Budgettaire maatregelen in de aanloop naar de noodzakelijke hervorming van ons gezondheidszorgstelsel

Transcriptie

1 Budget 2014 Budgettaire maatregelen in de aanloop naar de noodzakelijke hervorming van ons gezondheidszorgstelsel Olivier Gillis, Onderzoek en Ontwikkeling De begrotingsopmaak voor de uitgaven voor gezondheidszorg in 2014 verliep in bijzondere omstandigheden. De Europese agenda verplichtte de Belgische Regering om ten laatste op 15 oktober 2013 bekend te maken welke maatregelen ze zou nemen om de financiële engagementen voor 2014, na te komen. De regering moest zich dus al vanaf juli 2013 (in plaats van december) buigen, over maatregelen om de vooropgestelde doelstellingen op het vlak van overheidstekort en schuldgraad, te halen. Net zoals voor 2012 en 2013 werden ook voor 2014 besparingsmaatregelen genomen. Deze maatregelen zijn echter wel minder drastisch dan de twee vorige jaren omdat de uitgavenraming voor 2014 aanzienlijk onder de begrotingsdoelstelling blijft. De Europese agenda en de jaarlijkse begrotingsopmaak voor de gezondheidszorg mogen ons echter niet beletten om een lange termijnvisie te ontwikkelen. We vandaag denken aan de uitdagingen van morgen en ze goed begrijpen. Het zorgaanbod moet worden aangepast aan de evolutie van de behoeften (meer bepaald door de vergrijzing), er is nood aan transparantie en een betere regulering van prijzen en tarieven, diagnostische en therapeutische procedures moeten beter benut worden. 1. Terugblik: structurele besparingen in 2012 en 2013 (RIZIV, 2013) De voorbije twee jaar waren gekenmerkt door een strak begrotingsbeleid en de ziekteverzekering droeg sterk bij aan de sanering van de overheidsfinanciën. Een groot deel van die bijdrage kwam van de vrije marge in het gezondheidszorgbudget, die op zijn beurt een gevolg was van het grote verschil tussen de wettelijke begrotingsdoelstelling en de feitelijke uitgaven (ter herinnering, van 2005 tot 2012 werd een groei van jaarlijks 4,5%, buiten inflatie voorzien, terwijl de werkelijke groei buiten inflatie, minder was dan 4%). Naast het inpikken van deze onbenutte marges, werden ook structurele maatregelen genomen. In 2012 en 2013 werden besparende maatregelen genomen voor bijna één miljard euro in de gezondheidszorg. Voor 2012 is het budget gezondheidszorg naar beneden gehaald tot het niveau van de uitgaven (van 27,6 miljard naar 25,3 miljard). Hierdoor kwam een grote marge vrij van iets meer dan 2,3 miljard. In deze marge zat ook een bedrag van 553 miljoen euro (op jaarbasis) vervat, dat werd bekomen door structurele besparingsmaatregelen (527 miljoen waartoe was beslist in december 2011 en aanvullend 26 miljoen waartoe werd beslist tijdens het conclaaf van maart 2012). Voor 2013 besliste de Regering om voor het volledige jaar een bedrag van 351 miljoen op de totale begrotingsdoelstelling niet uit te geven. Die marge werd bekomen door structureel 297 miljoen te besparen. Tijdens het conclaaf van maart 2013 werden nieuwe structurele maatregelen beslist voor een bedrag van 109 miljoen euro (op jaarbasis) waardoor in 2013 structureel 406 miljoen euro zou worden bespaard. Welke sectoren zijn vooral door deze besparingsmaatregelen getroffen? (Gillis O., 2012 en 2013). Medische honoraria: de besparingsmaatregelen raken vooral de klinische biologie en de medische beeldvorming en moeten de belangrijke budgetoverschrijdingen (uitgaven groter dan voorziene middelen) van de jongste jaren compenseren. Ze moeten ook de voorschrijfvolumes doen dalen die in België hoog zijn en de budgetoverschrijding voor een deel verklaren. Voor medische beeldvorming bijvoorbeeld doet België in vergelijking met de andere OESO-landen het hoogste aantal CT-scans (Computed Tomography) per duizend inwoners (179 onderzoeken tegenover gemiddeld 121 in de OESO-landen). Ook CM-Informatie 255 maart

2 Tabel 1: Besparingen per sector voor 2012 en 2013 (in duizenden euro) (bedragen op jaarbasis) TOTAL ( ) TOTAL (%) Medische honoraria ,6% Budget van financiële middelen (BFM) Ziekenhuizen ,2% Farmaceutische specialiteiten ,7% Implantaten ,3% Andere* ,2% TOTAAL * voornamelijk de gedeeltelijke indexering van de honoraria (waaronder de medische honoraria) het aantal MRI-onderzoeken (Magnetic Resonance Imaging - beeldvorming door magnetische resonantie) is hoger: 53 onderzoeken tegenover gemiddeld 41 voor de landen waarvoor de gegevens beschikbaar zijn (Regueras, 2014). Budget van financiële middelen (BFM) ziekenhuizen: de maatregelen die de jongste jaren in het BFM zijn genomen, waren gericht op een rationalisering en harmonisering van de ziekenhuisfinanciering. Het klein materiaal werd bijvoorbeeld geforfaitariseerd, om de grote verschillen tussen ziekenhuizen in de kostprijs ervan, voor een zelfde ingreep, te verkleinen. Farmaceutische specialiteiten: de prijzen en volumes van geneesmiddelen blijven hoog in België. In 2009 bedroegen de uitgaven voor geneesmiddelen in België, 550 euro per inwoner. Van die jaarlijkse factuur betaalden de patiënten zelf 40% of 218 euro, onder de vorm van remgeld en betalingen van nietterugbetaalde geneesmiddelen. Ter vergelijking, in Nederland bedroegen de totale uitgaven voor diezelfde periode 401 euro per inwoner en de patiënten betaalden slechts 85 euro (21%) uit eigen zak 1. Er werden dus belangrijke besparingsmaatregelen genomen om de prijzen en volumes te doen dalen (42 % van alle besparingen uit de periode waren besparingen in de sector van de farmaceutische specialiteiten): Prijzen: maatregelen ter ondersteuning van het voorschrijven van goedkope geneesmiddelen : - Verplichting voor de apotheker om het goedkoopste geneesmiddel af te leveren wanneer de geneesheer op stofnaam voorschrijft. - Invoering van een nieuwe terugbetalingscategorie F: voor sommige klassen geneesmiddelen werd de terugbetaling forfaitair vastgelegd op het niveau van de goedkoopste specialiteit. Doelstelling: aanzetten tot voorschrijven van goedkopere alternatieven voor dure geneesmiddelen waarvoor meerdere alternatieven bestaan. Volume: beperken van het voorschijfvolume van bepaalde klassen geneesmiddelen (PPI - protonpompinhibitoren, statines, antibiotica, enz.), onder meer door individuele feedback aan de zorgverleners te geven en een rechtvaardiging te vragen aan grote voorschrijvers. Implantaten: vermindering van het budget voor implantaten, gerechtvaardigd door de grote boni in de sector. Die grote boni zijn afkomstig van een hele reeks nieuwe initiatieven waarvoor er wel een budget was ingeschreven maar die niet werden uitgevoerd. 2. Vastlegging budget gezondheidszorg voor 2014 (RIZIV, 2013) Ieder jaar wordt het budget gezondheidszorg berekend op basis van dat van het jaar voordien waarop eerst een groeinorm wordt toegepast (die groeinorm bedraagt 4,5 % sinds 2005 maar werd verminderd tot 2 % voor 2013 en bedraagt 3 % voor 2014) en vervolgens de index. Voor 2014 was de begrotingsdoelstelling dus 27,862 miljard. Het Verzekeringscomité van het RIZIV werkt traditioneel op die basis een budgetvoorstel uit voor de minister met een globaal budget en een budget per sector. Net zoals in 2012 en 2013 werd de gezondheidssector echter met belangrijke besparingsmaatregelen geconfronteerd. Tijdens de begrotingsconclaven van maart en juni 2014 legde de Regering een besparingsplan voor in totaal 772 miljoen op waardoor het budget voor de gezondheidszorg tot 27,089 miljard daalde. Merk op dat die 772 miljoen besparingen echter grotendeels eenvoudigweg komen van het verschil tussen de initiële begrotingsdoelstelling 2014 en de uitgavenramingen voor datzelfde jaar. De marge tussen beiden komt van besparingsmaatregelen uit het verleden CM-Informatie 255 maart 2014

3 Tabel 2: Budgettair kader voor het budget Gezondheidszorg (in miljoen euro) Begrotingsdoelstelling Norm 3 % 800 Index 1,4 % 385 Initiële begrotingsdoelstelling 2014 (= berekeningsbasis voor 2015) (A) Besparingsmaatregelen en ondergebruik (B) 772 Definitieve begrotingsdoelstelling 2014 (C = A B) De begrotingsdoelstelling 2014 is verdeeld tussen de verschillende sectoren van de ziekteverzekering als volgt: Tabel 3: Verdeling van het budget Gezondheidszorg 2014 per sector en toegelaten groei In miljoen euro Uitgavenraming 2013 Doelstelling 2014 Toegelaten groei Groei uitgaven Medische honoraria ,4% 4,9% Farmaceutische specialiteiten ,9% 4,9% Budget van financiële middelen (BFM) van de ziekenhuizen * ,8% 4,2% Thuisverpleging ,2% 6,4% Tandartsen ,3% 5,8% Kinesisten ,5% 5,0% Bandagisten en orthopedisten ,4% 6,9% Opticiens ,7% 9,4% Audiciens ,1% 11,7% Vroedvrouwen ,9% 9,3% Implantaten ,9% 6,5% Logopedie ,5% 7,2% Revalidatie ,9% 6,4% Rustoorden ,3% 7,8% Psychiatrische verzorgingstehuizen Beschut wonen ,7% 4,8% Dialyse ,2% 5,1% Forfaits chronisch zieken ,5% 7,1% Maximumfactuur ,3% 19,6% Andere Regularisaties TOTAAL ,7% 5,5% * Enkel vast gedeelte. CM-Informatie 255 maart

4 3. Structurele besparingsmaatregelen 2014 (RIZIV, 2013) Voor 2014 besliste de regering om volgende besparingsmaatregelen te nemen voor een totaal bedrag van 154 miljoen euro: 66 miljoen vastgelegd door het Verzekeringscomité van het RIZIV en gestuurd door de "Task Force" binnen het Verzekeringscomité (zie punt 3.1. voor de detailgegevens over deze besparingsmaatregelen). 49,5 miljoen voor farmaceutische specialiteiten: - 31 miljoen: prijsdalingen die zijn vastgesteld in overleg met de hele farmaceutische sector miljoen: uitbreiding van de klassen geneesmiddelen op te nemen in categorie F (cf. supra). - 2 miljoen: prijsdaling des biosimilars buiten brevet. - 1,5 miljoen: indexering remgeld. 20 miljoen in de sector van de implantaten door een lineaire prijsdaling van de tussenkomst voor alle prestaties behalve voor hartdefibrillatoren en herlaadbare neurostimulatoren DBS (Deep Brain Stimulation). 11 miljoen door stopzetting van de tussenkomst in de ziektekosten voor het diplomatiek korps (dit komt ten laste van het land van zending en niet van het gastland). 5 miljoen in de sector van de audiciens om de prijzen van hoorapparaten te doen dalen. 2 miljoen in het bijzonder solidariteitsfonds, een besparing omdat het budget niet was opgebruikt. Naast deze 154 miljoen structurele besparingsmaatregelen, is voorgesteld om een actieplan op te stellen voor een goed gebruik van de middelen en het versterken van de instrumenten en procedures voor het controlebeleid. Verwacht wordt dat dit een besparing van 20 miljoen euro zal opleveren (waarvan 8 miljoen voor de sector verpleging, meer bepaald door bestrijding van overscoring op de "KATZ"-schaal om de tussenkomst voor verpleging te bepalen) Besparingsmaatregelen van de "Task Force" van het Verzekeringscomité van het RIZIV (66 miljoen) 1. Verbod op cumul van forfaitaire erelonen en opnameforfaits bij ambulante zorg (12,7 miljoen): het ziekenhuis mag geen forfaitaire ambulante erelonen voor klinische biologie (6,8 miljoen) en forfaitaire honoraria en consultatiehonoraria medische beeldvorming (5,9 miljoen) factureren op een spoeddienst indien de patiënt dezelfde dag opgenomen wordt in het ziekenhuis. 2. Vermindering budget miniforfait (10 miljoen) en integratie ervan in het BFM: om komaf te maken met prijsverschillen tussen ziekenhuizen die niet echt gerechtvaardigd zijn (maar op historische prijzen gebaseerd) en met (onterechte) verschillen in volume (aantal gefactureerde forfaits), zal het budget van de miniforfaits met 10 miljoen euro verminderd worden en in het BFM worden opgenomen. Nu kan het miniforfait worden gefactureerd bij elke dringende situatie die een bed of gebruik van een intraveneuze perfusie (=nietheelkundig dagziekenhuis) vereist. 3. Onterechte ziekenhuisopnamen en responsabilisering van de ziekenhuizen (7,3 miljoen): bij elke opname kan een hele reeks forfaits worden gefactureerd. Er is beslist om de hoogte van deze forfaits te verminderen bij heropname van dezelfde patiënt in hetzelfde ziekenhuis binnen een termijn van 10 dagen (tussenkomst aan 82 %). Het gaat om volgende opnameforfaits: Forfait (variabel deel BMF) Forfait geneesmiddelen } 4,4 miljoen Forfaitair honorarium medische beeldvorming: 1,1 miljoen Forfaitair honorarium klinische biologie: Forfaitair toezichtshonorarium: 1,1 miljoen 0,7 miljoen 4. Facturatie hospitalisatiedagen (7 miljoen): voortaan kan enkel het bedrag per opname (en niet meer het bedrag per ligdag) worden gefactureerd op de dag van opname voor een verblijf van meer dan 24 uur. Het bedrag per ligdag kan worden gefactureerd voor alle daaropvolgende dagen, ook de dag van ontslag ongeacht het tijdstip. Reden: wegwerken van de praktijkverschillen tussen ziekenhuizen. Nu merkt men dat bij één verblijf op vier een bedrag per ligdag wordt gefactureerd voor de dag van opname en de dag van ontslag, met grote praktijkverschillen tussen ziekenhuizen (gaande van 5% van de verblijven in bepaalde ziekenhuizen tot meer dan 50% van de verblijven in andere). 5. Dialyse (3 miljoen): het financieringsmechanisme voor dialyse dat in 2003 werd ingevoerd, is niet optimaal zoals een studie van het KCE onderstreept: het forfait moet de reële kosten van de verschillende vormen van dialyse beter weerspiegelen (de historisch band met de verpleegdagprijs per ziekenhuis moet dus verdwijnen) en de financiering moet worden aangepast om vormen van thuisdialyse meer aan te moedigen (peritoneale dialyse) die minder duur zijn maar die in ons land slechts weinig worden toegepast in vergelijking met onze buurlanden. In afwachting dat een globale hervorming van de financiering van dialyse klaar is, wordt bespaard door een beperking van het deel financiering dat aan de ligdagprijs is gekoppeld. 6. Overeenkomsten ncpap (4 miljoen): herziening van de forfaitaire tussenkomst per dag om de materiaalkosten te dekken in het kader van de ncpap overeenkomsten (ademhalingshulp s nachts bij slaapapneu) want de prijs voor de apparatuur is nu overschat. 6 CM-Informatie 255 maart 2014

5 7. Terugbetalingsvoorwaarden panoramische tandclichés (2 miljoen): panoramische radiografieën van de tanden zullen nog maar één keer per twee jaar worden terugbetaald voor wie ouder dan 18 jaar is (tot nu toe één keer per jaar); behalve bij extern orofaciaal trauma. 8. Nieuwe reanimatienomenclatuur (10 miljoen): vermindering van het gebruik van de nieuwe reanimatienomenclatuur. De eerste vijf maanden van 2013 werd een stijging van 30,7% vastgesteld. 9. Coronarografie (8 miljoen): het honorarium voor coronografie wordt op gelijke hoogte gebracht van dat van vergelijkbare prestaties, zelfde terugbetaling voor een onderzoek naar hartstress ongeacht de gebruikte techniek en invoering van regels die cumul van coronaroct- en coronarografieonderzoeken beperken. 10. Indexmassa van bandagisten/orthopedisten (2,1 miljoen): een deel van de indexmassa is ingehouden en zal worden toegekend vanaf de datum van inwerkintreding van de maatregelen betreffende prijstransparantie van de producten, afleveringserelonen en algemene kosten die de overeenkomstencommissie uitwerkte. 4. Vooruitblik: toekomstige uitdagingen? (INAMI, 2013) De maatregelen die de jongste drie begrotingsjaren werden genomen ter sanering van de begroting, lieten weinig ruimte over voor nieuwe initiatieven. De analyses bevestigen bovendien dat wij door de vergrijzing, meer bedden in revalidatie- en woonzorgcentra nodig zullen hebben en dat de eerstelijnszorg moet worden versterkt. De huisarts moet een centrale rol krijgen bij de opvolging van chronische patiënten en de thuiszorg moet verder worden ontwikkeld. Een deel van de middelen hiervoor kan worden bekomen door een verbetering van de financieringswijze, meer efficiëntie, transparante prijzen en tarieven en een betere zorgkwaliteit Een financieringsmodel volgens de behoeften Het financieringsmodel moet worden aangepast om een multidisciplinaire aanpak te stimuleren van de complexiteit bij chronische patiënten. Ook het coördinatiewerk, geholpen door het digitaal medisch dossier, dient beter gewaardeerd. Dit vereist dat snel gestart wordt met de besprekingen voor een progressieve overgang naar een meer geïntegreerd systeem van pathologiefinanciering voor de ziekenhuizen, ook bij dagopname. Zoals het KCE aanhaalde, is het financieringsmechanisme voor dialyse in ons lans niet optimaal. De hervorming hiervan is essentieel om het sterk gestegen aantal gevallen van chronische nierinsufficiëntie door de vergrijzing aan te kunnen. Een adequate financiering veronderstelt ook een nomenclatuur die de reële werklast weerspiegelt. Het is belangrijk om de herijking van de nomenclatuur voort te zetten (of hiermee te starten) in elke sector op basis van de duur, de complexiteit en het risico van de ingrepen en zo elke over-/onderfinanciering recht te zetten en de zorgverleners te stimuleren om kwaliteit te laten primeren op volume Meer transparantie en regulering van prijzen en tarieven Behalve de herziening van het financieringsmodel is een ander belangrijk werkgebied de transparantie en regulering van de prijzen en tarieven. Zo moet in de facturatie een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen de prijs van het materiaal en het honorarium van de zorgverlener om enerzijds ongerechtvaardigde winstmarges te vermijden en anderzijds een adequate terugbetaling mogelijk te maken. Meer transparantie bij de toegekende ristorno s door de leveranciers op zowel het materiaal als de geneesmiddelen is nodig zodat de prijs die de patiënten en de ziekteverzekering betalen de reële kosten weerspiegelt. De kostprijs van gezondheidszorg moet ook transparant zijn voor de patiënt. De patiënt informeren over de financiële gevolgen van zijn behandeling is niet enkel een noodzakelijke voorwaarde opdat hij hiervoor zijn toestemming zou geven. De patiënt sensibiliseren omtrent de kostprijs kan hem ook ertoe aanzetten meer proactief zijn ziektekosten te gaan beheren. Het wetsontwerp betreffende de financiële transparantie van de gezondheidszorg is hierbij een stap vooruit Beter gebruik van de diagnose- en therapeutische procedures Naast een adequate financiering en transparantie van prijzen en kosten, zijn de kwaliteit van de zorg en het goede gebruik van de diagnose- en therapeutische procedures essentieel. Talrijke studies wezen al op de grote voorschrijfvolumes voor bepaalde geneesmiddelen (cf. antibiotica, antidepressiva, enz.) en voor onderzoeken (meer bepaald beeldvorming) in ons land in vergelijking met de buurlanden. In heel wat andere domeinen (cf. keizersnede, hysterectomie, arthroscopie, enz.) worden onverklaarde praktijkverschillen vastgesteld. Talrijke initiatieven bestaan om het goed gebruik van geneesmiddelen en gezondheidszorg te bevorderen maar een globale overlegde strategie op middellange termijn en coördinatie van de gevoerde acties ontbreken nog. Bovendien is een goed systeem voor gegevensbeheer nodig met ook informatie over morbiditeit en zorgverbruik dat de gegevens beschikbaar stelt voor analysedoeleinden wanneer CM-Informatie 255 maart

6 nodig. Op het vlak van de individuele zorgverleners, zijn professionalisering van de communicatie (cf. verspreiding van aanbevelingen, feedback over de profielen, ) en ontwikkeling van instrumenten ter ondersteuning van evidence based medicine essentiële aspecten die verder moeten worden uitgewerkt. Ten slotte moet het debat worden geopend over financiële mechanismen die de zorgkwaliteit bevorderen op basis van resultaatindicatoren (klinisch of omtrent de processen) meer bepaald wanneer wordt nagedacht over de accrediteringsystemen van zorgverleners en verzorgingsinstellingen Ondersteunen van elektronische gegevensuitwisseling E-health moet verder worden uitgebouwd en hierin moet voldoende worden geïnvesteerd. Elektronische gegevensuitwisseling biedt talrijke kansen voor de gezondheidszorg. E-health kan tegemoetkomen aan de legitieme eis van de zorgverleners voor administratieve vereenvoudiging. Elektronische gegevensuitwisseling kan ook zeer nuttig zijn om overbodige onderzoeken in te perken en continue multidisciplinaire zorg, meer bepaald voor chronisch zieken, te bevorderen. Essentieel is dat de patiënten goed worden geïnformeerd, begeleid en geadviseerd over de mogelijkheden die E-health biedt om de zorgkwaliteit te verbeteren. De patiënt moet een belangrijke partner worden bij het beheer van de gegevens over zijn gezondheid Betere afstemming van het zorgaanbod op de noden Over de financiering en de kwaliteit van de zorg kan worden nagedacht maar dit mag geen belemmering zijn voor de afstemming van het zorgaanbod op de zorgbehoefte. De vergrijzing veronderstelt een aanpassing van ons zorgaanbod van acute zorg naar een aanbod dat is aangepast aan de zorg voor chronisch zieken. Er nood aan minder dure, alternatieve opvangvormen voor gehospitaliseerde patiënten, die voor hun behandeling geen ziekenhuisinfrastructuur meer nodig hebben. Hetzelfde geldt voor ouderen die in een woonzorgcentrum verblijven zonder zorgbehoevend te zijn. Kwaliteitszorg veronderstelt ook een sterke eerste lijn. De huisartsgeneeskunde aantrekkelijker maken, is niet enkel een kwestie van financiële herwaardering. Ook samenwerking en hergroepering van de huisartsen moet worden bevorderd om de zorgcontinuïteit te verzekeren met minder werkdruk. Daarnaast moet ook worden nagedacht over interactieve opvolging van de patiënt met respect voor de competenties en expertise van elkeen. De wachtdiensten en spoedgevallendiensten vereisen een globale aanpak, gebaseerd op de complementariteit van de betrokken zorgverleners (huisartsen, wachtposten, spoeddiensten in de ziekenhuizen) om nodeloze herhaling van onderzoeken te vermijden. Ten slotte leiden concurrentie en de ziekenhuisfinanciering tot een inflatie van het zorgaanbod (meer bepaald op het vlak van de hoogtechnologische medische prestaties) terwijl de hele sector tegelijkertijd kampt met een tekort aan bepaald (para)medisch personeel. Het debat over programmatie en de herverdeling van de rollen in de ziekenhuissector moet dringend worden geopend en parallel hiermee zullen aspecten van financiering en van erkenningsnormen, die nu samenwerking tussen ziekenhuizen afremmen, moeten worden weggewerkt. 5. Besluit Net zoals in 2012 en 2013 (bijna 1 miljard euro besparingsmaatregelen) zijn voor 2014 opnieuw besparingsmaatregelen genomen voor in totaal 154 miljoen euro. Deze maatregelen moeten sommige voorschrijfvolumes doen dalen, meer bepaald in de klinische biologie en de medische beeldvorming. Ze hebben ook tot doel de ziekenhuisfinanciering te rationaliseren en te harmoniseren, in het bijzonder door de grote verschillen tussen ziekenhuizen te beperken of zelfs weg te werken. Ten slotte moeten de besparingsmaatregelen de prijzen van de geneesmiddelen doen dalen want deze zijn in België vrij hoog. De Europese agenda en de begrotingsopmaak voor de gezondheidszorg per jaar mogen ons niet beletten om prospectief een langetermijnvisie te ontwikkelen. Vanaf nu moeten wij de uitdagingen van morgen aangrijpen en nadenken over de aanpassing van het zorgaanbod aan de evoluerende behoeften (meer bepaald door de vergrijzing), transparantere prijzen en tarieven met een betere regulering ervan of nog, een beter gebruik van diagnose- en therapeutische procedures. Bibliografie Gillis O De crisis spaart de gezondheidssector niet. Een gelegenheid om onze gezondheidszorg efficiënter te maken? CM-Informatie 247: 3-9. Gillis O Een begroting die oproept tot gematigdheid. CM- Informatie 251: RIZIV Begroting Vaststelling van de globale begrotingsdoelstelling 2014 en verdeling in partiële begrotingsdoelstellingen. Nota CGV 2013/357. Regueras N Verleden, heden en toekomst van de verplichte ziekteverzekering. CM-Informatie 254: CM-Informatie 255 maart 2014