De Toekomst van Beeldschermzorg

Transcriptie

1 De Toekomst van Beeldschermzorg 9 februari 2016

2 Inhoud INHOUD... 2 INLEIDING... 3 TRENDS EN ONTWIKKELINGEN RONDOM BEELDSCHERMZORG... 4 VIER DRIJVENDE KRACHTEN... 4 VIJF ONZEKERE ONTWIKKELINGEN... 6 VAN TRENDS NAAR SCENARIO S... 9 SCENARIO 1 REGIONALE ZORGFLIX UITDAGINGEN EN OPTIES VOOR BEELDSCHERMZORG IN REGIONALE ZORGFLIX EERSTE STAPPEN VANAF SCENARIO 2 BETALEN VOOR RESULTAAT UITDAGINGEN EN OPTIES VOOR BEELDSCHERMZORG IN BETALEN VOOR RESULTAAT EERSTE STAPPEN VANAF SCENARIO 3 TECHNOLOGIE EN CONSUMENT UITDAGINGEN EN OPTIES VOOR BEELDSCHERMZORG IN TECHNOLOGIE EN CONSUMENT EERSTE STAPPEN VANAF OVERZICHT VAN DE HANDELINGSOPTIES ROBUUSTE OPTIES RODE DRADEN EN HOE VERDER COLOFON BIJLAGE: SCENARIOTABEL

3 Inleiding Het doorbraakproject de Zorg Ontzorgd met ICT is een samenwerkingsverband van ECP, VWS, EZ en ZonMw en heeft als doel om bewezen innovatieve ICT-oplossingen meer en breder in te zetten. Eén van de deelprojecten is het versnellen van beeldschermzorg. Beeldschermzorg is het verlenen van zorg waarbij de zorgverlener en de zorggebruiker op afstand met elkaar communiceren via een beeldscherm met camera en geluid. De ambitie voor beeldschermzorg is in 2014 door het Ministerie van VWS als volgt geformuleerd: Doelstelling van VWS is dat iedereen die thuis zorg en ondersteuning ontvangt, binnen 5 jaar de mogelijkheid heeft om via een beeldscherm 24 uur per dag een zorgverlener te raadplegen. Om deze ambitie de komende jaren te realiseren is het belangrijk om het tempo van de invoering van beeldschermzorg op gang te brengen. Momenteel ontstijgt de inzet van beeldscherm nauwelijks de pilotfase. Vooral de (voor)financiering van de organisatie en de infrastructuur van beeldschermzorg blijkt belangrijk om te kunnen versnellen. In april 2015 vond in dit kader al een casusworkshop Financiering in de Beeldschermzorg plaats, waarbij de cases van beeldschermzorgprojecten bij Sensire en Zuidzorg centraal stonden en de ruim 60 deelnemers hun ideeën en oplossingen voor een financiële business case met elkaar konden delen. Om de strategische dialoog tussen de betrokken partijen verder op gang te brengen en concrete handelingsopties in kaart te brengen, is vervolgens in oktober 2015 een scenarioverkenning gestart over de toekomst van beeldschermzorg. Het doel van deze verkenning is het schetsen van context waar alle partijen los en gezamenlijk mee aan de slag kunnen in de ambitie om beeldschermzorg te laten groeien binnen het reguliere zorgaanbod. In de voorbereidende fase zijn, door middel van desk research en overleg met de projectgroep van het deelproject Beeldschermzorg, trends en onzekerheden verkend. Vervolgens is in november en december met relevante partijen als zorginstellingen, zorgvragers, beleidmakende partijen (rijk, gemeente, regio), verzekeraars en leveranciers verkend hoe de toekomst van beeldschermzorg er concreet uit zou kunnen zien en hoe we in de verschillende scenario s met elkaar tot concrete stappen kunnen komen om het gebruik van beeldschermzorg te versnellen. 3

4 Trends en ontwikkelingen rondom beeldschermzorg In de buitenwereld zijn vele ontwikkelingen gaande waar de zorg zelf geen invloed op heeft, maar die wel veel invloed hebben op hoe de sector is ingericht en functioneert. Sommige van deze trends hebben een eenduidige richting en zijn drijvende krachten voor de toekomst van beeldschermzorg. Van andere bewegingen is het nog onzeker of en op welke manier ze invloed zullen hebben op hoe beeldschermzorg zich de komende jaren zal ontwikkelen. Vier drijvende krachten 1. Digitalisering van de samenleving Beeldschermzorg wordt gedreven door de algemene trend van digitalisering van de samenleving. Het gebruik van informatie- en communicatietechnologie bij alle dagelijkse dingen wordt steeds gewoner. ICT is er gewoon en gaat niet meer weg. Dat zouden we ook niet willen; we omarmen het juist steeds meer. Bijna alle huishoudens in Nederland hebben inmiddels een internetaansluiting: 96% in Deze adoptie op grote schaal zal leiden tot een grotere vraag naar nog meer en betere toepassingen, ook in de zorg, waardoor aanbieders zullen moeten blijven innoveren. Al heeft het merendeel van de Nederlanders tussen 65 en 80 jaar inmiddels weliswaar een tablet (59%), vanaf 75 jaar daalt dat percentage flink. Het is vooralsnog niet duidelijk hoe groot de totale groep die niet in de technologisering mee kan of wil gaan, in de toekomst zal zijn. 1 Bron: Trendrapport internetgebruik 2012, Universiteit Twente 4

5 2. Mensen willen meer weten én meer zelf kunnen sturen De tweede drijvende kracht achter beeldschermzorg is de groeiende behoefte aan informatie en zelfsturing. Het internet biedt oneindig veel informatie over gezondheid, welzijn, ziektes, aandoeningen en zorg. Ook biedt het mensen de mogelijkheid om te leren van de ervaringen van lotgenoten en met hen in contact te treden. Deze mogelijkheden en de kennis die dat oplevert, geven de cliënt en/of de mantelzorger mogelijkheden om hun behoefte aan zorg en ondersteuning zelf te organiseren. Daarnaast heeft het nodig hebben van zorg of ondersteuning vaak grote impact op iemands levensritme; een bezoek aan een zorginstelling of de komst van een zorgverlener aan huis neemt een deel van de dag in beslag en tijdstippen worden meestal door de zorgverlener bepaald. Elke vorm van een mogelijkheid tot zelfsturing hierin is dan ook welkom; bijvoorbeeld zorgondersteuning via beeld, op een zelfgekozen moment. Het is onzeker hoe belangrijk de cliënt het aspect privacy beoordeelt bij digitale vormen van zorgaanbod en informatiedeling. In hoeverre is hij of zij bereid om persoonlijke informatie via een beeldscherm te delen? En in hoeverre wordt juist een persoonlijk bezoek aan huis van een zorgverlener eerder gezien als inbreuk op de privacy? Dit vraagstuk is overigens breder dan alleen de beoordeling door het individu; de input van betrokken partijen als verzekeraars, zorgprofessionals, patiëntenverenigingen en juristen is hierbij eveneens van invloed. Hoe voeren we hier een reële publieke discussie over en welke extra investeringskosten brengt dit met zich mee? 3. Rol van technologie in het zorgaanbod neemt verder toe Ten derde speelt, naast de digitalisering van de samenleving en de behoefte aan zelfsturing, ook nieuwe technologie voor welzijn en zorg een rol als drijvende kracht. De komst van de tablet met alle apps die daarmee beschikbaar zijn, biedt mensen de mogelijkheid om hun gezondheid zelf in de gaten te houden of hun zorg en ondersteuning zelf te organiseren. De markt speelt hierop in met professionele digitale zelfmanagement apps, bijvoorbeeld voor mensen met hartfalen, COPD en diabetes, waarmee door vooruitziende en innovatieve zorgaanbieders pilots worden gedaan. Ook digitale ondersteuning bij het innemen pillen, relatief eenvoudige hulpvragen, dagelijkse korte checks op welbevinden en een reminder voor afspraken horen hierbij. Via een beeldscherm wordt inmiddels (ondersteuning bij) de volgende (zelf)zorg verleend, in pilots of op kleine, lokale schaal: Begeleiden bij insuline spuiten Begeleiden bij stomazorg Medicijncheck Oogdruppelen Wondverzorging Dagelijkse begeleiding COPD en hartfalen Dagelijkse begeleiding bij depressie en dementie (GGZ) Sociaal praatje ter voorkoming van sociaal isolement 5

6 Praktische en emotionele ondersteuning van de mantelzorg Het digitale zorgaanbod blijft de komende jaren toenemen. Ook vanuit de overheid is immers aangegeven dat digitalisering een belangrijke ontwikkeling is die, mits goed ingezet, meerwaarde kan hebben in zorg en ondersteuning. 4. Big data: meer data betekent meer kennis Tot slot zien we in de opkomst van big data een vierde drijvende kracht voor beeldschermzorg. We meten steeds meer en dat levert oneindig veel data op. Deze stroom wordt alleen maar groter. Door deze data te analyseren, kan het kennisniveau over de (toekomstige) behoefte van de zorgvrager en daarmee het zorg- en ondersteuningsaanbod verbeterd worden en kan er effectiever ondersteuning worden verleend. Een mogelijk bezwaar tegen deze ontwikkeling is dat er steeds meer persoonlijke informatie op meerdere plekken wordt bewaard. Er moet op worden toegezien dat dit veilig en discreet gebeurt. Maar voor de komende tien jaar is in elk geval duidelijk dat met de opkomst van big data de mogelijkheden voor de zorg, de verzekeraar én de cliënt zullen toenemen. Vijf onzekere ontwikkelingen Naast vier drijvende krachten achter beeldschermzorg zien we een aantal ontwikkelingen die ook van invloed zijn, maar waarvan onzeker is in welke richting ze zich zullen ontwikkelen. 1. Meer grootschalig of juist meer kleinschalig aanbod in de zorg? Voor de beschikbare investeringsruimte voor beeldschermzorg maakt het nogal uit hoe groot de organisatorische schaal van zorgaanbieders is. Bij de ontwikkeling van de schaal waarop het zorgaanbod wordt georganiseerd, zijn gelijktijdig twee richtingen zichtbaar. We zien zowel een beweging naar meer kleinere, lokale aanbieders en organisaties als een beweging naar minder en grotere spelers. Zo gaan grote instellingen steeds meer decentraliseren en zie je onder de kleine organisaties juist opschaling, met gedeelde zorgcentrales en een 24/7 -aanbod door onderlinge samenwerking. Nieuwe kleinere spelers kunnen mede dankzij technologie ook gemakkelijker toetreden; delen van het proces kunnen hierdoor makkelijker worden geoutsourcet en de samenwerking in netwerkverbanden wordt erdoor versoepeld. 6

7 Kortom: de infrastructuur wordt grootschaliger (minder maar groter), en het dienstenaanbod tegelijkertijd kleinschaliger (meer maatwerk). Het is onzeker of beide ontwikkelingen de komende jaren tegelijk blijven voortbestaan en hoe ze elkaar beïnvloeden. 2. Bekostiging en verdienmodellen in de zorg; hoe lopen de geldstromen? Momenteel zijn de financiering en het vergoedingensysteem nog een bottleneck voor de ontwikkeling van beeldschermzorg. Maar verdienmodellen en geldstromen zijn aan verandering onderhevig. Wie betaalt straks innovatie in de zorg? De overheid, de verzekeraar, de leverancier van het apparaat, de zorgdienstverlener of de mensen zelf? Wordt het delen van persoonlijke data, die zeer gewild zijn voor marketingdoeleinden, straks ook als betaalmiddel gezien om zorg te kunnen betalen? En wie profiteert het meest van de opbrengsten? Ook is onzeker hoe nieuwe businessmodellen in de zorg eruit zullen zien, voor leveranciers, individuele zorginstellingen of samenwerkende consortia. De infrastructuur voor beeldschermzorg is door de investeringen in goed beveiligde ICT kostbaar. Daarnaast leidt efficiënter werken in de huidige vergoedingenstructuur, gebaseerd op het aantal geïnvesteerde uren zorg, tot minder opbrengsten voor de zorgverlener. Als er een businesscase kan worden gemaakt die breder is dan alleen de baten en lasten van de zorgverlener zelf, heeft een innovatie als beeldschermzorg kans van slagen. 3. Wat ziet de klant als meerwaarde? Naast het belang van de overheid, de zorgaanbieders en de verzekeraars hebben ook mensen met een behoefte aan zorg een belang bij beeldschermzorg. Wat zien zij als meerwaarde en hoeveel zijn ze bereid ervoor te betalen? Tot nu toe worden voorzieningen en diensten in de zorg meestal collectief gefinancierd. Het zelf betalen van zorgaanbod is (nog) niet vanzelfsprekend. Maar er is een plafond aan wat het collectief bereid is aan zorg te betalen. In welke diensten zien mensen een meerwaarde waar ze zelf voor willen betalen, als dat mogelijk is? En wat wil men alleen als het gratis is, ook al betekent dat dat er een andere tegenprestatie wordt gevraagd, bijvoorbeeld het delen van persoonlijke gegevens of fungeren als proefpersoon voor een nieuwe toepassing? Ontstaat er een kloof tussen mensen die wel en niet kunnen betalen, waarbij je meer of andere zorg kunt inkopen als je geld hebt. En tot op welke hoogte is zo n tweedeling acceptabel? En wie is de cliënt eigenlijk? Is het de hoogbejaarde patiënt, zijn mantelzorger of bezorgde familie die niet in de buurt woont? Voor de mantelzorger of de naaste familie zal de mogelijkheid tot het gebruiken van een beeldscherm bij de communicatie met de zorgvrager, maar ook met de zorgvrager én de zorgverlener tegelijk, in sommige omstandigheden een duidelijke meerwaarde hebben. 7

8 4. Hoe ziet de arbeidsmarkt voor zorg er de komende jaren uit? Beeldschermzorg heeft ook een grote impact op medewerkers en de arbeidsmarkt in de zorg. Enerzijds zorgt het voor meer efficiëntie en substitutie in de zorgverrichtingen en anderzijds kan het werken in de zorg aantrekkelijker maken. Hoe zal de arbeidsmarkt voor de zorg er de komende jaren uitzien? Krijgen we te maken met tekorten door de grote uitstroom van de babyboomgeneratie of komt er juist een overschot aan beschikbare werknemers door de inzet van technologie en het omvallen van grote zorginstellingen? En in hoeverre ontstaat er een kwalitatieve mismatch tussen de vraag naar en het aanbod van bepaalde competenties, die nodig zijn als zorgverlening anders wordt ingericht? Denk aan een dalende vraag naar ziekenhuispersoneel en een stijgende vraag naar wijkverpleegkundigen met ICT-competenties. Er zullen zowel medewerkers, docenten op de opleiding als bestuurders zijn die niet de vereiste competenties hebben om in de digitalisering mee te gaan. In hoeverre matchen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt straks? 5. Hoe gaan we om met digibeten? Beeldschermzorg is voor digitaal vaardige zorgvragers met de juiste middelen evident, maar behalve aan de aanbodkant zullen er ook aan de vraagkant mensen zijn die niet met de digitalisering van de maatschappij mee kunnen of willen komen. Deze groep digibeten wordt weliswaar steeds kleiner, maar is maatschappelijk heel kwetsbaar. Veel zorginstellingen geven aan dat juist een relatief flink deel van hun cliënten geen digitale vaardigheden en/of geen PC of tablet heeft. Dat ligt in lijn met de cijfers die we op pagina 4 zien over het aantal 80-plussers met een smartphone of tablet (ca. 20%). 8

9 Van trends naar scenario s Als we de drijvende krachten en de onzekerheden in samenhang bekijken, zien we beeldschermzorg zowel bij de overheid als bij de markt in belang groeien. De vraag is welke van deze bewegingen dominant wordt. Of komen we in een scenario terecht waarin overheid en markt regionaal en gelijkwaardig optrekken? Dat levert de volgende drie scenario s op: 1. Publiek en privaat trekken regionaal en gelijkwaardig op in de ontwikkeling van beeldschermzorg ( Regionale Zorgflix ). 2. Beeldschermzorg wordt ontwikkeld binnen een nieuw (publiek) bekostigingssysteem waarbij betaald wordt voor gezondheidswinst en effectiviteit vanuit het perspectief van de zorgvrager ( Betalen voor resultaat ). 3. De ontwikkeling van beeldschermzorg wordt privaat aangejaagd, doordat er steeds meer technologie beschikbaar is die mensen graag gebruiken en waar ze voor willen betalen, ook voor andere zaken dan zorg ( Technologie en consument ). 9

10 Scenario 1 Regionale Zorgflix Dit scenario beschrijft een geleidelijke transitie naar digitalisering in het zorgstelsel, ingezet op lokaal en/of regionaal niveau door zowel de markt als de overheid en voortbouwend op de in 2015 doorgevoerde decentralisaties. De centrale, landelijke regie ten aanzien van beeldschermzorg beperkt zich tot een bepaalde mate van standaardisering en afspraken over vergoedingen. In de volgende kabinetsperiode wordt de ontwikkeling verder doorgezet dat gemeenten, naast het Rijk en de verzekeraars, de belangrijkste medefinanciers zijn van de nietcuratieve zorg en ondersteuning. Lokale spelers hebben de verbinding gezocht in de regio, waardoor het zorgaanbod zich meer regionaal heeft georganiseerd. De regio s zien in beeldschermzorg een belangrijke oplossing voor regionale knelpunten als toegankelijkheid, betaalbaarheid en multidisciplinaire samenwerking. Bovendien biedt beeldschermdienstverlening ook oplossingen voor andere domeinen binnen de gemeenten, zoals veiligheid en welzijn. In elke regio ontstaat hierdoor een eigen invulling van digitale zorg door de zorgaanbieders, in samenwerking met gemeenten, zorgkantoren, zorgverzekeraars en cliënten. De zorginstellingen kiezen welke nieuwe technologieën er gebruikt gaan worden en die technologieën zijn in dit scenario sterk geïntegreerd met de bestaande zorg; van een revolutie is geen sprake, alles gebeurt stapsgewijs, rekening houdend met de bestaande belangen, systemen en budgetten. Dit heeft tot gevolg dat de ontwikkeling van beeldschermzorg niet snel gaat, maar wel goed geïntegreerd wordt in het zorgsysteem. Er bestaan bovendien grote verschillen tussen de regio s onderling voor wat betreft de mate waarin e-health is opgenomen in het zorgaanbod. Dit is afhankelijk van het financieringsvermogen en de voorkeuren van regionale zorginstellingen, verzekeraars en gemeenten. Ook private partijen met grote belangen in de regio zijn hierbij betrokken. Er is de nodige druk van het Rijk richting achterblijvende regio s en ook cliënten die eerder in een regio hebben gewoond waar meer e-health beschikbaar was, proberen druk te zetten, maar dit heeft slechts beperkt invloed; de regionale belangen blijven leidend. Een grote financiële prikkel voor vernieuwing is er niet; artsen en instellingen zien er in deze regio s het belang niet van in en zien zich ook niet voor hun investeringen beloond. De regionale verschillen komen ook voort uit het verschil tussen groei- en krimpregio s. In een aantal krimpregio s (Oost-Groningen, Achterhoek) zijn de afstanden tussen cliënten groot en ontstaat er bovendien een tekort aan personeel. Jongere mensen vertrekken naar de Randstad en ouderen 10

11 blijven achter. Deze beweging geeft een impuls aan zorg op afstand, beeldschermzorg en monitoring, omdat er eenvoudigweg niet genoeg zorgverleners zijn om live aan de vraag te voldoen. In de meer dichtbevolkte en de rijkere regio s hebben zorginstellingen weinig belang om beeldschermzorg verder te ontwikkelen. Door de groeiende bevolking, mede door grote groepen migranten, is er juist veel laaggeschoold personeel dat zich op persoonlijke dienstverlening richt. De mensen die het kunnen betalen gebruiken graag en veel ICT, maar liever niet op het gebied van zorg. Zij betalen graag voor persoonlijk ondersteuning; een aantal heeft zelfs een persoonlijke verpleger/verzorger. In de regio s waar mensen minder te besteden hebben, is er een duidelijke prikkel voor gemeenten en verzekeraars om te investeren in digitale innovaties die op termijn de zorgkosten omlaag zullen brengen. Een eigen bijdrage is hier immers veelal niet haalbaar. Uitdagingen en opties voor beeldschermzorg in Regionale Zorgflix Dit scenario kent de volgende uitdagingen: Omdat er in Regionale Zorgflix geen landelijke normen aan beeldschermzorg worden opgelegd, zullen veel zorgaanbieders geneigd zijn zelf het wiel uit te willen vinden. Dat is tijdrovend en kostbaar. Echter, de toenemende samenhang op regionale schaal is juist een kans. Het huidige vergoedingensysteem blijft in dit scenario ongewijzigd, dus de negatieve prikkel om efficiënter te werken met beeldschermzorg moet nog steeds overwonnen worden. 11

12 Door het lage tempo van innovatie in sommige regio s zal de ambitie van het ministerie voor beeldschermzorg in 2019 in dit scenario waarschijnlijk niet in het hele land gehaald worden. Financiers zullen in dit scenario moeilijk te overtuigen zijn van de toegevoegde waarde van beeldschermzorg; omdat de beweging stapsgewijs gaat is de business case niet meteen overduidelijk. Wat staat de verschillende spelers van het zorgspeelveld te doen om de uitdagingen in het scenario Regionale Zorgflix het hoofd te bieden en succesvol te zijn met beeldschermzorg? Het begint allemaal met het samenkomen van de relevante partijen die op regionaal niveau gezamenlijk hun ambitie voor het ontwikkelen en toepassen van beeldschermzorg uitspreken en onderling afspraken maken over de infrastructuur en de randvoorwaarden. Denk aan zorginstellingen, patiëntenorganisaties, verzekeraars, vertegenwoordigers van zorgvragers, financiers, ICT-bedrijven en gemeenten. Maar ook woningcorporaties die de bestaande woningvoorraad geschikt willen maken voor bepaalde doelgroepen met een zorgbehoefte. Zij maken met elkaar als het ware een stekkerdoos, oftewel een regionale gezamenlijke standaard, waar het digitale zorgaanbod in de regio straks op kan inpluggen. Behalve het formuleren van de randvoorwaarden (inclusief het borgen van privacy en de veiligheid van data) gaat het onder meer om het realiseren van een gezamenlijk medisch service center, het bepalen van de interface, het opleiden van professionals in digitale vaardigheden (via het A&Ofonds), en het inzetten van media voor het informeren over beeldschermzorg en het uitnodigen van mensen om het te gaan gebruiken. Wat de financiering betreft kan de negatieve prikkel worden opgelost door investeringen via Health Impact Bonds 2 voor te laten financieren door partijen die iets in de plannen zien, bijvoorbeeld een regionale bank of een kabelexploitant. De besparingen voor verzekeraars en gemeenten, door efficiënter werken en minder inspanning bij de zorgverleners, vloeien terug naar de financiers. Samenvattend zijn tijdens de verkenning voor dit scenario de volgende handelingsopties genoemd: 2 Een Health Impact Bond (HIB) is een modelmatige aanpak waarbij de relatie tussen interventie-prestatiebesparing centraal staat. Bij een HIB financiert een private investeerder een interventie die gezondheidswinst en kostenbesparingen oplevert. Dan kunnen investeerders uit die besparingen worden terugbetaald door de partij bij wie de besparingen vallen. (Bron: ZonMw) 12

13 Opties Opties in scenario Regionale Zorgflix 1 In kaart brengen gebruik en behoefte aan beeldschermzorg (vraagarticulatie) 2 Meten groep digibeten bij zorgvragers 3 Meten groep digibeten bij zorgprofessionals 4 Regionaal polderen over voorwaarden, opleiden, gezamenlijk zorgservicecenter, diensten en kosten (ook over de grenzen van 0 e, 1 e en 2 e lijn heen) 5 Publiek-private samenwerking t.b.v. stekkerdoos (standaarden & interface) 6 Zorgverleners opleiden in digitale competenties en attitude t.o.v. beeldschermzorg 7 Voorfinancieren beeldschermzorg via Health Impact Bonds 8 Wegnemen negatieve financiële prikkel in bekostigingssysteem 10 Communicatie beeldschermzorg aan zorgprofessionals en burger (uitleggen en aanbevelen) 11 Proeftuinen en prototypes onderzoeken en ervaringen delen 12 Werkbare normen voor gebruik met oog op privacy (makkelijk toestemming kunnen geven) 14 Innovatief inkopen door verzekeraars 16 Inefficiënte kanalen duurder maken 17 Keurmerken instellen t.b.v. vertrouwen bij burger Eerste stappen vanaf 2016 De partijen die nodig zijn om bovengenoemde beweging te creëren moeten elkaar allereerst zien te vinden. Dat vraagt om een verbindende regionale, neutrale partij, zoals een economic board, of een regionale ECP. Het intitiatief zou ook kunnen liggen bij een gemeente, een zorgkantoor of een dominante zorgverzekeraar uit de regio, bijvoorbeeld in de vorm van het opstellen en uitvoering geven aan een gezamenlijke visie en implementatiestrategie. Overigens is de drijvende kracht achter de vorming van zo n publiek-privaat samenwerkingsverband meestal groter dan alleen iets heel specifieks als beeldschermzorg. Partijen zijn meestal al met elkaar verbonden en komen toch al samen en dit is dan één van de onderwerpen die onder een grotere ambitie vallen, bijvoorbeeld Bevorderen van E-Health of nog overkoepelender: Transitie in de zorg. Sommige regio s kennen specifieke uitdagingen, zoals krimp, en daar komen deze thema s vanzelf op. Er kan dan gebruik worden gemaakt van een samenwerkingsverband dat al bestond voordat het onderwerp beeldschermzorg op de agenda kwam. De regionalisering in dit scenario zal overigens een positief effect hebben op de professionalisering. Beleidsmensen en adviseurs raken meer betrokken, uitwisseling tussen steden vindt beter plaats en er is ruimte en geld voor regionale opschaling. 13

14 Scenario 2 Betalen voor resultaat In dit revolutie-scenario besluit de overheid dat het roer in het zorgstelsel om moet. Het huidige bekostigingssysteem bereikt zijn grenzen en in de periode volgt een revolutie van aanbodfinanciering naar uitkomstfinanciering, oftewel betalen voor resultaat, te beginnen met de mensen die al zorg nodig hebben. Dit geeft beeldschermzorg een enorme impuls. In de tweede helft van de jaren 10 wordt in een aantal regio s geëxperimenteerd met uitkomstfinanciering en populatiebekostiging. Dat is om allerlei redenen niet overal succesvol; uiteindelijk komt het experiment in enkele regio s goed van de grond. In deze regio s lukt het om tot goede indicatoren voor het meten van positieve gezondheid, gezondheidswinst en kwaliteit te komen en het totale zorgbudget als het ware in één grote pot te stoppen en vervolgens zorginstellingen uit te betalen op basis van enerzijds de (objectieve) gezondheidstoestand van de mensen in die regio en anderzijds de klanttevredenheid over de ontvangen zorg. De speciaal ingestelde jaarlijkse gezondheidstest blijkt ook een sterk preventieve werking te hebben. Het blijkt positief uit te pakken om geld uit te trekken om mensen met een minder gezonde levensstijl of zwakkere gezondheid te ondersteunen met lichaamsbeweging, voedingsadviezen, oefeningen voor stressvermindering of gewoon een informeel gesprek over hoe ze zich voelen. Beeldschermzorg blijkt hier een positieve bijdrage aan te leveren. Ook werkgevers tonen interesse voor een preventieve aanpak; zij zijn immers gebaat bij een betere gezondheid van hun werknemers. Er wordt door alle partijen dan ook in preventie geïnvesteerd. Mensen zelf proberen hun levensstijl aan te passen, werkgevers faciliteren er mogelijkheden voor (voorkomen van te veel en te zwaar werk, fitness studio op kantoor, goede stoelen etc.) en vanuit het gezondheidssysteem wordt aanvullende preventieve ondersteuning geboden. Denk aan voedingsadviezen van diëtisten en fysiotherapeuten die letten op een goede houding. Om ook de preventie efficiënt te laten verlopen, wordt door steeds meer partijen actief gebruik gemaakt van beeldschermzorg. Zorgverleners worden langzaamaan steeds meer een onderdeel van het sociale netwerk van de zorgvrager. Omdat er niet langer wordt vergoed voor bestede tijd, ontstaat er binnen de zorg een innovatievriendelijk klimaat. De grenzen tussen de 0 e, 1 e en 2 e lijn worden gemakkelijk overgestoken. Als artsen minder te doen krijgen, gaan ze minder uren werken of helpen ze mee bij het verlenen van zorg aan huis, zoals monitoring. Op termijn worden de grote verschillen binnen het loongebouw in de zorg iets afgezwakt; verpleegkundigen gaan meer verdienen, omdat ze er taken bij krijgen die voorheen bij de arts of specialist lagen. Ze kunnen de specialist als dat nodig is digitaal consulteren. Artsen en specialisten gaan juist minder verdienen en om die reden vertrekt een flink aantal vanuit de pilot-regio s naar andere gebieden. Zij nemen hun doorgaans positieve ervaringen met beeldschermzorg mee. Deze uitstroom kan worden opgevangen door een ruim aanbod van jonge, werkzoekende artsen die graag aan deze nieuwe benadering van zorg meedoen. 14

15 Het uitgangspunt is dat er gebruik wordt gemaakt van e-health wanneer arts en patiënt daar beiden voor kiezen. Het bekostigingssysteem is hier geen belemmering meer voor. Ook het gebruik van data speelt een grote rol. Naast de jaarlijkse update worden alle data van tussentijdse metingen verzameld. Een aantal bedrijven doet aan data-analytics om mogelijke patronen te identificeren en daarmee toekomstige risico s te kunnen voorspellen. Dat levert vooral in het begin veel overbodige waarschuwingen en extra testen op voor cliënten; later worden de analyses steeds preciezer. Een deel van de bevolking vindt dat er langzamerhand een soort gezondheidspolitie ontstaat en voelt zich beknot in vrijheid en privacy. Er ontstaan felle debatten over grondrechten om naar eigen inzicht invulling te geven aan het eigen leven en over de onschendbaarheid van het eigen lichaam. Een ander gevolg is dat door de breed gecommuniceerde resultaten van data-analyses het gezondheidsbewustzijn van mensen daadwerkelijk groeit. Iedereen is bezig met zijn gezondheid en die van zijn naasten. Dat betekent ook dat er vanuit die interesse veel technologische oplossingen ontwikkeld en gedeeld worden. Zo versterkt het systeem gedragsverandering en gedragsverandering het systeem. Na 2020 wordt er een commissie ingesteld om de experimentele systemen van de pilotregio s te evalueren en door te rekenen op landelijke haalbaarheid. Het advies is eenduidig: er zal worden overgeschakeld naar een nationale invoering van Betalen voor resultaat, waarvoor de pilotregio s als voorbeeld dienen. Uitdagingen en opties voor beeldschermzorg in Betalen voor resultaat Dit scenario biedt een gunstig klimaat voor de ontwikkeling en inzet van beeldschermzorg. Zorginstellingen worden immers vrijgelaten in hun aanbod naar de cliënt; zolang deze de beeldschermzorg positief beoordeelt en zorgverlening via een beeldscherm bijdraagt aan preventie 15

16 of gezondheidswinst, wordt het gewoon bekostigd. De negatieve financiële prikkel voor de toepassing van beeldschermzorg is daarmee verdwenen. Bovendien zal het meten van resultaat en daarmee de wetenschap dat het werkt er vanzelf toe leiden dat het duurzaam wordt doorgezet. Toch zijn er andere uitdagingen: Hoe financier je initiële investeringen die nodig zijn voor de ontwikkeling en toepassing van beeldschermzorg, voordat je kan meten en dus weten of de verwachte positieve resultaten van beeldschermzorg op het gebied van klanttevredenheid, preventie en gezondheidswinst zich ook daadwerkelijk voordoen? Hoe maak je beeldschermzorg onderdeel van de professionele attitude, ervan uitgaande dat de meerwaarde door substitutie ertoe zal leiden dat er uiteindelijk betere zorg kan worden geleverd? Wat staat de verschillende spelers van het zorgspeelveld te doen om deze uitdagingen het hoofd te bieden en succesvol te zijn in een scenario waarin wordt betaald voor resultaat? De financiering van beeldschermzorg vraagt in dit scenario dus niet om een specifieke oplossing, maar is hier eerder een aanleiding op zich om na te denken over een alternatief bekostigingssysteem in de zorg. Een dergelijke revolutionaire verandering van het bekostigingssysteem, waarbij de zorgverlener wordt vergoed voor het gezond houden van de cliënt, vraagt om een goede voorbereiding en een zorgvuldige invoering. Vanaf 2016 kunnen zorgverleners en verzekeraars in de pilotregio s data verzamelen over de gezondheid van de cliënten waarmee de indicatoren kunnen worden vastgesteld die de basis kunnen vormen van het bekostigingsstelsel. Ook zal dan al aan de cliënten moeten worden gecommuniceerd dat vanaf 2018 het belonen van gezondheid zal worden ingevoerd. Immers, de meeste mensen komen nauwelijks in aanraking met een zorginstelling en hebben vooral zelf de meeste invloed op hun gezondheid. Niet alleen de aanbodkant, maar zeker ook de vraagkant zal daarom moeten worden meegenomen in het nieuwe systeem. Daarnaast is, om veilig te kunnen investeren in de innovatiekansen die een kanteling van het bekostigingssysteem biedt, beleidszekerheid op de langere termijn nodig (minimaal 5 jaar). Samenvattend zijn tijdens de verkenning voor dit scenario de volgende handelingsopties genoemd: 16

17 Opties Opties in scenario Betalen voor resultaat 1 In kaart brengen gebruik en behoefte aan beeldschermzorg (vraagarticulatie) 2 Meten groep digibeten bij zorgvragers 3 Meten groep digibeten bij zorgprofessionals 6 Zorgverleners opleiden in digitale competenties en attitude t.o.v. beeldschermzorg 7 Voorfinancieren beeldschermzorg via Health Impact Bonds 9 Lobby voor beleidszekerheid 10 Communicatie beeldschermzorg aan zorgprofessionals en burger (uitleggen en aanbevelen) 11 Proeftuinen en prototypes onderzoeken en ervaringen delen 12 Werkbare normen voor gebruik met oog op privacy (makkelijk toestemming kunnen geven) 14 Innovatief inkopen door verzekeraars Eerste stappen vanaf 2016 In alle experimenten en proeftuinen waarbij met alternatieve vormen van bekostiging wordt gewerkt, zal beeldschermzorg zoveel mogelijk moeten worden ingezet, te beginnen met de groep die al zorg krijgt. Binnen deze groep kunnen de resultaten van wel of geen inzet van technologie objectief vergeleken worden. De bestaande wettelijke ruimte om de inzet van technologie en het opzetten van pilotprojecten te bekostigen, kan hierbij gebruikt worden. Daardoor kunnen zowel zorgprofessionals als klanten er ervaring mee opdoen. Ook kan zo de verwachte positieve bijdrage aan kwaliteit, preventie en gezondheidswinst verder worden onderzocht en zichtbaar gemaakt. Deze verwachte positieve bijdrage zit hem bijvoorbeeld in het vroegtijdig signaleren van achteruitgang van de gezondheid, het voorkomen van escalaties (ondersteuning on demand) en het voorkomen van vereenzaming, door beter contact tussen de cliënt en zijn/haar hele sociale netwerk. Daarnaast kan al een eerste stap worden gezet in het bieden van scholing aan zorgprofessionals over de mogelijkheden en het gebruik van beeldschermzorg en de opbrengsten ervan op het gebied van kwaliteit, preventie en gezondheidswinst. Een derde aspect dat snel kan worden opgepakt is streven naar meer ruimte in het Budgettair Kader Zorg voor preventie en gezondheidswinst, waarmee er ook budgettaire ruimte ontstaat voor de ontwikkeling en toepassing van beeldschermzorg. 17

18 Scenario 3 Technologie en consument In dit scenario zijn de veranderende behoeften van de consument en het antwoord daarop van marktpartijen leidend voor de transitie naar digitalisering van het zorgaanbod en de groei van beeldschermzorg. Bedrijven volgen de vraag van consumenten, en die ontwikkeling gaat heel snel. Behalve het op de markt brengen van innovatieve hardware en software voor zelfmeting, beeldschermzorg en andere vormen van e-health, treden er allerlei nieuwe dienstverleners tot het speelveld toe, die soms een zeer beperkt raakvlak met de zorg hebben. Zo speelt de beveiligingsbranche in op de behoefte van mensen die weinig tijd en genoeg middelen hebben, door het plaatsen van camera s voor het monitoren van een hoogbejaard familielid. De klant is hierbij niet zozeer de bejaarde moeder, maar het bezorgde kind. Hierna is de stap naar (digitale) zorg aan huis voor deze bedrijven snel gemaakt. Op die manier pakt de sector in een paar jaar tijd een flink marktaandeel in de welzijnszorg en de care; het business model van de traditionele spelers verandert radicaal. Ook ondernemende mensen uit de zorgsector zelf die na vaak jarenlange ervaring in traditionele zorgorganisaties vele verbetermogelijkheden zien, beginnen nieuwe bedrijfjes die innovatieve zorg en ondersteuning bieden. Nieuwe toetreders op de markt geven technologie gratis weg om een relatie aan te kunnen gaan met klanten en zo in feite marktaandeel te kopen. Gedreven door de vraag van de klant zoeken de nieuwe spelers de traditionele en vaak noodlijdende spelers wel op, om hun nog waardevolle delen over te nemen. De invloed van traditionele organisaties in de zorgconstellatie wordt hierdoor beperkter. De consument en de ondernemer zijn in deze ontwikkeling leidend; zelfs de rol van de verzekeraar wordt beperkt. De overheid is door de snelheid van deze ontwikkelingen niet in staat om het proces te volgen en hierop te anticiperen. Zij lopen voortdurend tegen nieuwe, nooit eerder vertoonde situaties aan die vragen om nieuw beleid en nieuwe regelgeving. Door de gedigitaliseerde aanpak van de nieuwe spelers wordt de toestroom en de invloed van data enorm; alles wordt geanalyseerd om steeds beter te kunnen segmenteren en zorg op maat te kunnen bieden. Apple, Google en Facebook weten ondertussen meer te vertellen over de consument en zijn persoonlijke specifieke gezondheidsrisico s dan de huisarts. De zorg zelf gaat uiteindelijk weer traditionele zorg leveren: low tech en high touch. Het onderscheid tussen 1 e, 2 e en 3 e lijn vervaagt en er is alleen nog daadwerkelijke hands on zorg. Daarbij lijkt de vraag naar curatieve zorg te dalen, omdat er steeds meer wordt gedaan om risico s te monitoren en mensen in een goede conditie te houden. De exponentiële groei van technologische toepassingen is een belangrijke drijvende kracht. Die groei is te danken aan coördinatie en integratie van technologie. Er ontstaat, net als in andere delen van de platformeconomie, zorgplatforms, vergelijkbaar met destijds Airbnb en Über, die de coördinatie van het aanbod op zich nemen en alles opnieuw en meteen professioneel inrichten. Zij brengen aanbod en vraag samen. Er ontstaat tegen 2020 een maatschappelijke discussie over de 18

19 toegevoegde waarde van verzekerde zorg, omdat mensen via de platforms online preventief al veel zelf in de gaten kunnen houden en via adviezen aan hun gezondheid werken. En als het nodig is kunnen ze via deze platforms zelf de beste zorg vinden, die dan ook best iets mag kosten. Waarom zou je daar dan ook nog voor betalen in de zorgverzekering? Mensen worden hierdoor steeds selectiever in wat ze wel en niet door hun zorgverzekering willen laten dekken, waardoor de rol van de verzekeraar fors beperkt wordt. Uiteindelijk blijft alleen de hooggespecialiseerde en langdurige zorg in verzekerde vorm bestaan; alle overige zorg regelt men zelf via de platforms. De meerwaarde voor de klant zit in de talloze mogelijkheden van de nieuwste technologieën en de integratie van informatie over de eigen situatie in allerlei nieuwe toepassingen. Zorgtechnologie is bijvoorbeeld gekoppeld aan domotica van innovatieve koplopers als Toon en Nest. Het feit dat gezondheid en welzijn door technologie fun worden, leidt ertoe dat juist marktpartijen buiten de zorgverzekering om aan populariteit winnen. Mensen hebben er ook buiten de zorgverzekering geld voor over. Naarmate er meer mensen voor deze dienstverlening kiezen, zullen de kosten om het aan te bieden dalen waardoor het voor een steeds grotere groep bereikbaar wordt en uiteindelijk toch in sommige gevallen weer een plek krijgt in de basisverzekering, zodat ook de minst draagkrachtige groepen er beschikking over krijgen. Elke exclusieve innovatie wordt daardoor na verloop van tijd een basisvoorziening, terwijl nog nieuwere vindingen ondertussen hun weg alweer vinden naar de verwende consument. Uitdagingen en opties voor beeldschermzorg in Technologie en consument In dit scenario is het bedrijfsleven in de lead. De zorg hoeft hier niet veel voor te doen, de innovaties komen vanzelf. Patiënten, cliënten en zorgaanbieders worden vanzelf bediend door nieuwe private 19

20 partijen met nieuwe oplossingen. Wereldwijde private beleggers zorgen voor de investeringen in beeldschermzorg; de consumenten en/of de zorginstellingen betalen voor het gebruik. De ontwikkelingen gaan daardoor snel en innovaties zijn snel toegankelijk, maar dit zal gepaard gaan met nieuwe uitdagingen. Zo zal er een vliegwiel voor zelfdiagnose ontstaan, waardoor nieuwe marktpartijen het begin van de diagnose al deels kunnen overnemen. Dat zal niet meteen door de zorgverzekering worden vergoed, maar zal voor een bepaald segment mensen zo aantrekkelijk zijn, dat ze het zelf betalen. Soms zullen er met deze innovatieve diensten dingen misgaan en komt er wellicht via de media een maatschappelijke roep om nieuwe regelgeving. Er blijft behoefte aan persoonlijke aandacht, bijvoorbeeld bij lastige diagnoses. De fysieke zorg wordt relatief duurder, want technologie is goedkoper dan fysieke aanwezigheid. En er zullen altijd kwetsbare groepen blijven met een ziektebeeld met een hoge afhankelijkheid van fysieke zorg die de komende 10 jaren echt nog niet door technologie kan worden overgenomen. Denk aan helpen met douchen of met een maaltijd. De klant heeft in dit scenario in feite iets waardevollers dan het geld van de verzekeraar: zijn eigen data. Het zou in dit scenario logisch zijn als je als de klant zelf zijn medische gegevens beheert, want hij kan bij allerlei aanbieders terecht en heeft dan altijd zijn gegevens bij zich. Samenvattend zijn tijdens de verkenning voor dit scenario de volgende handelingsopties genoemd: Opties Opties in scenario Technologie en consument 1 In kaart brengen gebruik en behoefte aan beeldschermzorg (vraagarticulatie) 2 Meten groep digibeten bij zorgvragers 3 Meten groep digibeten bij zorgprofessionals 5 Publiek-private samenwerking t.b.v. stekkerdoos (standaarden & interface) 6 Zorgverleners opleiden in digitale competenties en attitude t.o.v. beeldschermzorg 9 Lobby voor beleidszekerheid 11 Proeftuinen en prototypes onderzoeken en ervaringen delen 12 Werkbare normen voor gebruik met oog op privacy (makkelijk toestemming kunnen geven) 13 Wegnemen van belemmerde regelgeving voor nieuwe technologie/vergroten risicotolerantie 14 Innovatief inkopen door verzekeraars 15 Onderscheid maken tussen gereguleerde beeldschermzorg en vrije beeldschermdiensten 16 Inefficiënte kanalen duurder maken 17 Keurmerken instellen t.b.v. vertrouwen bij burger 20

21 Eerste stappen vanaf 2016 De zorgaanbieder zal dicht in de buurt van de bepalende marktpartijen moeten blijven om mee te kunnen liften in deze ontwikkeling. Anders neemt een partij van buiten de sector delen van de markt straks over. De overheid zal in haar beleid en wet- en regelgeving ruimte moeten bieden, bijvoorbeeld in de bekostiging. Van belang is ook dat marktpartijen de zorgmarkt beter leren kennen en om erachter te komen voor welke producten er marktpotentie is. De afstand tussen de leverancier en de eindgebruiker in de zorg is momenteel nog aanzienlijk. 21

22 Overzicht van de handelingsopties Opties Regionale Zorgflix Betalen voor resultaat Technologie en consument 1 In kaart brengen gebruik en behoefte aan beeldschermzorg (vraagarticulatie) 2 Meten groep digibeten bij zorgvragers 3 Meten groep digibeten bij zorgprofessionals 4 Regionaal polderen over voorwaarden, opleiden, gezamenlijk zorgservicecenter, diensten en kosten (ook over de grenzen van 0 e, 1 e en 2 e lijn heen) 5 Publiek-private samenwerking t.b.v. stekkerdoos (standaarden & interface) 6 Zorgverleners opleiden in digitale competenties en attitude t.o.v. beeldschermzorg 7 Voorfinancieren beeldschermzorg via Health Impact Bonds 8 Wegnemen negatieve financiële prikkel in bekostigingssysteem 9 Lobby voor beleidszekerheid 10 Communicatie beeldschermzorg aan zorgprofessionals en burger (uitleggen en aanbevelen) 11 Proeftuinen en prototypes onderzoeken en ervaringen delen 12 Werkbare normen voor gebruik met oog op privacy (makkelijk toestemming kunnen geven) 13 Wegnemen van belemmerde regelgeving voor nieuwe technologie/vergroten risicotolerantie 14 Innovatief inkopen door verzekeraars 15 Onderscheid maken tussen gereguleerde beeldschermzorg en vrije beeldschermdiensten 16 Inefficiënte kanalen duurder maken 17 Keurmerken instellen t.b.v. vertrouwen bij burger 22

23 Robuuste opties Uit de tabel komt een aantal robuuste opties naar voren, oftewel opties die in alle scenario s passen: In alle scenario s is het van belang om de vraag naar beeldschermzorg te articuleren (optie 1). Hoe groot is het huidige gebruik, wat zijn (toekomstige) behoeften die beeldschermzorg kan vervullen en wat is de bereidheid van de zorgvrager om te betalen voor beeldschermzorg? Hoe de context zich ook zal ontwikkelen, het meten van de omvang van de groep digibeten, zowel bij de zorgvragers als bij de zorgprofessionals, is wenselijk (opties 2 en 3). Zorgverleners zullen, hoe dan ook, vroeg of laat met digitale zorg, waaronder beeldschermzorg, aan de slag gaan. Het opleiden van zorgmedewerkers in digitale competenties en het ontwikkelen van hun attitude ten aanzien van beeldschermzorg is daarom een robuuste optie (optie 6). Het opzetten van proeftuinen en prototypes van innovaties en het delen van ervaringen hiermee zal in alle scenario s helpen om de toepassing van beeldschermzorg te versnellen (optie 11). Het toepassen van digitale communicatie en het digitaal delen van persoonlijke informatie in de zorg vereist in alle scenario s een borging van de privacy, die de zorgvrager in staat stelt zelf toestemming te geven wie welke data kan zien. Daar zijn werkbare normen voor nodig (optie 12). Innovatiever inkoopbeleid bij verzekeraars zal in elk scenario leiden tot meer toepassing van beeldschermzorg (optie 14). 23

24 Rode draden en hoe verder De toegevoegde waarde van beeldschermzorg, zowel op het gebied van kwaliteit als op het gebied van efficiëntie, staat in geen enkel scenario ter discussie. Iedereen in de sector ziet vele mogelijkheden en uit onderzoek is gebleken dat ook cliënten het als positief ervaren. In alle scenario s zullen vraag en aanbod van beeldschermzorg sterk groeien, zij het in verschillende tempo s. In het eerste scenario is financiering de bottleneck voor de groei van beeldschermzorg; de mate waarin daar een oplossing voor wordt gevonden, bepaalt daar het tempo waarin de toepassing van beeldschermzorg doorzet. In het tweede scenario verandert de bekostigingsstructuur in de zorg, waarmee de belangrijkste drempel voor de groei van beeldschermzorg wordt weggenomen. In het derde scenario worden het tempo en de selectie welke toepassingen er wel en niet komen door de markt bepaald. De vraag naar en het aanbod van beeldschermzorg worden in de drie scenario s op verschillende manieren aan elkaar gekoppeld: in het eerste scenario door een combinatie van publieke en private partijen in de regio, in het tweede met name door de overheid en in het derde voornamelijk door de markt. In alle scenario s wordt uitgegaan van meer mensen die zelf aspecten van hun gezondheid meten en monitoren en een aanbodkant die hier toepassingen voor verleent. Het financieren van beeldschermzorg hoeft niet alleen opgelost te worden door de bestaande partijen die er nu mee zitten en er een zware kluif aan hebben. Er zal rekening gehouden moeten worden met de opkomst van geheel nieuwe spelers. Er zal in de toekomst meer variatie in verdien- en financieringsmodellen ontstaan, al blijft voor sommige diensten uurtje factuurtje wellicht het meest effectief. Een robuuste optie is om gezamenlijk na te denken over een prototype van een van de routes met handelingsopties. Bijvoorbeeld sowieso een regionaal platform opzetten, niet wetende of dat het scenario wordt. Doorpraten over een nieuw bekostigingssysteem met de juiste partijen, op basis van gezondheidswinst en populatiebekostiging i.p.v. ziektekosten. Veel partijen, zoals huisartsen en zorgverleners zitten met de vraag: welke partijen heb ik als zorginstelling nodig om met het minste risico beeldschermzorg te gaan aanbieden? Daar helpt ook een regionale stekkerdoos bij, zoals beschreven in scenario 1. Het blijft niet bij deze twee workshops; deze verkenning is een continu proces. De betrokken partijen zijn allemaal schakels in de keuzes die hierin gemaakt gaan worden. Deze scenario s bieden een tool om in gesprek te blijven. De visie is dat we binnen vijf jaar toch een bepaalde kant op willen met beeldschermzorg. Als we onze energie focussen op een gezamenlijke richting, dan helpt dat. Je kunt dit instrument aan andere spelers aanbieden in een regionale setting; dat creëert actie. 24

25 Colofon Opdracht Scenarioverkenning Toekomst Beeldschermzorg Periode November 2015 januari 2016 Opdrachtgever ECP, Daniël Tijink, namens Doorbraak: de Zorg Ontzorgd met ICT Inhoudelijke voorbereiding Werkgroep Beeldschermzorg Platform Langdurige Zorg&ICT - Daniël Tijink (ECP) - Chris Flim (VWS/ZonMW) - John Rietman (VanMorgen/Proteion) - Mirande Groener (Achmea) - Ruud Honkoop (Ziggo) - Annemiek Mulder (Actiz) - Kees Donker (OIZ) - Nancy Rosmalen (Evean) - Martijn Hoenkamp (STMR) Externe begeleiding Paul de Ruijter Renate Kenter Jolanda van Heijningen De Ruijter Strategie B.V. Nachtwachtlaan 20, 1058 EA, Amsterdam Tel. (020)

26 Deelnemers aan de workshops Ministerie VWS: Bas de Bruijn, Chris Flim, Maaike Wijnhout, Peter Alders, Karen van Ruiten Zorginstelling: Maarten van Rixtel (Sensire), Charles Laurey (Zuidzorg), Martijn Hoenkamp (STMR), Annemiek Mulder (Actiz), Emi van Galen (Actiz), Marieke de Jong (Vierstroom), Kitty de Jong (Evean), Nancy Rosmalen (Evean), Frits Bosman (Espria) Steden/regio's: Hans Haveman (Enschede DSA), Peter Portheine (Slimmer Leven), Sander Holterman (Zorg Innovatie Forum), Joyce de Laat (slimmer leven), Verzekeraars: Miranda groener (Achmea), Menno Jansen (CZ) Netwerken en verenigingen: Paulien den Bode (V&VN), Sabine Pool (NOF), Margot Brands (NPCF), Tessa van der leij (NPCF), Jan Brinkers (Unie KBO), Anneke van der Vlist (Ieder(in)) Leveranciers: Ruud Honkoop (Ziggo), Murk Westerterp (Philips), Moniek van Aanholt (Focus Cura), Laura Tolsma (OIZ), Kees Donker (OIZ), Joost Hermans (Compaan) Kennisinstellingen: Marike Hettinga (Hogeschool Windesheim), José Peeters (Nivel), Frans van Zoest (Vilans) Banken: Claus Verbrugge (ING) Platform: Pim Ketelaar (Vitaal thuis), Dik Hermans (Vita Valley), Daniël Tijink (ECP) 26

27 Bijlage: Scenariotabel 1. Regionale Zorgflix 2. Betalen voor resultaat 3. Technologie en consument Dominante spelers Zorgaanbieders, gemeenten, zorgkantoor, zorgverzekeraar met regionaal groot marktaandeel Zorgaanbieders en hun cliënten Consument, nieuwe ondernemers uit de sector en marktpartijen van buiten de zorg Rol verzekeraar Regionaal met gemeenten Uitvoerder nieuwe zorgbekostiging Kiest (ook) voor leveranciers buiten de zorg Rol cliënt/patiënt Afhankelijk van regionaal aanbod Interactief, iedereen betrokken In control, als hij mee kan komen Schaal Regionaal Nationaal Mondiaal Focus in de zorg Zorg bij ziekte Preventie, kwaliteit, gezondheidswinst Pre-diagnose en online zoeken naar de beste zorgverlener Arbeidsmarkt Ruim in Randstad, krap in andere provincies Verschuiving binnen systeem Commerciële/technologie-bedrijven verdringen klassieke zorgorganisaties Innovatie Rustig, maar zeker. Regionale verschillende snelheid en systemen Sociale technologie, landelijke standaardisatie Concurrerende platforms, technologie- en vraaggedreven Wie betaalt voor zorg Cliënt via overheid (belasting) en via verzekeraar Cliënt sluit servicecontract met verzekeraar, overheid ondersteunt Cliënt betaalt rechtstreeks aan (nieuwe) zorgaanbieders, ook via verzekeraar en gemeente Wie betaalt de innovatie Gemeenten, zorgverzekeraars en lokale belanghebbenden Nationale overheid en verzekeraars Deep pockets van grote (technologie) bedrijven, cliënten en regionale ontwikkelingsmaatschappijen Bescherming privacy vs delen van data Principiële voorzichtigheid t.a.v. privacy. Als krimp doorzet zet men dit in de regio s opzij, randstad blijft principieel Sociaal netwerk wordt vertrouwd Privacy eerst groot issue, maar partijen winnen vertrouwen door privacybeleid; met goed privacybeleid kun je nog steeds prima delen Kwetsbare groepen Regio s zorgen ervoor Zorginstellingen kennen ze en stimuleren ze om mee te blijven doen Gratis versies en uitsluiting van een kleine groep digibeten Zorginstellingen Passen zich in hun tempo aan de digitalisering in hun regio aan Moeten omschakelen, Moeten omschakelen; taken en verantwoordelijkheden verschuiven. De meerderheid lukt dat, een deel niet de meerderheid lukt dat, een deel niet Aantal gaat samenwerken, aantal gaat failliet