijn. In tegenstelling tot klanten van bijvoorbeeld online kledingwinkels, sturen de merktrouwe huisdiereigenaren zelden iets terug. De webshops zijn er in vrijwel iedere Europese taal, de Facebookpagina s, waarop je foto s van je hond in smoking aan de dinertafel kunt delen, ook. De Nederlandse heeft al meer dan likes. werd opgehaald door een emissie en de sterke basis in Nederland en Duitsland stelt het in staat de aanloopverliezen in andere landen te dekken. Zooplus heeft steeds minder last van concurrenten, want die kunnen niet tegen de lage prijzen van deze gigant op. De onderhandelingspositie van zooplus bij de producenten van de grote merken wordt ook met de dag sterker. Zij maken ook graag reclame op de website van zooplus. Sterk verhaal Zooplus verhoogde dit jaar de omzetprognose. Tot twee keer toe zelfs. De stijgende lijn is indrukwekkend. Rond de beursgang in 2008 verkocht het voor 50 miljoen, in 2014 was het 570 miljoen en in 2015 verwacht het 725 miljoen te halen. De winst verdubbelde ook, al is die nu nog laag. Want winst heeft bij zooplus nu nog geen prioriteit. Het wil eerst verreweg de grootste speler in Europa worden. Dat die strategie de goede is, geloven beleggers ook; de koers verdubbelde ruim dit jaar. Inkoopkracht Zooplus is nu vanuit vier logistieke centra actief in dertig landen. Dit jaar opende het een distributiecentrum in Frankrijk en de plannen voor centra in het Verenigd Koninkrijk, Zuid-Europa en Scandinavië liggen al klaar. Dat verkort de bezorgtijden en verlaagt de transportkosten. Het benodigde kapitaal Trends die zooplus in de kaart spelen of in de wielen rijden Meer goed verzorgde huisdieren Verkoop verplaatst zich naar online Valutaschommelingen Euro s in mln 2015* Beurswaarde 790** Omzet EBITDA Nettowinst Dividend Aantal medewerkers * schatting / ** per 30 september

50 (Post)adres Midlin NV Woudenbergseweg ME Maarsbergen Postbus 60, 3950 AB Maarn T: F: Teslin Capital Management BV Contactpersoon: de heer B.C. Eeltink T: Colofon Uitgave: Midlin NV Tekst en redactie: Maurice Eykman, Teslin, Reputations Ontwerp en realisatie: Reputations, Leusden Druk: Drukkerij Wedding BV, Harderwijk 50

51

52