FAMILIALE VERMOGENSPLANNING Prof. J.Bael

Transcriptie

1 FAMILIALE VERMOGENSPLANNING Prof. J.Bael Cursus: schets van het familiaal vermogensrecht Examen: schriftelijk, gesloten boek maar met wetboek, geen pure theorievragen, vaak casussen. Inhoud - wettelijk erfrecht (deels herhaling) - voorbehouden erfdeel - verbod van erfovereenkomsten - successierechten - huwelijksvermogensrecht o wettelijk stelsel (herhaling) o conventionele stelsels o huwelijkscontract en wijziging huwelijksvermogensstelsel - testamenten - schenkingen - contractuele erfstellingen - alternatieve instrumenten van familiale vemogensplanning o bedingen van aanwas en tontinebedingen o levensverzekeringen o rechtspersonen (vennootschappen, stichtingen ) o andere 1

2 WETTELIJKE DEVOLUTIE Wie zijn de wettelijke erfgenamen? - bloedverwanten van de decujus - langstlevende echtgenoot - wettelijk samenwonende BLOEDVERWANTEN: - 4 orden: 1 ste voor de 2 de, enz. => uitzondering bij kloving - Binnen elke orde erft de dichtste in graad => uitzondering bij plaatsvervulling - Meerdere erfgenamen die aldus tot de nalatenschap komen, dan krijgen ze in principe eenn gelijk aandeel. => uitz.: kloving en plaatsvervulling - Bloedverwanten tot en met de 4 de graad erven. Uitz.: plaatsvervulling Voorbeeld: Voorbeeld 1 GV V M T DC B N 1 Z 2 1 KZ GM de orde van de afstammelingen ook ten volle geadopteerde kinderen en hun afstammelingen ook de gewoon geadopteerde kinderen en hun afstammelingen let op: gewone adoptie doet slechts een familierelatie ontstaan met de adoptant, niet met de familie van de adoptant. Dus erven niet: de gewoon geadopteerde kinderen van de afstammelingen van de decujus Voorbeeld 2 DC A B 10 2

3 2. de orde van de bevoorrechte bloedverwanten in de zijlijn en de opgaande lijn broers, zussen, halfbroers, halfzussen of afstammelingen daarvan. Zo ja, ook de ouders. Wanneer er enkel ouders zijn, dan zitten we in de derde orde. a. de ouders ook degene die de decujus ten volle heeft geadopteerd. (voor het erfrecht van de adoptant bij gewone adoptie gelden bijzondere regels.) b. de broers en zusters Ook de kinderen die door de ouders van de decujus ten volle geadopteerd werden. ( voor het erfrecht van de kinderen die door de ouders van de decujus gewoon werden geadopteerd, gelden bijzondere regels) Ook de halfbroers en halfzusters. De afstammelingen van broers en zusters en van de halfbroers en halfzusters. => Ook als zij uit eigen hoofde tot de nalatenschap komen (volgens de meerderheid van de rechtsleer). Wij krijgt wat binnen de 2 de orde: De ouders krijgen elk een vast ¼ De rest wordt verdeeld tussen de bevoorrechte zijverwanten Bijzonder geval: Art. 751 BW: ouders komen in samenloop met afstammelingen van (half)broers en (half)zusters die uit eigen hoofde tot de nalatenschap komen en niet bij plaatsvervulling. Voorbeeld: Voorbeeld 3 V M B DC Z 14 Stel: vader is vooroverleden. Moeder van DC krijgt 1/4. Broer en zus krijgen 3/8. Als we weten dat we in de 2 de orde zitten. Dan volgende vragen stellen: Is er plaatsvervulling? Is er geen kleine kloving? Is er geen recht van wettelijke terugkeer? 3

4 Voorbeeld: Voorbeeld 4 GV V M Z DC C 15 De halfzus C erft de ganse nalatenschap => behoort tot 2 de orde => sluit grootvader in 3 de orde uit. Alle goederen van DC gaan naar moederlijke lijn. 3. de orde der ascendenten = alle bloedverwanten in de opgaande lijn. Ook de ouders, als zij opkomen zonder broers en zusters of afstammelingen van broers en zusters. Vragen stellen: Is er kloving? Is er toepassing van het recht van wettelijke terugkeer? Voorbeeld: Voorbeeld 5 GV V DC 17 DC heeft V en GV. Geen afstammelingen van DC, geen broers of zussen, noch afstammelingen daarvan. Vader krijgt alles. 4. orde van de zijverwanten = de bloedverwanten in de zijlijn, andere dan broers en zusters en hun afstammelingen. Vragen stellen: Is er plaatsvervulling? Is er kloving? Als er kloving is, is er geen mildering of afzwakking van de kloving? 4

5 Voorbeeld: Voorbeeld 6 O T DC 19 DC heeft enkel oom en tante. => we zitten in de 4 de orde. Hier kloving. Afzwakking? Plaatsvervulling? DE PLAATSVERVULLING: Wat? De afstammelingen van een vooroverleden erfgenaam komen samen tot het erfdeel waarop hun ouder, grootouder recht had. Zij komen bij staken en niet hoofdelijk tot de nalatenschap. Wanneer? - Ten voordele van: de afstammelingen van afstammelingen van de DC (ook de afstammelingen van ten volle geadopteerde kinderen en van gewoon geadopteerde kinderen) - Ten gunste van afstammelingen van broers en zusters, halfbroers, halfzusters. - Ten gunste van afstammelingen van nonkels en tantes. Niet: de gewoon geadopteerde kinderen van die afstammelingen, broers en zusters, nonkels en tantes (de familieband door gewone adoptie tot stand gebracht beperkt zich tot één graad). Wel: de ten volle geadopteerde kinderen van die afstammelingen, broers en zusters, nonkels en tantes Voorwaarden: - degene wiens plaats men vervult moet vooroverleden zijn of gelijktijdig overleden zijn. - Men kan niet de plaats vervullen van een verwerpende erfgenaam, evenmin van een onwaardige erfgenaam. Onwaardig: je moet in principe veroordeeld zijn. Bankier is getrouwd met zijn vrouw. 1 kind. Hij verkoopt kasbons aan zijn oude erfgenamen en geeft hen kleurenkopies mee van stukken aan toonder. Kinderen van oude erfgenamen gaan met kleurencopies naar bank en die zeggen dat ze niet geldig zijn. Er komt een interne audit bij bankier. Hij vermoordt zijn vrouw en kinderen en dan zichzelf. Bankier is dood dus hij kan niet meer strafrechtelijk veroordeeld worden. Gevolg is dat 5

6 alles naar de familie van de bankier is gegaan. Onwaardigheid werkt dus niet zo goed in de praktijk. - Kan men de plaats vervullen van een afwezige? Rechtbank van 1 ste aanleg kan vermoeden van afwezigheid vaststellen, van zodra hij meer dan 3 maand niet verschenen is in zijn woonplaats of verblijfplaats en men meer dan 3 maand niets meer van gehoord heeft, zodanig dat er onzekerheid is over het feit of hij nog leeft. Vermoeden van afwezigheid houdt niet in dat hij dood verklaard word. Vrederechter stelt gerechtelijk bewindvoerder aan en die kan dan optreden voor de afwezige of vermiste persoon. Voor een aantal zaken heeft hij bijzondere machtiging van vrederechter nodig. Geen plaatsvervulling mogelijk want is niet dood of niet vooroverleden. 2 de fase: rechtbank spreekt verklaring van afwezigheid uit. Zij kan dit doen wanneer er minstens 5 jaar verstreken is sinds het vermoeden van afwezigheid werd vastgesteld. Of er meer dan 7 jaar verstreken zijn dat men iets heeft ontvangen van de afwezige persoon. Die beslissing wordt meegedeeld aan ambtenaar van burgerlijke stand, overschrijving in registers. Vanaf dan wordt die persoon gelijkgeschakeld met een overledene. Heeft dus hetzelfde gevolg als een overlijden. Als die nalatenschap openvalt voor de overschrijving, dan moeten we ervan uitgaan dat die persoon nog leeft. Als het na de overschrijving gebeurt, dan moeten we ervan uitgaan dat die persoon vooroverleden. Vaststelling dat persoon overleden is: gerechtelijke verklaring van overlijden: wanneer een persoon verdwenen is in levensbedreigende omstandigheden, men zijn lichaam niet heeft kunnen terugvinden of identificeren, en wanneer uit de omstandigheden blijkt dat zijn overlijden zeker is. In dat vonnis gaat de datum van overlijden vastgesteld worden. Als men dat niet kan, dan gaat men de datum van de verdwijning als de datum van overlijden aanzien. Hier is het bepalend of de nalatenschap openvalt voor datum van overlijden of na de datum van overlijden. Hier is het bepalend of de nalatenschap openvalt voor datum van overlijden of na de datum van overlijden. Voorbeeld: DC heeft 2 kinderen. MC en B. MC heeft 1 kind MT. Indien MC de nalatenschap verwerpt, dan is er geen plaatsvervulling naar Belgisch recht voor MT. MT staat in de 2 de graad tov DC. Door verwerping komt volledige nalatenschap toe aan B. Geen probleem: het feit dat men de nalatenschap van de persoon wiens plaats men inneemt verworpen heeft, of dat men onwaardig was om te erven in de nalatenschap van degene wiens plaats men inneemt. Voorbeeld: DC heeft 2 kinderen: An en Bart (dood). Bart heeft 2 kinderen: Bavo en Bert. Als ze de nalatenschap van Bart verworpen hebben, kunnen ze wel nog erven van DC. 6

7 Voorbeeld: Voorbeeld 7 DC A B C D 23 In principe erven de kleinkinderen door plaatsvervulling, dus elk ½. Ingeval B onwaardig was om te erven, kan D zijn plaats niet vervullen en blijft hij in de 2 de graad staan. C komt daarentegen door plaatsvervulling in de 1 ste graad te staan en verkrijgt dus de gehele nalatenschap. Voorbeeld: Voorbeeld 8 DC A B C D F G H I 24 Voorbeeld: Voorbeeld 9 DC Y A B C D E F G 25 A en B aanvaarden de nalatenschap. A en B krijgen elk ½. A is vooroverleden: C en D elk ¼. B ½. A verwerpt de nalatenschap: B krijgt alles! A en B verwerpen de nalatenschap: C, D, E, F, G elk 1/5, uit eigen hoofde. Geen plaatsvervulling. A en B vooroverleden: plaatsvervulling: C en D ¼; E, F, G elk 1/6. 7

8 Voorbeeld: Voorbeeld 10 DC A B C D E F G H I 26 C en D komen samen tot de helft waartoe A geroepen was, dus elk ¼. H en I nemen de plaats in van E, die als hij nog leefde, samen met F en G tot de helft zou gekomen zijn waartoe B geroepen was. => F en G elk 1/6 (1/3 van ½) => H en I elk 1/12 (1/2 van 1/6) Voorbeeld: Voorbeeld 11 DC Y A B C D E F 27 Voorbeeld: Voorbeeld 12 DC Y C A B Z E D 28 Voorbeeld: Voorbeeld 13 Y DC Z A B C D E F G H I J 29 K 8

9 A en B = kinderen van DC uit zijn 1 ste huwelijk C = kind van DC uit zijn 2 de huwelijk A, B en C = in leven zijn: sluiten ze al hun kinderen en kleinkinderen uit => A, B en C elk 1/3 C = vooroverleden:g, H en I plaatsvervulling en samen erven ze 1/3 (die toekwam aan C), dus elk 1/9 A, B en C = vooroverleden: D, E, F, G, H en I komen niet bij hoofde op, maar bij plaatsvervulling. => F = 1/3 => B, D en E = elk 1/6 => G, H en I = elk 1/9 I = vooroverleden: J en K komen door plaatsvervulling op => elk 1/18 (= ½ van 1/9) A = onwaardig of verwerpt: D en E komen niet meer in aanmerking, want ze staan in de 2 de graad en ze komen op met B en C die in de 1 ste graad staan. Voorbeeld: Voorbeeld 14 GV DC A B C 30 Voorbeeld: Voorbeeld 15 GV 1 GV 2 GM V M A DC B C D E 31 A en B (2 de orde) sluiten de GV1, GV2 en GM (3 de orde) uit. => A en B elk ½ A en B = verwerpen: C, D en E komen in eigen hoofde op (volwaardige vertegenwoordigers van de 2 de orde) => elk 1/3 9

10 Voorbeeld: Voorbeeld 16 GV V M DC A B 32 Voorbeeld: Voorbeeld 17 V M A DC B C 33 V en M: elk ¼ A, B en C: elk 1/3 van de resterende helft => elk 1/6 V = vooroverleden: A, B en C worden tot ¾ van de nalatenschap geroepen => elk ¼ (= 1/3 van ¾) Voorbeeld: Voorbeeld 18 GV GM V M N DC A B C D E 34 A en B (2 de orde) sluiten GV1, GV2 en GM (3 de orde) uit. => A en B = elk ½ A en B verwerpen: C, D en E komen in eigen hoofde op (2 de orde) => elk 1/3 10

11 Voorbeeld: Voorbeeld 19 V M DC E F 35 E is vooroverleden: V en M elk ¼, F ½. E verwerpt: V en M elk ½. DE KLOVING Wat? Bij kloving wordt de nalatenschap in 2 gelijke delen verdeeld tussen de bloedverwanten in de vaderlijke lijn enerzijds en de bloedverwanten in de moederlijke lijn anderzijds. Wanneer? Vanaf de derde orde (uitz. de kleine kloving) Binnen de vaderlijke lijn komt de helft van de nalatenschap toe aan de dichtste in orde en graad, binnen de moederlijke lijn komt de andere helft van de nalatenschap toe aan de dichtste in orde en graad (behoudens plaatsvervulling). Mildering wanneer in één lijn een ouder erft en in de andere lijn een zijverwant: de ouder erft ook het vruchtgebruik op een derde van de goederen die geërfd worden in de andere lijn. Als er geen erfgenamen zijn in de ene lijn, dan zal hun deel geërfd worden door de erfgenamen in de andere lijn. Kleine kloving Soms binnen de 2 de orde een kleine kloving (beperkte kloving) plaats: - wanneer er naast volle broers en zusters ook halfbroers en halfzusters tot de nalatenschap komen; - wanneer er halfbroers of halfzusters zijn van moederszijde en halfbroers of halfzusters van vaderszijde De nalatenschap (of het gedeelte van de nalatenschap dat niet toekomt aan de ouders van DC) wordt in 2 gelijke delen verdeeld tussen de vaderlijke lijn en de moederlijke lijn van de DC. Volle broers en zusters erven in beide lijnen (de vaderlijke en de moederlijke lijn), terwijl halfbroers en halfzusters enkel erven in hun lijn. 11

12 Voorbeeld: Voorbeeld 20 V M A DC B C D E 38 C, D, E = halfbroers Vast ¼ aan de vader en de moeder toekennen. Tabel: V ¼ M ¼ TOTAAL A 1/8 1/8 7/40 B 1/8 1/20 7/40 C 1/20 2/40 D 1/20 2/40 E 1/20 2/40 Voorbeeld: Voorbeeld 21 Z V M C A DC B 39 In moederlijke lijn (1/2): A en B => elk ¼ (= ½ van ½) In de vaderlijke lijn (1/2): A, B en C => elk 1/6 (= 1/3 van ½) Totaal: A = 5/12 B = 5/12 C = 2/12 12

13 Voorbeeld: Voorbeeld 22 Z V M Y C D DC A B 40 Voorbeeld: In moederlijke lijn (1/2): A en B => elk ¼ (= ½ van ½) In de vaderlijke lijn (1/2): C en D => elk ¼ (= ½ van ½) Voorbeeld 23 GV 1 GM GV 1 2 GM 2 V M O DC 41 Kloving (3 de orde) In moederlijke lijn (1/2) O = ½ (3 de orde, 2 de graad) In vaderlijke lijn (1/2) GM = ½ (4 de orde, 3 de graad) Voorbeeld: Voorbeeld 24 GV V O T DC K N 42 We zitten in de 3 de orde. V krijgt VG op 1/3 van hetgeen neef, nicht en nonkel krijgen. Dus hij krijgt 1/2 in volle eigendom en 1/6 in VG. Oom: 1/12 volle eigendom en 1/12 VG Neef en nicht: 1/24 volle eigendom en 1/24 VG. 13

14 Voorbeeld: Voorbeeld 25 GV T V M DC 43 Voorbeeld: Er is kloving (3 de orde). Maar de kloving wordt gemilderd omdat een ouder opkomt met een zijverwant in de andere lijn. M = ½ volle eigendom VG op 1/3 van het deel dat aan T toekomt => 1/6 VG (=1/3 van ½) T = 1/6 blote eigendom 1/3 volle eigendom Voorbeeld 26 OGV OGM GO 1 GV GM GT GO 2 O V M DC 44 Kloving (3 de orde) In de vaderlijke lijn (1/2): O (4 de orde, 3 de graad) sluit GO (4 de orde, 4 de graad) uit. O = 1/2 In de moederlijke lijn (1/2): GT en GO => elk 1/4 Voorbeeld: Voorbeeld 27 OGV OGM GV DC - - A 45 A is kleinkind van nonkel (broer van moeder van DC). GV krijgt ½ en A krijgt ½. A staat in 5 de graad tov DC, maar er is plaatsvervulling en daardoor komt hij in de 3 de graad te staan. 14

15 Voorbeeld: Voorbeeld 28 GO GV GM A DC 46 ½ aan bloedverwanten van moeder, dus GV en GM krijgen elk ¼. A staat in de 5 de graad en er is geen plaatsvervulling (zie voorwaarden hiervoor). Grootoom is een nonkel van de vader van DC. A kan dus niets krijgen. Helft die normaal naar familie van vader ging, gaat naar familie van moeder. GV en GM langs moederszijde krijgen elk ½. 15

16 HET RECHT VAN WETTELIJKE TERUGKEER => afvragen vanaf de 2 de ordeoorsprong van de goederen in de nalatenschap nagaan. Wanneer? 1) wanneer de erflater overlijdt zonder afstammelingen 2) wanneer de erflater een schenking heeft ontvangen van een ascendent (bloedverwant in de opgaande lijn) 3) wanneer de ascendent langer is blijven leven dan de erflater 4) wanneer de geschonken goederen nog in natura in de nalatenschap aanwezig zijn => dan keren de geschonken goederen terug naar de schenker. Opm.: de erfgenamen dragen bij in het passief naar verhouding van hetgeen zij uit het actief bekomen hebben, miv hetgeen bekomen is op grond van het recht van wettelijke terugkeer. Voorbeeld: Voorbeeld 29 V B DC Z 3 1 miljoen euro aan DC geschonken door vader (huis) In nalatenschap van vader zitten ook nog roerende goederen met een waarde van euro En perceel landbouwgrond met een waarde van euro gekregen in de nalatenschap van moeder. Hypothecaire schuld, voor verbouwingen aan huis, euro geleend. Is nog af te lossen. Naar welke categorie gaat de nalatenschap? Naar erfgenamen van 2 de orde, er is een broer en een zus. Vader, moeder, broers en zussen, waarbij vader en moeder elk een vast ¼ krijgen. Vader ¼, broer en zus elk 3/8. Maar schenking van vader aan DC, huis, en vader leeft nog, dus huis keert terug naar vader. Landbouwgrond bekomen in nalatenschap van zijn overleden moeder. Geen wettelijk recht van terugkeer, het is immers niet geschonken. Bovendien heeft moeder de DC niet overleefd euro, erfgenamen krijgen een stuk van de nalatenschap. Vader euro op het eerste zicht. Maar principe is dat men bijdraagt in het passief in verhouding tot hetgeen zij uit het actief bekomen. Vader krijgt Dus x ( / ) = Broer en zus x ( / ) = Voorwaarde voor recht van wettelijke terugkeer is dat de geschonken goederen nog in natura in de nalatenschap aanwezig zijn. Als die vervreemd zouden zijn, maar prijs is nog niet betaald, dan vindt het recht van wettelijke terugkeer toepassing op de prijs die nog niet betaald is. 16

17 ADOPTIE 1. door de volle adoptie wordt de geadopteerde volledig gelijkgeschakeld met een natuurlijk geboren kind van de adoptant. a. de erfaanspraken van het ten volle geadopteerde kind en van zijn afstammelingen: Het geadopteerd kind en zijn afstammelingen verkrijgen door de volle adoptie, hetzelfde statuut en dezelfde rechten en verplichtingen als zij zouden hebben indien het kind geboren was uit degenen die het ten volle hebben geadopteerd. => gelijkwaardige erfrechten Alle banden met de vroegere familie van de geadopteerde worden verbroken, uitz.: huwelijksbeletselen en volle 1-ouderadoptie. Dit laatste is het geval waarbij we een kind hebben van de vrouw en het kind wordt geadopteerd door de echtgenoot van die vrouw. Voorbeeld: Voorbeeld 30 DC V M A B C 5 3 kinderen van DC, maar C is tijdens het leven van DC ten volle geadopteerd door V en M. C gaat niet kunnen erven van zijn oorspronkelijke vader. A en B = elk ½ Aan de andere kant wordt C volledig gelijkgeschakeld met een kind van de adoptieve vader en moeder, hij zou dus kunnen erven van broer en zus of grootvader of grootmoeder in de nieuwe familie. b. de erfaanspraken in de nalatenschap van het ten volle geadopteerde kind Bloedverwanten uit de nieuwe familie van het ten volle geadopteerde kind hebben eenzelfde volwaardige erfaanspraak in diens nalatenschap als ze zouden hebben in de nalatenschap van kinderen geboren uit de adoptant. De oorspronkelijke familie kan daarentegen geen enkele erfaanspraak meer laten gelden in diens nalatenschap vermits hij niet meer tot de oorspronkelijke familie behoort. 17

18 Voorbeeld: Voorbeeld 31 GV V M A B O D E DC 6 DC, kind van V en M, door A en B ten volle geadopteerd. Oorspronkelijke familie heeft geen erfaanspraken meer. In de adoptieve familie: kloving: A = ½ VE 1/6 VG O = 2/6 VE 1/6 BE 2. bij gewone adoptie a. de erfaanspraken van het gewoon geadopteerde kind en van zijn afstammelingen: Voorbeeld: i. de geadopteerde (en zijn afstammelingen) erven in de nalatenschap van de adoptant, zoals een kind (of diens afstammelingen) van de adoptant. => zij behoren tot de 1 ste orde en sluiten alle vertegenwoordigers van verdere orden uit. => zij beperken de LLE tot zijn erfaanspraak in VG op de gehele nalatenschap => geen recht van erfopvolging op de goederen van de bloedverwanten van de adoptant. Bij vooroverlijden van de adoptant is plaatsvervulling ten voordele van de geadopteerde niet toegestaan. => behouden hun erfrechten in hun oorspronkelijke familie. Voorbeeld 32 V A M B D DC C 8 18

19 DC overlijdt. DC heeft een kind C en een vooroverleden gewoon geadopteerd kind B. C en D = elk ½ => want D kan de plaats vervullen van B Voorbeeld: Voorbeeld 33 DC Y A B C D E 9 DC heeft 3 kinderen: A B C. B en C zijn geadopteerd. C is vooroverleden en heeft 2 kinderen D en E nagelaten. Nalatenschap toekennen: de afstammelingen van de gewoon geadopteerde erven van de adoptant. A en B = elk 1/3 D en E = elk 1/6 (1/2 van 1/3) Voorbeeld: Voorbeeld 34 DC X A B C D E F 10 ii. De geadopteerde erft niet in de nalatenschap van de familieleden van de adoptant Voorbeeld: Voorbeeld 35 V B M DC C D 12 19

20 Voorbeeld: Voorbeeld 36 X DC A B C D 13 C gewoon geadopteerd door A. B verwerpt de nalatenschap. Wie krijgt de nalatenschap? C kan nooit erven van de vader van A. D staat in de 2 de graad en zal in die graad tot de nalatenschap komen. In geval van volle adoptie van C door A. C krijgt dan alles. Er is plaatsvervulling ten gunste van afstammelingen van afstammelingen. iii. De geadopteerde en zijn afstammelingen behouden alle erfrechten in hun oorspronkelijke familie Voorbeeld: Voorbeeld 37 DC A Y Z B C 15 A is vooroverleden. B en C kinderen van A. C is gewoon geadopteerd door Y en Z. C kan niet meer erven in zijn oorspronkelijke familie in geval C volledig geadopteerd zou zijn, dan zou de nalatenschap volledig naar B gaan. 20

21 b. Wat gebeurt er met de nalatenschap van het geadopteerd kind? - eerste hypothese: het geadopteerd kind laat afstammelingen na: deze ervan alles (is er een echtgenoot, dan erft deze het VG op de volledige nalatenschap, de afstammelingen de BE) - tweede hypothese: het geadopteerde kind laat geen afstammelingen en geen echtgenoot na: 1) er is vooreerst een recht van terugkeer: De ascendenten, de adoptanten of hun erfgenamen in de nederdalende lijn, nemen uit de nalatenschap wat van hun kant in de nalatenschap is gekomen door schenking, erfenis of legaat. Vraag die hier gesteld moet worden: heeft de geadopteerde geërfd van de biologische (groot)ouders of van de adoptanten, of hebben deze biologische (groot)ouders of adoptanten destijds een schenking gedaan aan of een legaat gemaakt in het voordeel van het geadopteerd kind? Voorwaarde voor dit recht van terugkeer: de goederen moeten nog in natura in de nalatenschap van de geadopteerde aanwezig zijn. 2) de rest van de nalatenschap wordt in 2 gelijke delen verdeeld tussen de oorspronkelijke familie en de adoptieve familie: a. in de oorspronkelijke familie komt die helft toe aan de bloedverwanten (volgens de gewone rangorde van het erfrecht) b. in de adoptieve familie komt die andere helft toe aan de adoptant of elk der adoptanten bij helften, of aan hun erfgenamen in de nederdalende lijn Wat als in een familie niemand erft? => die helft komt toe aan de andere familie Voorbeeld: Voorbeeld 38 V M V M DC A B 19 V en M zijn adoptieve vader en moeder. We zitten in de 2 de hypothese Er is niet geschonken, er is niet geërfd, aan DC. Vader en moeder, oorspronkelijke familie, krijgen elk ¼. We zitten daar in de 3 de orde. 21

22 In de adoptieve familie, kennen we de helft toe aan de ouders of als die er niet meer zijn aan A en B. dus A en B krijgen elk ¼ in de plaats van hun adoptieve moeder. Voorbeeld: Voorbeeld 39 C D V M E V M DC A B 20 Voorbeeld: DC heeft geen afstammelingen. V en M zijn oorspronkelijke ouders van DC. M is vooroverleden. DC is gewoon geadopteerd. Nonkel E in de familie van de moeder. In de familie van V, zijn er 2 tantes. 2 kinderen van adoptanten, A en B. In nalatenschap: 1) Huis geërfd van M. 2) Huis dat is geschonken door V. 3) Appartement aangekocht door DC, lening hiervoor aangegaan en die wordt afbetaald met zijn beroepsinkomsten. 1) Recht van wettelijke terugkeer kunnen we geen uitwerking geven. M is vooroverleden en het is geërfd. 2) Recht van wettelijke terugkeer, adoptieve vader is nog in leven. 3) helft van de nalatenschap aan adoptieve familie: V krijgt ¼, A en B krijgen elk 1/8. In de oorspronkelijke familie: derde orde, kloving, opsplitsen tussen bloedverwanten in vaderlijke lijn en moederlijke lijn. ½ van ½ is ¼ voor vader en ook ¼ voor E. Er is 1 geval waarin het principe van kloving wordt afgezwakt, indien in de ene familie een ouder tot de nalatenschap komt en in de andere een zijverwant=> vader krijgt ¼ in volle eigendom en 1/12 VG. E bekomt 2/12 in volle eigendom en 1/12 naakte eigendom. Voorbeeld 40 GV GM V B C M V M DC 21 - Derde hypothese: de geadopteerde laat geen afstammelingen na, maar wel een echtgenoot: De voorgaande regeling geldt voor de BE van het EV van de geadopteerde. De echtgenoot erft de rest (nl. VE van het aandeel van de geadopteerde in het gemeenschappelijk vermogen en VG van EV van de geadopteerde). 22

23 Bijzonder geval in de eerste hypothese: 1ste hypothese: het geadopteerd kind laat afstammelingen na: deze ervan alles (is er een echtgenoot, dan erft deze het VG op de volledige nalatenschap, de afstammelingen de BE) - de afstammelingen van het geadopteerd kind erven alles, zij overlijden op hun beurt zonder nakomelingen: - voor de nalatenschap van de laatste van de afstammelingen van de geadopteerde geldt een dubbele kloving: 1) een eerste kloving tussen de vaderlijke en de moederlijke lijn van de overledene 2) als nu bv. de vader van de overledene een geadopteerd kind was, dan heeft binnen de vaderlijke lijn een 2 de kloving plaats tussen de oorspronkelijke en de adoptieve familie Voorbeeld: Voorbeeld 41 D B C E F M V G H DC X 24 DC heeft echtgenoot X, maar die gaan we wegdenken. DC is een kind van M en V. V is gewoon geadopteerd door B en door C. V is vooroverleden. D is de vader van de adoptante C. In de familie van de vader hebben we nog een broer G en een zus en een grootvader E langs vaderszijde. Effecten met een waarde van euro geërfd van V. En V heeft zelf geërfd van zijn moeder F. Perceel grond met een waarde van euro, geërfd van V en die heeft geërfd van C. Huis euro, geërfd van V en die heeft het gekregen van D. Huis met een waarde van euro Spaarboekje waarde van euro In de familie van de vader, gaan we een 2 de kloving toepassen tussen de adoptieve familie en zijn oorspronkelijke familie. In de oorspronkelijke familie gaan we kijken wie het dichtst staat in graad. 23

24 HET WETTELIJK ERFRECHT VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT: Voorwaarden om erfgenaam te zijn: 1) de langstlevende echtgenote mag niet van tafel en bed gescheiden zijn. Wat in geval van verzoening? 2) Let op: procedure van echtscheiding of scheiding van tafel en bed door onderlinge toestemming. Wat in geval van afstand van de procedure? Dan vervalt de overeenkomst over het erfrecht en het voorbehouden erfdeel. Wat erft de LLE? => 3 hypothesen: 1) LLE komt op samen met afstammelingen van DC 2) LLE komt op samen met andere bloedverwanten van DC 3) LLE komt op zonder erfgerechtigde bloedverwanten van DC 1) De LLE komt op met afstammelingen van de eerstgestorven echtgenoot: - de LLE krijgt het VG op de volledige nalatenschap - de afstammelingen krijgen de BE Voorbeeld: Voorbeeld 42 DC X C A B E F D 27 DC, X is zijn vrouw, A en B kinderen. LLE: krijgt het VG op de nalatenschap BE gaan we dan verdelen volgens de regels. We zitten in de eerste orde. A en B krijgen elk 1/3 BE. E en F krijgen elk 1/6 BE 24

25 2) LLE komt op met andere bloedverwanten van de eerstgestorven echtgenoot: - LLE krijgt de VE van het aandeel van de eerstoverleden echtgenoot in het gemeenschappelijk vermogen, en het VG op de eigen goederen van de eerstgestorven echtgenoot, - de bloedverwanten van de eerstgestorven echtgenoot krijgen de BE van de eigen goederen van de overledene. De LLE heeft een recht van VG op de goederen onderworpen aan een recht van wettelijke terugkeer, tenzij in de akte schenking of in testament anders bepaald is. Advies aan mensen die trouwen onder stelsel van scheiding van goederen: testament maken. Voorbeeld: V M B DC Z DC is getrouwd onder het wettelijk stelsel, LLE verkrijgt VG op volledige eigendom. Getrouwd onder scheiding van goederen, LLE krijgt VG op deel van eigen vermogen Getrouwd onder algehele gemeenschap: LLE krijgt alles. 3) LLE komt op zonder bloedverwanten van de overleden echtgenoot in de erfrechtelijke graad: - De LLE verkrijgt de VE van de volledige nalatenschap. Wetswijziging: LLE ook een recht op huur van het onroerend goed dat bij het overlijden tot gemeenschappelijke verblijfplaats diende. De omzetting van het VG van de LLE: Modaliteiten: - omzetting in volle eigendom: de LLE staat VG af op bepaalde goederen in ruiil voor BE op andere goederen; - omzetting in een som geld: het VG op erfgoederen wordt vervangen door een som geld; - omzetting in een rente: het VG wordt omgezet in een gewaarborgde en geïndexeerde rente. Het omzettingsrecht kan zowel op het geheel als op een gedeelte van de goederen worden uitgeoefend. Voorbeeld: 25

26 2 huizen: waarde van euro elk VG heeft waarde van 50% Weduwe heeft VG op die 2 huizen, Pieter BE. 1 ste mogelijkheid: Weduwe staat VG af op ene huis, Pieter verkrijgt op dat huis dan VE. Zij krijgt de BE van het andere huis in ruil van Pieter. 2 de mogelijkheid is zeggen dat ze voor het VG geld krijgt. 3 de mogelijkheid is dat ze een geïndexeerde rente van euro ontvangt. Initiatiefrecht: 1. LLE komt op samen met afstammelingen van de overleden echtgenoot: - de omzetting kan gevraagd worden door: o LLE o Afstammelingen - De rechter heeft discretionaire beoordelingsbevoegdheid. Evenwel kan de omzetting van het VG mbt de gezinswoning en huisraad niet gebeuren tegen de wil van de LLE. 2. LLE komt op met andere personen dan afstammelingen: a. LLE i. LLE kan de omzetting eisen binnen 5 jaar na het openvallen van de nalatenschap De rechter moet dan de omzetting toestaan; bij uitz. kan de omzetting geweigerd worden als daardoor de belangen van een onderneming of van een beroepsarbeid ernstig zouden geschaad worden ii. LLE kan ten allen tijde eisen dat hem de BE van de gezinswoning met huisraad toegewezen wordt tegen betaling (deze inkoop gebeurt met eigen middelen, het is niet nodig dat in ruil VG op andere erfgoederen wordt afgestaan) De rechter moet dit dan toestaan; bij uitz. kan dit geweigerd worden als daardoor de belangen van een onderneming of van een beroepsarbeid ernstig zouden geschaad worden. iii. LLE kan de omzetting vragen ook meer dan 5 jaar na het overlijden De rechter kan dan de omzetting toestaan als hij oordeelt dat het billijk is de omzetting toe te staan, gezien de omstandigheden eigen aan de zaak. b. Andere blote eigenaars dan afstammelingen i. De andere blote eigenaars dan afstammelingen kunnen de omzetting ten allen tijde vragen De rechter kan dan de omzetting toestaan als hij oordeelt dat het billijk is de omzetting toe te staan, gezien de omstandigheden eigen aan de zaak; evenwel kan de omzetting van het VG mbt de gezinswoning en de huisraad niet gebeuren tegen de wil van de LLE. 26

27 Uitzondering op voorgaande regels inzake het initiatiefrecht: - als de LLE het VG uitoefent op goederen onderworpen aan een recht van wettelijke terugkeer: => de omzetting kan niet door de LLE gevraagd worden; zij kan enkel gevraagd worden door degene die het recht van wettelijke terugkeer bezit. Kan het initiatiefrecht ontnomen worden? De wet bepaalt het volgende: 1. aan de LLE kan niet het recht ontnomen worden de omzetting te vragen mbt de gezinswoning met huisraad; evenmin kan aan de LLE het recht van inkoop van de BE ontnomen worden. 2. aan de afstammelingen uit een vorig huwelijk van de overleden echtgenoot kan niet het recht ontnomen worden om de omzetting te vragen. De regel dat de erflater het omzettingsrecht niet kan ontnemen mbt reservataire goederen. Voorbeeld: LLE woont in serviceflat. 2 huizen van elk euro. We hebben Pieter die een kind is uit een vorig huwelijk. Pieter komt tot nalatenschap samen met weduwe. Hij wil VG doen omzetten. In BW staat dat omzettingsrecht hem niet kan worden ontnomen. DC heeft testament gemaakt: ontneemt het omzettingsrecht aan Pieter mbt huis. Dit kan niet volgens de wet, RL: DC kan testament maken in voordeel van LLE en hij kan daarin vrij beschikken over de helft van zijn vermogen, de andere helft moet toekomen aan Pieter in BE. DC kan in zijn testament zeggen dat hij 1 huis in volle eigendom volledig kan toekennen aan LLE. Dus hij moet ook kunnen zeggen dat LLE minder kan, zo bv VG op 1 huis, maar dat de omzetting niet gevorderd kan worden mbt dat huis. 27

28 HET WETTELIJKE ERFRECHT VAN DE WETTELIJK SAMENWONENDE Voorwaarden om erfgenaam te zijn: - verklaring van wettelijke samenwoning + wettelijke samenwoning mag niet beëindigd zijn - de LL wettelijke samenwonende mag geen afstammeling zijn van de eerststervende Voorbeeld: Vader heeft 4 kinderen, komt enkel nog overeen met An. Hij zou graag Jan, Luc en Marc onterven, maar dat kan niet. ¾ van de nalatenschap moet naar de kinderen gaan. Hij kan over ¼ vrij beschikken en dat extra aan An geven. Nu kan hij wel gaan samenwonen met An en dan zou zij het VG krijgen op de woning. De wetgever heeft zulke situaties (misbruik) willen voorkomen en daarom mag de langstlevende wettelijke samenwonende geen afstammeling zijn van de eerststervende. Wat erft de wettelijk samenwonende? 1. recht van VG op de gemeenschappelijke verblijfplaats en op het daarin aanwezige huisraad 2. recht op de huur betreffende de gemeenschappelijke verblijfplaats en recht van VG op het daarin aanwezige huisraad. 1. Voorwerp van het recht van VG: - VG van het onroerend goed dat tijdens het samenwonen het gezin tot gemeenschappelijke verblijfplaats diende - Vragen: Vragen die rijzen: o Wat bij feitelijke scheiding? o Wat als er meerdere gemeenschappelijke verblijfplaatsen zijn: Alle gemeenschappelijke verblijfplaatsen? Keuze? De voornaamste? - recht op omzetting van het VG en recht om inkoop van de blote eigendom: nut van een testament - waarborgen voor de BE: o inventaris o borgstelling: nut van een testament, in het zakenrecht is immers voorzien dat als de vruchtgebruiker die waarborgen niet kan geven, de BE die goederen kan verpachten. - kosten verbonden aan het recht van VG - onroerend goed behoort in mede-eigendom aan een derde 28

29 Vrouw1 en man hebben samen huis. Man is gaan samenwonen met vrouw2. Vrouw 1 leeft nog, man is uit de echt gescheiden en dan gaan samenwonen met vrouw 2. Vrouw 2 komt bij u en zegt: ik heb recht van VG op de gezinswoning. Stelling 1 in de RL: huis behoorde toe aan de ex en de gestorven partner. Je kan het VG dus niet afdwingen want je kan niet uit onverdeeldheid treden mits onderlinge toestemming. Ander deel van de RL zegt dat we moeten kijken wat er gebeurt met het onverdeeld vermogen dat er nog is tussen de ex-echtgenote en de man. Als het toegekend wordt aan de vrouw of verkocht aan een derde, dan kan dat VG niet uitgeoefend worden. We moeten rekening houden met de declaratieve werking van de verdeling. Als iemand verdelingsakte tekent, waarbij die uit onverdeeldheid treedt, dan gaat men ervan uit dat dat onroerend goed vanaf het bestaan van de onverdeeldheid heeft toebehoord. De verdelingsakte houdt dus een soort terugwerkende kracht in. Dit is niet zo voor de huur (die in de periode van onverdeeldheid werd betaald). Als het huis toegekend wordt aan de man, dan zit dat huis bij zijn overlijden volledig in zijn vermogen en kan dat VG uitgeoefend worden op het volledige huis. 2. Voorwerp van het recht op huur: - recht op de huur van het onroerend goed dat bij het openvallen van de nalatenschap het gezin tot gemeenschappelijke verblijfplaats diende - vragen: o wat bij feitelijke scheiding? neen o Wat als er meerdere gemeenschappelijke verblijfplaatsen zijn? Wat met de huurverplichtingen? - ten laste van de langstlevende wettelijk samenwonende? In de rechtsleer zeggen ze dat het recht op de huur, het recht is om de huur voort te zetten, dus de rechten en verplichtingen van de huur gaan over op de langstlevende wettelijk samenwonende. - Vraag: huurwaarborg? Voor de erfgenaam of de langstlevende wettelijk samenwonende partner? Prof: huurwaarborg is 1 van de aspecten van het huurcontract en dus zal toebehoren aan de langstlevende wettelijk samenwonende. Moet de langstlevende wettelijk samenwonende bijdragen in de schulden en lasten van de nalatenschap? 2 stellingen: - ja - nee Algemene regel is dat een wettelijke erfgenaam, als hij een aandeel bekomt in de activa, hij ook moet bijdragen tot de passiva. Deze regel geldt ook bij het recht van wettelijke terugkeer. Als LLE een VG bekomt, dan moet hij bijdragen tot het passief. De LLE bekomt een algemeen VG. Art.612 BW. 29

30 Hier hebben we geen algemeen VG, maar een bijzonder VG. Combineren 611 en 612 BW. VG onder bijzondere titel die moet niet bijdragen tot de schulden. Men moet geen aandeel in de schulden ten laste nemen. Man en vrouw hebben huis gekocht. Man heeft van zijn ouders de BE van een appartement gekregen samen met zijn zus. Ze waren bezorgd over de aansprakelijkheid van de vader die dokter was. Man en vrouw vroegen zich af of ze door die BE, ook zouden moeten instaan voor de schulden van de vader. Volgens de prof is er hier geen sprake van een verplichting om bij te dragen tot de schulden in de nalatenschap. Wel bijdragen: Argument 1, Franstalige RL, het is een algemeen VG (wat in casu niet zo is) Argument 2, Nederlandstalige RL, bij anomale nalatenschap. Meerderheidsopvatting: ja, wel bijdragen tot schulden en lasten in de nalatenschap Minderheidsopvatting: neen, niet bijdragen tot schulden en lasten in de nalatenschap. We hebben een man en vrouw, wettelijk samenwonen, huis is van de man. Hij heeft het geschonken gekregen van zijn vader in VE. Man sterft. Nu hebben we 2 conflicterende bepalingen. Huis keert terug naar vader, want we zitten in de 2 de orde, er is schenking, geschonken goed zit nog in natura in de nalatenschap. Andere kant: heeft wettelijk samenwonende een recht van VG op het onroerend goed. Eerste vaststelling: in 747 BW is niet aangepast. Artikel dat recht van wettelijke terugkeer in geval van adoptie, daar weten we dat de LLE dat recht VG kan uitoefenen. Bovendien stellen we vast dan in 747 staat dat ascendent dat terugkrijgt met uitsluiting van alle andere erfgenamen. Dat is de stelling van Casman. Er zijn argumenten voor de stelling dat er wel een recht van VG kan uitoefenen: regel dat latere wettelijke regeling voorrang heeft op vroegere wettelijke regeling. Bovendien staat er in art; dat handelt over het VG van LLE, dat dat is met uitsluiting van andere erfgenamen. Prof is het eens met laatste stelling. Vader heeft goed geschonken aan zoon, maar de zoon wil dat het goed wel in de familie blijft, maar dat zijn vrouw er toch een VG op heeft. Hoe oplossen? Testament. In een testament kan afbreuk gedaan worden aan recht van wettelijke terugkeer. Dit wordt algemeen aangenomen in de RL. Men kan dus voorzien dat VG zal toekomen aan de LLE. De vergelijking met de LLE die de concrete reserve bekomt.. Nut van een testament. DE NALATENSCHAP KOMT TOE AAN DE STAAT Komt de nalatenschap niet toe aan wettelijke erfgenamen, noch aan legatarissen => staat Als er een wettelijk samenwonende partner is, dan heeft die enkel recht op VG van gezinswoning en huisraad. Ongeacht of die in samenloop komt met bloedverwanten of niet. BE aan de staat. 30

31 DE RESERVE Begrip - het voorbehouden deel van de nalatenschap waarover de DC niet ten kostenloze titel mag beschikken - daartegenover staat het beschikbaar deel Moeder heeft 2 kinderen die ze al 20 jaar niet meer gezien heeft. Vrouw geeft kasbons aan buur. Na het overlijden, komen kinderen kasbons vragen. Kinderen zijn reservataire erfgenamen, dit stuk van de nalatenschap wordt berekend op de nalatenschap + alle schenkingen die er gebeurd zijn. We gaan ervan uit dat er in de nalatenschap niets meer zit. De zoon en dochter kunnen zeggen dat ze 2/3 moeten krijgen van euro (kasbons). Kasbons kunnen vrij gemakkelijk teruggevonden worden. Buur is veroordeeld wegens diefstal. Ander voorbeeld: Vrouw heeft geen kasbons maar een huis. Ze heeft een testament gemaakt waarin ze het huis aan buurman geeft. Ze heeft niets anders. Dan kunnen de kinderen afkomen en 2/3 opeisen. Ze kunnen effectief aanspraak maken op het huis zelf. Ze kunnen de openbare verkoop eisen. Want je kan altijd uit onverdeeldheid treden. Als het zou gaan om een huis dat geschonken is aan buurman, die het volledig heeft opgeknapt. Tegen het overlijden kunnen de kinderen nog steeds hun voorbehouden erfdeel opeisen. Kenmerken - geen vordering in geld, wel een zakelijke vordering tot inkorting in natura - de reservatair moet ab intestato tot de nalatenschap komen! Als ze ingevolge de wettelijke erfopvolging tot de nalatenschap komen. - kan enkel ingeroepen worden tegen beschikkingen onder kosteloze titel - de reserve is een eigen recht van de reservatair. Titularissen van de reserve: Afstammelingen, LLE en bloedverwanten in opgaande lijn. Enkel en alleen als zijn ingevolge de wettelijke erfopvolging tot de nalatenschap komen. 1) Afstammelingen - omvang van de reserve o BD = ½ als 1 afstammeling reserve = 1/2 o BD = 1/3 als 2 afstammelingen reserve = 2/3 o BD = ¼ als 3 of meer afstammelingen reserve = ¾ - Verwerpende, afwezige of onwaardige erfgenamen worden niet meegerekend - Kleinkinderen en achterkleinkinderen worden slechts meegerekend voor het kind waarvan ze de plaats vervullen o Term plaats vervullen niet in zijn technisch juridische betekenis: ook als ze uit eigen hoofde opkomen 31

32 Voorbeeld DC heeft 2 kinderen A en B. A is vooroverleden en heeft 5 kinderen. Dan is het voorbehouden erfdeel 2/3. We gaan uit van het aantal erfgenamen dat er was. Dat is ook het geval als er een verwerping is van de nalatenschap. Als A en B de nalatenschap verwerpen, gaan we toch uitgaan van een reserve van 2/3. Voorbeeld: Voorbeeld 44 DC A B C D E F G H 4 Testament in voordeel van man. Er zijn reservataire erfgenamen, nl. 3. dus het voorbehouden erfdeel is gelijk aan ¾ en beschikbaar deel ¼. ¼ voor D en E ¼ voor B ¼ voor F, G en H (zie ook p.348) 2) Ascendenten - recht op een reserve voor zover ze ab intestato tot de nalatenschap komen - reserve = ¼ van de nalatenschap in beide lijnen - in elke lijn aan de ascendent die het dichtst in graad staat - de reserve is niet beschermd tegen giften aan de LLE en giften aan de LL wettelijk samenwonende Voorbeelden Man en vrouw kopen huis, gaan samenwonen. Geen kinderen. In de familie van man is er nog een vader en moeder, bij de vrouw ook. Probleem is het voorbehouden erfdeel van die ouders. Als 1 van die 2 overlijdt, krijgt vader en moeder ½ van het huis. Zij kunnen dat huis openbaar doen verkopen. Als zij het huis kopen ga je tegen hen moeten zeggen: - wettelijk samenwonen: weinig implicaties, beste advies - trouwen: kan meer problemen geven want dan moet je uit de echt scheiden - testament: gaat niet werken als ze feitelijk blijven samenwonen - erfovereenkomst is strijdig met de openbare orde. Je kan dus de ouders geen contract laten tekenen dat ze hun aandeel in de nalatenschap niet gaan opeisen. 32

33 - Overeenkomst van aanwas is mogelijk: overeenkomst waarin koper zegt tegen koopster, dat als hij het eerst overlijd, zij zijn helft krijgt, in ruil voor de kans dat hij haar helft krijgt als zij eerst overlijdt. Mogelijke oplossing is om wettelijk te gaan samenwonen en op dat moment krijgt het testament wel uitwerking, want de reserve van ascendenten is niet beschermd tegen giften aan de LLwettelijk samenwonende. Bij wettelijke samenwoning kan men op elk ogenblik een einde stellen aan de wettelijke samenwoning. Als die samenwoners kinderen krijgen, dan kunnen die kinderen dat huis openbaar doen verkopen. Wat gebeurt er als die mensen wettelijk gaan samenwonen? Ze krijgen het VG van de gezinswoning en kunnen dus nooit buitengestoken worden, maar de kinderen krijgen de BE. Probleem met BE is dat als dat goed verkocht moet worden, dan hebben die kinderen een stuk BE en ze dus met de verkoop moeten instemmen. Bij minderjarige kinderen zal er een vrederechter machtiging moeten geven. Als het verkocht wordt, dan moeten die kinderen hun aandeel in de prijs krijgen. Als ze minderjarig zijn dan wordt dat geld op een geblokkeerde rekening gezet. We kunnen die situatie een klein beetje verbeteren door te trouwen. Als die mensen zouden trouwen, vooraleer de aankoopakte getekend is. En ze trouwen onder wettelijk stelsel. Het huis zal in het gemeenschappelijk vermogen terechtkomen. Het is maar als het met meer dan de helft met eigen middelen zou gekocht worden en de nodige verklaringen worden afgelegd, dat het in het eigen vermogen kan zitten. Als we gemeenschappelijk vermogen hebben en we kennen dat toe in een huwelijkscontract aan de LLE, dan kunnen de kinderen niets doen. Ze moeten wachten tot de LLE overlijdt. Wanneer er kinderen zijn uit een vorige relatie (1 ste uitzondering), dan kan men toch een voorbehouden erfdeel inroepen. Bv. 5 kinderen uit 2 vorige huwelijken en hij trouwt opnieuw en adopteert haar kind. Als hij overlijdt, dan kunnen die kinderen uit vorige huwelijke hun voorbehouden erfdeel wel inroepen. Inbrengen in het gemeenschappelijk vermogen (2 de uitzondering): Als die man een kasteel heeft geërfd van zijn pa en hij brengt het in in het gemeenschappelijk vermogen. Beding van aanwas of tontinebeding: worden geformuleerd als overeenkomsten onder bezwarende titel. Waarom wordt dat gebruikt om voorbehouden erfdeel uit te schakelen? Omdat het voorbehouden erfdeel enkel kan ingeroepen worden tegen beschikkingen onder kosteloze titel, dus niet tegen overeenkomsten onder bezwarende titel. vrouw, hobby: gokken. Heeft 2,5 miljoen euro geërfd van haar man. Als ze dat zou schenken aan haar vriendin, dan kunnen die kinderen wel hun voorbehouden erfdeel gebruiken. Als ze dat zou gebruiken om aandelen te kopen, dan kunnen die kinderen hun voorbehouden erfdeel niet gebruiken. Als partijen zeggen die overeenkomst is dat, dan kan de rechter wel nog nagaan of het in werkelijkheid geen overeenkomst onder kosteloze titel was. Op grond van erfrecht: VG, op grond van beding van aanwas: BE Beding van aanwas in VE of in BE geeft aanleiding tot heffing registratierecht van 10%. 33

34 Voorbeeld: zie p Voorbeeld 45 V M Aan beste vriend gelegateerd. Pas op het moment dat de ouders hun voorbehouden erfdeel inroepen, moeten ze dat ook krijgen. DC 6 Lesvoorbeeld: Vrouw op ogenblik van aankoop kanker had. Man en vrouw wouden dat bij overlijden van de vrouw, het huis volledig zou toekomen aan de man. Overeenkomst van aanwas heeft enkel uitwerking als die onder bezwarende titel was. In casu is de kans voor die man veel groter dan voor de vrouw en men dit toch als een overeenkomst onder kosteloze titel kan aanzien. Er was ook geen testament. Ze hadden de vraag gesteld aan de ouders van de vrouw tijdens het leven om te verzaken aan het voorbehouden erfdeel. Na overlijden hebben de schoonouders toch hun voorbehouden erfdeel opgeëist. Voorbeeld: Voorbeeld 46 GV GM V M DC 7 Vader leeft nog en grootvader langs moederszijde ook. Opnieuw voor zijn beste vriendin een testament maken en hij kent zijn volledige nalatenschap toe aan die vriendin. De ascendenten krijgen ¼ als reserve. Dit gaat naar ascendenten die het dichtst in graad staan in beide lijnen. Dus vader ¼, grootvader ¼ en vriendin ½. Voorbeeld: Voorbeeld 47 GV GM V A DC M B 8 Broer en zus, vader en moeder, grootmoeder. DC heeft een testament gemaakt en daarin heeft hij gezegd dat hij zijn volledige nalatenschap toekent aan zijn broer en zus. Redelijk gevaarlijke situatie. Basisprincipe is dat reservataire erfgenamen krijgen enkel het voorbehouden erfdeel als ze ab intestato tot de nalatenschap komen. We zitten in de 2 de orde. Als er een broer en zus is, dan kennen we de nalatenschap toe aan vader en moeder voor elk ¼ en broer en zus de rest. Moeder gaat ¼ krijgen, dat is haar reserve. De rest wordt verdeeld tussen broers en zussen. (vader is dood) 34

35 Voorbeeld: Voorbeeld 48 V M DC Y 9 Voorbeeld: DC getrouwd met Y. Vader en moeder. Problemen tussen Y en schoonmoeder. DC heeft testament gemaakt en gezegd alles is voor mijn vrouw. Vader en moeder komen na het overlijden bij u en zeggen wij willen ons schoondochter zoveel mogelijk pesten, hoe kunnen we dat doen?. Vader en moeder krijgen niets, want reserve van ascendenten is niet beschermd tegen giften aan de LLE. En dus ook niet beschermd tegen giften aan de LLwettelijk samenwonende partner. Voorbeeld 49 V M A DC B 10 DC kent volledige nalatenschap toe aan zijn vriendin. Of aan zijn kuisvrouw. Klein probleem, de kuisvrouw woont niet samen en heeft successierechten van 65% moeten betalen en er schiet dus niet veel van over. Kuisvrouw krijgt ½ van de nalatenschap. Broer en zus zijn geen reservataire erfgenamen. We kunnen ze dus uitsluiten in testament. Ouders niet. 3) Reserve van de LLE Wettelijk samenwonende partner heeft geen voorbehouden erfdeel! - LLE die niet van tafel en bed gescheiden is - Concrete reserve en abstracte reserve o VG van ½ van de nalatenschap = abstracte reserve o Minstens VG van de voornaamste gezinswoning en huisraad = concrete reserve - LL kan kiezen welke reserve hij uitoefent Meeste mensen hebben enkel gezinswoning. Man maakt testament waarin hij zijn vrouw alles afneemt. Dat zal niet gaan want ze heeft die concrete reserve. De abstracte reserve is bij iets grotere vermogens relevant. 35

36 Voornaamste gezinswoning =>ontbrak bij wettelijk samenwoning. In de meeste gevallen is dat wel duidelijk want de meeste mensen hebben maar 1 gezinswoning. - abstracte reserve o bij samenloop van de LL met afstammelingen: de reserve wordt naar evenredigheid toegerekend op de reserve van de mede-erfgenamen en op het beschikbaar deel o voorbeeld 1: LL + 1 kind reserve LL = ½ VG reserve kind = ¼ VE + ¼ BE beschikbaar deel = ¼ VE + ¼ BE o voorbeeld 2: LLE + 2 kinderen: reserve LL = ½ VG reserve kinderen = 1/3 VE + 1/3 BE beschikbaar deel = 1/6 VE + 1/6 BE o voorbeeld 3: LLE + 3 kinderen reserve LL = ½ VG reserve kinderen = 3/8 VE + 3/8 BE beschikbaar deel = 1/8 VE + 1/8 BE Onderscheid - testament waarbij aan een derde het grootst beschikbaar deel wordt toegekend en de bedoeling bestaat bij de testator om de LL zoveel mogelijk te onterven Eerste hypothese, er is 1 kind en een echtgenote en de nieuwe vlam. In testament zegt hij: mijn vriendin krijgt het grootst mogelijke deel en mijn echtgenote wil ik zoveel mogelijk afnemen. We hebben ¼ VG dat naar LLE moet gaan, het is haar voorbehouden erfdeel. Reserve kind, normaal ½ VE, maar we gaan VG herleiden: ¼ VE en ¼ VG. - testament waarbij aan een derde het grootst beschikbaar deel wordt toegekend en de testator de LL niet zoveel mogelijk wil onterven: dan o als er 1 kind is: beschikbaar deel = ¼ VE + ¼ BE LL = ¾ VG Kind = ½ BE We gaan niet aan reserve komen en gewoon laten erven volgens wettelijke erfopvolging. Het is enkel als we de rechten van de LLE zoveel mogelijk willen beperken dat we haar VG op de reserve gaan afpakken. o Als er 2 kinderen zijn: Beschikbaar deel = 1/6 VE + 1/6 BE LL = 5/6 VG Kinderen = 4/6 BE 36