Coherentierelaties. Rick Nouwen. 26 November 2009

Transcriptie

1 1 Coherentierelaties Rick Nouwen 26 November 2009

2 2 Samenhang Referentiële samenhang (H3) Coherentierelaties (vanaf H4) (1) Piet is er niet. (2) Hij is ziek. Referentiële samenhang: (1) Piet[a] is er niet. (2) Hij[a1] is ziek. Coherentierelaties: gevolg (1) oorzaak (2)

3 3 Drie Analysevormen 1. De soort van coherentierelatie ˆ descriptief ˆ redeneer ˆ toevoeging ˆ Een karakterisering van de precieze relatie ˆ oorzaak gevolg ˆ standpunt argument ˆ situatie tijd ˆ Een vraag/antwoord-analyse

4 4 Drie Analysevormen Piet is er niet. Hij is ziek. descriptieve relatie (causale relatie) gevolg oorzaak Piet is er niet. Waar is daarvan de oorzaak? Hij is ziek. Piet is dom. Hij weet niet eens wat polysemie is. redeneer-relatie (argumentatie-relatie) standpunt argument Piet is dom. Waarom denk je dat? Hij weet niet eens wat polysemie is.

5 5 Soorten coherentierelaties U1. U2. Descriptief: U2 geeft meer informatie over (iets in) U1 Toelichting: U2 lost een begripsprobleem op met U1 Redeneer: U2 geeft argument voor U1 Adversatief: U2 spreekt verwachting op grond van U1 tegen Toevoegingen/Samenvoegingen: U1 en U2 beantwoorden samen of beiden dezelfde vraag

6 6 Descriptieve relaties Relaties die samen lijken te vallen met relaties tussen elementen in de werkelijkheid Bijvoorbeeld: causale relaties Causaliteit in de werkelijkheid: als knop A ingedrukt wordt dan gaat lamp B branden Causaliteit in teksten: Jan drukte knop A in. Lamp B ging branden. Bijvoorbeeld: kenmerken Kenmerken in de werkelijkheid: er is een situatie waarin Jan de straat op loopt, waarin het koud is, etc. Kenmerken in teksten: Jan ging naar buiten. Het was koud.

7 7 Descriptieve relaties Causale relaties ˆ Er bestaat een vorm van causaliteit tussen de twee uitingen ˆ oorzaak gevolg ˆ middel doel ˆ reden handelingskeuze ˆ blz. 79 en verder Kenmerk relaties ˆ Een van de uitingen gaat in op kenmerken van een element uit de andere uiting ˆ object omvang ˆ object werking ˆ activiteit werkwijze ˆ object eigenschappen ˆ blz. 82 en verder

8 8 Specifieke Descriptieve relaties Oorzaak Gevolg: In Gent is vannacht rond vijf uur een eetkraam ontploft in de feestzone van de Gentse Feesten. Zeven mensen raakten ernstig gewond. Middel Doel: Premier Abe wil een nieuwe grondwet ter vervanging van de pacifistische constitutie die na de Tweede Wereldoorlog van kracht werd. Daarmee wil hij de weg vrijmaken om de strijdkrachten flexibeler en slagvaardiger te maken.

9 9 Vraag/antwoord-analyse bij descriptieve relaties De vraag verwijst naar (een onderdeel van) de eerste uiting De vraag is een vraagwoord-vraag (geen ja/nee-vraag) De tweede uiting geeft een antwoord op de vraag In Gent is vannacht rond vijf uur een eetkraam ontploft in de feestzone van de Gentse Feesten. Wat was het gevolg hiervan? Zeven mensen raakten ernstig gewond. Premier Abe wil een nieuwe grondwet ter vervanging van de pacifistische constitutie die na de Tweede Wereldoorlog van kracht werd. Welke doel wil hij daarmee bereiken? Daarmee wil hij de weg vrijmaken om de strijdkrachten flexibeler en slagvaardiger te maken.

10 10 Vraag/antwoord-analyse bij descriptieve relaties VA-analyses bij descriptieve relaties resulteren in een informatie-dialoog Descriptieve relaties horen bij een specifiek communicatief probleem namelijk de vraag naar meer informatie over het voorgaande Manieren om descriptieve relaties te herkennen 1. intuitief: de coherentierelatie correspondeert met een relatie in de werkelijkheid 2. één van de relaties op blz.79 blz.87 is toepasbaar 3. de VA-analyse is een informatie-dialoog

11 11 Toelichtingsrelaties Descriptieve relatie: vraag naar meer informatie Toelichtingsrelatie: de (denkbeeldige) lezer heeft een begripsprobleem dat opgelost dient te worden informatiedialoog Piet heeft een Wii gekocht. Daar wil ik meer over horen. Hoeveel heeft dat gekost? Hij moest er 200 euro voor betalen. toelichtingsdialoog Piet heeft een Wii gekocht. Ik begrijp je niet helemaal. Wat bedoel je met Wii? Voor de volledigheid, een Wii is een spelcomputer.

12 12 Voorbeelden van toelichtingsrelaties Blz.94 blz.98 Zie ook de bijbehorende vragen

13 Redeneerrelaties Informatie-dialoog: descriptieve relatie Toelichtings-dialoog: toelichtingsrelatie De aanvaardbaarheid van de uiting is in het geding ˆ Heeft de schrijver gelijk? ˆ Waarom vindt de schrijver dit? ˆ Wat zijn de argumenten? Typisch: de schrijver wil een standpunt overbrengen Argumentatierelatie De begrijpelijkheid van de uiting is in het geding ˆ De lezer accepteert wat de schrijver zegt, maar... ˆ de lezer mist de informatie om te begrijpen waarom wat de schrijver zegt klopt Typische: de schrijver wil kennis overbrengen Uitlegrelatie 13

14 14 Argumentatierelatie versus Descriptieve relatie (1) Het is gewenst dat de overheid het gebruik van loodvrije benzine krachtig bevordert. (2) Immers, daardoor kan de luchtvervuiling door autoverkeer aanzienlijk gereduceerd worden. Let op, hier is sprake van een feitelijke relatie namelijk een causaal verband Waar het hier echt om gaat is echt een ondersteuning te leveren van waarom bevordering van loodvrije benzine-gebruik gewenst is. (1) is hier dus een standpunt en (2) een argument Zie sectie over herkennen van standpunten

15 15 Uitlegrelaties (stuk dat adviseert over taalgebruik; ihb over dialecten:) Het spreken van een dialect naast het Nederlands is niet schadelijk voor het spreken van Standaard Nederlands. Kinderen die naast het Nederlands nog een dialect spreken beschikken gemiddeld over de beste taalvaardigheid. Het spreken van een dialect naast het Nederlands is niet schadelijk voor het spreken van Standaard Nederlands. Ik begrijp niet hoe je tot die uitspraak komt. Waaruit kan dat worden afgeleid? Kinderen die naast het Nederlands nog een dialect spreken beschikken gemiddeld over de beste taalvaardigheid.

16 16 Uitlegrelaties versus Descriptieve relaties Piet is er vandaag niet. #Waaruit kan dat worden afgeleid? Waar is dit het gevolg van? Hij is ziek Piet is er vandaag niet. Waaruit kan dat worden afgeleid? #Waar is dit het gevolg van? Zijn naambordje staat op UIT

17 17 Aannames bij redeneerrelaties (1) Het is gewenst dat de overheid het gebruik van loodvrije benzine krachtig bevordert. (2) Immers, daardoor kan de luchtvervuiling door autoverkeer aanzienlijk gereduceerd worden. Aanname: de luchtvervuiling moet gereduceerd worden (1) Piet is er vandaag niet. (2) Zijn naambordje staat op UIT. Aanname: Piet s naambordje staat alleen op UIT als hij er niet is

18 18 Argumenteren versus Uitleggen Typisch: ˆ Ingezonden brief, polemiek: argumenteren ˆ Populair-wetenschapplijke stukken: uitleggen > Soms is de precieze indeling echter niet te achterhalen (relationele ambiguïteit) Zie verder discussie in sectie over redeneren versus toelichten

19 19 Adversatieve en daaraan gerelateerde relaties Tot dusver: Descriptieve relatie: vraag naar meer informatie Toelichtingsrelatie: vraag naar aanleiding van begripsprobleem Redeneerrelatie: vraag aan de schrijver om steun voor zijn uitspraak Nu relaties die ontstaan doordat de schrijver wil reageren op verwachtingen/conclusies van de (denkbeeldige) lezer Adversatieve relaties: verwachting tegenspreken Bevestigende relaties: verwachting bevestigen Adversatief-concessieve relaties: een deel tegenspreken, een ander deel bevestigen

20 20 Adversatieve relaties Een platformmedewerker van de Amerikaanse luchtvaartmaatschappij United Airlines is besmet met de Mexicaanse griep. De man is echter niet in aanraking geweest met passagiers op het vliegveld. (mei 2009) Typisch voor adversatieve relaties: ja/nee-vragen in vragen analyse Een platformmedewerker van de Amerikaanse luchtvaartmaatschappij United Airlines is besmet met de Mexicaanse griep. # Met wie is de man in aanraking gekomen? Heeft de man mogelijk mensen op het vliegveld kunnen besmetten? <NEE> De man is echter niet in aanraking geweest met passagiers op het vliegveld.

21 Bevestigingsrelaties... (4a) Het is dan ook om die reden dat wij erop willen wijzen dat ons gebouw over een fietsenstalling beschikt en (4b) dat wij in het bijzonder de medewerkers willen vragen hun fiets in deze stalling te parkeren. (5) Studenten kunnen hun fiets daar ook stallen. dat wij in het bijzonder de medewerkers willen vragen hun fiets in deze stalling te parkeren Kunnen studenten hun fiets daar ook kwijt? <JA> Studenten kunnen hun fiets daar ook stallen. Bevestigingsrelaties: ja/nee-vraag met een postief antwoord Adversatieve relaties: ja/nee-vraag met een negatief antwoord 21

22 22 Concessief-adversatieve relatie Brown presenteert zich als een succesvolle prime minister. Zijn maatregelingen tegen de recessie lijken te werken. Maar op veel andere punten is zijn beleid problematisch. Brown presenteert zich als een succesvolle prime minister. Is hij dat ook? <JA> Zijn maatregelingen tegen de recessie lijken te werken. <NEE> Maar op veel andere punten is zijn beleid problematisch.

23 23 Ondersteuningen in descriptieve relaties, toelichtingsrelaties, redeneerrelaties, bevestigingsrelaties en adversatieve relaties ondersteunt de ene uiting de andere (Hoofdstuk 6) (1) Piet is er niet. (2) Hij is ziek. (1) Piet is dom. (2) Hij weet niet eens wat polysemie is. (1) Piet heeft een Wii gekocht. (2) Da s een spelcomputer. Uiting (2) ondersteunt uiting (1). (uitzondering: invulrelaties blz.97/8) Let op: je tekst heeft niet noodzakelijk een lineaire struktuur Soms zijn er relaties tussen uitingen die niet opeenvolgen (die hoef je nu nog niet aan te geven)

24 24 Voorbeeld van ongelijksoortigheid (3) Een meisje van zes jaar is gisteren op een basisschool in de VS gedood door een kogel die kennelijk uit een vuurwapen van een klasgenootje kwam. (4) Dat meldde een woordvoerder van het ziekenhuis waar het meisje was opgenomen. (5) Het ongeval gebeurde in Buell bij Flint in de staat Michigan. (6) Volgens de Amerikaanse televisiezender Fox ging het wapen per ongeluk af. (3) - (4) gegeven bron (3) - (5) gebeurtenis plaats (3) - (6) gevolg oorzaak

25 25 Toevoegingsrelatie en samenvoegende relaties Toevoegend: de uitingen beantwoorden ieder dezelfde vraag Samenvoegend: de uitingen beantwoorden samen dezelfde vraag (1) In dit boekje lees je hoe je gezond kunt leven met suiker. (2) Verder kun je zélf dingen doen met dit boekje. (3) Iets lekkers maken bijvoorbeeld. (4) Of proefjes doen. (2) Verder kun je zélf dingen doen met dit boekje. Wat zijn daar voorbeelden van? (3) Iets lekkers maken bijvoorbeeld. (4) Of proefjes doen.

26 26 Toevoegingsrelatie en samenvoegende relaties Toevoegend: de uitingen beantwoorden ieder dezelfde vraag Samenvoegend: de uitingen beantwoorden samen dezelfde vraag (1) We moesten wel uit eten gaan toen we terugkwamen van vakantie. (2a) Er was geen eten in huis (2b) en alle winkels waren dicht. (1) We moesten wel uit eten gaan toen we terugkwamen van vakantie. Waarom denk je dat? (2a) Er was geen eten in huis. (2b) en alle winkels waren dicht

27 (1)Soldaat trouwde tijdens patrouille (2a) Een in Irak gestationeerde Amerikaanse soldaat is met een berisping uit het leger ontslagen (2b) omdat hij een korte pauze in zijn patrouille had ingelast om te kunnen trouwen met een Iraakse vrouw. (3a) De 27-jarige sergeant Sean Blackwell, (3b) die deel uitmaakte van de 1ste pantserdivisie van het Amerikaanse leger, (3a) werd in het bijzonder gestraft omdat hij de tijd en de locatie van de patrouille had onthuld aan zijn aanstaande en de rechter die hen in echt verbond. (4) Blackwell heeft geluk dat hij slechts is ontslagen.

28 (5) Volgens zijn advocaat had hij ook voor de krijgsraad kunnen worden gesleept voor plichtsverzuim en het negeren van bevelen. (6) Blackwell trouwde tijdens een patrouille met de Iraakse arts Ehdaa. (7) Om te kunnen trouwen liet hij zich eerst tot moslim bekeren. (8) Nadat het huwelijk bekend was geworden bij Blackwells commandanten, verbood het Amerikaanse leger elk contact tussen Blackwell en Ehdaa. (9) Pas de laatste weken mogen zij weer bellen. (10a) Ehdaa is na de trouwerij meermalen bedreigd door anti-amerikaanse Irakezen (10b) en zal binnenkort naar Europa vertrekken om zich daar te herenigen met haar man. (11) De advocaat van Blackwell verwacht binnenkort het verhaal van het paar te kunnen verkopen aan een uitgeverij. (12) Mogelijk komt er ook een film van.

29 Ht gaat niet goed met de kleine letteren : de opleidingen in talen en culturen met weinig studenten. Trok de opleiding Talen en Culturen van Zuidoost-Azië en Oceanië (waaronder Indonesisch) in 1995 nog 25 eerstejaars, dit studiejaar is dat aantal teruggelopen tot 10. Dezelfde periode daalde het aantal eerstejaars Slavische talen landelijk van 81 naar 36, en dat van Scandinavische talen van 48 naar 27. Dat niet alleen exotische talen te lijden hebben bewijst de teloorgang van Duits: in 1995 meldden zich bij de zes klassieke universiteiten 142 eerstejaars, dit jaar waren dat er nog maar 57. Alleen Egyptologie zit in de lift: 2 eerstejaars in 1995, dit jaar (en vorig jaar) 12.

30 30 Presentatie-opdracht Dinsdag 1 december Groep 2: Carien, Jennifer, Klaas, Mara, Suzanne (Kemps), Wendy Groep 1: Josje, Kim, Leonie, Marie-Louise, Marion, Marjolein (de J) Donderdag 10 december Deeltijd: Jojanneke, Romke

31 31 Presentatie-opdracht Slide 1: je tekst (lees m voor) Slide 2 en verder ˆ descriptieve relaties tussen opeenvolgende uitingen ˆ toelichtingsrelaties tussen opeenvolgende uitingen ˆ redeneerrelaties tussen opeenvolgende uitingen (argumentatie of uitleg?) ˆ (concessief-)adversatieve relaties of bevestigingsrelaties tussen opeenvolgende uitingen Leg steeds uit hoe je tot de conclusie bent gekomen, geef bij twijfelgevallen een vraag/antwoord-analyse