De Cirkel van Academisch Succes

Transcriptie

1 Analyse van tegenvallende resultaten: belang daarvan en aanpak Studieadviseurs geneeskunde VUmc Ik haal de toetsen niet, maar waar ligt dat nu aan? Als de prestaties tegenvallen, in het eerste jaar maar ook daarna, blijkt het een vak apart te zijn om er achter te komen waar dat nu precies aan ligt. Dit artikel wil je hier in ondersteunen. Als je zo n analyse gaat maken, is het belangrijk je te realiseren dat de verklarende factoren op vele verschillende fronten gevonden kunnen worden. Als het privé niet lekker loopt, kan dit als verklarende factor net zo belangrijk zijn als een beroerde planning. Als de privé omstandigheden oké zijn, maar resultaten blijven alsnog achter, kan het aan de studiemethode liggen: te hard studeren, niet hard genoeg studeren, verkeerd studeren, gebrekkige planning, uitstelgedrag, etc.. Om te helpen bij het maken van een individuele analyse is De Cirkel van Academisch Succes 1 opgesteld. Deze Cirkel biedt een methodische, procesmatige ondersteuning bij de zoektocht. Als bekend wordt in welk deel van de cirkel het probleem ligt, kan een oplossing op maat gevonden worden. De uitnodiging is om voor jezelf na te gaan in welke fase van de cirkel voor jou de meeste winst te behalen is en daarmee aan de slag te gaan. Alle onderwerpen die in de bespreking van de verschillende stadia aan de orde komen, worden trouwens in uitgebreidere aparte hoofdstukken behandeld van het boekje Nog Slimmer!. Daarin lees je meer uitgebreide informatie en tref je ook specifieke tips. De Cirkel van Academisch Succes Met aandacht studeren Aanleggen breincircuits Bijstellen studiemethode? Beklijven, ingroeven breincircuits Evalueren tentamen Afleggen tentamen 1 Eerder gepresenteerd in Nog Slimmer Wegwijzer voor efficiënt en effectief Studeren, Mirjam Pol, 2008, VU University Press. 1

2 I. Aandacht: de poort openen Aandacht kent een kwalitatief en een kwantitatief aspect. Het kwalitatieve aspect is dat je er met je gedachten bij bent. Het kwantitatieve aspect is dat je niet te kort en niet te lang achter elkaar blijft zitten. Voor beide vormen van aandacht geldt: als het er niet is, houdt het academisch leerproces hier al op. Boven de boeken blijven hangen heeft geen enkele zin. Het kwalitatieve aspect van aandacht Sommige studenten blijven uren zitten, terwijl hun gedachten eigenlijk elders zijn. Als je hun voorhoofd zou kunnen aflezen, tref je teksten aan als Als ik maar lang genoeg blijf zitten, dan Maar ik doe toch zo m n best?!, Ik moet het halen, ik moet het halen!, etc. Echter, dat je veel gedachten in je hoofd hebt, betekent niet dat je dan ook efficiënt of effectief studeert, in de zin van waarnemen, interpreteren, verwerken, opslaan en beklijven van informatie. Als je een scan zou maken, zie je een hoop activiteit, maar niet in de gebieden dus die nodig zijn voor het halen van een toets. Het loont ook om, in geval van gebrekkige aandacht, onderscheid te maken tussen afdwalen (weggaan van de studiestof), of ergens anders naartoe gaan. Afdwalen heeft vaak te maken met weerstand, gebrek aan plezier of onvermogen. Het komt vaak voort uit een negatief gevoel. Het naar iets anders toe bewegen, komt veelal juist voort uit een positief verlangen (ontspanning, vrijheid etc.). Het kan voor de oplossing nogal uitmaken welke van de twee aan de hand is. Onderzoek ze! Het kwantitatieve aspect van aandacht Uit onderzoek blijkt dat de hersenen niet veel langer dan minuten achter elkaar effectief hun werk kunnen doen. Daarna zijn ze vol. Ze hebben dan tijd nodig om de binnen gekomen informatie te verbinden. De signalen die daarbij worden afgegeven zijn helaas niet altijd even duidelijk. Als de maag te vol is, kun je daar niet omheen, dat voel je goed. Maar een te vol brein resulteert vaak in minder duidelijke signalen als lamlendigheid of een flauwe vermoeidheid. Niet echt signalen om je zorgen over te maken of je gedrag voor te veranderen. Het brein moet echter wel degelijk eerst een pauze krijgen om de aangeboden informatie te verwerken. Daarna ontstaat pas weer nieuwe ruimte. Of de spanne nu twintig minuten dient te zijn of meer vijfenveertig (of soms echt niet langer dan tien minuten!), is slechts op gevoel te duiden. Het hangt af van je conditie of bui, van hoe zwaar de stof is, of hoe leuk (of niet), etc. Gaandeweg kun je hier feeling voor ontwikkelen. Tip: Geef je onderbewuste eenmalig de opdracht dat als je brein vol zit, er een rood lampje gaat branden. Of stel je voor dat je naar je brein kunt ervaren als een leeg vat en dat je tevens kunt voelen als hij volgelopen is. Uitstelgedrag is trouwens een bijzondere versie van verminderde aandacht: er is alleen aandacht voor de intentie om te gaan studeren. Verder dan de intentie kom je niet. Lees over dit onderwerp hoofdstuk 6 van het boekje Nog Slimmer! : Uitstelgedrag, concentratieverlies en disciplineproblemen. Check: Ik heb wel / geen last van concentratieproblemen disciplineproblemen faalangst uitstelgedrag te lang achter elkaar blijven zitten 2

3 II. Het aanleggen van breincircuits: context en begrip Als er voldoende aandacht is, kan de poort open naar de rest van het brein om breincircuits aan te leggen. De studiestof wordt dan via verschillende gebieden in de buitenste schors naar het binnenste van de hersenen gevoerd, naar de hippocampus. De hippocampus bepaalt of de aangeleverde informatie verder wordt verwerkt. Hij doet dit op basis van eerdere informatie en ervaringen. Deze selectieopdracht voert hij samen uit met de ernaast gelegen amandelkernen. De amandelkernen wegen de binnenkomende informatie op mogelijke emotionele ballast. Als de informatie als te onprettig wordt ervaren, er ligt lading op, of de amandelkernen staan al op rood alarm vanwege andere emotionele aspecten in je leven, geeft zij een negatief advies aan de hippocampus. Verdere verwerking wordt dan gehinderd. Er wordt geen breincircuit aangelegd. Als de informatie de toets van de hippocampus en amandelkernen wel goed doorstaat, wordt deze weer terug naar boven gegeven en krijgt de vorm van een breincircuit, oftewel een samenhangend netwerk van netwerken. Om er voor te zorgen dat zo n breincircuit een beetje gestructureerd en uitgebreid genoeg wordt aangelegd, zijn er twee belangrijke aspecten die aandacht verdienen: context en begrip. Om met dat laatste te beginnen: als de hersenen de stof niet 100% snappen, wordt zo n breincircuit ook niet sluitend of helder. Het is in dat geval zaak om niet door te gaan met studeren, maar eerst te zorgen dat je het snapt, hoe dan ook. Over context het volgende: als je losse stukken informatie het brein in gooit, gaat deze in het brein alle kanten op, naarstig op zoek naar verbinding, associatie, een kapstok. Als het brein dat doet, is het eigenlijk met twee taken tegelijkertijd bezig: het bepalen van de context en het lezen of verwerken van de informatie zelf. Dat uitvoeren van twee taken tegelijkertijd kan het brein niet goed aan. Met als resultaat: verlies van efficiëntie en effectiviteit. Positief geformuleerd: er valt veel winst te behalen als je zelf meer context aanbiedt. Studievaardigheden helpen de studiestof te structureren, te snappen en de context er van te duiden. Ze helpen om de stof goed te lezen en te verwerken. Check: Ik ben goed / minder goed in context bepalen snappen variëren in methode bepaalde studiemethoden (mindmappen, snellezen, geheugensteuntjes etc.) plannen optimaal benutten van je eigen intelligentie 3

4 III. Het ingroeven van breincircuits: herhalen Als een breincircuit eenmaal is aangelegd, moet deze ook sterk worden. Het sterker maken van een breincircuit gebeurt door herhaling. Als de stof niet vaak genoeg herhaald wordt, kan deze niet ingegraveerd raken. Maar ik heb helemaal geen tijd om te herhalen!, roepen studenten soms. Als je dit herkent, is het zaak om zowel je studie aanpak als je studie-uren te analyseren: waar valt nog winst te behalen? Besteed je 30 uur per week aan de studie en vind je dat zelf al Best toch al heel veel..? Of gaat het meer om de manier van studeren, bijvoorbeeld door uren achter elkaar te blijven zitten zonder regelmatig pauze te nemen? Ben je er wel met je aandacht bij? Of ligt het meer op het vlak van de wil of motivatie om iets te herhalen? Om het betwijfelen überhaupt van het nut ervan? Het herhalen van stof kan plaatsvinden op drie verschillende niveaus (liefst op alle drie tegelijk): meerdere keren per dag, een paar minuten per studieblokje 1x per week een blok van anderhalf uur halverwege de cursus, aan de hand van oefentoetsen, om te bepalen of je op de rit zit. Als op dit moment blijkt dat de stof die je op dat moment had moeten beheersen er nog niet goed in zit, creëer je gelegenheid op datzelfde moment om deze stof te herhalen Belangrijke tips: a. Bij ieder studeerblok standaard eerst 2-3 minuten het breincircuit wakker maken door in herinnering te brengen wat je nog weet. Hierdoor gaan de betreffende gebieden open om nieuwe informatie te verwerken. Als je dit niet doet, gaan die gebieden natuurlijk ook wel open, maar dat duurt dan langer, de hersenen moeten dan namelijk twee dingen tegelijk doen: nieuwe stof opnemen en de context daarvan duiden. Dit kost onnodig veel tijd b. Na afloop van ieder studeerblok standaard 2-3 minuten de informatie verzegelen: sluit de boeken, leun achterover en geef hardop een samenvatting. Als je hapert, zoek je het meteen op. Het is een simpele en tegelijkertijd snoeiharde Check & Double Check: als je de stof in deze minuten kunt samenvatten, heb je effectief gestudeerd c. Standaard iedere week anderhalf uur herhalingstijd inplannen. Deze tijd gebruik je om alle stof van die week samen te vatten en aan elkaar te praten. Als je de stof (hardop!) herhaalt, zul je merken dat niet alles er even makkelijk uit komt. De hiaten vul je acuut aan door actief antwoord op je vraag te zoeken. En als je een rijtje uit je hoofd moest kennen maar reproduceren lukt nog niet, dan neem je in dit blok ook twintig minuten de tijd om een ezelsbrug te verzinnen. De week daarop praat je de twee weken aan elkaar, de week daarop de drie weken en ga zo door. Tot slot: het ingroeven van breincircuits gebeurt voor een deel ook s nachts. Dan moeten ze overdag wel stevig genoeg zijn aangelegd. Goede nachtrust is dus een belangrijke positieve factor. Check: Ik neem wel / geen tijd voor herhalen oefenen hardop uitleggen goede nachtrust nemen 4

5 IV. Het afleggen van een tentamen: conditie Stel dat je met aandacht hebt gestudeerd, niet te lang achter elkaar per keer, en je hebt het ook gesnapt en genoegzaam herhaald. Dan zou je het tentamen moeten kunnen halen. Haal je het tentamen echter toch niet, ondanks een effectieve voorbereiding, dan zou een gebrekkige tentamenconditie een mogelijk verklarende factor zijn. Dit is een conditie op mentaal, emotioneel en fysiek vlak: is het hoofd vrij van zorgen, malen, piekeren? is het hart vrij van zorgen, angst, stress, verdriet? is het lichaam in goede conditie: is er de afgelopen weken genoeg gesport of bewogen, is de voeding in balans geweest? Er is zowel werk aan de winkel in de voorbereidende periode (zorgen dat het goed met je gaat), als tijdens het tentamen zelf (opheffen van blokkades middels ontspanningsoefeningen).faalangst, als de meest ernstige vorm van tentamenstress, is niet altijd eenvoudig op te lossen en vergt een bredere, tentamen-overstijgende aanpak. Naast een algemeen welbevinden en de vaardigheid om blokkades op te heffen, helpt kennis van verschillende tentamenvormen om het tentamen zo goed mogelijk af te leggen: welke strategieën zijn bij welke tentamenvormen het meest op z n plaats. Lees hier voor hoofdstuk 8 van het boekje Nog Slimmer! (hfdst 8: Tentamens: trainen op verschillende vormen ). Belang van bewustwording over ontstaan van stress Als je tijdens het tentamen merkt dat je in de stress raakt en blokkeert, is het van het grootste belang om die gemoedstoestand op te heffen voordat je verder gaat. Bedenk hierbij dat het blokkeerproces een aantal fysiologische aspecten kent: de ademhaling gaat sneller en gaat hoger zitten zweten de warmte-koude balans raakt ontregeld blokkerende gedachten treden op ( Oh jee, daar gaan we weer, Ik weet het niet meer, Dit lukt me nooit ). Dit zijn elementen die op A begonnen zijn ( ik ben ontspannen ) en naar B gereisd zijn ( ik ben niet ontspannen ). Als ze van A naar B komen, kunnen ze ook weer van B naar A. Een visualisatie zou hierin bijvoorbeeld kunnen helpen, waarbij je je letterlijk voor de geest haalt dat je jouw huidige toestand in z n achteruit afgaat spelen, tot het moment dat alles normaal is. Voor specifieke tips, lees hoofdstuk 9 van Nog Slimmer!. Ook hoofdstuk 11 ( Faalangst: er is hoop ) is interessant. Check: Ik weet wel / niet of ik in de goede conditie ben (mentaal, emotioneel, fysiek) ik genoeg kennis heb van de tentamenvorm ik in staat ben om blokkades op te heffen ik me bewust ben van de valkuilen van een hertentamen 5

6 V. Evalueren van een tentamen Soms blijven studenten hangen in een gevoel van balen en weerstand als ze onvoldoendes halen. Dit weerhoudt ze er dan van om een tentamen in te kijken. Of ze willen niet geconfronteerd worden met zogenaamde domme fouten. Een tentamen inzien die je onvoldoende hebt gemaakt, komt voor nogal al wat studenten neer op een vorm van zelfkastijding Ja, ik ga een beetje nadruk leggen op wat ik NIET weet?! Echter, als tentamens niet gehaald worden, heeft het weinig zin om een tentamen op dezelfde manier te blijven herkansen. Er moet iets verbeterd worden. Om iets te kunnen verbeteren moet eerst duidelijk worden waar het mis gaat. Effectieve tentamenanalyse Een toets analyse is een belangrijk aantal analyse-instrumenten om een tentamen te evalueren: a. Bij welk vakgebied ging het vooral mis? b. Welke soort vragen: inzicht, overzicht of detail? c. Waar gaat de redenering scheef? Methode: je bedekt de antwoorden van de fout beantwoorde vragen. Op een schoon blaadje schrijf je de volledige redenering uit, die naar jouw idee nu tot het goede antwoord leidt. Je vergelijkt dit antwoord met het oude tentamenantwoord. Als je ditmaal een goed antwoord hebt gegeven, bekijk je het foute antwoord van destijds nogmaals. Je analyseert of je begrijpt waarom je toen het foute antwoord gegeven hebt. Als het nog steeds fout is, vraag je een collega-student, een docent of cursuscoördinator om naar jouw uitgeschreven redenering te kijken, met de vraag Kun jij/kunt u zien wáár mijn redenering scheef gaat?. d. Hoe zeker was je van je zaak? Bijhouden op het tentamen zelf met een schaal van 1-10 e. Heb je het antwoord herzien? Bijhouden op het tentamen zelf f. Hoe was je tentamenconditie? Niet zelden verkeert een student in de stellige overtuiging dat hij altijd fout verbetert. Als dit expliciet wordt bijgehouden, door de betreffende vragen op het tentamen te coderen en het blijkt inderdaad waar te zijn, is de oplossing vrij eenvoudig: Hou daar onmiddellijk mee op! Een andere illusie is Ik kies altijd de verkeerde tussen twee laatste opties bij multiple choice. Ook deze is belangrijk om aan onderzoek te onderwerpen, om te checken of het waar is. Als deze illusies blijven bestaan, is de kans groot dat de bijbehorende gemoedstoestand, namelijk frustratie, ook blijft bestaan. De stoffen die vrijkomen in het lichaam in geval van stress, blokkeren het proces van soepele opname, interpretatie, onthouden en reproduceren van de studiestof. Over het maken van een multiple choicetentamen is een apart thema-artikel geschreven die ook de website van de studieadviseurs staat. Als je daar nog meer uitgebreide informatie over wilt, kun je bij de studieadviseur een kopie halen van een speciaal boekje hierover dat door de studentenpsycholoog Rob Topman is geschreven. Check: Ik ben wel / niet bereid om te gaan snappen wat ik niet snap frustratie om te buigen naar nieuwe energie 6

7 VI. Bijstellen studiemethode? Een patiënt komt binnen met huiduitslag. De uitslag wordt veroorzaakt door stress (hypothese). De arts schrijft een medicijnkuur voor (toepassen en uitproberen). Die slaat aan of niet (evaluatie). Als het niet het gewenste effect heeft, verzint de arts iets anders (bijstellen). Dat mag je hopen althans, als patiënt Hetzelfde geldt voor een studiemethode. Je hebt een bepaald idee over welke methode het beste werkt. Je past deze methode toe en maakt het tentamen. Als het tentamen goed of voldoende gemaakt is, concludeer je dat dit een goede methode is. Je verandert niets. Als je meerdere malen en tegen de verwachting in onvoldoendes haalt, of je haalt een lager cijfer dan verwacht, dan is het een goed moment om je studiemethode te evalueren en bij te stellen. Het duurt echter soms lang voordat studenten bij wie de resultaten achter blijven, van methode of aanpak veranderen. Ze zeggen dan: Maar hoe weet ik zeker dat iets anders wel werkt? Als het niet werkt, heb ik er voor niets tijd aan besteed? Een nieuwe methode kost me teveel tijd en die tijd heb ik niet. Voor iedere investering is tijd en lef nodig, zonder dat je op voorhand kunt voorspellen dat succes gegarandeerd zal zijn. Het kan zomaar zijn dat je het komende half jaar onvoldoendes gaat halen, daar valt vaak weinig zinnigs over te zeggen. Wat wel te zeggen valt, is dat verandering tijd en ruimte kost, zowel praktisch als in de geest, om die wagon van de ene rail op te andere te krijgen. Soms gaat dat langzaam, met veel gepiep en geknars en met vonkende remmen.. Maar op die andere rails zal hij komen! Check: Ik heb wel / niet het lef om - een nieuwe manier van studeren te proberen - mijn situatie met anderen te bespreken Tot slot Zoals in dit artikel geschetst, kan het leerproces in een aantal stadia worden geblokkeerd: als er onvoldoende aandacht is, komt het leerproces niet op gang als de timing en dosering niet goed zijn, gaat het leerproces in de sluimerstand als informatie niet volledig gesnapt wordt, wordt er geen goed breincircuit aangelegd als het hart vol met emotie, of het hoofd volg met zorgen, wordt er geen goed breincircuit aangelegd als het eenmaal aangelegde breincircuit onvoldoende wordt herhaald, wordt het breincircuit niet stevig genoeg stress hindert het leerproces in alle stadia motivatie en plezier bevorderen het leerproces in alle stadia Voor studievaardigheden bestaan er heel veel tips en trucs. Deze kunnen worden ingezet om blokkades op te heffen, de weg te vereffenen, een goeie short cut te nemen of de reis simpelweg vreugdevoller te maken. Maar wanneer is het maken van een planning precies op z n plaats? Wanneer kun je beter concentratieoefeningen doen en wanneer ontspanningsoefeningen? Als jij aangeeft Maar vlak voor het tentamen zeggen al mijn vrienden dat ik wel een acht of negen ga halen, want ik kan het 7

8 beste alles uitleggen en toch haal ik een vijf?, verken je dan inderdaad de achtergrond van het maken van een tentamen door je conditie te checken en na te gaan je wel in voldoende mate bekend bent met de vereiste specifieke tentamenstrategie, of ga je terug in de cirkel naar misschien wel twee of drie stappen daarvoor? Wanneer is verplicht op vakantie op z n plaats, in welk deel van de cirkel is bemoediging van buitenaf handig en wanneer heb je vooral een gerichte schop onder de kont nodig? Het is vaak een verrassend avontuur om de beste receptuur voor jouw optimalisering van je academisch succes te vinden. De uitnodiging in dit artikel is om te investeren in middelen, methodieken, tijd en creativiteit, om te groeien in jouw academische vaardigheden. Opdat je van daaruit met groeiend succes en plezier je studiepad kunt vervolgen. We wensen je veel succes en plezier! 8