INDICATIE VOOR ZORG EN BEHANDELING IN DE VERSLAVINGSZORG CALL RESULTATEN SCOREN

Transcriptie

1 INDICATIE VOOR ZORG EN BEHANDELING IN DE VERSLAVINGSZORG CALL RESULTATEN SCOREN April 2016 Aanleiding en context Eén van de eerste producten ontwikkeld door Resultaten Scoren betrof de Module Intake met beslisregels (beslisbomen) voor indicatiestelling en trajecttoewijzing (De Wildt & Schramade, 2002). Deze module beoogde de indicatiestelling binnen de verslavingszorg te uniformeren en aan te doen sluiten bij de beschikbare evidentie. De Module Intake bevat onder andere een beslisboom voor indicatiestelling naar intensiteit van zorg. Deze onderscheidt vier zorgzwaartecategorieën, te weten kortdurende en standaard ambulante zorg; klinische (residentiele) zorg en chronische zorg. Naast behandelgeschiedenis is de beslisboom gebaseerd op de kenmerken van patiënten bij aanvang van zorg en behandeling die bepalend zijn voor het effect ervan, afgeleid van een literatuurstudie (Schippers, 2002). De richtlijn is landelijk breed ingevoerd (Spits, Mulder & Schippers, 2009; Spits & Schippers, 2012). De beslisbomen zijn na een kleine 15 jaar om meerdere redenen aan een update toe. In de eerste plaats om empirische redenen. Merkx et al (2013) onderzochten in een cohort van de effecten van de gehanteerde beslisboom en moesten vaststellen dat de volgens de richtlijn geïndiceerde en in zorg genomen patiënten geen betere resultaten hadden dan niet volgens de richtlijn geïndiceerd en behandeld. Zij doen aan de hand van hun onderzoek aanbevelingen voor verbetering. In de tweede plaats is er nieuwe kennis beschikbaar over kenmerken van patiënten bij aanvang van zorg en behandeling die medebepalend zijn voor het effect ervan. In de derde plaats is de organisatie (en financiering) van de praktijk van de zorg zodanig veranderd dat het om aanpassingen vraagt. Dat geldt in de eerste plaats het onderscheid bij toewijzen aan specialistische zorg versus generalistische basiszorg. De door de sector opgestelde zorgprofielen dienen verwerkt te worden in de richtlijn voor indicatiestelling. Het geldt verder de indicatie voor klinische opname (residentiele zorg). Dit staat, met de landelijke opdracht tot ambulantisering, in de belangstelling in de GGz. In het rapport Verslavingszorg in beeld van het Zorginstituut Nederland (Polman & Visser, 2014) wordt onder meer geconstateerd dat de opnamegraad in de verslavingszorg in het algemeen te hoog is en niet overeenkomt met de richtlijnen. Ten aanzien van de opnamegraad wordt aangegeven dat verzekeraars een grote praktijkvariatie constateren. Wat betreft de diagnostiek en behandelintensiteit in de verslavingszorg wordt in het rapport gesteld dat diagnostiek en het bepalen van de behandelintensiteit zonder voorafgaande triage met een standaard indicatiestellinginstrument als de MATE (Meten van Addicties voor Triage en Evaluatie) of EuropASI niet overeenkomstig is met de geldende richtlijnen en daarmee niet voldoet aan de stand van de wetenschap en praktijk. Als deze triage niet heeft plaatsgevonden, kunnen diagnostiek en de behandeling niet ten laste van de basisverzekering worden gebracht. Tot slot wordt in het rapport op grond van de beschikbare richtlijnen geconcludeerd dat klinische behandeling uitsluitend dient te worden aangeboden aan personen met ernstige 1

2 medisch/psychische comorbiditeit, sociale desintegratie en/of een ernstige vorm van afhankelijkheid. Meer recent is door Bureau Tangram, in opdracht van Zorginstituut Nederland, onderzoek gedaan naar de criteria voor medisch noodzakelijk verblijf, opnameduur en ontslag in de geneeskundige GGZ (Peerenboom et al, 2015). Bij dit praktijkonderzoek hebben zij een groot aantal instellingen/professionals in de GGZ (waaronder Verslavingszorg) geïnterviewd over de criteria die zij in de praktijk hanteren bij hun beslissing of een cliënt moet worden opgenomen, hoe lang opname duurt, wanneer ontslag mogelijk is en de wijze waarop de beslissing tot stand komt. Dit rapport dient als aanloop naar de duiding van medisch noodzakelijk verblijf in de geneeskundige GGZ die Zorginstituut Nederland in haar rapport Overheveling van de langdurige intramurale GGZ (2013) heeft aangekondigd. Tenslotte staat ook de indicatie voor chronische zorg, tegenover zorg gericht op genezing, ter discussie. Met de zorg voor chronische verslaafden worden andere doelen nagestreefd (herstel) dan in de primair op genezing (verandering van verslavingsgedrag en herstel) gerichte behandeling. Door de sector van de verslavingszorg is consensus bereikt over de wijze van evalueren van de resultaten van behandeling van beide groepen patiënten. De indicatiestelling voor beide vormen van zorg en behandeling dienen te worden getoetst en erop te worden aangepast. Bovendien is het van belang om ook voor de in de praktijk bestaande verschillen in intensiteit van chronische zorgtrajecten te betrekken bij de indicatiestelling en dus voor zover mogelijk te koppelen aan patiëntkenmerken bij de start ervan. De bovengenoemde ontwikkelingen en conclusies zijn voor Stichting Resultaten Scoren aanleiding om de onderhavige call uit te zetten. Doel van de call Met de call wordt het volgende beoogd: (1) duidelijkheid te verkrijgen over welke criteria en beslisregels gehanteerd moeten worden om te bepalen a) wanneer specialistische zorg en behandeling geïndiceerd en wanneer generalistische basiszorg, b) wanneer klinische opname in de verslavingszorg geïndiceerd is en c) wanneer chronische zorg geïndiceerd is. 1 (2) op grond hiervan te komen tot een verdere verfijning van de indicatiestelling en beslisregels (3) de indicatiestelling en beslisregels in de verslavingszorg landelijk te standaardiseren, om daarmee de praktijkvariatie in toewijzing aan zorgniveaus en in opnamegraad tussen verslavingszorginstellingen te verminderen. De te ontvangen projectvoorstellen moeten uitdrukkelijk aan elk van deze punten aandacht besteden en aannemelijk maken dat het voorgestelde project zal leiden tot concrete aanbevelingen dienaangaande. N.B. Deze call gaat over het ontwikkelen van een nieuw product dat ingezet wordt voor indicatiestelling. De implementatie van dit product valt buiten de doelstelling van deze call. Uitwerking - stappenplan Stap 1 In het project dient een literatuurstudie uitgevoerd te worden naar de indicatiecriteria en beslisregels die in de Nederlandse en internationale literatuur beschreven worden 1 Indicaties voor klinische detoxificatie vallen buiten deze call, aangezien deze onderdeel vormen van de revisie van de Richtlijn Detox welke medio 2016 beschikbaar komt. Ook indicaties die in het kader van gedwongen zorg (dwang en drang) worden gehanteerd vallen buiten de scope van deze call. 2

3 ten aanzien van de genoemde drie onderscheidingen. Belangrijke onderliggende documenten hierbij zijn onder andere de Practice Guideline for the Treatment of Patients with Substance Use Disorders (American Psychiatric Association, 2006), de Patient Placement Criteria for the Treatment of Substance-Related Disorders, Second Edition (American Society of Addiction Medicine, 2001) en revisie (2013), het door Resultaten Scoren ontwikkelde intakeprotocol met bijbehorende beslisboom (De Wildt et al., 2002) en het genoemde rapport Medisch noodzakelijke opname in de GGZ van bureau Tangram in opdracht van het Zorginstituut Nederland (Peerenboom et al., 2015). Ook goed opgezette individuele studies of reviews die belangrijke aanwijzingen opleveren voor patiëntkenmerken die samenhangen met een gunstig behandelresultaat dienen in de literatuurstudie betrokken te worden. Stap 2 Het tweede onderdeel in het beoogde project is een systematische inventarisatie van de praktijk van de indicatiecriteria en beslisregels zoals die thans bij intake in (elk van) de verslavingszorginstellingen in Nederland worden toegepast, de verschillen en overeenkomsten daarin tussen de instellingen en de instrumenten (waaronder de MATE en andere instrumenten) die daarbij worden gebruikt. Onderdeel van deze inventarisatie zijn de ervaren knelpunten bij de praktijk van indicatiestelling en de toepassing van instrumenten daarbij. Tevens dienen ook de aspecten die juist goed verlopen bij klinische indicatiestelling en bij gebruik van de MATE of andere instrumenten geïnventariseerd te worden om tot een zo compleet mogelijke beeld van de praktijk te komen. Stap 3 Op grond van bovenstaande wordt een (of optioneel enkele) alternatieve beslisregels voor indicatiestelling opgesteld. De inventarisatie dient ook concrete aanbevelingen op te leveren over de wijze waarop de MATE aangepast / doorontwikkeld moet worden om op basis van dit instrument te komen tot een bruikbaar en breed geaccepteerd beslisalgoritme voor klinische zorgtoewijzing. Stap 4 Het vierde onderdeel bestaat uit een expertmeeting. Deze expertmeeting is bedoeld om de uitkomsten uit zowel stap 1, 2 als 3 voor te leggen aan experts, de wetenschappelijke onderbouwing te toetsen en evt. aanvullingen te bespreken, en daar conclusies aan te verbinden. Dit heeft tevens als doel dat het op te leveren eindproduct draagvlak binnen de verslavingszorg sector heeft. Tevens dient een indicatie gegeven te worden van haalbaarheid en toepasbaarheid (implementatieplan). Overige randvoorwaarden Binnen de uitvoering van het project dient uitdrukkelijk aandacht te worden besteed aan het cliëntperspectief. In het projectplan dient aangegeven te worden hoe dit wordt vormgegeven. Masterprotocol Resultaten Scoren Bij de uitvoering van het project dient het nieuwe Masterprotocol Resultaten Scoren (2016) als leidraad gebruikt te worden. De expertmeeting vervangt hierin de pilots. N.B. dit nieuwe Masterprotocol verkeert in de fase van opmaak, waarna het op de website van Stichting Resultaten Scoren zal worden geplaatst. Indieners kunnen het nieuwe Masterprotocol aanvragen via het bureau van Resultaten Scoren (averspoor@resultatenscoren.nl of gvdglind@resultatenscoren.nl). Het Masterprotocol wordt dan in PDF aan de indiener verstuurd. Eindproducten 1) Verslag van de literatuurstudie 3

4 2) Verslag van de praktijkinventarisatie 3) Een of meer alternatieve beslisbomen 4) Indien nodig: aanbevelingen voor aanpassing of doorontwikkeling van de MATE 5) Verslag van de expertmeeting Bovenstaande onderdelen kunnen geïntegreerd worden in één eindrapportage. Looptijd van het project Het project heeft een doorlooptijd van 7 maanden, te weten juli 2016 januari Oplevering van producten uiterlijk In oktober 2016 dient er een tussenrapportage geleverd te worden aan de hand van het door Resultaten Scoren hiervoor gehanteerde format (zie bijlage 2). Beschikbaar budget Voor dit project is een maximaal budget van ,- beschikbaar. In uw projectbegroting dient u de uren te specificeren. Deadline van indiening bij Resultaten Scoren Het indienen van projectvoorstellen kan tot uiterlijk 17 juni De Stuurgroep Resultaten Scoren beoordeelt de voorstellen in de vergadering van 1 juli Voorstellen die na 17 juni worden ingeleverd kunnen niet meer meegenomen worden in de procedure. U dient uw projectvoorstel in te dienen aan de hand van het hiervoor geldende format (zie bijlage 1). U dient uw projectvoorstel zowel per als ondertekend per post toe te zenden. U kunt uw voorstel toesturen aan: Stichting Resultaten Scoren T.a.v. R. Kasander Postbus AV Amersfoort rkasander@resultatenscoren.nl 4

5 Referenties: DeWildt, W., Schramade, M., Boonstra, M., Bachrach, C. (2002). Module indicatiestelling en trajecttoewijzing. (Protocol for patient indication making and patient placement). Utrecht, GGZ Nederland Polman, P.I., Visser, E.C.M. (2014). Verslavingszorg in beeld. Alcohol en drugs. Zorginstituut Nederland, Den Haag Schippers, G.M. (2002). Bouwstenen voor een evidence-based indicatiestelling in de verslavingszorg. In: W.A.J.M. de Wildt & M.H. Schramade. Intake Module Indicatiestelling en trajecttoewijzing. Amersfoort, Resultaten Scoren, GGZNederland. (p43-58). Spits, M., & Schippers, G.M. (2012). Resultaten Scoren: verspreiding en gebruik producten in Verslaving, 8, Spits, M., Mulder, E., & Schippers, G.M. (2009). Scoort Resultaten Scoren al 10 jaar Resultaten? Tijdschrift Verslaving, 5, Merkx, M.J.M., Schippers, G.M., Koeter, M.J.W., Vuijk, P.J., Oudejans, S., DeVries, C.C.Q., & Brink, W. van den (2007). Allocation of substance use disorder patients to appropriate levels of care: Feasibility of matching guidelines in routine practice in dutch treatment centres. Addiction, 102, Merkx, M.J., Schippers, G.M., Koeter, M.W., Vuijk, P.J., Poch, M., Kronemeijer, H., Van den Brink, W. (2013). Predictive validity of treatment allocation guidelines on drinking outcome in alcohol-dependent patients. Addictive Behaviors, 38, Peerenboom, P.B.G, Spek, J., Mulder, C.L. (2015). Medisch noodzakelijke opname in de GGZ. Over behandeling, verblijf, wonen en werken. Tangram Zorgadviseurs, Elst 5