JAARVERSLAG 2014 STICHTING HEIFER NEDERLAND 1 JULI JUNI 2014

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2014 STICHTING HEIFER NEDERLAND 1 JULI JUNI 2014

2 Jaarverslag Heifer Nederland 2014 COLOFON Dit jaarverslag is een uitgave van Heifer. Het jaarverslag is als PDF document beschikbaar op de website zodat belangstellenden het document altijd kunnen raadplegen. In het digitale verslag wordt doorgelinkt naar gerelateerde filmpjes. Tekstbijdragen Gijs Paaimans, Sara Peeters, Anne-Marije in t Veld, Eva van Ierssel, Veerle Hemerik, Marius van der Veeken, Rian Fokker Samenstelling financieel verslag Marius van der Veeken Vormgeving Buro Geus creatie & communicatie b.v. Druk Altorffer Drukkerij b.v. Heifer Nederland Statutaire naam: Stichting Heifer Nederland Opgericht in: 1999 Internationaal netwerk: Heifer International Keurmerk: CBF Keur Bestuursvoorzitter: Rian Fokker Voorzitter raad van toezicht: Kees Beemsterboer Kade 23, 4703 GA Roosendaal Tel.: info@heifer.nl IBAN: NL60 INGB september 2014 nr.: Grace Asio uit Oeganda had voor het project veel schulden. Dankzij de landbouwtrainingen en de goede samenwerking met haar man, kan hun zoon op school blijven.

3 Jaarverslag Heifer Nederland 2014 INHOUD Heifer in t kort 4 Voorwoord 6 1. Onze projecten Hoe gaan we te werk Wat hebben we het afgelopen jaar gedaan? Wat hebben we hiermee bereikt? Wat betekent dat voor de families? Wat hebben we geleerd? Uitgelichte projecten Melkveehouderijproject Malawi Vrouwenproject Ethiopië Strategische partnerschappen Ons werk in Nederland Voorlichting Fondsenwerving Communicatie in beeld Onze organisatie Ons team Activiteiten van de raad van toezicht in het boekjaar Personeelsbeleid Heifer International netwerk Samenvatting Verantwoordingsverklaring Doelstelling en strategie Visie en missie Strategisch plan Kwaliteit en risicobeheersing Vooruitblik naar Financieel verslag 40 Bijlagen: I. Accountantsverklaring 54 II. Overzicht cofinancieringen projecten 55 3

4 Jaarverslag Heifer Nederland 2014 HEIFER IN T KORT Heifer Nederland is een zelfstandige ontwikkelingsorganisatie. We maken deel uit van het Heifer International netwerk, dat al in 1944 is gestart met de bestrijding van honger en armoede door het plaatsen van drachtige jonge koeien (heifers in het Engels). Heifer laat boeren zélf hun armoede overwinnen Bijna 1 miljard mensen zijn ondervoed. Wij vinden dit onacceptabel. Opvallend is dat de meesten daarvan op het platteland wonen en leven van de landbouw. Heifer is ervan overtuigd dat deze boeren een sleutelrol spelen in het overwinnen van honger en armoede. Daarom werken wij met ze samen. Met de juiste kennis over landbouw en goed vee kan een boer gezonde en betaalbare voeding toegankelijk maken. Voor zichzelf én de markt. Hoe pakken we dit aan? Kwetsbare, maar ondernemende Afrikaanse boeren worden ondersteund met praktijkgerichte trainingen over duurzame landbouwmethoden, veehouderij, milieu, samenwerking binnen het gezin en bedrijfsvoering. Vervolgens ontvangen ze een koe, geit of kippen, samen met boomstekjes en zaden. Het principe van de levende lening staat centraal: boeren geven hun kennis, samen met een kalf of kippen door aan een volgende boer. Gemiddeld 9 keer! Met het doorgeven veranderen ze van ontvangers in gevers en bouwen ze mee aan sterke gemeenschappen. Wat bereiken we hiermee? De impact op de levens van de betrokken boeren en boerinnen is groot. Uit evaluaties blijkt dat de Heifer methode een duurzaam effect heeft op de voedselzekerheid en het inkomen van gezinnen. Daarnaast bereiken vrouwen een betere positie, wordt er op een duurzame manier met het milieu omgegaan en ontstaan hechte sociale groepen. Sarah uit Oeganda toont trots haar pas geoogste groenten en pinda s. 4

5 Heifer in t kort Terugblik over Dit jaar steunden we nieuwe gezinnen met dieren en materialen nieuwe gezinnen namen deel aan trainingen. Er zijn vier nieuwe projecten van start gegaan in Ethiopië, Malawi, Kenia en Kameroen. Zes projecten liepen door in Burkina Faso, Oeganda, Kameroen, Zimbabwe en Ghana. Er is veel aandacht besteed aan het ontwikkelen van institutionele partnerschappen. Ons team is versterkt met twee mensen om onze fondsenwervende capaciteit te versterken. Wat ging goed? Ruim gezinnen meldden dit jaar dat zij voor het eerst voldoende inkomen hadden om in hun basisbehoeften te voorzien. Veel daarvan zijn deelnemers aan het grote EU project in Zimbabwe, maar ook melkveehoudsters in Oeganda en varkenshouders in Kameroen wisten hun inkomen te verdubbelen. In de projecten besteden we steeds meer aandacht aan klimaatverandering en de toegang tot water. In Kameroen en Malawi profiteerden bijvoorbeeld honderden gezinnen van nieuwe drinkwatervoorzieningen. Het afgelopen jaar investeerden we veel tijd aan het opbouwen van nieuwe institutionele partnerschappen. Inmiddels is een groot voorstel over klimaatadaptatie dat we hebben ontwikkeld met waterorganisatie Aqua4All, onderzoekinstituut ICIPE, Heifer Tanzania en een district council in Tanzania goedgekeurd door de EU. Een aantal andere voorstellen wacht op goedkeuring. De samenwerking binnen het internationale Heifer netwerk wordt steeds beter. Daar zitten grote voordelen aan: door gebruik te maken van elkaars kennis en middelen kunnen we efficiënter werken en meer bereiken. We zijn er trots op dat we weer aan alle CBF normen hebben voldaan. Wat kon beter? Door hoge veeprijzen konden we niet altijd alle dieren aankopen die we hadden gepland. We losten dat op door de projectopzet iets aan te passen: sommige gezinnen krijgen dieren doorgegeven van andere gezinnen, in plaats van een directe plaatsing door Heifer. Ze moeten daardoor iets langer wachten. In Ethiopië kreeg een aantal gezinnen schapen of kippen in plaats van de duurdere ezels. In Noord-Kameroen is de situatie erg onveilig door de nabijheid van terreurorganisatie Boko Haram. Het komt regelmatig voor dat Heifer staf niet op weg kan om de dorpen in het project te bezoeken. We lossen dat op door voorbeeldboeren op te leiden. De inkomsten uit fondsenwerving waren aanzienlijk lager dan begroot en er werden nog geen nieuwe subsidiecontracten gesloten. Gelukkig volgde de goedkeuring van een groot project snel in het nieuwe jaar. Heifer heeft een groot aantal trouwe donateurs. Maar het werven van nieuwe donateurs wordt steeds lastiger. We proberen steeds creatief te blijven in het betrekken van nieuwe donateurs. Met Moederdag zorgden we bijvoorbeeld voor een mooi moederdagcadeautje. Financieel overzicht Totale inkomsten Euro Waarvan besteed aan de doelstellingen: 80,4% Kosten fondsenwerving ten opzichte van baten fondsenwerving: 23,4% Kosten administratie en beheer ten opzichte van totale lasten 5,2% 5

6 Jaarverslag Heifer Nederland 2014 Rian Fokker bekijkt in Ghana de graansilo in aanbouw van Anyin Boakyi. 6

7 VOORWOORD Op 1 juli 2014 bestond Heifer 15 jaar. We hebben onze verjaardag gevierd met een geweldig feest voor onze donateurs. Een mooi moment om eens terug te kijken op wat we in die 15 jaar samen met hen bereikt hebben. Het afgelopen jaar was dat nogal wat: ruim 5000 gezinnen die aan onze projecten deelnemen meldden dat zij voor het eerst voldoende voedsel en inkomen hadden een enorm resultaat. Financieel gezien was ons 15e jaar minder feestelijk. Ondanks de grote betrokkenheid van een flinke groep trouwe donateurs bleven inkomsten achter bij de verwachtingen. De moeizame situatie van de Nederlandse economie lijkt Heifer ook te raken: vooral bedrijven en vermogensfondsen gaven minder dan in vorige jaren. Toch zijn we ervan overtuigd dat we er sterker voor staan dan ooit. We zijn goed op de toekomst voorbereid, door een grotere focus op institutionele fondsenwerving, door steeds te innoveren en vooral door veel met anderen samen te werken. Zo hebben we partnerschappen opgebouwd met organisaties die een andere, aanvullende expertise hebben. Met waterorganisatie Aqua for All, onderzoeksinstituut ICIPE en Heifer Tanzania hebben we een project ontwikkeld dat tot doel heeft om samen met boeren methoden te testen die hen minder kwetsbaar voor klimaatverandering maken. Effectieve ideeën worden verder verspreid. Inmiddels weten we dat dat voorstel door de EU is goedgekeurd: het project gaat in januari 2015 van start. Samenwerking met bedrijven geeft ons toegang tot hele nieuwe technologieën. Zo introduceren we met het Nederlandse bedrijf Soil Cares in Kenia een uiterst innovatieve en goedkope techniek voor bodemanalyse. De bemestingsadviezen die boeren krijgen moeten gaan zorgen voor hogere opbrengsten en lagere kosten. Ook de samenwerking binnen het Heifer netwerk wordt steeds hechter. Door plannen en strategieën steeds meer op elkaar af te stemmen bouwen we aan een effectief, efficiënt en invloedrijk internationaal netwerk. We moéten wel: onze ambities zijn hoog. We willen ons er niet bij neer leggen dat nog altijd meer dan 800 miljoen mensen ondervoed zijn en onder de armoedegrens leven. Alleen samen met anderen donateurs, bedrijven, overheden kunnen we een substantiële bijdrage leveren aan het oplossen van dat probleem. Tenslotte: het afgelopen jaar namen we ook afscheid van onze voorzitter. Joep Houterman leidde 8 jaar lang met veel enthousiasme, humor, kennis en kunde de raad van toezicht (tot 2009 het bestuur) van Heifer. We bedanken hem van harte voor zijn enorme betrokkenheid. We zullen zijn leiderschap en strategische bijdragen missen. Tegelijkertijd zien we uit naar de samenwerking met zijn opvolger, Kees Beemsterboer. Rian Fokker Directeur INTRODUCTIE NIEUWE VOORZITTER RAAD VAN TOEZICHT Ter inleiding van dit jaarverslag wil ik mijzelf graag voorstellen. Sinds een half jaar ben ik voorzitter van de raad van toezicht van Heifer Nederland. Het grootste deel van mijn werkzame leven ben ik actief geweest in de Nederlandse buitenlandse dienst, onder andere tien jaar in Afrika (Kenia, Tanzania en Zimbabwe). Daarvoor werkte ik voor de particuliere organisatie Novib/Oxfam. Ontwikkelingssamenwerking is een rode draad in mijn werk. Het voorzitterschap van Heifer Nederland sluit hier naadloos op aan. Het werk van Heifer is erg belangrijk. Kleinschalige interventies in de landbouw, zoals gerealiseerd door Heifer, blijken zeer effectief om tot inkomensvergroting van boeren te komen. Ze vormen een essentiële aanvulling van nationaal macro-economisch beleid gericht op economische groei en ontwikkeling. Het een kan immers niet zonder het ander. Mijn rol als voorzitter van de raad van toezicht biedt me de kans om met mijn kennis en ervaring bij te dragen aan het werk van Heifer Nederland. We zien dat ontwikkelingssamenwerking (OS) in Nederland en internationaal onder druk staat. Toen de afgelopen jaren het Nederlandse overheidsbudget voor OS fors omlaag ging, gebeurde dat, veelzeggend genoeg, zonder veel publiek protest. Heifer beschikt over een trouwe schare van donateurs maar heeft desondanks gemerkt dat financiering van het Strategisch Plan een grote en constante inzet en veel creativiteit vergt van de hele organisatie. Het spreekt vanzelf dat de raad van toezicht daarin ook haar bijdrage wil en zal blijven leveren. Kees Beemsterboer Voorzitter raad van toezicht 7

8 SINDS 1999 HEBBEN WE GEZINNEN EEN STEUNTJE IN DE RUG GEGEVEN Anna uit Malawi laat trots haar eerstgeboren kalfje zien. 8

9 Onze projecten 1 ONZE PROJECTEN In ons strategisch plan hebben we ons een aantal doelen gesteld die we met onze lokale partners in 2016 willen behalen. Nu het eerste jaar voorbij is, stellen we ons de vraag hoe het er voor staat: zijn we goed van start gegaan met ons nieuwe beleid? Wat betekent dit voor de boeren? Wat ging goed, en wat kan beter? En: zijn we op weg om onze doelstellingen te halen? Hiervoor blikken we terug op de projectresultaten die dit jaar behaald zijn, in zes lopende en vier nieuwe projecten. 1.1 HOE GAAN WE TE WERK Sinds onze oprichting helpen wij met duurzame veehouderijprojecten kwetsbare, maar ondernemende boerengezinnen uit de spiraal van armoede en honger te ontsnappen. Met meer kennis, betere middelen, gelijkwaardigere samenwerking en meer zeggenschap kunnen kleinschalige boeren en boerinnen hun productie en inkomens verhogen, hun kwetsbaarheid verminderen en het landgebruik verduurzamen. Daarmee verbeteren ze het welzijn van hun gezin en dragen ze bij aan het oplossen van wereldwijde problemen als armoede, voedselonzekerheid en klimaatverandering. Onze aanpak onderscheidt zich door de nadruk op vee. Veehouderij biedt een antwoord op de stijgende vraag naar melk, vlees en eieren. Tegelijkertijd is het een effectief middel om armoede te bestrijden: het draagt bij aan betere voeding en hogere inkomens van boeren en boerinnen en creëert werkgelegenheid voor de mensen om hen heen. Dierlijke mest verbetert de bodemstructuur, waterhuishouding en vruchtbaarheid. Zo stijgen door middel van veehouderij ook de opbrengsten van land- en tuinbouw en neemt de kwetsbaarheid voor klimaatverandering af. In al onze projecten staat het initiatief van boeren en boerinnen zelf centraal. Zij worden gesteund en begeleid door onze lokale partnerorganisaties. Samen werken ze plannen uit en formuleren ze doelen, bijvoorbeeld op het gebied van voedselverbetering, inkomensverbetering, toegang tot onderwijs of medische zorg. Wij steunen deze samenwerking met geld, advies en technische begeleiding. We faciliteren samenwerking tussen sectoren en bevorderen leren en innovatie. Zodra een projectvoorstel wordt goedgekeurd, begint er een traject van voorbereiding. De groepen worden getraind in zaken als duurzame landbouwmethoden, veehouderij, agrarische bedrijfsvoering, milieuaspecten, man-vrouw verhoudingen, HIV/AIDS en het werken in groepen. Hiernaast bouwen de gezinnen stallen voor de dieren en telen zij voedingsgewassen. Na deze zorgvuldige voorbereiding worden dieren bij de families geplaatst. Al onze projecten hanteren het principe van de levende lening (Passing on the Gift): ieder gezin dat een dier ontvangt, geeft een vrouwelijke eerstgeboren nakomeling, samen met de opgedane kennis en ervaring, door aan een volgend gezin dat de training heeft gevolgd. Ook plantenzaden, boomstekjes en (land)bouwmaterialen worden doorgegeven. Ontvangers veranderen hierdoor in trotse gevers die zelf actief bijdragen aan een betere toekomst. 9

10 Jaarverslag Heifer Nederland WAT HEBBEN WE HET AFGELOPEN JAAR GEDAAN? Gesteunde projecten Met de bijdragen van Heifer donateurs, partnerorganisaties, bedrijven en de Europese Unie hebben we diverse projecten kunnen ondersteunen. Naast zes lopende projecten hebben we dit jaar vier nieuwe projecten opgestart. Ook hebben we samen met Heifer Zimbabwe een nieuw project opgezet, waaraan wij vanaf volgend jaar financieel gaan bijdragen. HEIFER.NL/PROJECTEN Projecten die in 2014 doorliepen: Educatieproject, Gomboro, Burkina Faso, i.s.m. Asudec Landbouwproject, Gomboro, Burkina Faso, i.s.m. Asudec Duurzaam landbouwproject, Bunyole II, Oeganda, i.s.m. Send A Cow Uganda Varkensproject, Kameroen, i.s.m. Heifer Kameroen Voedselzekerheid- en armoedebestrijdingsprogramma, Midlands Province Zimbabwe, i.s.m. Heifer Zimbabwe, met steun van de Europese Unie Landbouw en veehouderijproject, Noord Ghana, i.s.m. Heifer Ghana Projecten die in 2014 nieuw gestart zijn: Vrouwengroepen project, Ethiopië, i.s.m. Send A Cow Ethiopië en AKAM; Melkveeproject, Malawi, i.s.m. Heifer Malawi Landbouw- en veehouderijproject, Noord Kameroen II, i.s.m. Heifer Kameroen Bodem- en veevoeranalyseproject, Kenia, publiek privaat partnerschap i.s.m. o.a. Soil Cares Initiative en Heifer Kenya, met steun van de Nederlandse overheid Projecten die in 2014 zijn goedgekeurd om in 2015 te starten: Ontwikkeling van de geitenmarkt, Zimbabwe, i.s.m. Heifer Zimbabwe Dit project wordt gezamenlijk gefinancierd met Heifer International, waarbij Heifer Nederland pas instroomt in 2015 Het Igunga Ecovillage project, i.s.m. met Heifer Tanzania, Aqua for All, ICIPE en de Igunga District Council, met steun van de Europese Unie. 10

11 Onze projecten 1.3 WAT HEBBEN WE HIERMEE BEREIKT? In ieder project spreken we samen met de doelgroep en partners doelstellingen af. Samen moeten deze ervoor zorgen dat we onze overkoepelende strategische doelstellingen behalen. In ons strategisch plan hebben we gezegd dat we minimaal gezinnen betere toegang tot dienstverleners, markten en waardeketens willen bieden. Hiervan worden meest kwetsbare families intensief ondersteund om hun voedselzekerheid, inkomen en weerbaarheid te vergroten. Om de voortgang goed meetbaar te maken hebben we verschillende directe projectresultaten gepland. Hieronder geven we een overzicht van de voortgang op deze resultaten na één jaar. RESULTAATMETING Om te weten of we op weg zijn om onze doelstellingen (zoals geformuleerd in het strategisch plan ) te behalen, gebruiken wij met al onze partners een systeem voor planning, monitoring en evaluatie (PME). In ieder project wordt de voortgang nauwgezet bijgehouden. Elk half jaar vullen de lokale projectuitvoerders een projectmonitoringsrapport in, op basis van hun eigen administratie, gesprekken met families, groepen en de gemeenschap. De partners rapporteren de financiële voortgang ieder kwartaal en ondergaan jaarlijks een onafhankelijke audit. VERBETERD ONDERNEMERSKLIMAAT Einddoel 2016 = Hoe ver zijn we op weg: 2 % GESTEUNDE BOERENGEZINNEN Einddoel 2016 = Hoe ver zijn we op weg: 40 % TRAININGEN Einddoel 2016 = Hoe ver zijn we op weg: 37 % BOER-BEDRIJF PARTNERSCHA Einddoel = 4 Hoe ver zijn we op weg: 0 % Het einddoel is dat boeren betere toegang hebben tot dienstverleners, markten en waardeketens. Dit betekent bijvoorbeeld dat boerencoöperaties gezamenlijk grondstoffen inkopen en hun product afzetten aan verwerkende bedrijven. Dit jaar hebben 516 boeren dit doel bereikt. In Kenia krijgen komend boekjaar nieuwe boeren toegang tot bodemanalyses. Met deze informatie zijn zij in staat hun landbouwproductie te verbeteren en hun kansen op de markt te vergroten nieuwe gezinnen hebben dit jaar dieren, zaden en landbouwmateriaal ontvangen. Hiervan hebben gezinnen dieren ontvangen (344 direct van Heifer en via de levende lening) huishoudens zijn dit jaar getraind in vaardigheden om hun productiviteit, voedselzekerheid en weerbaarheid te verbeteren. Ze zijn getraind in thema s als veehouderij, landbouw, beheer van natuurlijke hulpbronnen, voeding, gender, groepsmanagement en HIV/aids preventie. Er zijn dit jaar geen nieuwe boer-bedrijf partnerschappen ontstaan, maar er zijn vergevorderde gesprekken met een afnemer voor het nieuwe geitenproject in Zimbabwe. Deze afnemer zal vanaf volgend jaar deel gaan uitmaken van het project. Daarnaast is het contract tussen boeren en het zuivelbedrijf in Malawi verlengd en uitgebreid met nieuwe boeren. 11

12 Jaarverslag Heifer Nederland WAT BETEKENT DIT VOOR DE FAMILIES? Beoogde impact In ieder project streven wij naar een beter leven voor arme en kwetsbare boerengezinnen. Maar wat dat betekent, een beter leven, en wat daarvoor nodig is, is niet in elk project hetzelfde. Elke gemeenschap heeft een andere beginsituatie, andere kansen en problemen, en andere toekomstwensen. Logisch dus dat de einddoelen die we met de projectdeelnemers afspreken ook verschillen. Ondanks deze verschillen zijn er vijf thema s waarop we in elk project, met verschillende accenten, verbetering nastreven: Een beter leven = ( + + ) x ( + ) INKOMEN VOEDSELZEKERHEID MILIEU VROUW GEMEENSCHAPPEN HET METEN VAN IMPACT Om te weten wat onze projecten betekenen voor de doelgroep meten we niet alleen de voortgang van projecten, maar ook het effect hiervan. Met een nulmeting wordt de beginsituatie van de doelgroep geanalyseerd. Vervolgens brengen onze partners naast de halfjaarlijkse voortgangsrapportage eens per jaar samen met de doelgroep de veranderingen in kaart op vijf thema s middels een impactrapportage. Ook in de evaluaties halverwege en na het project meten we dit. In dit jaarverslag proberen we op basis van deze informatie een beeld te geven van de impact die we als Heifer hebben gerealiseerd. Deze vertaalslag is niet eenvoudig: Verschillende projecten zijn vaak lastig te vergelijken. Verbeterde voedselzekerheid kan in het ene project bijvoorbeeld betekenen dat men minder maanden voedseltekort heeft, terwijl het ergens anders draait om meer gevarieerde voeding. Daarom hanteren we de definities zoals die in ieder project met de doelgroep zijn afgesproken. Ondertussen werken we met onze partners aan de verdere ontwikkeling van het monitoringsysteem om gegevens makkelijker vergelijkbaar te maken. Door nieuwe ICT toepassingen wordt hierin steeds meer mogelijk. Het duurt vaak enige tijd voor de impact van activiteiten merkbaar wordt. Wie dit jaar getraind is in verbeterde landbouw, zal pas na het volgende oogstseizoen het inkomen zien verbeteren. Daarom benoemen we de impact in het jaar dat die voor het eerst waarneembaar was, ook als die voortkomt uit activiteiten van eerdere jaren. De gezinnen die dit jaar voor het eerst voedsel zeker waren, zijn dus niet altijd de gezinnen die dit jaar voor het eerst gesteund zijn. 12

13 Onze projecten De impact op elk van de vijf thema s zullen we toelichten met een aantal concrete voorbeelden. Om te laten zien hoe deze thema s samenhangen lichten we er vervolgens twee projecten uit die beiden dit jaar gestart zijn: het melkveeproject in Malawi en het vrouwenproject in Ethiopië. INKOMEN Doel strategisch plan : huishoudens hebben voldoende inkomen en middelen om in hun basisbehoeften te voorzien boeren hebben betere toegang tot dienstverleners, markten en waardenketens Er is geen eenduidige definitie van voldoende inkomen. Wat voldoende is, hangt van veel dingen af. Daarom kijken wij niet alleen naar absoluut inkomen, maar vooral naar de mate waarin een gezin in haar basisbehoeftes kan voorzien, bijvoorbeeld eten en drinken voor het gezin, scholing en kleine doktersrekeningen. Ook spaar- en investeergedrag geeft een goede indicatie. Als we naar alle projecten tezamen kijken, kunnen we zeggen dat het inkomen van gezinnen het afgelopen jaar voor het eerst als voldoende kon worden beschouwd. Dat betekent dat we ons einddoel voor 2016 nu al bijna hebben gehaald. Dit komt met name doordat ons grootste project, het voedselzekerheidsproject in Zimbabwe, bijna afgerond is, waardoor de impact steeds zichtbaarder wordt. Een aantal voorbeelden: 50 nieuwe boeren in Burkina Faso (landbouwproject) hebben een extra inkomen door de verkoop van kippen. Ze betaalden hiermee extra eten voor het gezin, schoolmateriaal en kleine doktersrekeningen. De hoge veesterfte van 80% is inmiddels teruggedrongen tot 15% door de betrokkenheid van een diergezondheidswerker. In Kameroen waren varkenshouders in staat hun inkomsten te verdubbelen. Door het in de praktijk brengen van opgedane kennis is de veestapel gegroeid in omvang en kwaliteit. Extra inkomen werd deels besteed aan schoolgeld en investeringen in de eigen woning. Ook de Oegandese vrouwen zagen hun inkomen verdubbelen het afgelopen jaar. De gemiddelde melkproductie is gestegen tot 11 liter per dag, waarvan 7 liter wordt verkocht op de markt. Ook het overschot uit de moestuinen zorgt voor extra inkomen. In Zimbabwe kunnen huishoudens nu hun kinderen naar school sturen door de verkoop van pluimvee en geiten. Dit project is in 2010 van start gegaan en het aantal kippen en geiten is inmiddels aanzienlijk toegenomen. Behalve in boerengezinnen investeren we ook in het versterken van lokale en regionale markten. Hierdoor kunnen onze projectdeelnemers ook op lange termijn een inkomen verdienen, en bereiken we bovendien nog veel meer boeren. Voor 2016 willen we boeren helpen aan betere toegang tot dienstverleners, markten en bedrijven. Het afgelopen jaar hebben 816 gezinnen aan deze doelstelling bijgedragen: In Burkina Faso hebben 100 boeren uit het landbouwproject dit jaar toegang gekregen tot diergezondheidsservices. Daarnaast konden zij hun kippen en ander vee verkopen op de jaarlijks kippendag, georganiseerd door het lokale projectteam, de burgemeester en traditionele dorpsleiders. In het melkveeproject in Malawi zijn intussen 326 melkveehouders gelinkt met de melkfabriek, Lilongwe Dairy Company. De afnemer is tevreden over de kwaliteit en kwantiteit van de melk en Heifer Malawi heeft eind dit jaar gezorgd voor een verlenging van het huidige contract. 90 vrouwen in Oeganda verwerken nu pinda s tot pindakaas, die zij verkopen op de markt. In Noord Kameroen hebben 300 families hun extra inkomsten geïnvesteerd in het opstarten van een bedrijfje, zoals de handel in pinda s. Gezien de nog geplande projecten waarin dit thema centraal staat (zoals het bodem-analyseproject in Kenia, en ontwikkeling van de geitenmarkt in Zimbabwe), verwachten we in 2016 de doelstelling te behalen. VOEDSELZEKERHEID Doel strategisch plan : gezinnen hebben kwalitatief en kwantitatief voldoende eten. Voedselzekerheid gaat verder dan de vraag is er eten?. Het gaat om de beschikbaarheid van eten (is er altijd voldoende eten), de toegankelijkheid (kun je het betalen) en het gebruik (ben je in staat een gezond en voedzaam dieet samen te stellen). Dankzij toegenomen productie, meer inkomsten en verbeterde opslagmethoden waren gezinnen dit jaar voor het eerst verzekerd van toegang tot voldoende voedsel. Het effect op het gebruik van voedsel is met name merkbaar in projecten die direct bijdragen aan meer variatie, zoals met kippeneieren, koemelk en groenten. Een aantal voorbeelden: In Ghana waren 55 gezinnen dankzij opslag van graan en yam (knolgewas), in staat om gedurende vier maanden 3 maaltijden per dag op tafel te zetten. In de laatste periode voor de nieuwe oogst ging een klein aantal gezinnen over van 3 naar 2 maaltijden per dag, terwijl de andere families eten 13

14 Jaarverslag Heifer Nederland 2014 bij kochten. Dit in tegenstelling tot vóór het project waarbij families met honger naar bed gingen. In Malawi is de melkproductie gestegen dankzij trainingen, waaronder die over het maken van voedzaam veevoer. 75 boeren leveren nu gemiddeld 12 liter melk aan het melkcentrum. Daarnaast houden ze 2 à 3 liter over voor eigen consumptie. In Kameroen eten 771 huishoudens uit het varkensproject en 638 gezinnen uit het landbouwproject inmiddels 3 maaltijden per dag. In Oeganda geldt dit nog maar voor 21 gezinnen van de 107. De andere gezinnen eten gemiddeld 2 maaltijden per dag. Maar deze groepen hebben wel een gevarieerder dieet dankzij toegang tot 3 liter melk per dag en groenten uit eigen moestuin. In Zimbabwe eten huishoudens nu 3 maaltijden per dag. Nog meer gezinnen (3.593) hebben een gevarieerder voedingspatroon. De projectdeelnemers met melkkoeien consumeren nu 5 liter melk per week en huishoudens met kippen eten nu wekelijks 12 eieren. MILIEU Doel strategisch plan : huishoudens hebben betere toegang tot water gezinnen beheren natuurlijke hulpbronnen op duurzame wijze Op milieugebied besteden we met name aandacht aan verbeterde toegang tot water en duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen. Het voorkomen van, en omgaan met klimaatverandering speelt hierbij een steeds grotere rol. Afgelopen jaar zijn in twee projecten waterpunten geïnstalleerd en hebben huishoudens tezamen duizenden bomen geplant, energiebesparende ovens gebouwd en milieuvriendelijke maatregelen getroffen om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren: In Noord Kameroen doen 2 drinkwatervoorzieningen dienst aan 40 groepsleden en hun dorpsgenoten. In Malawi maken 500 gezinnen gebruik van een nieuw geslagen waterput. In Zimbabwe en Ethiopië is geïnventariseerd hoe drinkwatervoorzieningen verbeterd kunnen worden huishoudens hebben tezamen duizenden bomen geplant: 270 in Zimbabwe, 50 in Burkina Faso en 980 in Kameroen. In Ethiopië zijn 5 boomkwekerijen opgezet. Hiermee wordt ontbossing en erosie tegengegaan. Ook de houtkap wordt teruggedrongen door het gebruik van energie besparende fornuizen. In Zimbabwe bouwden dit jaar, in navolging van eerdere projectdeelnemers, 147 mensen deze fornuizen. Hiermee wordt 66% op het houtgebruik bespaard. Bovendien zorgt dit voor minder rook en uitstoot van klimaatgassen. Ook in Oeganda (107) en Ethiopië (100) bouwden gezinnen dit jaar energiebesparende ovens. Om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren zijn in bijna alle projecten gezinnen getraind in het gebruik van dierlijke mest en compost. Zo ook in het nieuwe project in Ethiopië waar 781 gezinnen gemiddeld 50 kg compost hebben gemaakt. In Oeganda en Kameroen zijn maatregelen getroffen om akkers te beschermen tegen bosbranden, waardoor de benodigde mineralen en voedingsstoffen worden behouden. POSITIE VAN VROUWEN Doel strategisch plan : vrouwen hebben meer controle over werk en productiemiddelen Door grootschalige dorpsvoorlichtingen en trainingen in groepsverband, zagen we in alle projecten verbetering van man-vrouwverhoudingen en versterking van de positie van vrouwen: In een aantal projecten werden vrouwen eigenaar van vee, waarmee zij een eigen inkomstenbron en hiermee ook aanzien en zelfvertrouwen kregen. In Ghana kregen 96 vrouwen elk 5 geiten en in Kameroen kregen 274 boerinnen varkens en 69 vrouwen geiten, schapen, ezels en gewaszaden. De ezels bieden de mogelijkheid tot het ploegen van akkers bij dorpsbewoners, wat aanzien oplevert in de gemeenschap. Ondanks dat dieren worden toegekend aan vrouwen, wordt er door partnerorganisaties benadrukt dat het gaat om gedeeld eigendom, zodat er geen fricties ontstaan in het gezin en ook de werklast verdeeld wordt onder alle gezinsleden. Steeds meer mannen helpen hun vrouwen bij huishoudelijke taken als waterhalen, koken en zorg voor de kinderen. Door de ervaring in de groep werden vrouwen ook in de gemeenschap mondiger en invloedrijker. Zo vervulden dit jaar 108 vrouwen een leiderschapsfunctie in de gemeenschap. GEMEENSCHAPPEN Doel strategisch plan : huishoudens hebben levensvaardigheden ontwikkeld om om te gaan met HIV/aids gerelateerde problemen boerengroepen hebben versterkte structuren In alle projecten streven we naar versterking en ontwikkeling van de hele gemeenschap, naar goede samenwerking en het bestrijden van discriminatie en uitsluiting van kwetsbare groepen, zoals bijvoorbeeld mensen met HIV/Aids. Ook onderwijs speelt hierin een belangrijke rol. Groepen die net een project zijn gestart krijgen trainingen om hun structuur te versterken. Een greep uit wat we het afgelopen jaar bereikten: In totaal zijn mensen voorgelicht, meestal in grootschalige bijeenkomsten, over hoe om te gaan met HIV/Aids. Het gaat hierbij om zowel het 14

15 Onze projecten voorkomen ervan als het accepteren van mensen die hieraan lijden. Daarnaast komen ook andere onderwerpen aan bod zoals seksuele voorlichting, veilige seks, toegang tot vrijwillige HIV/aidstests, en risico s omtrent vrouwenbesnijdenis. 122 nieuwe groepen hebben training gekregen in leiderschap en groepsdynamiek. Dankzij gestegen inkomens en een groeiend bewustzijn van het belang van onderwijs gingen veel kinderen (weer) naar school. In Kameroen stuurden huishoudens hun kinderen (terug) naar school. In Zimbabwe maakten meerdere groepen het mogelijk om niet alleen hun eigen kinderen maar ook de wezen in hun dorp naar school te sturen. In veel projecten dragen groepen bij aan de gemeenschap zoals het onderhouden van wegen, reparaties aan schoolgebouwen en kerken. De broertjes Justin en Fredrik en hun zusje Madalo helpen hun ouders na school graag met de verkoop van bonen. 1.5 WAT HEBBEN WE GELEERD? De projecten verliepen over het algemeen voorspoedig. De meeste projecten behaalden alle geplande resultaten. Vaak zijn de lokale partnerorganisaties zelf in staat om oplossingen te vinden voor kleine problemen die zich voor doen tijdens het project. Door rapportages, veldbezoeken en frequent contact via en Skype worden wij op de hoogte gehouden en denken, indien nodig, mee aan oplossingen. Een aantal voorbeelden: Door de stijging van prijzen voor vee konden meerdere partnerorganisaties, waaronder in Ghana en Ethiopië, minderen dieren aanschaffen dan gepland. Om toch hetzelfde aantal huishoudens te bereiken, krijgen sommige gezinnen nu een nakomeling van andere gezinnen in plaats van directe plaatsing door Heifer. Men moet nu wel langer wachten op het vee. In Ethiopië kiest men naast deze oplossing ook voor de aanschaf van schapen en pluimvee in plaats van de duurdere ezels. Zo kunnen toch alle projectdeelnemers worden gesteund. In projecten met veel nadruk op diversificatie bijvoorbeeld in de vorm van eieren, melk of moestuinen-, is ook een duidelijke kwalitatieve verbetering te zien in voedingspatronen. Men eet dus veel gevarieerder. In projecten zonder deze nadruk zien we dit effect veel minder, ook al wordt er wel voorlichting over gezonde voeding gegeven. In Burkina Faso zagen 50 boeren alleen een kleine verbetering in het voedingspatroon door de verbouw van okra en pepers en ook in Ghana lagen er nog maar weinig groenten en proteïnen op het bord. We gaan in de monitoring en evaluatie meer aandacht aan gebruik van voedsel besteden, en onderzoeken hoe we dit in alle projecten kunnen verbeteren. In Ghana bleek de bouw van yam hutten veel arbeidskracht te vereisen, wat de partner heeft opgevangen door te assisteren met transportmiddelen. In Burkina Faso blijkt ijzeren hekwerk niet effectief om boomplantages te beschermen tegen koeien. Daarom wordt nu gekozen voor doornachtige struiken, wat tegelijkertijd ten goede komt aan de bodemvruchtbaarheid en erosie tegengaat. De aanhoudende onveiligheid in Noord Kameroen, veroorzaakt door de Islamitische terreurbeweging Boko Haram, heeft gezorgd voor vertraging in het project. Voor zowel Heifer Kameroen staf als lokale veldwerkers is het moeilijk en soms onmogelijk om de boeren in de projectgebieden te bereiken. Een aantal activiteiten zijn voortgezet door voorbeeldboeren woonachtig in de dorpen. Bij het formuleren van succesindicatoren voor ons strategisch plan zijn we uitgegaan van een spoedige overstap op een nieuw elektronisch monitoringssysteem door alle lokale Heifer partners. De invoering van dit systeem blijkt echter langer te duren. In de tussentijd passen wij daarom ons eigen monitoringssysteem per project aan om toch de benodigde informatie te verzamelen. 15

16 James en Mia uit Malawi delen een beker water, afkomstig uit de nieuwe waterput. 16

17 Onze projecten 1.6 UITGELICHTE ERITREA PROJECTEN MELKVEEPROJECT MALAWI EPUBLIEK CONGO BOTSWANA AFRICA ZAMBIA SUDAN RWANDA BURUNDI ZIMBABWE UGANDA TANZANIA MALAWI KENIA ETHIOPIË SOMALIË PROJECTPERIODE AANTAL GEZINNEN MADAGASCAR MOZAMBIQUE FOCUSPUNTEN - Plaatsing van melkkoeien, kunstmatige inseminatie - Training in o.a. veeteelt en marketing LESOTHO - Waterputten en houtbesparende fornuizen - HIV/Aids en genderbewustzijn REALISATIE PLANNING 2014: Dieren en K.I. Trainingen Waterput HIV/aids en genderbewustzijn Melk als motor voor ontwikkeling Melk bevat eiwitten, vitamines en calcium en is dus een belangrijk onderdeel voor een gezonde voeding. In veel Afrikaanse gezinnen wordt eenzijdig gegeten en krijgt men onvoldoende voedingsstoffen binnen. Hierdoor blijven kinderen achter in groei, gewicht en ontwikkeling. Malawi is geen uitzondering voor dit probleem. Boeren hebben maar een klein stukje grond, wat door uitputting vaak steeds minder oplevert. Daar komt bij dat regenval schaars en onvoorspelbaar is. Gemiddeld vier maanden per jaar is er te weinig voedsel. Bovendien ontbreekt kennis over een voedzaam dieet. 57% van de kinderen heeft een groeiachterstand en 21% heeft ondergewicht (Mutiple Indicator Cluster Survey, 2006). Om toch het hoofd boven water te houden, zijn boeren gedwongen vee te verkopen. En dat terwijl dieren juist de oplossing kunnen bieden. De lokale Zebu-koe produceert maar 0,75 liter melk per dag en is dus niet erg geschikt voor de zuivelproductie. Door kruising met een sterk melkkoe-ras, en door beter voer, kan de melkproductie in korte tijd aanzienlijk verbeteren. Zo kan het gezin voldoende melk drinken en het overschot verkopen voor extra inkomen. Bovendien kan de koeienmest gebruikt worden op het land om de oogst te verbeteren en zo het voedseltekort van vier maanden te overbruggen. De zuivelsector in Malawi is nog onderontwikkeld, maar het politieke en economische klimaat is momenteel gunstig voor investeringen in deze sector. Steeds meer mensen drinken graag melk, maar de markt voldoet momenteel maar voor 50% aan de vraag. Een gat in de markt waar kleine boeren door samen te werken op in kunnen springen. Het project Twee bestaande boerengroepen, de Bua en Ludzi melkgroepen, worden uitgebreid tot dienstencentra waar melk wordt verzameld en gekoeld en waar dienstverleners en leveranciers (veeartsen, dierenapotheken, vervoerders, veevoerhandelaren, bank) zich zullen vestigen. De melkgroepen worden gelinkt aan een melkfabriek, zodat afname verzekerd is. Boeren volgen trainingen in het verbeteren van veevoer en er wordt een fokprogramma opgezet met toegang tot kunstmatige inseminatie (K.I.). Hiermee zal de productie per dier verhoogd worden. Ook krijgen families voorlichting over gezonde voeding, wordt de toegang tot schoon drinkwater verbeterd en wordt ontbossing bestreden door het gebruik van energiezuinige fornuizen. Heifer Malawi voert dit project uit samen met de lokale partner Small Scale Livestock and Livelihoods Program (SSLLP), die verantwoordelijk is voor de trainingen over veehouderij. Daarnaast zullen de boeren voorlichting krijgen van verschillende instanties: districtsoverheid (landbouw), universiteit (gezonde voeding), de regionale vakgroep van melkveehouders (melkveehouderij, toegang tot vloeibare stikstof voor K.I.). De melkfabriek Lilongwe Dairy Company traint de boeren in melkopslag en hygiëne. Voor 2016 verwachten we het volgende bereikt te hebben: 1. Duurzame verbetering van de melkproductie en efficiëntie met tenminste 75% 2. Versterking en uitbreiding van de toegang tot de zuivelmarkt voor kleinschalige boeren 3. Verbetering van de gezondheid en voedingssituatie van vrouwen en kinderen Dit project komt ten goede aan gezinnen. Hiervan ontvangen 50 boeren direct een koe en geven een kalfje door aan nog eens 50 gezinnen. 750 andere boeren hebben toegang tot K.I. en kunnen zo 17

18 Jaarverslag Heifer Nederland 2014 hun lokale koe kruisen met een verbeterde melkkoe. Zij betalen de kostprijs terug waardoor nog eens 500 gezinnen van dezelfde dienst gebruik kunnen maken. Gezinnen die in een voorgaand project (fase 1) samen 200 koeien hebben ontvangen zullen gedurende dit project profiteren van andere onderdelen zoals de groentezaden, energiebesparende ovens en drie waterpunten. Activiteiten Dit project loopt nu een jaar en inmiddels heeft de eerste groep van 50 boeren de voorbereidende landbouw en veehouderij trainingen gevolgd. Zij hebben bijna allemaal een koe ontvangen en geven op termijn een kalfje door. Alle geplaatste dieren en andere dieren in de dorpen zijn gevaccineerd in samenwerking met de diergezondheidswerkers van de overheid. Een vervallen dompelbad voor tekenpreventie is gerenoveerd. De groepsleden hebben een commissie opgericht die het gebruik en onderhoud waarborgt. Naast koeien zijn er (eiwit)gewaszaden uitgedeeld aan gezinnen in combinatie met training over bonenteelt. Hiermee kunnen gezinnen hun voedingspatroon verrijken. Het oogstafval kan worden gebruikt voor veevoer. De uitgedeelde mineralen en supplementen zorgen, naast trainingen over de aanleg van graasweides, voor beter veevoer. De Ludzi melkgroep is minder ontwikkeld dan de Bua melkgroep. Momenteel is de bouw van het Ludzi centrum in volle gang. Projectdeelnemers leveren stenen en zand en Heifer levert de overige materialen. De Amerikaanse ambassade maakt de aanschaf van een liter koeltank mogelijk. Naast dit melkcentrum is een waterput geslagen waar 500 huishoudens gebruik van kunnen maken. De watercommissie draagt zorg voor het gebruik en onderhoud van de waterpomp. Sofia uit Malawi drinkt dagelijks verse melk dankzij haar koe. 18 Het afgelopen jaar hebben veel trainingen plaatsgevonden. Naast de reguliere trainingen in leiderschap, landbouw een veeteelt zijn een aantal projectdeelnemers opgeleid als trainer in spaarsystemen.

19 Zij geven hun kennis door aan dorpsgenoten. De K.I. medewerkers hebben inmiddels hun trainingscertificaat ontvangen en kunnen van start na het ontvangen van hun startpakket. De 750 boeren die geselecteerd zijn voor het fokprogramma hebben de trainingen gevolgd en kunnen binnenkort de diensten inschakelen van de K.I. medewerkers. De diergezondheidswerkers hebben de kennis en startpakketten in huis en verlenen hun diensten aan de projectdeelnemers. Impact Een relatief simpele activiteit als het organiseren van een commissie voor het dompelbad heeft geresulteerd in een verbeterde samenwerking met andere dienstverleners. Via de commissie zijn boeren nu makkelijk toegankelijk voor andere leveranciers. Als gevolg zijn ze inmiddels opgenomen in het vaccinatieprogramma van de overheid en werken ze samen met private diergezondheidsdiensten. Dit laat zien dat een project als een opstapje kan fungeren om boeren beter in bestaande structuren te integreren. Tenminste 75 deelnemers zijn in staat constant minimaal 12 liter melk te leveren aan hun melkcentrum. Zij houden 2 à 3 liter voor eigen consumptie waarmee ook het voedingspatroon verbeterd is. De inkomsten van de melkverkoop worden besteed aan schoolgeld en schoolmaterialen. Deze eerste resultaten zorgen voor hoge verwachtingen om de uiteindelijke projectdoelstellingen te behalen: een hoger familie inkomen en verbeterde voeding- en voedselzekerheid. Uitdagingen en lessen Uit de evaluatie van de voorloper van dit project is gebleken dat boeren bezuinigen op gezond veevoer voor de koeien. Dit kwam niet ten goede aan de melkproductie. In deze tweede fase wordt hieraan veel aandacht besteed door middel van trainingen en materialen zodat de aanwezigheid van voldoende ruwvoer wordt gewaarborgd. Ondanks de al gegeven trainingen en voorlichtingen over HIV/Aids, heerst er nog altijd een stigma wat betreft dit onderwerp. Men vindt het moeilijk om openlijk over dit onderwerp te praten. Dit soort gedragsverandering vraagt een lange adem en voorzichtigheid is geboden voor de te verwachten resultaten. De 16-jarige Moffat helpt zijn ouders door na schooltijd melk naar het verzamelpunt te brengen. AnaJere is voorzitter van de watercommissie van de Ludzi melkgroep en neemt haar taak serieus. Ik moet zorgen dat mensen de pomp gebruiken zonder dat hij kapot gaat en ik maak het hier regelmatig schoon zodat er geen ziektes kunnen ontstaan. Ze vertelt wat een verschil de waterpomp maakt. Iedere vrouw stond om 3 uur in de nacht op om water te halen in de ondiepe waterbron, waar we met zijn allen streden om een klein beetje water. Als het water op was dan moest je nog verder lopen in de hoop dat de waterbron in het volgende dorp nog wel water over had. Met een grote glimlach zegt ze: Nu ziet de dag er totaal anders uit. Zelfs jongens en meisjes kunnen erop uitgestuurd worden om een klein beetje water te gaan halen, wat net genoeg is voor dat moment, want er is nu altijd toegang tot water. We zijn nu ook allemaal schoon want er is genoeg water voor iedereen om elke dag in bad te gaan. Melia, kleindochter van AnaJere, komt nu op tijd op school omdat ze niet meer in de rij hoeft te staan voor water. AnaJere, voorzitter Water User Community, Cheyadi village 19

20 1.6.2 VROUWENGROEPEN PROJECT ETHIOPIË In Ethiopië leren de boeren energiezuinige fornuizen te bouwen. 20

21 Onze projecten RICA REPUBLIEK CONGO BOTSWANA SOUTH AFRICA ZAMBIA EGYPTE SUDAN RWANDA ZIMBABWE LESOTHO BURUNDI UGANDA TANZANIA ERITREA KENIA kippen MALAWI ETHIOPIË SOMALIË PROJECTPERIODE AANTAL GEZINNEN FOCUSPUNTEN - Plaatsing van fokstieren, ezels, schapen en - Uitdelen zaden, pootaardappelen en MADAGASCAR appelbomen - Training in o.a. veeteelt, landbouw, MOZAMBIQUE bedrijfs voering, milieubehoud - Waterputten en houtbesparende fornuizen - HIV/Aids en genderbewustzijn REALISATIE PLANNING 2014: Dieren, zaaigoed en bomen Trainingen Waterput HIV/aids en genderbewustzijn Ethiopië is een typisch voorbeeld van een land met een groot verschil tussen stad en platteland. In Addis Abeba schieten nieuwe gebouwen als paddenstoelen uit de grond, maar bij het verlaten van de hoofdstad kom je al snel via slechte wegen in gebieden zonder elektriciteit en schoon drinkwater. De overheid heeft nauwelijks interesse in deze gebieden, waar arme boeren met weinig grond en veel vee in hun onderhoud proberen te voorzien. De hoge bevolkingsdichtheid, gecombineerd met een gebrek aan landbouw- en weidegrond, zorgt voor uitputting van de bodem. Boeren gebruiken methodes die teveel afhankelijk zijn van onbetrouwbare regenval, verbouwen veelal hetzelfde product en gebruiken dure en vaak verkeerde kunstmest en chemicaliën. Allemaal zaken die de lage bodemkwaliteit verergeren. Bovendien is men in Ethiopië gericht op veeteelt: hoe groter de kudde, hoe beter. Dieren zorgen immers voor een buffer in moeilijke tijden en dit geeft aanzien in de gemeenschap. De kwaliteit van de dieren is zorgelijk: de opbrengst per dier is zeer laag en de veesterfte is hoog door gebrek aan diergezondheidszorg. Waar te beginnen? Alleen een geïntegreerde aanpak kan de oplossing bieden om een einde te maken aan de neerwaartse spiraal van bodemdegradatie. Om de voedselzekerheid en het inkomen van de boeren te verbeteren is het noodzakelijk zowel de productiviteit als de duurzaamheid van landbouw en veeteelt te verbeteren. Het project Samen met Send a Cow Ethiopië en de lokale partner Akam ondersteunen we 65 boerengroepen in zes afgelegen dorpen in het Dendi District. Deze groepen bestaan voor minstens 75% uit vrouwen. Door sterke groepen op te leiden en daarnaast de positie van de vrouw bespreekbaar te maken, zullen zij meer in staat zijn het heft in eigen hand te nemen. Ook worden ze getraind in bedrijfsvoering en spaar- en kredietsystemen en zal er gewerkt worden aan verbeterde toegang tot afzetmarkten en microkredieten. 20 democratisch gekozen families met voldoende grasland ontvangen, na trainingen over duurzame landbouw en veehouderij, een Fogera stier. Door de lokale koeien te kruisen met dit ras zal hun productie gaan stijgen. 80 families krijgen ezels, 70 gezinnen ontvangen schapen en 200 gezinnen krijgen kippen als levende lening. Deze 350 gezinnen zullen hun lening binnen de projectperiode aflossen door nakomelingen van hun dieren aan 350 nieuwe gezinnen te schenken. Toegang tot verbeterde diergezondheidszorg zal de veesterfte terugdringen. Naast dieren ontvangen 700 families groentezaden die zij doorgeven aan andere gezinnen. 350 gezinnen krijgen zaaigoed voor pootaardappelen en geven dit aan hetzelfde aantal families door. Tot slot ontvangen 525 gezinnen appelboompjes; deze worden niet doorgegeven. Om de bodemdegradatie te stoppen wordt veel aandacht besteed aan milieuvriendelijke productiewijzen en het terugdringen van overbegrazing en erosie. De bouw en het gebruik van energiebesparende kookstoven zal de houtkap tegen gaan. De nieuwe drinkwatervoorzieningen zullen dienst doen aan gezinnen, wat zowel de landbouw, de gezondheid van het gezin als de beschikbare tijd voor vrouwen ten goede komt. In 2017 verwachten we de volgende doelen behaald te hebben: boeren spelen een leidende rol in de ontwikkeling van gemeenschappen en gezinnen en bevorderen gelijkwaardige man-vrouwverhoudingen gezinnen hebben gedurende het hele jaar voldoende voedsel van goede kwaliteit gezinnen hebben toegang tot drinkwater en passen geschikte sanitatie- en hygiënetechnieken toe gezinnen hebben hun inkomen met tenminste 75% verbeterd door productie, marketing en arbeid gezinnen beheren hun natuurlijke hulpbronnen op productieve en duurzame wijze 21

22 Betere hygiëne dankzij tip-tap. Activiteiten Dit vierjarig project is inmiddels één jaar onderweg. In totaal zijn 53 groepen getraind in groepsmanagement en hebben 200 boeren deelgenomen aan bijeenkomsten over man-vrouwverhoudingen. Een aantal groepen heeft een gift ontvangen die is besteed aan gemeenschapswerk, zoals het verbeteren van wegen of het planten van bomen. Daarnaast hebben 2 groepen een lening gekregen voor het opzetten van inkomensgenererende activiteiten. 460 boeren hebben trainingen gevolgd over duurzame landbouw, veehouderij en milieubehoud. Zij hebben 8 fokstieren ontvangen om te kruisen met lokale koeien. 18 gezinnen hebben ezels ontvangen, 30 families schapen en 72 gezinnen kippen. 460 huishoudens hebben groentezaden ontvangen en 320 families zaaigoed voor pootaardappelen. Het uitdelen van appelboompjes is een jaar uitgesteld tot Door prijsstijgingen van vee en pootaardappelen hebben minder gezinnen deze items kunnen ontvangen dan gepland. Het uitdelen van zaden ligt voor op schema. De haalbaarheidsstudie voor het drinkwatersysteem is afgerond, de aanleg hiervan kan in 2015 van start gaan. Er zijn inmiddels 36 leden van de watercommissie getraind over het beheer hiervan. Na het volgen van de water-, sanitatie- en hygiënetrainingen hebben 840 gezinnen een tip-tap (zie foto) op hun erf. 100 boeren hebben training en bouwmaterialen ontvangen voor energiebesparende ovens. Daarnaast zijn 150 gezinnen getraind in bodem- en water conserverende werkwijzen. Sinds de start van het project hebben meer dan 600 boeren een moestuin aangelegd. Impact Het project loopt goed op schema. Het is vroeg om te spreken van blijvende impact. Wel valt op dat projectdeelnemers erg enthousiast zijn en in grote aantallen de trainingslessen in de praktijk brengen: 600 boeren hebben een moestuin, 840 een tip-tap, 23 groepen zijn begonnen met sparen en 250 boeren hebben tezamen kg organische compost gemaakt om hun oogstproductie te verhogen. Dit zorgt voor hoge verwachtingen in de toekomst. Uitdagingen en lessen Door stijgende vee-prijzen hebben minder gezinnen dieren gekregen. Om toch het geplande aantal gezinnen te steunen zal een aantal families schapen of pluimvee ontvangen in plaats van de duurdere ezels. Daarnaast zullen gezinnen nakomelingen van dieren ontvangen via een ander huishouden in plaats van via directe plaatsing. Omdat de leverancier geen stekjes van een zekere kwaliteit kon leveren, is het uitdelen van appelboompjes uitgesteld tot volgend jaar. De groep heeft al wel groentezaden, aardappels, gerst en maiszaden ontvangen die op korte termijn resultaat geven. De impact van de vertraagde appelbomen is niet groot. Deze bomen geven pas na vier tot vijf jaar vruchten en zullen ook niet worden doorgegeven aan andere projectdeelnemers. SAMEN STA JE STERKER Het voordeel van samenwerken in een groep is dat je er nooit alleen voor staat. We helpen een groepslid in nood en lossen problemen in de gemeenschap samen op. We moeten samenwerken om armoede te bestrijden. Om als groep sterker te staan zijn we een bedrijfje gestart waarmee we vijf schapen hebben gekocht die we uiteindelijk op de markt weer verkopen. Daarnaast zijn aardappelen geplant voor de verkoop. Mevrouw Abebu Kuma, lid van Gudetu Kelina groep in Dendi Mumicha 22