GRIEKS, grammatica uit Pallas deel 2, t/m les 20 :

Transcriptie

1 RIEKS, grammatica uit Pallas deel 2, t/m les 20 : Werkwoord : ieuwe grammatica uit les 20 in blauw. WERKWOOR luvw poievw eijmiv PRESESSTM lu- poie- - IICTIVUS PRESETIS CTIVI ik maak los (et c.) o.t.t. IFIITIVUS PRESETIS CTIVI los te maken (et c.) IMPERTIVUS PRESETIS CTIVI maak los (et c.) IICTIVUS IMPERFECTI CTIVI ik maakte los (et c.) o.v.t. IICTIVUS ORISTI CTIVI ik maakte los (et c.) o.v.t. IFIITIVUS ORISTI CTIVI los te maken/ losgemaakt te hebben (et c.) IMPERTIVUS ORISTI CTIVI maak los (et c.) luvw luvei~ luvei luvomen luvete luvousi(n) poiw` poiei`~ poiei~ poiou`men poiei`te poiou`si(n) eijmiv eij` ejstiv(n) ejsmevn estev eijsiv(n) luvein poieiǹ eij`nai luè luvete ejvluon ejvlue~ ejvlue ejluvomen ejluvete ejvluon e[lusa e[lusa~ e[luse(n) ejluvsamen ejluvsate e[lusan lu`sai lu`son luvsate poivei poiei`te ejpoivoun ejpoivei~ ejpoivei ejpoiou`men ejpoiei`te ejpoivoun ejpoihvsa ejpoihvsa~ ejpoihvse(n) ejpoihvsamen ejpoihvsate ejpoihvsan poihvsai poihvson poihvsate ijvsqi ejvste hj`(n) hj`sqa hjǹ hj`men hj`te hj`san praesens = stam + uitgang imperfectum = augment + stam + uitgang Sigmatische aoristus = (augment) + stam + sigma + uitgang

2 IICTIVUS ORISTI CTIVI ik pakte (et c.) o.v.t. IFIITIVUS ORISTI CTIVI te pakken / gepakt te hebben (et c.) IMPERTIVUS ORISTI CTIVI e[labon e[labe~ e[labe(n) ejlavbomen ejlavbete e[labon labei`n labev lavbete pak (et c.) WERKWOOR luvomai poievomai duvnamai PRESESSTM luv- poie- duvna- IICTIVUS PRESETIS MEII ik maak me los (et c.) o.t.t. IFIITIVUS PRESETIS MEII zich los te maken (et c.) IMPERTIVUS PRESETIS MEII maak je los (et c.) IICTIVUS IMPERFECTI MEII ik maakte me los (et c.) o.v.t. IICTIVUS ORISTI MEII ik maakte me los (et c.) o.v.t. luvomai luvei luvetai luovmeqa luvesqe luvontai poiou`mai poiei` poiei`tai poiouvmeqa poiei`sqe poiouvntai duvnamai duvnasai duvnatai dunavmeqa duvnasqe duvnantai luvesqai poiei`sqai duvnasqai luvou luvesqe ejluovmhn ejluvou ejluveto ejluovmeqa ejluvesqe ejluvonto ejlusavmhn ejluvsw ejluvsato ejlusavmeqa ejlusavsqe ejluvsanto poiou` poiei`sqe ejpoiou`mhn ejpoiou` ejpoiei`to ejpoiouvmeqa ejpoiei`sqe ejpoiouǹto ejpoihsavmhn ejpoihvsw ejpoihvsato ejpoihsavmeqa ejpoihsavsqe ejpoihvsanto duvnaso duvnasqe ejdunavmhn ejduvnaso ejduvnato ejdunavmeqa ejduvnasqe ejduvnanto Thematische aoristus = (onregelmatige) aoristusstam + uitgang praesens = stam + primaire mediumuitgang imperfectum = stam + secundaire mediumuitgang Sigmatische aoristus = (augment) + stam + sigma + uitgang

3 IFIITIVUS ORISTI MEII zich los te maken / zich losgemaakt te hebben (et c.) IMPERTIVUS ORISTI MEII maak je los (et c.) IICTIVUS ORISTI MEII ik pakte me (et c.) o.v.t. IFIITIVUS ORISTI MEII zich te pakken / zich gepakt te hebben (et c.) IMPERTIVUS ORISTI MEI pak je (et c.) luvsasqai lu`sai luvsasqe ejlabovmhn ejlavbou ejlavbeto ejlabovmeqa ejlavbesqe ejlavbonto labevsqai labou` lavbesqe poihvsasqai poihvsai poihvsasqe ejgenovmhn ejgevnou ejgevneto ejgenovmeqa ejgevnesqe ejgevnonto genevsqai genou` gevnesqe Thematische aoristus = (onregelmatige) aoristusstam + uitgang

4 lle werkwoorden, die in de woordenlijst op evw eindigen, gaan als poievw; e vorm poievw komt overigens niet in de teksten voor: in een tekst is de 1 e persoon e.v. altijd poiw`. lle andere werkwoorden (die in de woordenlijst alleen op w eindigen) gaan als luvw. lle woorden, die in de woordenlijst op omai eindigen, gaan als luvomai; we noemen deze werkwoorden thematische werkwoorden, omdat er tussen de stam en de eigenlijke uitgang mai een themavocaal (e of o) staat. (Vanaf hoofdstuk 18 geeft Pallas als voorbeeld van het medium niet meer de deponentia bouvlomai en ajfiknevomai, maar de mediumvormen van luvomai resp. poievomai). lle werkwoorden, die in de woordenlijst op eomai eindigen, gaan als poievvomai; de vorm poievomai komt overigens niet in de teksten voor: in een tekst is de 1 e persoon e.v. altijd poiou`mai; we noemen deze werkwoorden thematische werkwoorden, omdat er tussen de stam en de eigenlijke uitgang mai een themavocaal (e of o) staat. lle werkwoorden,die in de woordenlijst op (andere letter)mai eindigen, gaan als duvnamai; we noemen deze werkwoorden athematische werkwoorden, omdat er tussen de stam en de uitgang mai géén themavocaal staat. Bij het medium gebruiken we voor alle tegenwoordige tijden (tot nu toe alleen het praesens) de zgn. primaire medium-uitgangen: -mai, -sai, -tai, -meqa, -sqe, -ntai. Bij het medium gebruiken we voor alle verleden tijden (tot nu toe alleen het imperfectum en de aoristus) de zgn. secundaire medium-uitgangen: -mhn, -so, -to, -meqa, -sqe, -nto. e werkwoorden, die in het rieks medium zijn (dus alle werkwoorden die in de woordenlijst op mai eindigen), maar in het ederlands actief vertaald worden, heten deponéntia (enkelvoud: depónens; in Pallas wordt de term medium tantum gebruikt). Betekenis van het medium (luvomai) : 1 (Wederkerend of direct reflexief medium) : zich losmaken Intransitief : ejgeivrw = wakker maken, ejgeivromai = wakker worden (zonder lijdend voorwerp) ; faivnw = tonen, zichtbaar maken, faivnomai = verschijnen, zichtbaar worden (zonder lijdend voorwerp). 2 (Belanghebbend of indirect reflexief medium) : voor zich / ten behoeve van zichzelf losmaken 3 (Causatief medium) : laten losmaken 4 (-) : uit eigen middelen losmaken, op eigen kracht losmaken 5 (Passivum) : losgemaakt worden..b. : deze aparte betekenissen hebben alleen de werkwoorden, die ook actief voorkomen; deponentia vertalen we actief: bouvlomai = willen. (.B. e passieve betekenis van het medium komt alleen voor in praesens en imperfectum; de aoristus heeft nl. nog een apart rijtje passivum). Het werkwoord eijmiv is onregelmatig. ls het onderwerp onzijdig meervoud is, staat het werkwoord in het enkelvoud: ta; tevkna luvei.

5 Bij een imperativus is de ontkenning niet ouj, oujk of oujc, maar mhv. Het augment staat altijd vóór de stam van het werkwoord: als een werkwoord dus met een voorzetsel begint (een zgn. samengesteld werkwoord), staat het augment achter dat voorzetsel: eijsbaivnw, impf. wordt eijsevbainon ; als dat voorzetsel op een klinker eindigt, valt die slotklinker weg: katabaivnw, impf. wordt katevbainon, behalve bij de voorzetsels peri- en pro- : peribaivnw, impf. wordt perievbainon ; probaivnw, impf. wordt proujvbainon. ls een werkwoord met een klinker begint, wordt deze klinker met het augment samengevoegd (verlengd) tot : a-, e-, h- (+ e-) wordt h- : ajkouvw, impf. wordt hjvkouon. o-, w- (+ e-) wordt w- : ojmologevw, impf. wordt wjmolovgoun. i- (+ e-) blijft i- : ijketeuvw, impf. wordt ijkevteuon. u- (+ e-) blijft u- : ujbrivzw, impf. wordt ujvbrizon. Een uitzondering is het werkwoord ejvcw: impf. eij`con. e sigmatische aoristus heeft als kenletter de sigma. Woorden, waarvan de stam (= 1 e persoon e.v. min de letter w) op een van de volgende letters eindigt, ondergaan enkele wijzigingen in de aoristus: -b, -p, -f, pt worden y bijv. : tuvptw (stam tuvpt), aor. e[tuya + s -g, -k, -c, tt worden x bijv. : diwvkw (stam diwvk), aor. ejdivwxa + s -d, -t, -q, z worden s bijv. : nomivzw (stam nomivz), aor. ejnovmisa + s -e + s wordt hs bijv. : poievw (stam poie), aor. ejpoihvsa Uitz. 1: kalevw (stam kale), aor. ejkalevsa; Uitz. 2: dokevw (stam doke), aor. ejdovxa e thematische aoristus heeft als kenmerk een aparte, onregelmatige aoristusstam, die je apart moet leren, zoals de onregelmatige werkwoorden in het ederlands. chter die aoristusstam komen uitgangen die gelijk zijn aan die van het imperfectum. (oor die andere aoristusstam kun je aoristus en imperfectum niet met elkaar verwarren)

6 e thematische aoristi die je tot nu toe moet kennen, zijn: praesens aoristus (1 e.v.) aoristusstam vertaling a[gw h[gagon ajgag- brengen, leiden aijrevw ei lon ejl- (in)nemen ajpoqnh/vskw ajpevqanon (ajpo)qan- sterven ajpofeuvgw ajpevfugon (ajpo)fug- wegvluchten ejntugcavnw ejnevtucon (ejn)tuc- ontmoeten, tegenkomen e[rcomai h\lqon ejlq- gaan, komen e[cw e[scon sc- hebben (aor. kreeg) lambavnw e[labon lab- nemen, (vast)pakken levgw ei\pon eijp- zeggen, spreken ojravw ei\don ijd- zien pivnw e[pion pi- drinken prosevrcomai prosh`lqon (pros)elq- gaan naar tugcavnw e[tucon tuc- treffen; krijgen ujpolambavnw ujpevlabon (ujpo)lab- antwoorden feuvgw e[fugon fug- vluchten aijsqavnomai hj/sqovmhn aijsq- (be)merken, waarnemen ajpovllumai ajpwlovmhn (ajp)ol- omkomen, sterven ajfiknevomai ajfikovmhn (ajf)ik- aankomen givgnomai ejgevnomhn gen- (geboren) worden, ontstaan; gebeuren ejrwtavw hjrovmhn ejr- vragen punqavnomai ejpuqovmhn puq- informeren, vragen (aor. vernemen) lleen de indicativus van de aoristus heeft een augment; de indicativus aoristi vertalen we dus als een verleden tijd: e[lusa = ik maakte los. e infinitivus van de aoristus heeft dus geen augment en vertalen we dus meestal als een tegenwoordige tijd: lu`sai = los te maken (in een.c.i. is de inf. aor. echter altijd voortijdig, en dus vertalen we hem daar met losgemaakt heeft/hebben ). Ook de imperativus van de aoristus heeft geen augment en vertalen we dus altijd als een tegenwoordige tijd: lu`son = maak los (qua vertaling is er dus geen verschil met imp. pr. luve). In een verhaal, dat zich in het verleden afspeelt, wordt soms een praesens-vorm gebruikt, om het verhaal te verlevendigen. Zo n praesens-vorm heet dan praesens dramaticum, praesens historicum of ooggetuige-praesens ; zo n vorm mag je naar keuze vertalen met een o.t.t. of een o.v.t. e aoristus heeft twee aspecten:

7 o Een korte, afgesloten handeling in het verleden (zoals het Latijnse perfectum; zowel in het Latijn als in het rieks geeft het imperfectum een langdurige, nog niet afgesloten handeling weer); o Het beginpunt van een handeling: basileuvw = ik ben koning ; ejbasileuvsa = ik werd koning. In een.c.i.-constructie (=ccusativus cum Infinitivo; in het ederlands een bijzin die met het voegwoord dat begint), is de infinitivus praesentis altijd gelijktijdig aan het hoofdwerkwoord: ivgnwskw to;n a[nqrwpon a[grion ei\nai : ik besef dat de man wild is. jegivgnwskon to n a[nqrwpon a[grion ei\nai : ik besefte dat de man wild was. In een.c.i.-constructie (=ccusativus cum Infinitivo; in het ederlands een bijzin die met het voegwoord dat begint), is de infinitivus aoristi altijd vóórtijdig aan het hoofdwerkwoord: ivgnwskw to;n a[nqrwpon Kirkhn lu`sai : ik besef dat de man Kirke heeft losgemaakt. jegivgnwskon to;n a[nqrwpon Kirkhn lu`sai : ik besefte dat de man Kirke had losgemaakt.

8 Zelfstandig naamwoord : 1 e declinatie (=a/h-groep) : hj mavch hj cwvra hj qavlatta th`~ mavch~ th`~ cwvra~ th`~ qalavtth~ th`/ mavch/ th`/ cwvra/ th`/ qalavtth/ th;n mavchn th;n cwvran th;n qavlattan aij mavcai twǹ macw`n tai`~ mavcai~ ta;~ mavca~ aij cw`rai twǹ cwrw`n tai`~ cwvrai~ ta;~ cwvra~ aij qavlattai tw`n qalattw`n tai`~ qalavttai~ ta;~ qalavtta~ oj despovth~ tou` despovtou tw`/ despovth/ to;n despovthn oij despovtai tw`n despotw`n toi`~ despovtai~ tou;~ despovta~ e woorden op h, waar in de woordenlijst geen genitivus bij staat, zijn vrouwelijk en worden vervoegd als mavch. e woorden op a, waar in de woordenlijst geen genitivus bij staat, zijn vrouwelijk. e woorden, waarvan de stam (=nom. e.v. minus a) eindigt op een -e, een i of een r, worden vervoegd als cwvra. e woorden, waarvan de stam (=nom. e.v. minus a) eindigt op een andere letter dan e, -i of r, worden vervoegd als qavlatta. lle woorden op h~, waar in de woordenlijst geen genitivus bij staat, zijn mannelijk en worden vervoegd als despovth~. Kenmerk van de dativus enkelvoud is de iota subscriptum. lle genitivi meervoud gaan uit op wn.

9 Zelfstandig naamwoord : 2 e declinatie (=o-groep) : oj dou`lo~ oj nou`~ to; qhrivon tou` douvlou tou` nou` tou` qhrivou tw`/ douvlw/ tw`/ nw`/ tw`/ qhrivw/ to;n dou`lon to;n nouǹ to; qhrivon oij dou`loi oij noi` ta; qhriva twǹ douvlwn twǹ nw`n twǹ qhrivwn toi`~ douvloi~ toi`~ noi`~ toi`~ qhrivoi~ tou;~ douvlou~ tou;~ nou`~ ta; qhriva e woorden op o~, waar in de woordenlijst geen genitivus bij staat, zijn meestal mannelijk en worden vervoegd als dou`lo~. Enkele woorden op o~, waar in de woordenlijst geen genitivus bij staat, zijn vrouwelijk (parqevno~: meisje, nh`so~: eiland, alle namen van eilanden op o~, enz.): zij worden ook vervoegd als dou`lo~, maar hebben uiteraard een vrouwelijk lidwoord. e woorden op ou~, waar in de woordenlijst geen genitivus bij staat, hebben een afwijkende nominativus en accusativus enkelvoud. lle woorden op on, waar in de woordenlijst geen genitivus bij staat, zijn onzijdig. Bij onzijdige woorden geldt altijd, dat nominativus = accusativus. Bij onzijdige woorden geldt altijd, dat nominativus en accusativus meervoud uitgaan op een a. Kenmerk van de dativus enkelvoud is de iota subscriptum. lle genitivi meervoud gaan uit op wn.

10 Zelfstandig naamwoord : 3 e declinatie (=medeklinkergroep) : oj swth;r to; sw`ma to; e[qno~ oj Swkravth~ tou` swth`ro~ tou` swvmato~ tou` e[qnou~ tou` Swkravtou~ tw`/ swth`ri tw`/ swvmati tw/` e[qnei tw/` Swkravtei to;n swth`ra to; sw`ma to; e[qno~ to;n Swkravth oij swth`re~ twǹ swthvrwn toi`~ swth`rsi(n) tou;~ swth`ra~ hj povli~ th`~ povlew~ th/` povlei th;n povlin aij povlei~ twǹ povlewn tai`~ povlesi(n) ta;~ povlei~ ta; swvmata twǹ swmavtwn toi`~ swvmasi(n) ta; swvmata oj basileuv~ tou` basilevw~ tw/` basilei` to;n basileva oij basilei`~ twǹ basilevwn toi`~ basileu`si(n) tou;~ basileva~ ta; e[qnh twǹ ejqnw`n toi`~ e[qnesi(n) ta e[qnh oj ijcqu`~ tou` ijcquvo~ tw/` ijcquvi> to;n ijcquǹ oij ijcquve~ tw;n ijcquvwn toi`~ ijcquvsi(n) tou;~ ijcqu`~ voc.: (w\) Swvkrate~ hj nau`~ th`~ newv~ th/` nhi>v th;n nauǹ aij nh`e~ twǹ newǹ tai`~ nausiv(n) ta;~ nau`~ oj Zeuv~ tou` iov~ tw/` iiv to;n iva voc.: (w\) Zeu` et als bij de 3e declinatie (=medeklinkergroep) in het Latijn, moet je van deze woorden de genitivus e.v. leren; de stam van het woord vind je door -o~ van de genitivus e.v. af te halen: swthr-, swmat-. Mannelijke en vrouwelijke woorden hebben dezelfde verbuiging. lle woorden op ma zijn onzijdig, hebben dezelfde stam en worden hetzelfde vervoegd als sw`ma. Ook hier geldt bij onzijdige woorden: nominativus = accusativus èn nom. en acc. m.v. eindigen op a. Woorden, waarvan de stam op een van de volgende letters eindigt, ondergaan enkele wijzigingen in de dativus meervoud: -b, -p, -f + - si(n) worden yi(n) bijv. : *Kuvklwp-si(n) wordt Kuvklwyi(n) (bij Kuvklwy) -g, -k, -c + - si(n) worden xi(n) bijv. : *gunaik-siv(n) wordt gunaixiv(n) (bij gunh;) -d, -t, -q + - si(n) worden si(n) bijv. : *swvmat-si(n) wordt swvmasi(n) (bij sw`ma) -n + -si(n) worden si(n) bijv. : *hjgemovn-si(n) wordt hjgemovsi(n) (bij hjgemwvn) -nt + -si(n) worden si(n), maar: de stam wordt verlengd! bijv. : *levont-si(n) wordt levousi(n) (bij levwn) bijv. : *pavnt-si(n) wordt pa`si(n) (bij pavnte~) (de verlengde stam is niet te zien, alleen te horen). e woorden pathvr (gen. patrov~), mhvthr (gen. mhtrov~), ajnhvr (gen. ajndrov~) en qugavthr (gen. qugatrov~) hebben een dativus m.v. op asi(n) : patravsi(n), mhtravsi(n), ajndravsi(n) resp. qugatravsi(n).

11 lle onzijdige woorden op -o~ (gen. -ou~) gaan als to; e[qno~ (niet te verwarren met mannelijke en vrouwelijke woorden op -o~, die gaan nl. als oj dou`lo~). eze onzijdige woorden op -o~ hebben als enige zelfstandige naamwoorden in het rieks een nominativus en accusativus meervoud op -h i.p.v. de gebruikelijke -a. Oorspronkelijk was de uitgang overigens -ea, hetgeen samengetrokken is tot -h. lle mannelijke eigennamen op -h~ gaan als oj Swkravth~ en hebben een aparte vocativus. (iet te verwarren met mannelijke zelfstandige naamwoorden op -h~, want die gaan als vanouds als oj despovth~). fgezien van de stam (i-) is er niets onregelmatigs aan de vervoeging van Zeuv~. lle (vrouwelijke) zelfstandige naamwoorden op -i~ gaan als hj povli~; hun stam eindigt afwisselend op een i- en een e-, hetgeen enkele eigenaardigheden in de vervoeging met zich meebrengt. lle zelfstandige naamwoorden op -eu~ gaan als oj basileuv~; hun stam eindigt afwisselend op een eu- en een e-, hetgeen enkele eigenaardigheden in de vervoeging met zich meebrengt. eze woorden zijn altijd mannelijk en duiden altijd een beroep aan; ook eigennamen op -eu~ horen in deze groep thuis. lle zelfstandige naamwoorden op -u~ gaan als oj ijcqu`~; hun stam eindigt op een u-. In deze groep komen zowel mannelijke als vrouwelijke woorden voor. e vervoeging van het woord hj nau`~ is onregelmatig. e zelfstandige naamwoorden, waarvoor in de woordenlijst het lidwoord hj staat, zijn altijd vrouwelijk (alle woorden op a en h van de 1 e declinatie, sommige woorden op o~ van de 2 e declinatie en veel woorden van de 3 e declinatie). e zelfstandige naamwoorden, waarvoor in de woordenlijst het lidwoord oj staat, zijn altijd mannelijk (alle woorden op h~ van de 1 e declinatie, de meeste woorden op o~ (en ou~) van de 2 e declinatie en veel woorden van de 3 e declinatie). e zelfstandige naamwoorden, waarvoor in de woordenlijst het lidwoord to; staat, zijn altijd onzijdig (alle woorden op on van de 2 e declinatie en alle woorden op ma van de 3 e declinatie).

12 Bijvoeglijk naamwoord : 1 e /2 e declinatie (=-o~, -h/a, -on-groep) : m. v. o. m. v. o. deinov~ deinh` deinovn makrov~ makrav makrovn deinou` deinh`~ deinou` makrou` makra`~ makrou` deinw`/ deinh`/ deinw`/ makrw`/ makra`/ makrw`/ deinovn deinhvn deinovn makrovn makravn makrovn deinoiv deinwǹ deinoi`~ deinouv~ deinai` deinwǹ deinai`~ deinav~ deinav deinwǹ deinai`~ deinav makroiv makrwǹ makroi`~ makrouv~ makraiv makrwǹ makrai`~ makrav~ makrav makrwǹ makroi`~ makrav e bijvoeglijke naamwoorden, waarvan de stam (=nom. e.v. minus o~) eindigt op een e, een i of een r, worden vervoegd als makrov~. (dus: vrouwelijk op a). e bijvoeglijke naamwoorden, waarvan de stam (= nom. e.v. minus o~) eindigt op een andere letter dan e, -i of r, worden vervoegd als deino`~. (dus: vrouwelijk op h). Ook ajvllo~ wordt vervoegd als deinov~, maar de nom./acc. e.v. is ajvllo. Een onregelmatige nom./acc. m. en o. hebben mevga~ (stam megal-) en poluv~ (stam poll-) : m. v. o. m. v. o. mevga~ megavlou megavlw/ mevgan megavloi megavlwn megavloi~ megavlou~ megavlh megavlh~ megavlh/ megavlhn megavlai megavlwn megavlai~ megavla~ mevga megavlou megavlw/ mevga megavla megavlwn megavloi~ megavla poluv~ pollou` pollw`/ poluvn polloiv pollwǹ polloi`~ pollouv~ pollhv pollh`~ pollh`/ pollhvn pollaiv pollwǹ pollai`~ pollav~ lle andere naamvallen dan nom/acc. m. en o. gaan als die van deinov~. Bijvoeglijk naamwoord : 3 e declinatie (=pa`~-groep; 3 uitgangen) : m. v. o. pa`~ pa`sa pa`n pantov~ pavsh~ pantov~ pantiv pavsh/ pantiv pavnta pa`san pa`n poluv pollou` pollw`/ poluv pollav pollwǹ polloi`~ pollav pavnte~ pavntwn pa`si(n) pavnta~ pa`sai paswǹ pavsai~ pavsa~ pavnta pavntwn pa`si(n) pavnta e vrouwelijke vormen van dit bijvoeglijk naamwoord gaan als qavlatta.

13 Bijvoeglijk naamwoord : 3 e declinatie (=hjduv~-groep; 3 uitgangen) : m. v. o. hjduv~ hjdei`a hjduv hjdevo~ hjdeiva~ hjdevo~ hjdei` hjdeiva/ hjdei` hjduvn hjdei`an hjduv hjdei`~ hjdevwn hjdevsi(n) hjdei`~ hjdei`ai hjdeiw`n hjdeivai~ hjdeiva~ hjdeva hjdevwn hjdevsi(n) hjdeva e vrouwelijke vormen van dit bijvoeglijk naamwoord gaan als makrav. Bijvoeglijk naamwoord : 3 e declinatie (=yeudh`~-groep en swvfrwn-groep; 2 uitgangen) : m./v. o. m./v. o. yeudhv~ yeudev~ swvfrwn sw`fron yeudou`~ yeudou`~ swvfrono~ swvfrono~ yeudei` yeudei` swvfroni swvfroni yeudh` yeudev~ swvfrona sw`fron yeudei`~ yeudw`n yeudevsi(n) yeudei`~ yeudh` yeudw`n yeudevsi(n) yeudh` swvfrone~ swfrovnwn swvfrosi(n) swvfrona~ swvfrona swfrovnwn swvfrosi(n) swvfrona e vervoeging van alle bijvoeglijke naamwoorden op -h~ (gen. -ou~) vertoont dezelfde eigenaardigheden als die van het zelfstandig naamwoord to; e[qno~ (dus ook hier bij wijze van uitzondering: nom./acc. m.v. onz. op -h); de bijvoeglijke naamwoorden uit deze groep hebben maar 2 uitgangen: een voor mannelijk èn vrouwelijk, een voor onzijdig. Ook alle bijvoeglijke naamwoorden op -wn (gen. -ono~) hebben maar 2 uitgangen: een voor mannelijk èn vrouwelijk, een voor onzijdig; de uitgangen zijn hetzelfde als die van het zelfstandig naamwoord oj swthvr. Een bijvoeglijk naamwoord staat òf voor òf achter het zelfstandig naamwoord; in het laatste geval word het lidwoord herhaald: oj deinov~ dou`lo~ = oj dou`lo~ oj deinov~. ls een bijvoeglijk naamwoord predicatief is gebruikt, staat er voor het bijvoeglijk naamwoord geen lidwoord : oj dou`lo~ movno~ baivnei. Congruentieregel : Een bijvoeglijk naamwoord staat altijd in dezelfde naamval, hetzelfde getal en hetzelfde geslacht als het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.

14 Trappen van vergelijking : e comparativus (vergrotende trap) van de meeste bijvoeglijke naamwoorden eindigt op tero~ (v. tera, o. teron: vervoeging als makrov~, makrav, makrovn). e uitgang o~ van het bijvoeglijk naamwoord verandert in ovtero~ of wvtero~ : deilov~, comp. deilovtero~ ; sofov~, comp. sofwvtero~. Sommige bijvoeglijke naamwoorden hebben een comparativus op wn of -ivwn (m. en v.) en on of ivon (o.) : beltivwn, ajmeivnwn, et c. e vervoeging van deze comparativi is als die van hjgemwvn. Betekenis van de comparativus : 1. Vergelijking : laffer dan = deilovtero~ hjv + nom. of deilovtero~ + gen. 2. Vergelijking van twee personen of zaken (in het ederlands gebruiken we in dit geval natuurlijk de overtreffende trap) = het lafst (van twee) : povtero~ deilovtero~ ejstivn; : wie van beiden is het lafste? 3. nogal laf, tamelijk laf = deilovtero~. (us: zonder vergelijking). 4. (al) te laf = deilovtero~ (us: zonder vergelijking). m. v. o. m./v. o. deilovtero~ deilotevra deilovteron beltivwn bevltion deilovterou deilotevra~ deilovterou beltivono~ beltivono~ deilovterw/ deilotevra/ deilovterw/ beltivoni beltivoni deilovteron deilotevran deilovteron beltivona bevltion deilovteroi deilovterwn deilovteroi~ deilovterou~ deilotevrai deilovterwn deilotevrai~ deilotevra~ deilotevra deilotevrwn deilotevroi~ deilotevra beltivone~ beltiovnwn beltivosi(n) beltivona~ beltivona beltiovnwn beltivosi(n) beltivona

15 e superlativus (overtreffende trap) van de meeste bijvoeglijke naamwoorden eindigt op tato~ (v. tavth, o. taton: vervoeging als deinov~, deinhv, deinovn). e uitgang o~ van het bijvoeglijk naamwoord verandert in ovtato~ of wvtato~ : deilov~, sup. deilovtato~ ; sofov~, sup. sofwvtato~. e bijvoeglijke naamwoorden, die een comparativus op (iv)wn hebben, hebben een superlativus op isto~ (v. isth, o. iston): bevltisto~. e vervoeging van deze superlativi is ook als die van deinov~, deinhv, deinovn). Betekenis van de superlativus : 1. Vergelijking : het lafst = deilovtato~. 2. zeer laf : deilovtato~ (us: zonder vergelijking). m. v. o. m. v. o. deilovtato~ deilotavth deilovtaton bevltisto~ bevltisth bevltiston deilovtatou deilotavth~ deilovtatou bevltistou bevltisth~ bevltistou deilovtatw/ deilotavth/ deilovtatw/ bevltistw/ bevltisth/ bevltistw/ deilovtaton deilotavthn deilovtaton bevltiston bevltisthn bevltiston deilovtatoi deilovtatwn deilovtatoi~ deilovtatou~ deilotavtai deilovtatwn deilotavtai~ deilotavta~ deilotavta deilovtatwn deilovtatoi~ deilotavta bevltistoi bevltistwn bevltistoi~ bevltistou~ bevltistai bevltistwn bevltistai~ bevltista~ bevltista bevltistwn bevltistoi~ bevltista Onregelmatige trappen van vergelijking : ajgaqov~ goed ajmeivnwn beter ajvristo~ best ajgaqov~ goed beltiwn beter bevltisto~ best karterov~ sterk kreivttwn sterker kravtisto~ sterkst zwak hjvttwn zwakker zwakst mevga~ groot meivzwn groter mevgisto~ grootst poluv~ veel pleivwn meer plei`sto~ meest (onz. plevon)

16 Functie van de naamvallen : ominativus : 1 Onderwerp 2 aamwoordelijk deel van het gezegde enitivus : 1 Bezit = possessivus = van 2a. fhankelijk van voorzetsels : ajvneu, ajntiv, ajpov, ejgguv~, e{neka, diav, ejk, ejpiv, katav, metav, periv, prov, plhvn, scedovn en ujpov. 2b. fhankelijk van werkwoorden : ajkouvw, ajposterevw, ajvptomai, ajvrcw, ejpiqumevw, ejpilanqavnomai, kratevw, metevcw, pauvomai, tuvgcanw en frontivzw. 2c. fhankelijk van bijvoeglijke naamwoorden : aijvtio~, ajvxio~ en ijerov~. 2d. fhankelijk van bijwoorden : e[xw. 2e. fhankelijk van zelfstandige naamwoorden : hj mnhvmh. 3 enitivus van vergelijking (=genitivius comparationis) : deilovtero~ ejmou` : laffer dan ik. ativus : 1 Meewerkend voorwerp = betrokken persoon 2a. fhankelijk van voorzetsels : a{ma, ejn, ejpiv, parav, prov~, suvn en ujpov. 2b. fhankelijk van werkwoorden : ajpokrivnomai, bohqevw, dialevgomai, dokevw, ejntugcavnw, ejpiceirevw, e{pomai, eu[comai, h{domai, hjgevomai, parakeleuvomai, parivstamai, pisteuvw, prosevrcomai, suvneimi en caivrw. 2c. fhankelijk van bijvoeglijke naamwoorden : eujvnou~, ejcqrov~ en ojmoi`o~. 2d fhankelijk van persoonlijke voornaamwoorden: oj aujto`~ (dezelfde als ). 3 Het middel waarmee je iets doet (zonder voorzetsel) 4 e oorzaak waardoor iets gebeurt (zonder voorzetsel) 5 Tijdstip (zonder voorzetsel) 6 ativus possessivus : altijd in combinatie met een vorm van het werkwoord eijmiv. ccusativus : 1 Lijdend voorwerp 2a. fhankelijk van voorzetsels : ajmfiv, diav, eij~, ejpiv, katav, metav, parav, periv en prov~. 2b. fhankelijk van werkwoorden : aijdevomai, aijtevw (2 acc.), ajfiknevomai eij~, ejrwtavw, hjgevomai (2 acc.), kalevw (2 acc.), keleuvw, lanqavnw, mevnw, nomivzw (2 acc.) en feuvgw. 2c. fhankelijk van bijvoeglijke naamwoorden : - 3 Tijdsduur (zonder voorzetsel) 4 Subjectsaccusativus (het onderwerp in een.c.i.-constructie) 5 ccusativus van betrekking (= accusativus respectus = accusativus limitationis) (zonder voorzetsel; vert.: wat betreft). Vocativus : 1 anspreekvorm

17 (e vocativus komt als aparte vorm vrijwel alleen voor bij de woorden op o~ en h~ in het enkelvoud : w\ dou`le, w\ devspota ; in alle andere gevallen is de vocativus gelijk aan de nominativus, al dan niet voorafgegaan door het woordje w\; ook sommige zelfstandige naamwoorden van de 3 e declinatie hebben een aparte vocativus; deze is echter zo onregelmatig, dat het zinloos is om ze allemaal te leren; het is voldoende om deze vocativi te kunnen herkennen, waarbij je vaak geholpen wordt door de aanwezigheid van het woordje w\). diav + gen. = door, door heen ; diav + acc. = door, wegens ejpiv + gen. = op ; ejpiv + dat. = aan, bij, op ; ejpiv + acc. = op af, naar. katav + gen. = vanaf naar beneden ; katav + acc. = verspreid over, ter hoogte van / volgens, wat betreft metav + gen. = (samen) met ; metav + acc. = na. parav + dat. = bij ; parav + acc. = naar (personen) periv + gen. = om, over ; periv + acc. = (rond)om, met betrekking tot prov~ + dat. = bij ; prov~ + acc. = naar(toe), tot. ujpov + gen. = door (toedoen van) ; ujpov + dat. = onder, aan de voet van.

18 Persoonlijk voornaamwoord : Ik Jij Hij Zij Het ejgwv suv ejmou` / mou souv / sou aujtou` aujth`~ aujtou` ejmoiv / moi soiv / soi aujtw`/ aujth`/ aujtw`/ ejmev / me sev / se aujtovn aujthvn aujtov Wij Jullie Zij (m.) Zij (v.) Zij (o.) hjmei`~ ujmei`~ hjmwǹ ujmwǹ aujtwǹ aujtwǹ aujtwǹ hjmiǹ ujmiǹ aujtoi`~ aujtai`~ aujtoi`~ hjma`~ ujma`~ aujtouv~ aujtav~ aujtav Het persoonlijk voornaamwoord voor hij, zij, het, zij (m.v.) komt nooit voor in de nominativus (Zie ook het aanwijzend voornaamwoord aujtov~). Bezittelijk voornaamwoord : Mijn Jouw Zijn Haar Zijn, ervan ejmov~ / ejmhv / ejmovn sov~ / shv / sovn Ons, onze Jullie Hun (m.) Hun (v.) Hun (o.) hjmevtero~ / hjmetevra / hjmevteron ujmevtero~ / ujmetevra / ujmevteron ejmov~ en sov~ gedragen zich precies als bijvoeglijke naamwoorden en worden vervoegd als deinov~. hjmevtero~ en ujmevtero~ gedragen zich precies als bijvoeglijke naamwoorden en worden vervoegd als makrov~. Een bezittelijk voornaamwoord van de derde persoon ontbreekt.

19 anwijzend voornaamwoord o{de = deze/dit (dichtbij). m. v. o. o{de h{de tovde tou`de th`sde tou`de tw/`de th/`de tw/`de tovnde thvnde tovde oi{de tw`nde toi`sde touvsde ai{de tw`nde tai`sde tavsde tavde tw`nde toi`sde tavde it aanwijzende voornaamwoord bestaat uit het lidwoord met -de eraan vast. anwijzend voornaamwoord ou to~ = die/dat (iets verder weg). m. v. o. ou to~ au{th tou`to touvtou tauvth~ touvtou touvtw/ tauvth/ touvtw/ tou`ton tauvthn tou`to ou toi touvtwn touvtoi~ touvtou~ au tai touvtwn tauvtai~ tauvta~ tau`ta touvtwn touvtoi~ tau`ta Het tweede deel van dit aanwijzend voornaamwoord gaat als ejkei`no~; het eerste deel bestaat uit ouj-, tou-, auj- of tau-: in de naamvallen waar het lidwoord met een h begint, komt oujresp. auj- te staan, waar het lidwoord met een t begint, komt tou- resp. tau- te staan. Waar in het tweede deel van het voornaamwoord een o -klank zit, komt in het eerste deel ouj- of tou- te staan, waar in het tweede deel van het voornaamwoord een a - of e -klank zit, komt in het eerste deel auj- resp. tau- te staan.

20 anwijzend voornaamwoord ejkeiǹo~ = die/dat (heel ver weg). m. v. o. ejkei`no~ ejkeivnh ejkei`no ejkeivnou ejkeivnh~ ejkeivnou ejkeivnw/ ejkeivnh/ ejkeivnw/ ejkei`non ejkeivnhn ejkei`no ejkei`noi ejkeivnwn ejkeivnoi~ ejkeivnou~ ejkei`nai ejkeivnwn ejkeivnai~ ejkeivna~ ejkei`na ejkeivnwn ejkeivnoi~ ejkei`na it aanwijzend voornaamwoord gaat net als deinov~, behalve in de nom. en acc. e.v. onz.: ejkei`no. l deze aanwijzende voornaamwoorden staan ofwel vóór het lidwoord en het zelfstandig naamwoord, ofwel achter lidwoord en zelfstandig naamwoord. anwijzend voornaamwoord : aujtov~ = zelf. m. v. o. aujto`~ aujthv aujtov aujtou` aujth`~ aujtou` aujtw`/ aujth`/ aujtw`/ aujtovn aujthvn aujtov aujtoiv aujtwǹ aujtoi`~ aujtouv~ aujtaiv aujtwǹ aujtai`~ aujtav~ aujtav aujtwǹ aujtoi`~ aujtav e vormen van aujtov~ (in gen., dat. en acc.) betekenen zelf, wanneer ze in geslacht, getal en naamval bij een zelfstandig naamwoord, eigennaam of voornaamwoord horen; in de nominativus betekent aujto`~ altijd zelf (Zie ook het persoonlijk voornaamwoord). e vormen van aujtov~ met een lidwoord ervoor betekenen: dezelfde, hetzelfde. ezelfde als = oj aujto;~ kaiv + nom. òf oj aujto;~ + dat.

21 Vragend voornaamwoord : tiv~ ; / tiv ; = wie?/wat? (zelfstandig) / welk(e)? (bijvoeglijk) : m./v. o. tiv~ tiv tivno~ tivno~ tivni tivni tivna tiv tivne~ tivnwn tivsi(n) tivna~ tivna tivnwn tivsi(n) tivna Let op: altijd met accent en vraagteken. e vervoeging is hetzelfde als die van het onbepaald voornaamwoord ti~ / ti. Onbepaald voornaamwoord : ti~ / ti : iemand / iets (zelfstandig) / een of andere, enkele(n), sommige(n), enige(e) (bijvoeglijk) : m./v. o. ti~ ti tino~ tino~ tini tini tina ti tine~ tinwn tisi(n) tina~ tina tinwn tisi(n) tina Let op : nooit een accent op de (eerste) i. e vervoeging is hetzelfde als die van het vragend voornaamwoord tiv~ / tiv.