Boerinnen in melkveehouderij Malawi

Transcriptie

1 Boerinnen in melkveehouderij Malawi Korte Omschrijving Project Dit zuivelproject heeft tot doel de levensomstandigheden van vrouwen en hun gezinnen in het Thyolo district in Malawi te verbeteren. Het project richt zich op het duurzaam verbeteren van hun inkomen en voedingspatroon en zal de gezinnen weerbaarder maken tegen de nadelige effecten van klimaatverandering. Melkveehouderij biedt daarvoor veel kansen. Met een sterk melkras en praktijkgerichte veehouderij- en landbouwtrainingen stijgt de melkproductie tot 15 liter per dag per koe. De verkoop van de melk levert een extra inkomen op; daarnaast heeft de consumptie van melk een positief effect op voeding en gezondheid. Om watertekorten en de negatieve gevolgen van klimaatverandering te beperken worden er waterputten geslagen en leren boeren klimaatslimme landbouwtechnieken toe te passen. De sterke focus op vrouwen en hun groepen moet er voor zorgen dat vrouwen een belangrijkere rol spelen in de zuivelketen, meer leiderschapsposities vervullen in hun gemeenschap en dat er meer gelijkheid ontstaat binnen gezinnen. 1

2 Situatieschets Malawi Zo n 85% van de bevolking in Malawi is afhankelijk van de landbouw. De sector kampt met veel uitdagingen: landdegradatie, ongunstige marktwerking en inkrimping van de economie. Klimaatverandering versterkt deze problemen. Vooral vrouwen hebben last van de precaire economische situatie en voedselonzekerheid. Vrouwen verrichten zo n 70% van de landbouwwerkzaamheden, terwijl zij minder consumeren dan mannen, minder zeggenschap hebben over productie en werkzaamheden, minder tijd beschikbaar hebben voor werk op het land en minder arbeidsmogelijkheden hebben buiten de landbouw. Bij ongeveer een derde van de huishoudens staat de vrouw er alleen voor. Thyolo district Dit project richt zich op het district Thyolo, in het zuiden van Malawi. Hier is zelfs 93% van de bevolking afhankelijk van landbouw. Thyolo heeft daarnaast de slechtste cijfers van Malawi als het gaat om gezinsplanning, geboortecijfers en kindersterfte. Dit geeft aan dat er weinig ondersteuning is voor vrouwen en opgroeiende kinderen. HIV/AIDS, malaria, diarree en ondervoeding zijn de belangrijkste doodsoorzaken in Thyolo. Landbouw Tot vijf jaar geleden verdienden de boeren in Thyolo voornamelijk hun geld met bananenproductie. Door een virus is de opbrengst sterk gedaald en worden alle planten nu verwijderd. Een andere bron van inkomsten is het werken op het land bij andere boeren. Een groot nadeel hiervan is dat boeren minder tijd overhouden voor het werk op eigen land, wat weer resulteert in lagere opbrengsten. Lastig is dat boeren over weinig land beschikken: gemiddeld is de plotgrootte maar een halve hectare. Thyolo is ook nog eens zwaar getroffen door natuurverschijnsel El Niño. Voedselproductie en inkomen zijn daardoor extreem laag. Water Gebrek aan schoon water is een grote uitdaging in Thyolo. De meeste gemeenschappen zijn afhankelijk van vervuild water uit ondiepe putten en rivieren. Er zijn dorpen die niet één veilige waterput hebben in de omgeving. Vrouwen en meisjes moeten vaak lange afstanden afleggen om water te halen. Het gebrek aan water heeft een negatief effect op de productie van het vee en vervuild water is levensgevaarlijk voor de mensen zelf. Melkveehouderij Er is een grote en stijgende vraag naar melk in Malawi, maar het aanbod blijft achter. Door het gebrek aan veehouderijkennis, slecht veevoer en de beperkte productiecapaciteit van de lokale Zeboe koeien is de productie, met 5 tot 6 liter melk per koe per dag, zeer laag. Een gezin houdt hier slechts 2 liter van over voor de verkoop. Met 90% van de totale melkproductie is het Thyolo district het belangrijkste zuivelproductiegebied van Malawi. De laatste tien jaar heeft de private sector goed geïnvesteerd in melkverwerkingsfabrieken, maar door het lage aanbod van rauwe melk wordt momenteel slechts 30%-50% van de volledige capaciteit benut. 2

3 Doelgroep Dit project richt zich specifiek op vrouwen, die aan het hoofd staan van het gezin. Het project zal 1000 gezinnen ondersteunen bij het opzetten of verbeteren van hun melkveehouderij. Omdat er al door verschillende organisaties (waaronder Heifer Malawi) geïnvesteerd is in de zuivelsector, kan het project voortbouwen op bestaande groepen en structuren. Het project zal starten met 17 bestaande melkgroepen. Binnen het project wordt de rol van jongeren gestimuleerd, met name op het gebied van diensten rondom de melkgroepen zoals het transport van melk en de verkoop van gras voor veevoer. De lager gelegen moerasgebieden staan vol bruikbaar gras. Project Versterken melkveehouderij Om meer zuivel te kunnen produceren en tegelijkertijd de druk op natuurlijke hulpbronnen te verminderen is het noodzakelijk de productie-efficiëntie te verhogen. Omdat dit met de lokale Zeboe koe niet mogelijk is, wordt een fokprogramma met melkkoeien opgezet. Dit programma bestaat uit het kruisen van lokale koeien door middel van kunstmatige inseminatie (K.I.) of dekking door stieren, en het uitzetten van drachtige melkkoeien van een sterk ras. Een kleine groep boeren (50 vrouwen) ontvangt een drachtige Jersey koe, geïmporteerd uit Zuid-Afrika. De ontvangen koe moet worden terugbetaald via het Passing on the Gift (PoG) principe: de eerstgeboren kalfjes en de opgedane kennis worden doorgegeven aan 50 nieuwe boeren. Daarnaast ontvangen nog eens 100 gezinnen een PoG koe uit voorgaande projecten. De nieuwe melkveehouders ontvangen ook materialen voor de bouw van een koeienstal. Om die terug te betalen storten zij geld in de groepskas. Dit kapitaal wordt gebruikt voor inkomensgenererende activiteiten en geeft een impuls aan startende kleine ondernemingen. Ook de K.I.-diensten moeten worden terugbetaald. Het programma start met 200 boeren die hun lokale koe laten insemineren. Zij betalen de kostprijs naderhand terug. Met dit geld kunnen de volgende 200 boeren hun koe laten insemineren. Dit herhaalt zich nog tweemaal zodat binnen de projectperiode 800 boeren hun koe kunnen laten kruisen. Na de officiële projectperiode blijft dit proces zich herhalen. Aan het einde van het project hebben alle boerengezinnen een sterke, productieve melkkoe. Schema Passing on the Gift (OP is original placement, POG is Passing on the Gift) Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 Totale projectperiode OP POG OP POG OP POG OP POG totaal Heifers Heifers vorige projecten K.I. dienst

4 Binnen het project worden 3 diergezondheidswerkers opgeleid die zorgdragen voor het dierwelzijn en het vaccineren van de melkkoeien en de fokstieren. Dit werk levert een belangrijke bijverdienste op. Bij 4 gezinnen wordt er een fokstier geplaatst. Deze plekken fungeren ook als ontmoetingsplek waar de diergezondheidswerker zijn diensten kan leveren of boeren kan linken aan leveranciers van diensten en inputs. Vijf voorlichters van uitvoerende partner SHMPA worden getraind om specifieke veehouderijkennis over te brengen aan de boerengroepen: bouw van koeienstallen, veevoerproductie en -opslag, diergezondheid, etc. Uit alle boerengroepen zullen afgevaardigden samenkomen in een cluster, dat het projectmanagement gedurende het proces zal overnemen. Omdat de boerengezinnen een klein stuk grond (gemiddeld 0.5 hectare) bezitten is het belangrijk dat de akkers zo efficiënt mogelijk worden gebruikt. Men leert o.a. dat oogstafval kan worden gebruikt voor veevoer en hoe met mest de oogstopbrengst verhoogd kan worden. Daarnaast worden er bomen geplant. Deze bomen dragen bij aan bodembehoud en bieden voedingsrijke bladeren voor mens en dier. 250 boeren krijgen zaden en worden getraind in het opzetten van boomkwekerijen. Deze 250 boeren geven weer boompjes door aan 250 nieuwe gezinnen. Dit herhaalt zich totdat alle gezinnen voorzien zijn van bomen. Naast de trainingen over veehouderij, veevoer en de integratie met landbouw worden de boeren ondersteund bij het opzetten van kleine ondernemingen. Het gaat hier om management- en organisatietrainingen voor de melkgroepen, bedrijfsplanontwikkeling en het opzetten van spaarsystemen en melkregistratiesystemen op groeps- en individueel niveau. Uitwisselingsbezoeken naar modelcoöperaties zullen bijdragen aan de motivatie van beginnende groepen. In het gebied zijn 6 koeltanks aanwezig waar de boeren hun melk naar toe kunnen brengen. Deze koeltanks zijn niet voor iedereen bereikbaar en daarom zal er binnen het project een extra koeltank worden geplaatst. Omdat het elektriciteitsnetwerk met veel stroomstoringen te kampen heeft, en er zon in overvloed is, wordt er gestreefd naar een installatie op zonne-energie. Boeren hebben momenteel nauwelijks toegang tot kennis over de afzetmarkt. Om hun positie te versterken is het van belang dat de boeren op de hoogte zijn van de actuele melkprijzen, verschillende afzetmarkten en andere beschikbare landbouwmaterialen. Heifer Malawi en SHMPA gaan samen met de boerengroepen een systeem opzetten waarbij digitale en geprinte informatie verspreid kan worden onder de boeren. De melkgroepen worden gelinkt aan grote afnemers. Er moet een gunstig ondernemersklimaat ontstaan waarin de afnemers een constante levering hebben en de boeren een goede prijs voor hun melk krijgen. Middels marktonderzoek wordt onderzocht aan welke kwaliteitseisen de boeren moeten voldoen. Tenslotte worden de boeren getraind in melkverwerking, zodat de productie niet verloren gaat bij langdurige stroomstoringen. Verbeterde levensomstandigheden: voeding, water en sanitatie Om het eenzijdige voedingspatroon te verbeteren worden er in de gemeenschappen voorlichtingsbijeenkomsten gehouden om de boeren te informeren over gezond eten en betere bereidingswijzen. Voorlichters worden getraind om deze boodschap te verspreiden en zullen gerelateerde onderwerpen als hygiëne en sanitatie meenemen. Daarnaast worden er moestuinen aangelegd op huishoud- en dorpsniveau. Net als bij de bomen is er 4

5 een groep van 250 boerinnen die groentezaden vanuit het project krijgt. Ook zij geven eenzelfde hoeveelheid zaden door aan 250 nieuwe boerinnen. Dit herhaalt zich totdat alle gezinnen voorzien zijn. Er worden 8 nieuwe waterputten aangelegd 4 in dorpen en 4 bij melkcentra waar nog geen waterfaciliteit is. De lokale partner Pump Aid is verantwoordelijk voor het trainen van de vaklui die deze putten zullen aanleggen. Zij zullen zorg dragen voor reparaties in de toekomst en kunnen ook nieuwe waterputten aanleggen in andere gebieden. De watergebruikers zullen bijdragen aan de kosten van aanleg en onderhoud. Duurzaam landgebruik Om de boerengroepen weerbaarder te maken tegen de effecten van klimaatverandering worden er praktische trainingen gegeven over klimaat-slimme landbouwtechnieken. Het gaat dan bijvoorbeeld om het toepassen van bodembedekking om water vast te houden of drainagegeulen om regenwater naar akkers te leiden. Het gebruik van compost en organisch mestgebruik wordt gepromoot: gronden met een hoog organisch stof-gehalte zijn minder erosie-gevoelig en houden meer water vast. De aanplant van meerdere gewassen op één veld zorgt voor risicospreiding in verband met tegenvallende oogsten. Naast de eerder genoemde boomaanplant wordt er ook aandacht besteed aan de vermindering van houtkap. In plaats van gekapte palen als constructie van de stal wordt er gekozen voor bomen die weer wortelen. En door te koken op biogas of energiezuinige fornuizen heeft men geen of veel minder hout nodig. Daarnaast zorgen beter veevoer en biogas voor minder uitstoot van broeikasgassen. Mzuzu Universiteit zal bij verschillende huishoudens een biogas-installatie plaatsen. Deze gezinnen leveren arbeid en materialen als zand en stenen en zullen deze techniek ook aan andere boeren demonstreren. De introductie van energiezuinige ovens heeft meerdere voordelen. Naast vermindering van houtkap levert het tijdwinst op voor vrouwen die doorgaans hout sprokkelen. De ovens hebben een goede afvoer voor rook, waardoor longziektes en ooginfecties worden teruggedrongen, evenals ongelukken met open vuur. Net als bij de waterputten worden lokale vaklui opgeleid om deze ovens te bouwen. Hierdoor krijgen andere dorpsbewoners ook toegang tot deze techniek en wordt de opschaling gewaarborgd. Bij 250 boerinnen worden ovens geplaatst; zij betalen de kosten terug om vervolgens 250 nieuwe boerinnen te voorzien. Doel is dat uiteindelijk alle projectdeelnemers energiezuinig kunnen koken. Man-vrouw verhoudingen Gezien de belangrijke rol van vrouwen in landbouw en voeding, en vanwege de sterke genderongelijkheid, richt dit project zich speciaal op vrouwen. Doel is dat vrouwen meer beslissingsbevoegdheid krijgen en meer leiderschapsrollen vervullen. Gedurende het project worden er diverse bijeenkomsten en discussies op gemeenschapsniveau georganiseerd over samenwerking binnen het gezin, efficiënte inzet van beschikbare tijd (van man én vrouw) en participatie binnen de gemeenschap. Om de controle van vrouwen over financiën te vergroten openen alle 200 vrouwen die een drachtige koe ontvangen een bankrekening voor de melkinkomsten. Ook in de selectie van diergezondheidswerkers en voorlichters speelt de deelname van vrouwen een grote rol. Daarnaast wordt er gekeken welke inkomensgenererende activiteiten aansluiten bij boerinnen. 5

6 Risico analyse Al in eerdere projecten in Malawi heeft Heifer gezien dat melkveehouderij een sterke oplossing kan bieden om het inkomen te vergroten en tegelijkertijd de voeding te verbeteren. In Thyolo hebben we te maken met een tweetal grote uitdagingen. Ten eerste beschikken boeren vaak over weinig land, waardoor niet iedereen voldoende veevoer kan verbouwen. Dit kan worden opgelost door gebruik te maken van oogstafval, het planten van bomen (integratie van landbouw is van groot belang) en door gras uit de lager gelegen moerassen te halen. Een tweede uitdaging is dat het houden van koeien de druk op water verhoogt. De hoeveelheid regen is vaak niet het probleem, maar de verdeling en de voorspelbaarheid wel. Klimaatslimme technieken moeten er voor zorgen dat regenwater wordt opgevangen, opgeslagen en kan worden hergebruikt. Naast water voor het vee en de gewassen wordt ook de toegang tot schoon drinkwater verbeterd door de aanleg van putten. Aan de start van dit project vindt er een gedegen onderzoek plaats naar de knelpunten rond water en veevoer, waarbij gekeken wordt of de voorgestelde benadering voldoende antwoord biedt om problemen te voorkomen en welke aanvullende maatregelen eventueel nodig zijn. In dit vooronderzoek worden alle stakeholders in de keten actief benaderd zodat zij vanaf het begin van het project betrokken zijn bij het proces. Partners Het project wordt uitgevoerd door een aantal partners: Heifer International Malawi, Heifer Nederland, Shire Highlands Milk Producers Association (SHMPA) en de boerengroepen zelf. Heifer Malawi is o.a. verantwoordelijk voor de aankoop van hoge kwaliteit melkvee, het uitvoeren van een marktonderzoek, monitoring en evaluatie, capaciteitsopbouw van de boeren en voorlichters en het organiseren van stakeholderbijeenkomsten. Heifer Nederland is verantwoordelijk voor de water- en voeranalyse en de waardeketenanalyse aan het begin van het project. Daarnaast ondersteunt Heifer Nederland het project op het gebied van monitoring en evaluatie en wordt er verantwoording afgelegd naar donoren. SHMPA de regionale organisatie van alle melkgroepen in Zuid Malawi - houdt zich bezig met het selecteren en formeren van de boerengroepen, verbeteren van de samenwerking (tussen boeren onderling en tussen de verschillende groepen), monitoren van de groepen en het selecteren en trainen van voorlichters en diergezondheidswerkers. Ook vertegenwoordigen zij de boeren in het nationale platform over onderwerpen als melkprijzen en groepsbestuur. 6

7 Een belangrijke partner is de boerengroep zelf. De groepen zijn verantwoordelijk voor de samenwerking onderling en leiderschap binnen de groep, het opzetten van spaar- en leensystemen en het voldoen aan de Passing on the Gift verplichting. Daarnaast leggen ze verantwoording af aan de veldwerkers en projectcoördinatoren. Andere betrokken partijen zijn: Thyolo District Agricultural Development Office (overheidsvoorlichters), Mikolongwe Livestock Improvement Centre (assistentie K.I. diensten), World Agroforestry Centre (veevoerproductie- en opslag), Pump Aid (implementatie waterputten en trainingen), Mzuzu University (biogas), Dairy Processors Association (melk hygiëne, koeltankbeheer) en diverse melkverwerkingsbedrijven. Impact en resultaten Het lange termijndoel van dit driejarig project is het verbeteren van de levensomstandigheden van gezinnen met een vrouw aan het hoofd. Met dat doel worden de volgende resultaten voor 2019 nagestreefd: 1) gezinnen hebben hun inkomen verbeterd van $500 naar $1600 per jaar door de melkveehouderij 1.1 Melkveehouderij management technieken zijn verbeterd % van de deelnemers hebben hun melkopbrengst vergroot tot 15 liter melk per koe per dag 1.3 Vrouwen hebben toegang tot sterke melkveerassen en andere landbouwmaterialen 1.4 Vrouwen hebben vaardigheden om van de voordelen van de melkveehouderij business te profiteren 1.5 Vrouwen hebben toegang tot financiële diensten 2) gezinnen hebben een gezonder en veiliger leven door de beschikbaarheid van voedzaam eten, toegang tot veilig water en goede hygiëne 2.1 Vrouwen en kinderen hebben een gevarieerd voedingspatroon (mineralen, vitaminen, proteïne) 2.2 Voedzame maaltijden zijn beschikbaar en betaalbaar voor gezinnen gedurende het gehele jaar 2.3 Verbeterde hygiëne in en om het huis 2.4 Betere toegang tot drinkwater voor het gezin 3) gezinnen zijn weerbaarder voor de gevolgen van klimaatverandering 3.1 Vrouwen hebben kennis over het gebruik van klimaatslimme landbouw technieken 3.2 Duurzame technieken ten behoeve van milieubehoud worden toegepast (boomaanplant, energiezuinige ovens, solar techniek) 4) Versterken van de positie van vrouwen en het creëren van sterke boerengroepen 4.1 Sterke vrouwengroepen 4.2 Vrouwen hebben meer beslissingsbevoegdheid in de zuivelketen en vervullen leiderschapsfuncties 4.3 Deelname van vrouwen in de zuivelketen is toegenomen met 80% 4.4 Het netwerk en de onderlinge samenwerking tussen vrouwengroepen en met andere betrokken partijen is verbeterd 7