NV Thuis. Mensen motiverend begeleiden om wijzer met hun centen om te gaan. NV Thuis

Transcriptie

1 NV Thuis Mensen motiverend begeleiden om wijzer met hun centen om te gaan. Alphonse Degryse, ADC commv 2

2 U heeft een PRO-versie van de syllabus nv Thuis in handen. Het PRO-programma van nv Thuis is opgevat als een Train the trainer versie. Er is aandacht voor de inhoud van het budgeteringsproces. Daarnaast zal veel aandacht besteed worden aan het motiverend (bege)leiden van het proces. We geloven namelijk heel sterk dat de slaagkans van een budgetplan niet enkel, en misschien niet in de eerste plaats ligt in het vermogen van mensen om cijfers te beheren, dan wel in de competenties om dit zelfstandig en gemotiveerd te doen. Dit betekent dat mensen helpen bij hun budgetbeheersing voor een flink deel zou bestaan in het ontwikkelen van hun zelfsturend vermogen. We richten ons hiermee tot u die professioneel advies geven of eerste lijnshulp bieden aan particulieren die zich zorgen maken om hun budget. Het gaat om hulp in de eerste lijn: de particulieren tot wie u zich richt zijn niet noodzakelijk mensen die financieel in nesten zitten. We zijn nog ver van de fase van schuldherschikking of schuldbemiddeling. Er is nog geen acute professionele hulp inzake budgetbeheer ingepland. Het doel van deze PRO-versie is u instrumenten en informatie aan te bieden die u toelaten uw advies nog beter af te stemmen op de dagelijks behoeften van uw klanten. De oorspronkelijke versie van dit programma richtte zich tot de werkelijke particuliere doelgroep: vrouwen en mannen die in het dagelijks leven een verantwoordelijkheid dragen voor het gezinsbudget, en het gevoel hebben dat er méér in zit. Het doel van het programma is geïnteresseerden inzicht en instrumenten aan TE bieden om beter met het gezinsbudget om te gaan. Beter? Niet meteen een woord dat voor iedereen hetzelfde betekent. Laat zeggen dat beter voor ons betekent meer doen met evenveel, misschien zelfs met minder. In de Anglosaksische literatuur vind je wel 's de term Financial Literacy, letterlijk financiële geletterdheid. We geven de voorkeur aan Wise Money Choices, vrij vertaald wijs omgaan met je (gezins)budget. Achter deze wijs en gezond gaan een aantal competenties schuil die dit programma wil ontwikkelen en stimuleren. Het resultaat zou kunnen zijn dat mensen budgetvriendelijker beslissingen nemen op een (niet toevallig) milieubewuster manier. Niet toevallig, want de hele heisa rond energie en mobiliteit heeft niet enkel een CO2 effect (Kyoto) maar is meteen ook voelbaar in de geldbeugel. En wie kan er nu wat op tegen hebben wanneer we milieuzorg gebruiken om betere financiële keuzes te motiveren? Het programma wordt hierdoor wat meer ontspannen: het gaat niet langer alleen om geld (voor sommige klanten is openlijk hierover praten soms gênant), maar ook om milieu... Het programma krijgt hierdoor ook een speelser effect, en de link met Kyoto laat toe oefeningen in een zeer praktisch kader te plaatsen en in een open sfeer te bespreken: energie in huis en onderweg... 3

3 Waarin verschilt deze versie van de doelgroepversie? In de syllabus vindt u vooreerst alle informatie terug die we nuttig achten om, aangepast aan de omstandigheden, te gebruiken bij klanten. Het gaat dan niet enkel over informatie en financiële inzichten. We geloven dat het creëren van een positief draagvlak voor spaarzaamheid leidt tot een groter engagement, en dus een grotere kans dan inspanningen worden gedaan en vol gehouden. Fierheid creëren over spaarzaam gedrag. In de PRO-versie is een uitgebreid hoofdstuk opgenomen Motiverend (bege)leiding) geven. In de PRO-bijlage staan werkvormen vermeld die een spontane communicatie kunnen stimuleren. Ze kunnen helpen bij het losmaken van de discussie. Maar er is méér: de PRO-bibliografie bevat een aantal bronvermeldingen die u toelaten extra documentatie op te halen of informatie in te winnen rond onderwerpen. tot slot verwijzen we u naar de talrijke bijlagen waarmee u meteen aan de slag kan We wensen u heel veel succes bij uw volgende budgetadvies! forget circumstances, create opportunities Carl Sandburg in de gedichtenbundel þ The People, Yes",

4 De nv Thuis Rondkomen met je maandelijks loon, je hele huishouden draaiende houden en toch eens iets extra voor jezelf kunnen kopen Het lijkt mooi op papier en de succesverhalen in de magazines klinken aantrekkelijk. Probeer je het echter zelf, dan zie je gegarandeerd dat jij wel in het rood gaat, dat die extraatjes altijd duur uitvallen, en achteraf heb je niet dat goeie gevoel. Het lijkt soms onoverkomelijk. Een goed beheer van je geldzaken kan flink helpen. Het begint met een eerlijke kijk op wat je verdient, wat je elke maand móet uitgeven (vaste kosten) en wat je elke maand kán uitgeven. Als je alles op een rijtje durft zetten, zie je veel beter waar je echt kan op besparen, wat je als pure luxe kan inruilen voor iets goedkoper, enz Wat zou je ervan denken als je morgen visitekaartjes krijgt met daarop M.... of Mevr.... Financieel Directeur van de naamloze vennootschap Thuis Welke functiebeschrijving zou er bij zo'n visitekaartje horen? Wat zouden jouw taken kunnen zijn in deze nv, naamloze vennootschap? 5

5 We ontleenden de opsomming hierna aan een échte job beschrijving van een professionele financieel directeur. de leiding over de financiële afdeling In nauw overleg met de Algemeen Directeur instaan voor de financiële opvolging en organisatie. Je bepaalt de financiële parameters en stemt die af op de behoeften en situaties Als financieel eindverantwoordelijke verzeker je de optimalisatie van administratieve processen en procedures, en de kwaliteit van de informatie inzake kosten, inkomsten en resultaten Als lid van het directiecomité werk je beleidsondersteunend en adviseert de Algemeen Directeur en de Raad van Bestuur voor het financieel beleid op korte en lange termijn Uiteraard is ook een belangrijke rol weggelegd in het kader van het volledig aankoopbeleid Je verzorgt de externe relaties met ondermeer de banken en overheidsinstanties Te gek? Toch is dit de functiebeschrijving van een financieel directeur, zo uit de praktijk gegrepen. Herken je hierin jouw dagelijkse rol? Als je naar de kern gaat van de zaak is er weinig écht verschil tussen het financieel leiden van een bedrijf en het financieel leiden van een gezin. Bedrijf en gezin willen beiden dingen doen, en hiervoor moeten ze geld uitgeven. Kosten bij beiden komt geld in het laatje uit verschillende bronnen. Inkomsten Beiden proberen ze op het einde van de rekening geld over te hebben voor uitbreiding en toekomstige plannen, als reserve of gewoon een appeltje voor de dorst. Positieve resultaten ze willen geen van beiden onprettige verrassingen die er zouden voor zorgen dat er plots geld te kort is of dat er drastisch moet worden ingegrepen. Er zal met visie moeten worden gepland. Hoe beter beiden zicht hebben op hun rekeningen, des te sterker ze in hun schoenen staan wanneer ze met financiers, zoals bankiers gaan praten, bv. over een lening of schuldherschikking In dit programma zullen we daarom het budgetplan structuur geven en in vraag stellen van de nv Thuis, Jouw nv Thuis! 6

6 Onnodig erbij te vermelden dat er geen twee gelijke nv Thuis zijn. Twee bedrijven zijn nooit gelijk aan elkaar. De gezinssamenstelling, de woonomstandigheden, de structuur van kosten en inkomsten... Het plan van je buurman gebruiken omdat je denkt dat hij zoveel slimmer is zal nooit lukken; Jouw plan of geen plan! INHOUD Deze syllabus werd opgemaakt in MindManager I. Aanpak in vijf stappen A. Plannen, budgeteren en forcasten. Rituele dans? B. Budgeteren doet beroep op een aantal essentiële bekwaamheden C. Aandacht voor sterke en verbeterpunten. SWOT II. Budgetplan en resultaatrekening? A. Kosten Indexkorf en inflatie Regelmatige (vaste) en variabele kosten. Een overzicht Leningen: investeringen en afschrijvingen. Schulden. Een overzicht

7 B. Inkomsten Inkomsten. Een overzicht Loon: van bruto naar netto besteedbaar C. Geblokkeerde reserves D. Persoonsbelastingen E. Jaaroverzicht resultaatrekening. Budget in evenwicht III. Dagelijks beheer van het budget A. Dagelijks inventariseren. Regelmatig opvolgen en snel bijsturen B. De verleiding van marketing. Gecreëerde verwachtingen C. De Bankier maakt het je gemakkelijk D. Leefbare zuinigheid in de nv Thuis. De Kyoto les E. Uit het leven gegrepen F. Budgetbegeleiding. Begeleid budgetbeheer en schuldbemiddeling IV. Motiverend (bege)leiding geven A. (Situationeel) leiderschap. Rekening houden met de omstandigheden van het moment B. Welk soort (bege)leider ben jij? C. Wat drijft mensen? Temperament en persoonlijkheid? De Keirsey Temperament Sorter Behoeften en gedrevenheid. De piramide van Maslov De hele wereld ziet het behalve jij. Het JOHARI venster Kernkwaliteiten en hun uitwassen. Het kernkwadrant van Ofman D. Ontwikkelingsgericht coachen Sterkten van en misvattingen over zelfsturing De wereld een dienst bewijzen. De vork van Vandamme V. PRO-bijlagen A. Overzicht sociale rechten: B. Armoedebarometer

8 C. Werkbladenset voedingsmiddelen en dranken tabak kleding en schoeisel huisvesting, EGW stoffering, huishoudelijke apparaten en dagelijks onderhoud woning gezondheid vervoer communicatie recreatie en cultuur onderwijs HoReCa Diverse goederen en diensten lonen en vergoedingen extra variabel leningen, investeringen, afschrijvingen en schulden inkomsten jaaroverzicht kosten resultaatrekening D. Microsoft Gezinsbudget per maand E. Huishoudbudgetonderzoek F. Observatorium Krediet en Schuldenlast G. Spaarzaam omgaan met het milieu Fotogalerij Kyoto H. MBTI Myers-Briggs Type Indicator I. MBTI persoonlijkheidstest J. Vier typologieën van R. Williams VI. PRO-Bibliografie en referenties VII. Aanverwante onderwerpen

9 10

10 I. Aanpak in vijf stappen. Plannen en budgeteren is geen opeenstapeling van toevalstreffers en onoverwogen of ongecoördineerde acties. Er is te veel met centen gemoeid om dit niet ernstig en planmatig aan te pakken. We stellen voor het budgetplan op te stellen in 5 wel onderscheiden stappen Inventariseren: een volledig historisch beeld Doelen: feiten onder ogen zien en toch durven dromen Plannen: middelen toewijzen. Korte termijn/lange termijn. Simuleer het resultaat en stuur desgevallend het plan bij Implementatie Budgetopvolging & -bijsturing. Continu je inventaris bijwerken 11

11 A. Plannen, budgeteren en forcasten. Rituele dans? Lees ook: Dagelijks beheer van het budget. Het planningsproces en dan met name het budgetteren en forecasten (d.i. het voorspellen van inkomsten en uitgaven), is binnen de meeste organisaties een ondergeschoven kindje. Het is niet anders in een huisgezin. In organisaties wordt het ervaren als ingewikkeld, tijdrovend en bovenal een verplicht nummer waarop je aan het eind van het jaar wordt afgerekend. Het lijkt ook allemaal zo benaderend en natte-vingerwerk. Maar zijn plannen dat niet altijd? Het enige wat je van een plan ongeveer zeker bent is dat het achterhaald is terwijl je het maakt. Is dat een voldoende reden om geen plannen meer te maken? Er wordt dan ook in verhouding meer aandacht besteed aan het rapporteren dan aan het plannen, dus meer aan het achteruit kijken dan aan het voorwaarts kijken. Achteruit kijken is in zoverre verstandig, dat het k-je beter leert vooruit te plannen. Anders heb je er niet zo veel aan. Planningmethode één: God schept de dag en moeder... Het zou zo eenvoudig kunnen zijn. Als we nu 's oneindig veel méér zouden verdienen dan we uitgeven, dan hoefden we niet plannen... Dat denk je maar! Zelfs de grootsten der aarde hebben nooit geld genoeg wanneer ze aan alle grillen toegeven. In de recente popgeschiedenis is er het voor zich sprekend voorbeeld van Michael Jackson... Tijdens zijn leven is het vaak gezegd: Michael Jackson is een miljonair die geld uitgeeft als een miljardair. De overleden King of Pop liet dan ook een enorme schuld na - schattingen van 500 miljoen dollar doen de ronde, zo meldde ooit The Times. 12

12 De financiële problemen van Jackson dateren al van de jaren tachtig, toen hij zijn wildste fantasieën werkelijkheid liet worden en hij ieder jaar zo'n 20 tot 30 miljoen dollar meer uitgaf dan hij verdiende. Het was de tijd dat hij bijna 20 miljoen dollar neertelde voor zijn landgoed Neverland... Het is dus mogelijk 20 miljoen dollar per jaar méér uit te geven dan je verdient...? Michael Jackson liet aan de schuldeisers natuurlijk formidabele mogelijkheden, zowel tijdens zijn leven als nu na zijn dood om deze schulden te recupereren. Waarschijnlijk zouden de banken met jou en mij veel minder geduld hebben, en we hebben ook veel minder machtige vrienden, dus kunnen we maar beter zorgen dat de deurwaarder straks niet aan onze deur staat! Methode één is hetzelfde als niet plannen, en op je af laten komen wat komt: dit leidt ongetwijfeld tot catastrofes. Planningmethode twee: Nul-gebaseerd budget. Zero-based budgeting Je zou misschien de kraan van de uitgaven helemaal dicht kunnen draaien. Dat is wat volgens de legende Diogenes rond 350 voor Christus al deed. Volgens een populaire legende sliep hij buiten in een ton. Aangezien hij leefde als een hond, kreeg hij uiteindelijk ook de bijnaam hond. Zijn enige bezittingen waren een mantel, een kom om uit te eten en een nap om uit te drinken. Op klaarlichte dag zou hij op een marktplein met een lantaarn naar een mens gezocht hebben (waarmee hij een waarachtig oprecht persoon bedoelde). Nadat hij iemand een stuk brood zag gebruiken als bord en zijn handen als nap, ontdeed hij zich ook van kom en nap. Even terzijde: een brood als bord is niet uit de lucht gegrepen, denk aan een... Pizza. 13

13 Volgens een ander populair verhaal was Alexander de Grote zeer geïnteresseerd in Diogenes. Hij maakte volgens dat verhaal een lange reis om hem te ontmoeten. Toen Alexander hem op een zonnige dag aantrof vroeg hij aan hem wat hij wilde hebben. Hij kon alles krijgen. Diogenes zei toen half ontwijkend, waarschijnlijk beducht voor een conflict met de licht ontvlambare veroveraar: Als ik alles kan krijgen, wil je dan een stap opzij doen, want je staat voor de zon. Hierop zei Alexander: Als ik Alexander niet was, zou ik Diogenes willen zijn. Diogenes zei daarop: Als ik Diogenes niet was, zou ik ook Diogenes willen zijn. Budgetplanning heeft niet de bedoeling je alle leuke en prettige dingen te ontzeggen, maar er juist voor te zorgen dat hiervoor centen voorzien zijn, en je ook weet hoeveel. Methode twee is er een van met weinig tevreden zijn, of van schraapzucht. Voor het eerste valt misschien nog wat te zeggen. De vraag is dan wel in hoeverre je dit ook aan de andere gezinsleden verkocht krijgt. Planningmethode drie: Historisch budgeteren. Historical budgeting, en een variant Geïndexeerd budgeteren. Incremental budgeting. Je zou kunnen bedenken dat het resultaat van vorig jaar (inkomsten & uitgaven) eenvoudig kan gecopieerd worden als voorziening naar dit jaar. Dat is dan historisch budgeteren: verleden jaar EUR stookolie is ook dit jaar EUR stookolie. Dit heet historisch budgeteren. Of je kan bedenken dat de EUR van verleden jaar door een aantal omstandigheden dit jaar wel wat meer zal kosten. Je neemt EUR als basis en doet er... 10% bij: EUR. Geïndexeerd (historisch) budgeteren. Historisch budgeteren is geen goede methode: de kost van veel alledaagse dingen is niet onveranderlijk, je gezinsstructuur verandert, inkomsten kunnen wijzigen en zoveel andere factoren variëren in de tijd. Een pakje sigaretten kostte in Bfr (of 30 cent), hetzelfde pakje sigaretten kost vandaag meer dan 200Bfr (5.00 EUR). Dat wil zeggen dat je met 5.00 EUR in pakjes sigaretten kon kopen, vandaag één. Koopkracht noemen we dat. Je budget van 1970 zal niet meer volstaan... Alleen, in 1970 had je geen GSM, geen internet, geen kabeltelevisie, geen kinderen... en in 1970 was er nog geen crisisplan Di Rupo I... Je kan je niet voorstellen hoe snel de wereld om ons heen verandert. Zaken waarvan we 20 of zelfs 10 jaar geleden nauwelijks het bestaan vermoedden (laat staan dat we zouden gedroomd hebben ze ooit zelf binnen handbereik te hebben) zijn nu gemeengoed. Andere voorwerpen of diensten die onbetaalbaar waren kosten nu nog een peulschil of zijn echte wegwerpartikelen geworden. PC, DVD, speculoospasta, de digitale wereld, www, , GSM, GPS, blue tooth, 14

14 mobiliteit, EURO, de ganse 24/24 7/7 wereld, alternatieve verloning, microgolf, fastfood, inductie, broodautomaat, night shop, petrol shops, zonne centra, permanente opleiding,... Maar er verdwijnen natuurlijk ook spullen: het Polaroid foto apparaat, de diaprojector, de View Master, de overhead projector, VHS en SVHS bandjes om maar even in de wereld van de projectie en fotografie te blijven. En soms komen producten ook terug: de Solex bromfiets, maar straks misschien ook de Zeppelin in plaats van het vliegtuig. 1995: 150Mhz processor, 2GB harde schijf en 24 MB RAM voor maar 3369 US dollar, een koopje! Besluit: methode 3 heeft de verdienste een inventaris te maken van je uitgaven en inkomsten in het verleden, en levert dus interessante basisinformatie. Maar inventariseren is nog niet hetzelfde als plannen. Planningmethode vier: Budget met visie Jouw nv Thuis heeft behoefte aan budget met visie en met zin voor haalbaarheid. stap 1 Een goed plan maken start op een onbeschreven vel papier, dus zonder vooroordelen. Niet dat kan ik toch niet, dat lukt me nooit, dat is niets voor ons. Start met het verzamelen van alle mogelijke informatie die van belang kan zijn. We zullen deze informatie indelen in soorten, we zullen er cijfers en data (wanneer, hoe dikwijls) op kleven. Maar ook: de naam van winkels, van leveranciers. We zullen informatie verzamelen over àndere aanbieders die iets gelijkaardig aanbieden: àndere winkels, àndere verzekeraars,... We starten met andere woorden met inventariseren wat de geldstromen en financiële posten (inkomsten, uitgaven) zijn geweest in het recente verleden. Je hebt hiervoor een soort checklist nodig (budgetsysteem, huishoudboekje,...) die ervoor zorgt dat je niets uit het oog verliest. We hebben het hierna uitgebreid over dit soort checklists. Je vindt ze ook in de bijlagen. 15

15 Kosten en inkomsten komen niet steeds maandelijks terug: een verzekering kan één keer per jaar worden betaald een afrekening met de belastingen komt pas 2 jaar na het indienen ervan. De inkomsten van het inkomstenjaar 2010 worden belast in het aanslagjaar 2011 waarvan je de afrekening krijgt in 2012 een loon kan misschien wekelijks worden uitbetaald Hoe geraak je daar nog aan uit? We zullen alle EURO s uitgaven en inkomsten moeten herleiden naar eenzelfde periode. We stellen voor dit naar maandbasis te herleiden. omrekeningsfactor wekelijks bedrag / 7 en * 30 maandelijks bedrag ongewijzigd 3 maandelijks bedrag /3 jaarlijks bedrag /12 Nog een tip om om te gaan met financiële cijfers: kosten altijd aanronden, dwz wordt inkomsten altijd afronden, dwz wordt In je rekeningen win je hiermee pijnloos enkele % marge... stap 2 Nadenken over de toekomst is een logische tweede of eventuele gelijktijdige stap. Dit vraagt visie van de betrokkenen, en het stellen van doelen. Het kan best dat de vervoerkost zal stijgen omdat je nu een grotere verplaatsing moet afleggen voor het werk, maar dat de kosten voor tabak dalen, want je bent gestopt met roken... Of de kosten voor de kinderen verlagen want eentje is de deur uit (opgelet, ook kindergeld daalt dan wellicht...). 16

16 Twee invalshoeken komen naar voor: wat zijn de feiten, waar kom je niet onderuit (je moet de huishuur blijven betalen...)? waarvan droom je: waarvoor zou je inspanningen willen leveren? In een (budget)planning is dus een fase van overleg en creativiteit aanwezig. Je merkt het al, de inventaris van verleden jaar is wel een goede insteek, maar is waarschijnlijk niet vollédig en niet goed genoeg: nieuwe posten komen bij, andere vallen weg. En je dromen staan er al helemaal niet in. Een planning vertrekt uit een vollédige checklist, niet uit de verkorte versie van je inventaris. Plannen betekent dan met veel zin voor gezond verstand op basis van een volledige inventaris de middelen toewijzen aan de doelen. Op welke termijn maak je deze plannen? De planning van je huishoudkosten is niet hetzelfde alsd het plannen van een groter project, zoals de aankoop van een auto of het plannen van een uitstap of feestje. Wees zeer voorzichtig met vooruitzichten, bv. zicht op een nieuwe baan, of zicht op een goedkopere lening. In budgetering is het woord waarschijnlijk een dodelijk gif: wat niet is blijft speculatie. Werk jezelf niet in nesten door al te beginnen plannen op basis van een rekening die nog niet rond is. Je mag natuurlijk wel een soort schaduwplanning maken hoe zou het resultaat er uit zien als... Maar blijf intussen met je voeten op de grond. Dit geldt in het bijzonder voor de vooruitzichten die anderen je geven. Ben je wel zo zeker dat de informatie over groeiende inkomsten en dalende of stijgende kosten betrouwbaar zijn? Vraag naar bronnen, bewijzen, het preciese tijdstip waarop de verandering verwaqcht wordt... Wees niet tevreden met eenvoudige vragen, niet voor jezelf, niet voor anderen. stap 3 Een belangrijk resultaat van het voorlopig budgetplan is het samenbrengen van inkomsten en uitgaven: we bootsen het resultaat na, en maken een simulatie van de resultaatrekening. Klopt het plaatje? Als we alle maandelijkse kosten vergelijken met alle maandelijkse inkomsten, zijn er dan genoeg inkomsten om de kosten te dekken? Met andere woorden: hebben we een positief resultaat? 17

17 is dat niet zo, dan speel je maar beter geen blindemannetje, en ga je op zoek naar bijsturing: kosten verlagen? kosten spreiden? kosten uitstellen? inkomsten verhogen? Kosten heb je waarschijnlijk meer in de hand dan inkomsten. Start dus steeds eerst met een kostenanalyse wanneer het fout dreigt te gaan. stap 4 Na de planning komt uiteraard het in toepassing brengen, de implementatie. Een (budget)plan uitvoeren doe je natuurlijk zelden alleen. Betrokkenheid van alle spelers, in dit geval de gezinsleden, maar misschien ook leveranciers, zoals de bankier, de verzekeraar, de huisbaas, de schuldeiser... moet ervoor zorgen dat er een draagvlak is, medewerking ontstaat en dus de kans op slagen wordt bevorderd. Uitvoeren betekent ook bijhouden van de gemaakte kosten. Dit komt eigenlijk overeen met constant bijwerken van je vroegere inventaris met recentere informatie. stap 5 Tot slot, de wereld is in permanente beweging, waarom dan niet je budgetplan? Een budgetplan lééft: prijzen veranderen, inkomsten en kosten vallen weg of komen er plots bij, gezondheid is een kostbaar goed, wat als je dan 's ziek wordt,... Een budgetplan is dus niet iets wat je een keer maakt, en dan zonder aanpassing in de kast stopt. De rekeningen beheren als een goede huisvader (ook als dat een huismoeder is). Beheren is meer dan erover waken dat het plaatje klopt. Het is met een gezond gevoel voor argwaan steeds op vinkeslag liggen of er geen zaakjes kunnen worden gedaan. Waar kan ik snoeien in de kosten? Waar kan ik extra inkomsten halen? Ieder moet voor zich bepalen hoeveel inspanningen hij hiervoor wil doen. Je kan maar beter regelmatig nakijken of alles nog wel is zoals het voorzien was. Actieve budgetopvolging, niet enkel een rituele oefening die daarna in de kast verdwijnt. We noemen dit voortgangscontrole, en erbij horende bijsturing. De regering spreekt over budgetcontroles... 18

18 B. Budgeteren doet beroep op een aantal essentiële bekwaamheden. Lees ook: Motiverend (bege)leiding geven. Het opmaken en later uitvoeren van een budgetplan doet intens beroep op een aantal bekwaamheden (competenties). Zonder deze competenties is het nauwelijks denkbaar dat het budgetplan een kans op slagen heeft op langere of zelfs op korte termijn. Daarom besteden we extra aandacht aan een aantal vaardigheden, andere dan rekenkundige. Waar haal je de wil om een goed plan op te stellen? Zonder persoonlijke motivatie geen discipline en regelmaat om je aan je plan te houden. De verleidingen om onderweg af te wijken kunnen groot zijn. Het is jouw plan, dus ook jouw verantwoordelijkheid om het tot een goed einde te brengen. In een gezin beperkt deze motivatie zich niet tot de budgetbeheerder: je moet ook op de medewerking kunnen rekenen van je nabije omgeving. Jouw plan treft waarschijnlijk niet enkel jezelf. Het treft ook je man of vrouw, je kinderen, misschien andere mensen. Zelfs al maak je een schitterend plan, als niemand om je heen begrijpt waarom je beslissingen neemt of dingen (niet) doet of (niet) toe staat is jouw plan gedoemd om genegeerd of gedwarsboomd te worden. Probeer zo ver als kan je directe omgeving te betrekken in je overwegingen en keuzes. Door hen inspraak te geven deel je ook verantwoordelijkheid met hen. Hierdoor zal je plan beter gedragen worden door iedereen. Beloon jezelf en je omgeving voor de geleverde inspanningen: waardeer hen, voorzie een extraatje, zeg ook wanneer het goéd is.. Dat betekent dat je moet beschikken over, of werken aan je sociale vaardigheid en communicatievermogen. Een belangrijke sociale vaardigheid is het zich kunnen inleven in de behoeften en verwachtingen van anderen. Wat drijft hen? Wat houdt hen tegen? Wat is hun persoonlijk belang, en hoe kan je dit belang in lijn brengen met de planning. Dit gaat veel meer over de emotionele bekwaamheid om met elkaar om te gaan, dan het theoretische grote gelijk. 19

19 Empathie, het lezen van gedrag, verleiden tot gedrag zijn belangrijke bekwaamheden die je kan leren, en die de kans dat je gedaan krijgt wat je wil bekomen beduidend verhogen. Afdwingen daarentegen is altijd een korte termijnstrategie. Meningen over budgetten zijn nog wel eens conflictueus: de posities botsen tegen elkaar omdat elkeen vreest te kort gedaan te worden in zijn behoeften of verlangens. Geweldloos communiceren is een techniek van communiceren die conflicten voorkomt. Het is belangriijk, zowel voor de anderen als voor jezelf een visie te ontwikkelen. je moet nadenken over wat jij persoonlijk precies wil, op korte en op lange termijn. Wat heb ik vandaag, wat wil ik vandaag, wat binnen een jaar, wat binnen 5 jaar? Wat is mijn doel, mijn objectief? Maar je moet net zo goed nadenken over waarom dit goed is voor de andere gezinsleden, en of ze wel in staat zijn dit in te zien. Hoe breng je iemand tot het inzicht wanneer hij of geen flauw benul heeft, of een totaal àndere overtuiging? En dan is er nog gezond verstand. Het heeft namelijk ook geen zin om luchtkastelen te bouwen die helemaal niet haalbaar zijn. Je geraakt er door ontmoedigd en houdt ook het goede deel van je plan niet vol. Beter kleine stapjes die haalbaar zijn, zodat je ook het plezier beleeft aan opeenvolgende kleine succesjes. Voorzie een beloning voor zo'n succesje, en laat je omgeving mee genieten. Successen zullen je kracht geven om verder te doen. Dromen maar met je voeten op de grond blijven. C. Aandacht voor sterke en verbeterpunten. SWOT. Lees ook: Dagelijks beheer van het budget. 20

20 Wanneer je het budgetplan zou beschouwen als een project, kan je de factoren die de slaagkans van dit project beïnvloeden in kaart brengen. Een veel gebruikt model hiervoor is een SWOT analyse. SWOT gaat over het omschrijven en analyseren van sterkten en zwaktes (Strenghts & Weaknesses) in het project, en kansen en bedreigingen (Opportunities & Treaths) in de buitenwereld Wat zich in het project bevindt is duidelijk: de mensen, middelen, methoden. De inkomsten, de woning, de kosten, de tijdsbesteding, de hobby's... Wat zich in het project bevindt heb je min of meer onder controle. Buiten het project gaat over de buitenwereld. Dit zijn factoren die je in principe niét onder controle hebt, zoals werkgelegenheid, gezondheid, varrassende kosten zoals een panne, een plotse vervangingskost... Sterktes en zwaktes Sterktes en zwaktes bevinden zich in het project. Ze hebben te maken met beschikbare mensen, middelen, fondsen, tijd, kennis en ervaring, commitment,.. Dit zou gemakkelijk analyseerbaar moeten zijn, want we zitten er ganse dagen met de neus op. De analyse wordt helaas heel erg bemoeilijkt door een emotionele betrokkenheid, die ervoor zorgt dat zaken worden toegedekt of juist uitvergroot. Soms is de afstand te klein, en zitten we te dicht op de feiten om nog de bredere context te zien. Tunnelvisie heet dat. Bovendien hebben we de gewoonte altijd door dezelfde bril te kijken vanuit de zelfde hoek, niet verbazend dat we altijd weer hetzelfde zien. Laat me kijken door jouw ogen zodat ik zie wat ik niet zie Soms komen de betrokkenen om die reden niet uit hun SWOT, terwijl de reden hiervoor zo moeilijk publiek toe te geven is. Externe begeleiders kunnen in zo'n geval helpen de feiten te onderkennen en te verwoorden, niet door hun betere zicht op de situatie, maar door de afstand die ze hebben ten aanzien van de gegevens, en de lagere emotionele betrokkenheid. Het is ook niet zeker dat wat de moeder als een sterkte vindt in haar budgetbeheer, ook als een sterkte wordt gezien door de dochter... 21

21 De moeder zit aan de knopjes van de centen, en dat is voor de dochter misschien een oncontroleerbare factor, dus een bedreiging? M.a.w. hou steeds goed voor ogen door wiens bril je een SWOT maakt, en toets zo mogelijk af of je inzicht ook gedragen wordt door de andere betrokkenen. Of stel de vraag: jij denkt dat dit een sterkte is, maar hoe denkt je partner, je kinderen, je werkgever... hierover? Opportuniteiten en bedreigingen Opportuniteiten en bedreigingen komen van buitenaf. Ze hebben te maken met trends in de wereld, evolutie van de wetgeving. De trends komen in een stroomversnelling en zijn niet te stoppen. We hebben nog nauwelijks de tijd om van iets te genieten, of er is al béter, sneller, groter of kleiner. Verslijten alvorens te vervangen is er al helemaal niet meer bij. De snelle en oppervlakkige consumptiemaatschappij met zijn nooit te stillen honger is niet te stoppen. De klant voelt zich hierin steeds machtiger: afstanden verkleinen, grenzen en beperkingen vervagen, drempels verlagen, de klant heeft informatie over alles (en verwart dit met kennis) hij heeft overal en altijd toegang toe, 24/24 7/7, alles kan, hij denkt bij alles betrokken te (moeten) zijn alles komt op hem af, hij kan van alles proeven, zijn consumptiegedrag was nooit zo intens hij heeft meer middelen en meer tijd dan ooit tevoren, en toch komt hij middelen en tijd te kort Waarschijnlijk zijn marketing en mondialisering hiermee twee van de grootste bedreigingen geworden voor ondermeer het gezond beheer van een modaal gezinsbudget. Omgaan met de besluiten van de SWOT 22