e vergrijzing in Japan en het verdwijnen van het uitgebreid gezin - E...

Transcriptie

1 e vergrijzing in Japan en het verdwijnen van het uitgebreid gezin - E... of 7 5/12/ :59 Japanese Studies Home De vergrijzing in Japan en het verdwijnen van het uitgebreid gezin Uit Encyclopedie Inleiding Gezien deze opdracht een voorbereiding is op onze bachelorpaper voor volgend jaar, is het best dat het thema van deze twee papers hetzelfde is. Het kiezen van een onderwerp is zowat de belangrijkste stap in het schrijven van een paper. Als je onderwerp niet goed genoeg is zal je snel vast komen te zitten en zal al je werk voor niets geweest zijn. Daarom heb ik lang en diep nagedacht over welk onderwerp ik wou bespreken, dit was moeilijker dan ik eerst gedacht had. Er zijn namelijk vele dingen waar ik rekening mee moest houden: Is er voldoende informatie over dit thema te vinden? Is het mogelijk rond mijn thema echt iets te onderzoeken zodat ik niet eindig met een gewone bespreking? Ben ik bekwaam genoeg om dit onderzoek uit te voeren? Interesseert dit onderwerp mij voldoende om het schrijven van de paper vol te houden? Het enige wat ik wel al zeker wist was dat ik een cultureel of sociaal aspect van de Japanse samenleving wilde behandelen en niet iets politiek of economisch. Omdat ik me zorgen maakte over het feit of ik wel voldoende Japans beheerste, wou ik eerst een onderwerp waarover veel Engelstalige, Nederlandstalige en Franstalige bronnen te vinden waren, en ik niet al te veel Japanse bronnen nodig zou hebben. Ik wou ook geen onderwerp met teveel recente ontwikkelingen, omdat er dan ook veel bronnen zouden zijn die nog niet uit het Japans vertaald waren. Maar met deze voorwaarden kwam ik altijd uit bij onderwerpen die te breed waren en waar ik moeilijk iets over kon onderzoeken. Na het zien van de film The Ballad of Narayama, overwoog ik iets te doen rond het gebruik ubasute [1], maar omdat ik te weinig informatie over dit onderwerp vond en er ook geen onderzoeksvraag voor kon bedenken besloot ik toch maar om dit onderwerp niet te kiezen. Door na te denken over ubasute echter, herinnerde ik mij andere Japanse gebruiken die wel de moeite konden zijn om te onderzoeken. Één daarvan was het gebruik van de oudste zoon om samen met zijn gezin bij zijn ouders te blijven inwonen. Hierover had ik lang geleden eens een Frans artikel gelezen, waarin stond dat deze traditie langzaam verdween waardoor er steeds meer vereenzaamde oude mensen in Japan woonden, speelgoedfabrikanten trachtten dit probleem te bestrijden door robots te bouwen die de ouderen gezelschap moesten houden. Ik moest ook denken aan een artikel dat we besproken hadden in de les van professor Vanoverbeke, waarin stond dat alleenstaande ouderen een makkelijk doelwit waren voor oplichters. De link met de vergrijzing, een zeer actueel probleem in Japan, is ook snel gemaakt. Ik kon dus makkelijk en snel een onderzoeksvraag bedenken: Vroeger bestond in Japan het gebruik dat de oudste zoon samen met zijn gezin bleef inwonen bij zijn ouders. Wat voor gevolgen heeft het verdwijnen van dit gebruik samen met de toenemende vergrijzing voor de samenleving?. Ik was wel nog onzeker of ik in staat was hierover een goede onderzoekende paper te schrijven. Ik heb namelijk net een onderwerp gekozen dat erg actueel is en waarvoor ik voornamelijk Japanse bronnen zal moeten raadplegen. Maar door wat algemene informatie te zoeken op het internet heb ik mijn twijfels overwonnen en ben ik vrijwel zeker dat ik over dit thema een goede paper kan schrijven. Ik heb dit onderwerp niet alleen gekozen met het oog op de bachelorpaper. Ik heb namelijk de droom om ooit in Japan te gaan wonen en de hedendaagse problemen in de Japanse maatschappij zullen dus ook betrekking gaan hebben op mijn leven. Het probleem van de vergrijzing is ook niet alleen aanwezig in Japan en een onderzoek van het Japanse probleem kan ons misschien beter inzicht brengen in de gevolgen van de vergrijzing in Europa en Amerika. Ik zal dus in mijn bachelorpaper zeker de vergelijking te maken tussen Japan en het westen. Je zou dus kunnen zeggen dat ik het probleem benader vanuit westers (Europees)

2 2 of 7 5/12/ :59 perspectief. Ik zal ook voornamelijk de sociale gevolgen bespreken van de vergrijzing en de afname van het uitgebreide gezin. De economische gevolgen zal ik slechts kort aan bod laten komen. In deze paper zal ik uitleggen hoe ik van plan ben te werk te gaan voor het schrijven van de echte paper. Eerst bespreek ik kort de voorbereiding die ik getroffen heb voor o.a. het afbakenen van mijn thema en het vinden van geschikte trefwoorden voor de zoektocht naar bronnen. Daarna bespreek ik bondig de tools die ik gebruikt heb bij het zoeken naar bronnen en nog zal gebruiken bij het schrijven van de paper zelf. Dit wordt gevolgd door een bespreking van de zoektocht zelf waarbij ik ook enkele van de gevonden bronnen plaats. Doorheen de paper zal ik de voordelen of problemen van enkele tools of databanken proberen bloot te leggen en eventueel een oplossing voor het probleem te geven. In de conclusie herhaal ik kort mijn belangrijkste bevindingen en wijzig ik indien nodig mijn plannen voor het schrijven van de bachelor paper zelf. Voorbereiding Voor je in het wilde weg begint te zoeken is het belangrijk dat je de nodige voorbereiding treft. Zo is het nuttig om eerst algemene informatie over je thema door te nemen, zodat je weet waar je mee te maken hebt en je ideeën kan opdoen voor trefwoorden die je kunnen helpen bij je echte zoektocht naar bronnen. Het is ook nuttig om te bedenken welke hulpmiddelen je tijdens je zoektocht zult nodig hebben, zodat het op het moment zelf vlot kunt doorwerken. Algemene informatie verzamelen Ter voorbereiding heb ik via Google gezocht naar artikels en websites met algemene informatie over mijn onderwerp. Onder andere Wikipedia is zeer nuttig voor het vinden van dit soort informatie. Natuurlijk zijn de artikels die ik op deze manier vond niet altijd even betrouwbaar, maar omdat ik ze gewoon gebruikt heb om een algemeen beeld over mijn onderwerp te vormen doet dit er niet zo heel erg toe. Bij mijn echte zoektocht zal wel blijken wat er van deze artikels klopte en wat niet. Ik heb ook eens in de plaatselijke bibliotheken rondgekeken maar dat leverde helaas niets op. Met deze zoektocht ben ik niet heel veel meer te weten gekomen maar ik heb wel veel nieuwe trefwoorden gevonden die bij mijn echte zoektocht nuttig zullen zijn. Trefwoorden Trefwoorden zijn zeer belangrijk bij het zoeken naar bronnen in catalogi en databanken. Als je trefwoorden niet specifiek genoeg zijn krijg je veel te veel resultaten waarvan velen ook niet relevant zijn. Als je dan weer te specifiek bent krijg je helemaal geen of te weinig resultaten. Het is daarom nuttig om vele combinaties van trefwoorden te proberen en ook in verschillende talen te zoeken. Je moet natuurlijk alleen zoeken in talen die je beheerst, voor mij zijn dat het Nederlands, Engels, Frans en Japans. Engelse en Japanse trefwoorden leveren meestal ook meer op dan Nederlandse trefwoorden, omdat er minder gepubliceerd is in onze taal. Het kan echter geen kwaad om te proberen. Enkele voorbeelden van de trefwoorden die ik ga gebruiken: Kernfamilie of kerngezin/ Nuclear family/ famille nucléaire / 核家族 ( 核家族化 /kakukazokuka) of ニュークリアファミリ (nyuukuria famiri) of ニューファミリー (new (nuclear) family in the postwar generation) Uitgebreid gezin/ extended family/ famille élargie / 大家族 (daikazoku) Vergrijzing / ageing of the population / vieillissement / 高齢化 (koureika) of 老化 (rouka) of 老化現象 (roukagenshou)

3 3 of 7 5/12/ :59 Vergrijzen / the population is ageing / vieillir / 老ける (fukeru) of 老いる (oiru) of 老化する (rouka suru) Vergrijzende samenleving / Ageing society / vieillissant société / 高齢化社会 (koureikashakai) en 超高齢化社会 (choukoureikashakai) Ouderen / elderly / les personnes âgées / 老人 (roujin) of 年寄り (toshiyori) bejaarden / aged / les personnes âgées / 老輩 (rouhai) gepensioneerden / pensioners / retraité(e) / 年金受給者 (nenkinjukyuusha) of ランチエ (ranchie)... Bij de Nederlandstalige, Franstalige en Engelstalige trefwoorden is het meestal noodzakelijk om Japan erbij te vermelden zodat je geen informatie krijgt over andere landen. Soms was het onmogelijk om een vertaling te vinden van bepaalde trefwoorden, waarschijnlijk omdat ze niet bestaan in sommige talen of dat de Engelstalige term veel frequenter gebruikt wordt (bv: nuclear family). Hulpmiddelen Hieronder vermeld ik kort de belangrijkste hulpmiddelen die ik gebruik bij het schrijven van een paper. Rikaichan Rikaichan is een extensie van de internet browser Mozilla Firefox. Je kan het makkelijk installeren door te klikken op extra en daarna op add-ons, dan krijg je een venstertje, open de tab add-ons verkrijgen en typ Rikaichan in de zoekbar, Rikaichan verschijnt nu in de lijst van beschikbare add-ons, klik nu gewoon op toevoegen aan firefox en volg de instructies om verder te gaan met installeren. Firefox zal hierna herstarten. Als je Rikaichan voor de eerste keer gebruikt kan je kiezen welke woordenboek je wil intstalleren. Je hebt de keuze tussen Japans-Engels, Japans-Duits, Japans-Frans, Japans-Russisch en de namenwoordenboek. Ik heb uiteraard Japans-Engels en de namenwoordenboek geïnstalleerd. Om Rikaichan in te schakelen ga je gewoon weer naar extra, daar kan je nu klikken op Rikaichan of Rikaichan lookupbar. Rikaichan is een popup woordenboek, dit betekent dat als je over Japanse tekens gaat met de muis de leeswijze (in geval van kanji) en de bijbehorende betekenis ernaast verschijnen. Dit is zeer handig voor het vlot lezen van Japanse artikels op het internet omdat je niet steeds handmatig woorden moet opzoeken. Met Rikaichan als hulpmiddel kan zelfs iemand met een gebrekkige kennis van het Japans, Japanse artikels lezen en begrijpen. Bij mijn zoektocht naar Japanse bronnen zal ik Rikaichan absoluut niet kunnen missen. Het enige probleem is dat Rikaichan soms een woord niet kent, meestal gaat het hier om vrij specifieke of wetenschappelijke termen. In dit geval zit er niets anders op dan andere woordenboeken (online of gewone woordenboeken) te raadplegen. Als je dan nog steeds geen vertaling vind kan het helpen om dit woord in te geven op google. Als de betekenis dan nog niet duidelijk wordt kan je het proberen te begrijpen aan de hand van de gebruikte kanji. De Rikaichan lookupbar is dan weer een Engels-Japans woordenboek. Het is erg makkelijk te gebruiken. Je typt gewoon een Engels woord in de zoekbar en Rikaichan geeft je de mogelijke resultaten. De resultaten zijn echter wel veel te uitgebreid en niet allemaal even juist, daarom vertrouw ik liever op een gewone Engels-Japanse woordenboek zoals die van Kodansha. Rikaichan is gebaseerd op Jim Breen s WWWJDIC[1] ( deze online woordenboek is natuurlijk ook een bezoekje waard. Japans-Nederlands woordenboek Het Japans-Nederlands woordenboek[2] ( ook wel Waranwiki genoemd, is een handig online woordenboek van de onze eigen universiteit. Je kan

4 4 of 7 5/12/ :59 gewoon een Japans of Nederlands woord ingeven in de zoekbar of bladeren door de woordenboek. Je kan ook zelf een artikel toevoegen. Omdat de woorden moeten worden toegevoegd door individuen is deze woordenboek wel nog niet heel uitgebreid. Maar omdat deze woorden meestal afkomstig zijn uit woordenlijsten van artikels of cursussen staan er wel heel specifieke termen in (zoals vergrijzing). Het leukste aan deze woordenboek is dat je niet twee keer hoeft te vertalen en gewoon rechtstreeks van het Japans naar het Nederlands of omgekeerd kan vertalen. Zotero Zotero is net als Rikaichan een extensie van Mozilla Firefox. Je installeert het op dezelfde manier afgezien van het feit dat je niets extra moet installeren bij het eerste gebruik van deze extensie. Het is erg makkelijk te gebruiken, maar als je toch verward geraakt is er nog altijd de handige quick start guide[3] ( ". Zotero is erg nuttig om verschillende bronnen op te slaan en te ordenen. Tijdens je zoektocht volstaan enkele klikken om je huidige pagina op te slaan, er een snapshot van te maken, er een aantekening bij te zetten, de mogelijkheden zijn eindeloos. Je kan deze bronnen allemaal netjes rangschikken in mappen en deelmappen en ze labels meegeven (taggen) zodat je het later gemakkelijker hebt om bepaalde bronnen terug te vinden. Soms kun je met één simpele klik informatie over boeken of artikels opslaan in Zotero vanuit databanken als Cinii en Librisource. Als Zotero deze informatie niet automatisch herkent kan je ze altijd nog manueel toevoegen. Ook handig is dat je deze bronnen later niet helemaal zelf moet gaan overtypen in de bronvermelding van je paper. Je kan gewoon je bronnen via Zotero exporteren naar een tekstverwerker als Word. Dit bespaart je natuurlijk veel tijd en werk. In de praktijk echter bleek zotero lang niet zo handig als ik op het eerste zicht dacht. Sommige dingen worden soms gewoon niet opgeslagen. Je weet nooit zeker wanneer dit probleem zich voordoet en dus moet je steeds nakijken en daardoor verlies je veel kostbare tijd. Het lastigste is het overbrengen van bronnen naar een tekstdocument. Vaak worden hierbij dingen weggelaten, en de gebruikte stijl verschilt vaak. Je kan bijvoorbeeld niet zomaar alles naar Chicago B omzetten. Voorlopig heb ik alles met de hand moeten omzetten, omdat ik geen andere oplossing kon vinden. Dit is voorlopig nog te doen, maar van zodra ik meer bronnen heb wordt dit een groot probleem. Ik probeer dus momenteel een ander programma te vinden dat mij hierbij kan helpen maar totnogtoe heb ik nog niets gevonden. Zoektocht Hier volgt een bespreking van mijn zoektocht naar geschikte bronnen voor de bachelorpaper. Ik bespreek kort hoe ik te werk gegaan ben en geef enkele van de gevonden bronnen. Bibliotheken Voor de bibliotheken te doorzoeken heb ik gebruik gemaakt van de Libis catalogus. Artikels en boeken die op het eerste zicht nuttig leken noteerde ik en vervolgens ging ik ze in de bibliotheek zelf zoeken. Daar doorbladerde ik ze even om te zien of ze wel degelijk nut hadden voor mijn paper en maakte zo mijn selectie. Niet alle boeken en artikels die ik vond via Libis waren even goed bereikbaar (sommige bevonden zich bijvoorbeeld in Brussel of Antwerpen). In dit geval probeerde ik eerst via het internet meer over het boek of artikel te weten te komen, zodat ik niet voor niks helemaal naar daar ging. Soms kan je al veel te weten komen door te zoeken via Google naar een bespreking of samenvatting. Het is natuurlijk ook handig als je het boek online kunt vinden via bijvoorbeeld Google Books of andere databanken. In sommige gevallen is er ook de mogelijkheid om te vragen in de centrale bibliotheek of ze een bepaald boek kunnen overkomen uit een andere bibliotheek, zodat ik het kan inkijken. artikels

5 5 of 7 5/12/ :59 Hayes, Richard L en Kameguchi, Kenji "Expanding opportunities for family counselors in Japan.". The family journal (Counseling and therapy for couples and families.), 13, nr.3: boeken Traphagan, John W en Knight, John Demographic change and the family in Japan's aging society. Albany : State university of New York press. Horlacher, David E Aging in Japan : causes and consequences Part I : demographic issues. Laxenburg : International institute for applied systems analysis. Ogura, Seiritsu en Tachbanaki, Toshiaki Aging issues in the United States and Japan. Chicago : University of Chicago Press. Coulmas, Florian Population decline and ageing in Japan - the social consequences. London : Routledge. Databanken Werken met databanken was vrij nieuw voor mij. Het zoeken op zich had ik snel onder de knie, maar om het artikel of boek ook daadwerkelijk in handen te krijgen bleek voor mij een moeilijke opdracht. Vaak is het heel moeilijk om bij de online versie te geraken en soms is er gewoon geen online versie te verkrijgen, in dat geval kan je soms aan de centrale bibliotheek om hulp vragen (vragen of ze het boek of artikel kunnen bestellen of lenen van een andere bibliotheek). Maar dit neemt dan weer veel tijd in beslag. Librisource Voor de westerse bronnen heb ik Librisource gebruikt. Met Librisource kan je verschillende databanken zoals Jstor en andere doorzoeken. Je kan ze wel niet allemaal tegelijk doorzoeken. Het handigste is om via advanced search de by subject optie te selecteren en dan asian studies aan te duiden vevolgens kan je een aantal databanken aanduiden om te doorzoeken. Dit bespaard je het werk om elke databank apart te doorzoeken. Nonoyama, Hisaya The Family and Family Sociology in Japan.. American Sociologist, 31, nr.3: Ochiai, Emiko Happy Families?. Look Japan, 42, nr.489: 9. Kamo, Yoshinori HUSBANDS AND WIVES LIVING IN NUCLEAR AND STEM FAMILY HOUSEHOLDS IN JAPAN.. Sociological Perspectives, 33, nr.3: GeNii Voor Japanse bronnen zocht ik in de database GeNii, dat een soort Japans equivalent is van Librisource. Het verzameld de databases CiNii, Webcat Plus, Kaken, Nii-DVR en Jairo. Het is vrij simpel om mee te werken en er is gelukkig ook een Engelse interface. Om de bronnen snel door te kunnen lezen heb ik gebruik gemaakt van Rikaichan. Voor de leeswijze van de namen heb ik de namenwoordenboek van WWWJDIC [4] ( Uchida, ryou ( 内田良 ) kakukazoku no miryoku to kansei. ( 核家族化 の魅力と陥穽 ). Kodomo no gyakutai to negurekuto ( 子どもの虐待とネグレクト ), 8, nr.1:

6 6 of 7 5/12/ :59 Iwama, Natsuki ( 岩間夏樹 ) raifu sutairu no 55 nen taisei igo shingeru ka shakai no tourai nyuu famirii no sono ato to shourai ( ライフスタイルの 55 年体制以後 -- シングル化社会の到来 -- ニューファミリーの " その後 " と将来 ). Rejaa sangyou shiryou ( レジャ - 産業資料 ), 32, nr.11: shimokouchi, tsukasa en nishibayashi, yasunori en nemoto, kazurou ( 下河内司 en 西林康憲 en 根本和郎 ) Toukei shihyou to chiiki kakusa (2) shoushika ya kakukazokuka, koyou, chochiku nado no bunseki ( 統計指標と地域格差 (2) 少子化や核家族化 雇用 貯蓄等の分析 ). Jichikenkyuu ( 自治研究 ), 84, nr. 11: Internet Niet alle informatie die te vinden is op het internet is even betrouwbaar, denk maar aan wikipedia. Toch zijn er enkele sites die eventueel nuttig kunnen zijn bij het schrijven van een paper. Vooral Google Books [5] ( en Google Scholar [6] ( zijn erg nuttig. Google Books gebruik je logischerwijs voor het zoeken van boeken en Google Scholar is eerder voor artikels. Het fantastische aan Google Books is dat je soms volledige boeken online kunt vinden, en je kan het boek ook nog eens doorzoeken door een trefwoord in te geven en dat spaart heel wat werk uit. Ook sites van kranten zijn het bekijken waard, soms staan er interessante artikels tussen die betrekking kunnen hebben op mijn onderwerp (bv. de robotindustrie in Japan -> voor het gezelschap houden van eenzame bejaarden.) kennisnetwerk Omdat mijn onderwerp vrij actueel is en een inzicht in de Japanse samenleving noodzakelijk is heb ik aan enkele Japanse kennissen en vrienden (meestal via het internet) gevraagd of ze hun persoonlijke ervaring met mij willen delen. Zo vertellen ze mij (indien ze daartoe bereid zijn) of ze als kind samen met hun grootouders woonden en of zij nu samen met hun gezin nog bij hun ouders inwonen of van plan zijn dat later te doen Sommigen waren ook bereid om, indien zij toevallig iets opvingen over het onderwerp op tv of in de krant, deze informatie naar mij door te mailen. Conclusie Na het schrijven van deze paper ben ik nog steeds van plan om over dit onderwerp mijn bachelorpaper te schrijven. Ik denk dat mijn onderzoeksvraag mijn onderwerp goed afbakent maar het standpunt van waaruit ik het ga bespreken is wel niet echt vernieuwend. Helaas heb ik geen interessantere invalshoek kunnen vinden tijdens deze eerste zoektocht. Ik heb ook nog steeds twijfels of ik wel in staat ben een goede paper te schrijven. Vooral met de databanken heb ik nog steeds moeite en het is ook moeilijk om Japanse bronnen te verwerken, en die zal ik juist het hardst nodig hebben. Wel was dit zeker een goede oefening en voorbereiding voor mij. Nu weet ik tenminste wat mij te wachten staat bij de bachelorpaper en zal ik het zeker niet onderschatten en bijgevolg in de problemen komen. Voetnoten 1. Ubasute ( 姥捨 ) Een gebruik uit de Japanse geschiedenis waarbij men een oud familielid achterliet

7 7 of 7 5/12/ :59 op een afgelegen plek zodat deze kon sterven van honger of dehydratatie. Het wordt betwijfeld of dit gebruik ook werkelijk zo vaak werd toegepast. Ontvangen van " /De_vergrijzing_in_Japan_en_het_verdwijnen_van_het_uitgebreid_gezin" Deze pagina is het laatst bewerkt op 21 jun 2009 om 13:11. De inhoud is beschikbaar onder de a Creative Commons Attribution-Noncommercial-Share Alike 2.0 Belgium License.