Kernmonitor PGB nieuwe stijl

Transcriptie

1 Rapport Kernmonitor PGB nieuwe stijl Op 18 december 2003 uitgebracht aan de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Publicatienummer 175 Uitgave College voor zorgverzekeringen Postbus AH Diemen Fax (020) Internet Volgnummer Afdeling AWBZ Auteur J. Knollema Doorkiesnummer Tel. (020) Bestellingen Extra exemplaren kunt u bestellen via onze website ( of telefonisch bij de servicedesk onder nummer (020)

2

3 Inhoud: Voorwoord...1 Samenvatting Inleiding Bestuurlijk kader, PGB oude en nieuwe stijl a. Inleiding b. PGB-regelingen oude stijl b.1. Verschillen b.2. Overeenkomsten c. PGB nieuwe stijl c.1. Verschillen worden overeenkomsten c.2. De 8 stappen c.3. Verantwoordingslijn c.4. SVB Servicecentrum PGB d. De overstap van oud naar nieuw Beleidsvragen Kwantitatieve gegevens a. Aantal budgethouders b. Toegekende bedragen c. SVB Servicecentrum PGB Kwalitatieve gegevens a. Inleiding b. Achterstanden bij RIO's c. Voorlichting aan RIO's d. Voorlichting door RIO's e. Indicatiestelling tijdelijk verblijf f. Tijdelijk verblijf in combinatie met overige functies g. PGB en het onderwijs h. Aanlevering aanvullende gegevens door RIO's i. Experimenten j. Automatiseringsproblemen k. Budgetgarantie l. Terugwerkende kracht m. Omslagpunt n. PGB bij wonen in het buitenland o. Gemachtigden p. PGB en inkomen, vermogen en schulden q. Bevoorschotting zorgkantoren r. Verantwoording s. PGB-domein t. Ouderinitiatieven u. Toekomstige ervaringen Conclusies en aanbevelingen...25 Bijlage...27

4

5 Voorwoord Zorg in natura of PGB AWBZ-verzekerden die aanspraak maken op zorg kunnen die aanspraak op twee verschillende manieren effectueren: a. De verzekerde maakt gebruik van het zorgaanbod van de tot de AWBZ toegelaten instellingen en ontvangt de zorg waarvoor hij geïndiceerd is 'in natura'. b. De verzekerde ontvangt een 'persoonsgebonden budget' (PGB) waarmee hij zelf de zorg inkoopt bij een zorgaanbieder naar eigen keuze. CVZ coördineert uitvoering De persoonsgebonden budgetten worden door de zorgkantoren toegekend op basis van de ministeriële regeling subsidies AWBZ en Ziekenfondswet. De persoonsgebonden budgetten worden betaald uit het Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten (AFBZ) waarvan het CVZ de beheerder is. Het College voor zorgverzekeringen (CVZ) coördineert verder de uitvoering van de PGBregeling. Beleidsvragen Het CVZ volgt de uitvoering van de PGB-regelingen op grond van een aantal monitor-instrumenten. Deze monitoring is bedoeld om zicht te krijgen op feitelijke ontwikkelingen bij het PGB. De monitoring is ook bedoeld om uitvoeringsproblemen te signaleren. Hierdoor is het mogelijk om de uitvoering snel bij te sturen of verbetervoorstellen te ontwikkelen. Kernmonitor Het CVZ heeft de afgelopen jaren per vier maanden een voortgangsrapportage uitgebracht. Bij gelegenheid van de wijziging van de PGB-regeling op 1 april 2003 ('PGB nieuwe stijl') is met het ministerie van VWS afgesproken dat die viermaandelijkse voortgangsrapportage vervangen wordt door een "Kernmonitor'. Voor u ligt de eerste Kernmonitor PGB nieuwe stijl. De volgende kernmonitor zal medio 2004 worden uitgebracht.

6 2

7 Samenvatting PGB nieuwe stijl In 8 stappen Op 1 april 2003 is de PGB-regeling nieuwe stijl ingevoerd. Het PGB nieuwe stijl werkt schematisch als volgt: 1. De verzekerde vraagt een indicatie aan bij het RIO; 2. Het RIO stelt vast hoeveel zorg de verzekerde nodig heeft; 3. De verzekerde kiest tussen zorg in natura en PGB; 4. Het zorgkantoor kent PGB toe; 5. Het zorgkantoor betaalt PGB op de bank- of girorekening van de verzekerde; 6. De verzekerde koopt zorg in; 7. De verzekerde legt verantwoording af; 8. De verzekerde betaalt niet uitgegeven geld terug aan het zorgkantoor. Overstapproces Budgethouders oude stijl stappen aan het einde van hun indicatieduur, doch uiterlijk 1 januari 2006, over op PGB nieuwe stijl. De uitvoering van PGB nieuwe stijl wordt daardoor nog tot 1 januari 2006 sterk beïnvloed door dit overstapproces. Aantal budgethouders Het totale aantal budgethouders in de oude PGB-regelingen is tussen 1 april en 1 november 2003 met teruggelopen van naar budgethouders. Het aantal budgethouders in de PGB-regeling nieuwe stijl is in dezelfde periode opgelopen van nihil naar Per saldo is het aantal budgethouders de afgelopen 7 maanden dus met gegroeid. Toegekende PGB's Op 1 november 2003 waren door de SVB Kantoor PGB de volgende toegekende bedragen geregistreerd: PGB V&V: PGB VG: PGB GGZ: 333,3 miljoen 226,6 miljoen 45,3 miljoen Totaal derhalve 605 miljoen. In 2003 zal naar verwachting 145 miljoen worden toegekend voor PGB's nieuwe stijl. Totaal zal er dus in 2003 voor 750 miljoen aan PGB's worden toegekend. Conclusie De invoering van de PGB-regeling nieuwe stijl is, behoudens enkele kinderziekten en aanloopproblemen, goed verlopen. Deze kinderziekten en aanloopproblemen hadden voor een groot deel betrekking op het overstapproces van de oude stijl naar de nieuwe stijl. Jaarcyclus De uitvoering van de PGB-regeling nieuwe stijl kent een jaarcyclus. Met een aantal uitvoeringsaspecten, waaronder de verantwoording door de budgethouders, is daarom nog geen ervaring opgedaan. Volgende kernmonitor Mede om ook de verantwoordings- en controle-aspecten mee te kunnen nemen, zal medio 2004 opnieuw een kernmonitor worden uitgebracht.

8 4

9 1. Inleiding Bestuurlijk kader Kwantitatieve bronnen Kwalitatieve bronnen Deze Kernmonitor PGB nieuwe stijl bestaat uit drie onderdelen. Voor een goed begrip van de kernmonitor staat in hoofdstuk 2 een schets van het bestuurlijk kader waarin de PGB-regelingen worden uitgevoerd. De kernmonitor richt zich primair op de uitvoering van de PGB-regeling nieuwe stijl. De uitvoering van PGB nieuwe stijl wordt op dit moment sterk beïnvloed door de overgang van PGB oude stijl naar PGB nieuwe stijl. Daarom bevat hoofdstuk 2 ook een schets van het bestuurlijk kader van de PGB-regelingen 'oude stijl'. Tot slot wordt het overgangsproces beschreven. In het vierde hoofdstuk wordt ingegaan op de kwantitatieve gegevens. Deze gegevens zijn gebaseerd op de volgende bronnen: De zorgkantoren leveren maandelijks gegevens aan over de uitvoering van PGB nieuwe stijl. De hiervoor gebruikte vragenlijst is al in september 2002 vastgesteld zodat zorgkantoren bij hun systeemaanpassingen met deze lijst rekening konden houden. Deze vragenlijst is als bijlage bijgevoegd. De SVB Kantoor PGB rapporteert maandelijks over de uitvoering van PGB oude stijl. Het SVB Servicecentrum PGB rapporteert maandelijks over de dienstverlening waarvoor de SVB in het kader van PGB nieuwe stijl door het CVZ is gecontracteerd. Hoofdstuk vijf bevat de kwalitatieve monitor. Het CVZ heeft daarvoor de volgende instrumenten beschikbaar: Het CVZ heeft een helpdesk ingesteld voor de modernisering van de AWBZ. Op deze helpdesk wordt een beroep gedaan door zorgkantoren, RIO's en cliëntenorganisaties. Daarnaast doen, bij gecompliceerde casuïstiek, ook individuele verzekerden een beroep op de helpdesk. Deze functie geeft een goed zicht op uitvoeringsproblemen. Er is sprake van een goed rechtstreeks contact tussen de PGB-medewerkers van de zorgkantoren en de PGB-medewerkers van het CVZ. Het CVZ voert maandelijks overleg met ZN en de SVB over de uitvoering van de PGB-regelingen. In september zijn de eerste ervaringen met het PGB nieuwe stijl met vertegenwoordigingen van zowel de cliëntenorganisaties als de zorgkantoren besproken. Regiegroep PGB Het nu voorliggende rapport is in concept besproken met de regiegroep PGB. In deze regiegroep, die onder voorzitterschap staat van het CVZ, zijn alle bij de uitvoering van de PGB-regeling betrokken organisaties vertegenwoordigd. Deze bespreking heeft, naast tekstuele aanpassingen, tot gevolg gehad dat in de Kernmonitor ook aandacht is besteed aan de volgende onderwerpen: Tijdelijk verblijf in combinatie met overige functies; Budgetgarantie; Ouderinitiatieven. 1

10 2. Bestuurlijk kader, PGB oude en nieuwe stijl 2.a. Inleiding Deze kernmonitor bevat de eerste ervaringen met het persoonsgebonden budget (PGB) nieuwe stijl zoals dat op 1 april 2003 is ingevoerd. De oude PGBregelingen worden afgebouwd over een periode die loopt tot 1 januari Het proces waarin budgethouders 'overstappen' van de PGB-regelingen oude stijl naar de PGB-regelingen nieuwe stijl beheerst daardoor voor langere tijd de uitvoering van PGB nieuwe stijl. Voor een goed begrip voor de huidige uitvoering van de PGB-regelingen bevat dit hoofdstuk daarom zowel een beschrijving van het bestuurlijk kader van de oude PGB-regelingen als van de PGB-regeling nieuwe stijl. Daarnaast wordt het overstapproces beschreven vanuit het perspectief van de budgethouder. Het PGB oude stijl wordt in dit hoofdstuk beschreven vanuit de optiek van de gevolgen voor de uitvoering van het PGB nieuwe stijl. Hoewel de oude regelingen nog doorlopen tot 1 januari 2006 is er daarom voor gekozen om deze regelingen in de verleden tijd te beschrijven. 2.b. PGB-regelingen oude stijl Vier PGB-regelingen Onder het begrip 'PGB-regelingen oude stijl' vielen drie verschillende regelingen: verpleging en verzorging (V&V); verstandelijk gehandicaptenzorg (VG); geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Daarnaast bestond er een PGB-regeling voor lichamelijk gehandicapten. Dat betrof een experiment dat inmiddels beëindigd is. Dat experiment blijft in deze kernmonitor verder buiten beschouwing. 2.b.1. Verschillen Doelgroepen Indicatiestelling Tussen de drie PGB-regelingen oude stijl bestonden duidelijke uitvoeringsverschillen. Een goed begrip van deze verschillen is van belang om te begrijpen dat de onderscheiden groepen budgethouders bij de overstap naar PGB nieuwe stijl met verschillende veranderingen worden geconfronteerd. 1. Doelgroepen Zoals uit de naamgeving al blijkt, richtten de oude PGB-regelingen zich op verschillende doelgroepen. Deze doelgroeponderscheiding leidde in de praktijk tot uitvoeringsproblemen. Zo kon het enerzijds voorkomen dat een verzekerde een beroep kon doen op twee PGB-regelingen (V&V in combinatie met VG of GGZ). Anderzijds was het mogelijk dat sprake was van een aanspraak op AWBZ-zorg zonder dat toegang tot een PGB-regeling mogelijk was (bv. bepaalde groepen autistische kinderen). 2. Indicatiestelling De drie regelingen kenden verschillende procedures voor indicatiestelling. Het regionaal indicatie-orgaan (RIO) verzorgde de indicatiestelling voor de PGBregeling V&V. Het landelijk centrum indicatiestelling gehandicapten (LCIG) verzorgde de indicatiestelling voor de PGB-regeling VG. 2

11 Bestedingsdoelen Eigen bijdragen De zorgkantoren waren zelf verantwoordelijk voor de organisatie van de indicatiestelling voor de PGB-regeling GGZ. 3. Bestedingsdoelen PGB V&V kende de volgende bestedingsdoelen: a. alfahulp b. huishoudelijke verzorging c. (gespecialiseerde) verzorging d. (gespecialiseerde) verpleging Het PGB VG was bestemd voor de inkoop van: a. begeleiding b. verzorging c. verpleging d. behandeling e. geneeskundig onderzoek f. advisering en ondersteuning g. verblijf Het begrip 'verblijf' heeft daarbij tot de verwarring geleid dat het PGB VG, onbedoeld, ook wel is besteed aan woonlasten. Het PGB GGZ was uitsluitend bestemd voor de inkoop van individuele of groepsbegeleiding. Deze verschillende bestedingsdoelen hadden tot gevolg dat ook bij de controle van de besteding van het PGB het verschil tussen de regelingen voortdurend in ogenschouw moest worden genomen. Daarbij vormde met name de verschillende invulling in de verschillende regelingen van het begrip 'begeleiding' een punt van aandacht. 4. Eigen bijdragen Bij PGB V&V werd op het PGB een inkomensafhankelijke eigen bijdrage in mindering gebracht die was gebaseerd op artikel 16 van het Bijdragebesluit zorg (de thuiszorgbijdrage). Bij PGB VG was bij een aantal budgetcategorieën rekening gehouden met een eigen bijdrage. Omdat deze eigen bijdrage onafhankelijk was van het inkomen is de bijdrage indertijd in mindering gebracht op het tarief. De eigen bijdrage was daardoor niet zichtbaar voor de budgethouders waardoor, begrijpelijk doch ten onrechte, de indruk is ontstaan dat bij deze regeling geen eigen bijdrage verschuldigd is. De PGB-regeling GGZ kende geen eigen bijdrage. 2.b.2. Overeenkomsten Toekenningsbeschikking Forfaitair bedrag Trekkingsrechten Voor alle drie oude PGB-regelingen gold de volgende uitvoeringspraktijk: Na de indicatiestelling gaf het zorgkantoor een toekenningsbeschikking af. Verder sloot het zorgkantoor een budgetovereenkomst af met de budgethouder. Het zorgkantoor stuurde een afschrift van de toekenningsbeschikking naar Kantoor PGB van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) te Utrecht. De SVB zorgde voor uitbetaling van het forfaitair bedrag ( 1089,07) aan de budgethouder. Dat bedrag was bedoeld voor het doen van kleine uitgaven. Het restant van het PGB werd door de SVB in de vorm van trekkingsrechten beheerd. De budgethouder stuurde zorgovereenkomsten en nota's in naar de SVB, waarna de SVB zorgdroeg voor betaling van de zorgverlener. Indien van 3

12 toepassing zorgde de SVB ook voor inhouding en afdracht van loonbelasting en sociale premies. 2.c. PGB nieuwe stijl 2.c.1. Verschillen worden overeenkomsten Doelgroepen Indicatiestelling Bestedingsdoelen Eigen bijdrage In paragraaf 2.b.1 is ingegaan op de verschillen tussen de oude PGBregelingen. Bij PGB nieuwe stijl zijn deze verschillen weggenomen. 1. Doelgroepen De PGB-regeling nieuwe stijl is een AWBZ-brede regeling. De grondslag van het indicatiebesluit speelt geen rol bij de toekenning en de besteding van het PGB. Iedereen die aanspraak heeft op AWBZ-zorg kan op gelijke voet gebruik maken van de PGB-regeling nieuwe stijl. 2. Indicatiestelling Een toekenning van PGB nieuwe stijl is altijd gebaseerd op een indicatiebesluit van het RIO. Daarbij kan overigens nog wel sprake zijn van indicatiebesluiten die onder mandaat van het RIO door het LCIG of de LZA-commissie worden afgegeven. 3. Bestedingsdoelen Voor alle budgethouders geldt hetzelfde bestedingsdomein, te weten: huishoudelijke verzorging; persoonlijke verzorging; verpleging; ondersteunende begeleiding; activerende begeleiding; tijdelijk verblijf. Daarnaast kan het PGB ook besteed worden aan bemiddelingkosten. Als het PGB ook, in combinatie met ondersteunende en/of activerende begeleiding in dagdelen, voor vervoer is toegekend, kan het PGB ook worden besteed aan de kosten van vervoer. 4. Eigen bijdrage Alle budgethouders ouder dan 18 jaar zijn een inkomensafhankelijke eigen bijdrage verschuldigd op grond van artikel 16 (voor de functie tijdelijk verblijf: artikel 14) van het Bijdragebesluit zorg. Budgethouders jonger dan 18 jaar zijn geen eigen bijdrage verschuldigd. 2.c.2. De 8 stappen Het PGB nieuwe stijl werkt schematisch als volgt: 1. De verzekerde vraagt een indicatie aan bij het RIO; 2. Het RIO stelt vast hoeveel zorg de verzekerde nodig heeft; 3. De verzekerde kiest tussen zorg in natura en PGB; 4. Het zorgkantoor kent PGB toe; 5. Het zorgkantoor betaalt PGB op de bank- of girorekening van de verzekerde; 6. De verzekerde koopt zorg in; 7. De verzekerde legt verantwoording af; 8. De verzekerde betaalt niet uitgegeven geld terug aan het zorgkantoor. Deze acht stappen vormen inmiddels de kern van de voorlichting over PGB nieuwe stijl. 4

13 2.c.3. Verantwoordingslijn Bij PGB nieuwe stijl is sprake van de volgende verantwoordingslijn: De budgethouder legt verantwoording af aan het zorgkantoor, door middel van het verantwoordingsformulier; Het zorgkantoor legt verantwoording af aan het CVZ, als onderdeel van de totale financiële verantwoording aan het CVZ; Het CVZ legt verantwoording af aan de staatssecretaris van VWS; De staatssecretaris van VWS legt verantwoording af aan de Tweede Kamer. 2.c.4. SVB Servicecentrum PGB Salarisadministratie Overige taken Voor de uitvoering van PGB nieuwe stijl is de SVB, als resultaat van een Europese aanbestedingsprocedure, gecontracteerd voor de volgende werkzaamheden: Als een werknemer op meer dan twee dagen per week voor de budgethouder werkt, kan de budgethouder de SVB vragen om de salarisadministratie te verzorgen. Dat kan ook als de zorgverlener op twee dagen of minder dan twee dagen per week voor de budgethouder werkt en de budgethouder met de zorgverlener heeft afgesproken dat de budgethouder voor de inhouding en afdracht van loonbelasting zorgt. Verder voert de SVB voor alle budgethouders de volgende taken uit: loondoorbetaling bij ziekte; het telefonisch beantwoorden van vragen op het terrein van arbeidsrecht; het toezenden van model-zorgovereenkomsten; het uitvoeren van een WA-verzekering en een verzekering voor rechtsbijstand. 2.d. De overstap van oud naar nieuw De budgethouders die overstappen van de oude PGB-regelingen naar het PGB nieuwe stijl kunnen in twee groepen worden onderscheiden: a. Budgethouders die overstappen aan het einde van de indicatieduur (de reguliere overstappers); b. Budgethouders die overstappen als gevolg van een vervroegde herindicatie (de vervroegde overstappers). Reguliere overstappers Ad a. De reguliere overstappers Het zorgkantoor wijst de reguliere overstappers drie maanden voor het aflopen van de indicatieduur op de noodzaak om een nieuwe indicatie aan te vragen. Bij die gelegenheid verzendt het zorgkantoor ook informatie over PGB nieuwe stijl. Ook zijn er zorgkantoren die hun uitnodigingsbeleid voor voorlichtingsbijeenkomsten op deze einddatum afstemmen. Kantoor PGB informeert deze groep budgethouders zes weken voor het aflopen van de indicatieduur over de administratieve afwikkeling door Kantoor PGB van het PGB oude stijl. Voor het einde van de indicatieduur beschikt de verzekerde over een indicatiebesluit en een toekenningsbeschikking voor PGB nieuwe stijl voor de volgende indicatieperiode. Na het einde van de indicatieduur heeft de budgethouder nog 8 weken de tijd voor het indienen van nota's oude stijl bij Kantoor PGB. Drie maanden na de overstapdatum wordt het dossier oude stijl door 5

14 Kantoor PGB gesloten. Het zorgkantoor voegt resterende trekkingsrechten oude stijl toe aan het reeds eerder toegekende PGB nieuwe stijl. Vervroegde overstappers Ad b. Vervroegde overstappers Budgethouders kunnen eigener beweging om een vervroegde herindicatie vragen. Meestal zal dat het gevolg zijn van een toegenomen zorgbehoefte. Het is echter ook denkbaar dat de budgethouder de herindicatie aanvraagt vanuit de wens van de budgethouder om vervroegd over te stappen naar PGB nieuwe stijl. Deze vervroegde overstappers komen voor het zorgkantoor pas in beeld op het moment dat een reeds afgegeven indicatiebesluit door het RIO aan het zorgkantoor wordt gezonden. Kantoor PGB doet dan nog steeds (automatische) betalingen vanuit de trekkingsrechten oude stijl. Om dubbele betalingen te voorkomen kan het PGB nieuwe stijl bij vervroegde overstappers niet eerder ingaan dan op de eerste dag van de tweede maand volgend op de datum van het indicatiebesluit. De vervroegde overstapper ontvangt de informatie over PGB nieuwe stijl van het zorgkantoor gelijktijdig met de toekenningsbeschikking. Zodra Kantoor PGB het beëindigingsbericht van het zorgkantoor ontvangt, wordt de budgethouder geïnformeerd over de administratieve afwikkeling door Kantoor PGB van het PGB oude stijl. Vervolgens verloopt de procedure voor vervroegde overstappers gelijk aan de procedure voor reguliere overstappers. 6

15 3. Beleidsvragen Beleidsvragen Het CVZ volgt de uitvoering van de PGB-regelingen op grond van een aantal monitor-instrumenten. Deze monitoring is bedoeld om zicht te krijgen op feitelijke ontwikkelingen bij het PGB. De monitoring is ook bedoeld om uitvoeringsproblemen te signaleren. Hierdoor is het mogelijk om de uitvoering snel bij te sturen of verbetervoorstellen te ontwikkelen. Kwantitatieve bronnen De kwantitatieve monitoring is gebaseerd op de volgende bronnen: De zorgkantoren leveren maandelijks gegevens aan over de uitvoering van PGB nieuwe stijl. De hiervoor gebruikte vragenlijst is al in september 2002 vastgesteld zodat zorgkantoren bij hun systeemaanpassingen met deze lijst rekening konden houden. De SVB Kantoor PGB rapporteert maandelijks over de uitvoering van PGB oude stijl. Het SVB Servicecentrum PGB rapporteert maandelijks over de dienstverlening waarvoor de SVB in het kader van PGB nieuwe stijl door het CVZ is gecontracteerd. Kwalitatieve bronnen Voor de kwalitatieve monitoring heeft het CVZ de volgende instrumenten beschikbaar: Het CVZ heeft een helpdesk ingesteld voor de modernisering van de AWBZ. Op deze helpdesk wordt een beroep gedaan door zorgkantoren, RIO's en cliëntenorganisaties. Daarnaast wordt bij gecompliceerde casuïstiek ook door individuele verzekerden een beroep op de helpdesk gedaan. Deze functie geeft een goed zicht op uitvoeringsproblemen. Er is sprake van een goed rechtstreeks contact tussen de PGB-medewerkers van de zorgkantoren en de PGB-medewerkers van het CVZ. Het CVZ voert maandelijks overleg met ZN en de SVB over de uitvoering van de PGB-regelingen. In september zijn de eerste ervaringen met het PGB nieuwe stijl met vertegenwoordigingen van zowel de cliëntenorganisaties als de zorgkantoren besproken. Het nu voorliggende rapport is in concept besproken met de regiegroep PGB. In deze regiegroep, die onder voorzitterschap staat van het CVZ, zijn alle bij de uitvoering van de PGB-regeling betrokken organisaties vertegenwoordigd. 7

16 4. Kwantitatieve gegevens 4.a. Aantal budgethouders De PGB-regeling nieuwe stijl is ingevoerd op 1 april De instroom van budgethouders is met een paar maanden vertraging zichtbaar. Dat heeft de volgende oorzaken: Overgangsbepaling PGB nieuwe stijl kon pas worden toegekend op basis van een functiegericht indicatiebesluit. Als overgangsbepaling was geregeld dat deze indicatiebesluiten door de RIO's pas werden afgegeven voor aanvragen die ná 1 april 2003 bij het RIO zijn ingediend. De op 1 april 2003 bij de RIO's aanwezige indicatie-aanvragen leidden dus nog tot een PGB-toekenning op grond van de oude regelingen. 30-april-groep Budgethouders voor wie de indicatieduur op 30 april 2003 eindigde, verkeerden in de veronderstelling dat zij op die datum de overstap naar PGB nieuwe stijl zouden maken. Maar vanwege de hiervoor genoemde overgangsbepaling zouden zij dan tot na 1 april moeten wachten met het aanvragen van een nieuwe indicatie. Vanwege het grote risico dat deze, eerste, groep budgethouders niet tijdig over een functiegerichte indicatie zou beschikken, is er voor gekozen om het PGB oude stijl voor deze groep met een maand te verlengen. Mutatie PGB nieuw apr-03 mei- 03 jun-03 jul-03 aug- 03 sep- 03 okt-03 Uit bovenstaande grafiek blijkt dat de instroom van budgethouders na een aarzelende start pas in de maanden mei/juni goed op gang is gekomen. De invoering van de functiegerichte indicatiestelling heeft aanvankelijk geleid tot werkachterstanden bij RIO's. In de grafiek is terug te vinden dat in augustus een inhaalslag is uitgevoerd om de werkachterstanden weg te werken. 8

17 Mutatie PGB oud apr-03 mei- 03 jun-03 jul-03 aug- 03 sep- 03 okt Groei zet zich voort Het totale aantal budgethouders in de oude PGB-regelingen is tussen 1 april en 1 november 2003 met teruggelopen van naar budgethouders. Het aantal budgethouders in de PGB-regeling nieuwe stijl is in dezelfde periode opgelopen van nihil naar Per saldo is het aantal budgethouders de afgelopen 7 maanden dus met gegroeid. Aantal budgethouders apr 31-mei 30-jun 31-jul 31-aug 30-sep 30-okt V&V VG GGZ nwe stijl In- en uitstroomvarianten Bij de ontwikkeling van het aantal budgethouders in de oude regelingen en de nieuwe regeling kunnen een aantal varianten worden onderscheiden: 1. Budgethouders die overstappen aan het einde van de indicatieduur (de reguliere overstappers); 2. Budgethouders die overstappen als gevolg van een vervroegde herindicatie (de vervroegde overstappers); 3. Budgethouders die de oude regelingen verlaten door overlijden, opname in een instelling of herstel en dus niet overstappen naar PGB nieuwe stijl; 4. Budgethouders die op grond van een eerste indicatie instromen in PGB nieuwe stijl en dus niet afkomstig zijn uit de oude regelingen. 9

18 Door Kantoor PGB is voor de periode tot 1 januari 2006 een raming gemaakt van het aantal budgethouders in de oude regelingen. Die raming is primair gebaseerd op de bekende einddatum van de indicatie (1). Vervolgens zijn die gegevens gecorrigeerd op basis van ervaringsgegevens met betrekking tot vervroegde beëindigingen (2 en 3). Aantal budgethouders PGB oude stijl aug-03 nov-03 feb-04 mei-04 aug-04 nov-04 feb-05 mei-05 aug-05 nov-05 Uit de voorgaande grafiek valt het aantal uitstromers per maand af te leiden. De uitstroom van PGB oude stijl is overigens niet gelijk aan het te verwachten aantal overstappers. Daarvoor dienen deze cijfers immers gecorrigeerd te worden voor de beëindigingen als gevolg van overlijden, opname in een instelling en herstel. Voor 526 budgethouders loopt de indicatieduur tot in Omdat de oude regelingen op 1 januari 2006 beëindigd worden, maakt deze groep de overstap naar PGB nieuwe stijl in december Uitstroom per maand jan-04 mrt-04 mei-04 jul-04 sep-04 nov-04 jan-05 mrt-05 mei-05 jul-05 sep-05 nov-05 jan-06 10

19 De onderstaande grafiek maakt inzichtelijk dat het PGB sinds 1998 gestaag is gegroeid van naar ruim budgethouders. Aantal budgethouders Eind 1998 Eind 1999 Eind 2000 Eind 2001 Eind 2002 okt-03 V&V VG GGZ Nwe stijl 4.b. Toegekende bedragen Oude stijl in 2003: 603 miljoen Nieuwe stijl in 2003: 145 miljoen Op 1 november 2003 waren door de SVB Kantoor PGB de volgende toegekende bedragen geregistreerd: PGB V&V: 333,3 miljoen PGB VG: 226,6 miljoen PGB GGZ: 45,3 miljoen Totaal derhalve 605 miljoen. Dit bedrag zal niet meer stijgen omdat er geen toekenningsbeschikkingen oude stijl meer worden afgegeven. Voor de toekenningen in het kader van de PGB-regeling nieuwe stijl beschikt het CVZ over twee informatiebronnen: de maandelijkse monitoringgegevens met betrekking tot feitelijk afgegeven toekenningsbeschikkingen; de liquiditeitsprognoses van de zorgkantoren die de basis vormen van de bevoorschotting van de zorgkantoren door het CVZ. Combinatie van deze gegevens leidt tot de verwachting dat in miljoen zal worden toegekend voor PGB's nieuwe stijl. Daarvan zal 5 miljoen worden uitgekeerd in de vorm van een budgetgarantie aan budgethouders voor wie de overstap van oude stijl naar nieuwe stijl een budgetachteruitgang betekent. Totaal zal er dus in 2003 voor 750 miljoen aan PGB's worden toegekend. Ter vergelijking: aan thuiszorg wordt in ,8 miljard besteed. (Daarnaast wordt ook extramurale zorg verleend vanuit instellingsbudgetten. De omvang van die bedragen is niet bekend.) 11

20 PGB in miljoen c. SVB Servicecentrum PGB Het SVB Servicecentrum PGB brengt maandelijks een 'Service Level Rapportage' uit. In deze rapportage doet de SVB verslag over de dienstverlening in relatie tot de contractueel vastgelegde prestatie-eisen. Budgethouders Uit deze rapportage blijkt dat de SVB eind oktober 2003 voor budgethouders de salarisadministratie verzorgde. Voor budgethouders verzorgt het Servicecentrum zowel de salarisberekening als het betalingsverkeer. Voor slechts 82 budgethouders beperkt de dienstverlening zich tot het aanmaken van loonstroken. Deze budgethouders verzorgen, op eigen verzoek, zelf het betalingsverkeer. Zorgverleners De salarisadministratie heeft betrekking op zorgverleners. Servicecentrum PGB apr-03 mei- 03 jun-03 jul-03 aug- 03 sep- 03 okt-03 Budgethouders 12

21 De invoering van PGB nieuwe stijl heeft aanvankelijk zowel bij de RIO's als bij de zorgkantoren tot werkachterstanden geleid. Deze werkachterstanden zijn door inhaalslagen weggewerkt. Het SVB Servicecentrum PGB werd, als laatste in de toekenningsketen, in augustus geconfronteerd met de effecten van deze inhaalslagen. Daardoor vormde in die maand de telefonische bereikbaarheid een probleem en werd niet voldaan aan de prestatie-eis om binnen 1 minuut 95% van alle binnenkomende telefoongesprekken te beantwoorden. 13

22 5. Kwalitatieve gegevens 5.a. Inleiding Kinderziekten In dit hoofdstuk wordt met name ingegaan op uitvoeringsaspecten die voor verbetering vatbaar zijn. Voorafgaand moet echter benadrukt worden dat het kinderziekten betreft waarvoor in de uitvoeringspraktijk al oplossingen zijn gevonden of waarvoor al verbeteringstrajecten in gang zijn gezet. De algemene conclusie moet immers zijn dat inmiddels budgethouders gebruik maken van PGB nieuwe stijl zonder dat sprake is van grote invoeringsproblemen. 5.b. Achterstanden bij RIO's Noodscenario's Ambtelijke verlengingen Op 1 april 2003 waren nog niet alle RIO's in dezelfde mate voorbereid op de invoering van de functiegerichte indicatiestelling. In diverse werkgebieden was in april en mei daardoor sprake van achterstanden. Voorafgaand aan de invoering van de functiegerichte indicatiestelling is dit risico onderkend. Dat heeft er toe geleid dat al vóór 1 april 2003 tussen het ministerie van VWS, de LVIO, ZN, het CTZ en het CVZ afspraken over noodscenario's waren gemaakt. Deze noodscenario's hadden primair betrekking op mogelijkheden om RIO's met achterstanden financieel en met menskracht te ondersteunen. Als sluitstuk van deze scenario's was het, als uiterste oplossing, voor het zorgkantoor mogelijk om over te gaan tot het afgeven van ambtshalve verlengingen van het PGB oude stijl. Voor deze ambtelijke verlengingen diende het CVZ toestemming te geven. Deze toestemming werd, als het om grotere aantallen ging, alleen gegeven als het verzoek gepaard ging met een plan van aanpak om de achterstanden in de indicatiestelling weg te werken. In de maanden mei en juni heeft het CVZ aan een aantal zorgkantoren toestemming voor ambtelijke verlengingen gegeven. Van die toestemming hebben zorgkantoren echter niet altijd gebruik hoeven te maken. Na juni is slechts in individuele gevallen toestemming gegeven voor een ambtelijke verlenging. Deze verzoeken houden meestal verband met het feit dat het betrokken RIO meer tijd nodig heeft voor de indicatiestelling vanwege nader medisch onderzoek. Alleen in de zorgkantoorregio Zuidoost Brabant is nog tot in september 2003 structureel gebruik gemaakt van deze noodmaatregel. Overigens moet hierbij opgemerkt worden dat de RIO's is gevraagd om voorrang te geven aan de herindicatie van huidige budgethouders. Het feit dat het overstapproces op dit moment geen last heeft van werkachterstanden bij de RIO's wil dus niet zeggen dat er geen werkachterstanden meer aanwezig zijn. De door het ministerie van VWS ingestelde 'task force indicatiestelling' bewaakt de werkvoorraden bij RIO's. Deze monitoring valt derhalve buiten het bestek van de nu voorliggende kernmonitor PGB nieuwe stijl. Verder wijst het zorgkantoor de budgethouder op grond van de PGB-regelingen oude stijl drie maanden voor het einde van de indicatieduur op het einde van die indicatieduur. RIO's hebben daardoor bij herindicatie van budgethouders een langere doorlooptijd tot hun beschikking dan de afgesproken normtijden. 14

23 5.c. Voorlichting aan RIO's De indicatiestelling is niet afhankelijk van de keuze van de verzekerde voor PGB of zorg in natura. Geredeneerd vanuit die systematiek hoeft de indicatiesteller geen kennis te hebben van de PGB-regeling. Vaak zal die kennis overigens al aanwezig zijn bij een cliëntondersteuner. Toch zal het PGB als zorginstrument in het indicatiestellingsproces aan de orde komen. De indicatiesteller vormt immers voor grote groepen cliënten het eerste aanspreekpunt voor een verzekerde die aanspraak heeft op AWBZ-zorg. Het is daarom van belang dat ook indicatiestellers zich op de hoogte stellen van de inhoud van de PGB-regeling. Het CVZ heeft daarom graag gebruik gemaakt van de uitnodiging van de Landelijke Beroepsvereniging Indicatiestellers om tijdens de op 13 juni 2003 gehouden ledendag een aantal workshops over het PGB te verzorgen. Verder is het voorlichtingsmateriaal over PGB bij brief van 24 september 2003 nog eens onder de aandacht gebracht van alle indicatiestellers. 5.d. Voorlichting door RIO's Budgethouders die overstappen van PGB oud naar nieuw zijn goed bekend met het PGB. Verder wordt een groot aantal verzekerden bij de keuze tussen zorg in natura en PGB goed ondersteund door cliëntondersteuners. Spanningsveld Maar een grote groep verzekerden heeft zich ten tijde van de indicatiestelling nog niet op deze keuzemogelijkheid kunnen oriënteren. Het CVZ constateert met instemming dat RIO's het tot hun taak rekenen om, naast de kerntaak van indicatiestelling, in contacten met verzekerden voorlichting te geven over het zorgaanbod. Het CVZ onderkent echter dat deze voorlichting geen kerntaak voor de indicatiestellers is en dat hun mogelijkheden voor het geven van voorlichting beperkt zijn. Voorlichtingssuggestie Om indicatiestellers in staat te stellen om in een kort tijdbestek toch adequate voorlichting over het PGB te geven is de indicatiestellers in de hiervoor genoemde brief van 24 september 2003 de volgende suggestie aan de hand gedaan: 1. In uw contacten met de verzekerde stelt u deze in het bezit van de publieksfolder over het PGB; 2. U verwijst naar de uitgebreide PGB-brochure die bij het zorgkantoor opgevraagd kan worden (de telefoonnummers staan in de publieksfolder) of die u zelf beschikbaar kunt stellen; 3. U adviseert de verzekerde om pas een PGB bij het zorgkantoor aan te vragen na bestudering van de uitgebreide PGB-brochure; 4. U kunt de verzekerde wijzen op de mogelijkheden voor cliëntondersteuning bij het verdere proces van zorgverwerving (de organisaties die op pag. 11 en 12 van de publieksbrochure worden genoemd en het regionaal beschikbare ondersteuningsaanbod). Indicatiestellers zijn hierdoor in staat om in een kort tijdbestek toch op adequate wijze voorlichting te geven over het PGB. 5.e. Indicatiestelling tijdelijk verblijf Tussen zorgkantoren en indicatie-organen is regelmatig overleg gevoerd over de inhoud van indicatiebesluiten. De zorgkantoren zijn daarbij terughoudend 15

24 geweest waar het de inhoudelijke indicatiestelling betrof, maar er was over en weer een zekere gewenning nodig om een goede aansluiting te vinden tussen de indicatiebesluiten en de PGB-regeling. Na deze gewenning bleek met name de indicatiestelling voor tijdelijk verblijf niet goed aan te sluiten op de PGB-regeling. 52 of 104 dagen De PGB-regeling nieuwe stijl kent voor tijdelijk verblijf twee klassen: één etmaal Meer flexibiliteit tijdelijk verblijf per week of twee etmalen tijdelijk verblijf per week. Strikt juridisch gesproken bestaan er daardoor op jaarbasis slechts twee mogelijkheden: 52 of 104 dagen. Regelmatig bevat het indicatiebesluit een aantal dagen tijdelijk verblijf dat daarvan afwijkt. De behoefte aan logeeropvang voor bv. één weekend per maand leidt tot een indicatie voor 24 dagen tijdelijk verblijf per jaar. Tegen de achtergrond van het Zorgindicatiebesluit is dit geen onjuiste indicatie, maar toekenning van 24 dagen per kalenderjaar is tegen de achtergrond van de PGB-regeling nieuwe stijl strijdig met de daarin opgenomen klassensystematiek. Zorgkantoren hebben hierin verschillende keuzes gemaakt door óf voor 24 dagen een PGB toe te kennen óf voor 52 dagen een PGB toe te kennen. Dat laatste betekent dat het zorgkantoor een hoger PGB toekent dan alle betrokkenen nodig vinden. Aan het ministerie van VWS is inmiddels voorgesteld om de regeling zodanig te wijzigen dat de maximering van het aantal dagen tijdelijk verblijf gehandhaafd blijft op 104 dagen per kalenderjaar maar dat daaronder meer flexibiliteit mogelijk is. Het ministerie zal deze aanbeveling overnemen In de praktijk blijkt incidenteel behoefte te bestaan aan de mogelijkheid om drie of vier dagen per week in een instelling te verblijven. Formeel is dan echter sprake van duurzaam verblijf waardoor het niet mogelijk is om voor de overige dagen een PGB te verkrijgen voor zorg in de thuissituatie. 'Tijdelijk' verblijf gedurende drie of vier dagen per week is dan ook alleen realiseerbaar als de instelling het, vanuit het instellingsbudget, mogelijk maakt om vier of drie dagen per week thuis zorg te ontvangen. 5.f. Tijdelijk verblijf in combinatie met overige functies Als RIO's een indicatiebesluit afgeven voor duurzaam verblijf, dient het indicatiebesluit ook de indicatiestelling voor overige functies te bevatten. Het is niet duidelijk of RIO's ook zo dienen te handelen in combinatie met een indicatie voor tijdelijk verblijf. Het gevolg is dat er verschillen in de uitvoeringspraktijk zijn ontstaan. Het ene RIO volstaat met een indicatie voor tijdelijk verblijf waardoor de toekenning door het zorgkantoor beperkt blijft tot 90 per dag. Het andere RIO indiceert bij tijdelijk verblijf ook voor de overige functies hetgeen tot een toekenning leidt van meer dan 90 per dag. Het ministerie van VWS wordt geadviseerd om hierover aan de RIO's duidelijkheid te verschaffen. Het ministerie zal zich hierover beraden. 5.g. PGB en het onderwijs De afgelopen periode is sprake geweest van onduidelijkheid over de relatie tussen de AWBZ en het onderwijs. Deze onduidelijkheid hangt formeel gesproken niet samen met de PGB-regeling maar met de indicatiestelling. De 16

25 Gedragslijn onduidelijkheid werd echter zichtbaar door een lagere indicatiestelling voor kinderen die al beschikten over een PGB een daarmee zorg inkochten tijdens de schooluren en tussen de schoolmuren. Overleg tussen het ministerie van VWS, het ministerie van OC&W en het CVZ heeft geleid tot overeenstemming over een gedragslijn. Het ministerie van VWS heeft de Tweede Kamer op 13 november over deze gedragslijn geïnformeerd. Deze gedragslijn is van toepassing voor het schooljaar Voor budgethouders die door deze gedragslijn benadeeld zouden worden, wordt de budgetgarantie verlengd tot 1 augustus h. Aanlevering aanvullende gegevens door RIO's Aanvullende gegevens Opvatting zorgkantoren Formeel staat het aanvragen van een indicatie door de verzekerde bij het RIO los van het aanvragen van een PGB bij het zorgkantoor. Bij de voorbereiding van de invoering van PGB nieuwe stijl is gepoogd om deze trajecten aan elkaar te koppelen. Het zorgkantoor zou dan af kunnen gaan op het bericht van het RIO dat de verzekerde een PGB wil. Die berichtgeving door het RIO zou dan juridisch beschouwd kunnen worden als een door de verzekerde bij het zorgkantoor ingediende aanvraag. Die berichtgeving dient dan wel vergezeld te gaan van enkele aanvullende gegevens: Het sofi-nummer van de verzekerde, in verband met het uitvoeren van de GBA-check; Het inkomen van de verzekerde, in verband met het voorlopig in mindering brengen van een eigen bijdrage; Het nummer van de bank- of girorekening waarop de budgethouder het PGB wil laten uitbetalen. Inmiddels bestaat overeenstemming over het feit dat indicatiestellers niet bevoegd zijn om het sofi-nummer op te vragen en is het begrip gegroeid voor indicatiestellers die niet bereid zijn om inkomensgegevens op te vragen. Het verzoek om vermelding van een bank- of girorekening wringt met het advies in het voorlichtingsmateriaal om voor het gebruik van het PGB een aparte bankrekening te openen. Veel verzekerden kunnen dat ten tijde van de indicatiestelling nog niet gedaan hebben. Tot slot is ook een groot aantal zorgkantoren bij nader inzien niet bereid om betalingen te verrichten zonder een duidelijke aanvraag van de verzekerde zelf. Deze zorgkantoren wijzen er daarbij op dat het bij een eenvoudige indicatiestelling vaak voorkomt dat sprake is van een mondelinge (telefonische) aanvraag. Als basis voor indicatiestelling is dat niet bezwaarlijk, maar als basis voor uitbetaling van geld door het zorgkantoor is een telefonisch verzoek aan het indicatie-orgaan toch wel wankel. Het lijkt derhalve onontkoombaar dat de verzekerde naast een aanvraag voor een indicatie ook een aanvraag zal moeten indienen voor een PGB. 5.i. Experimenten In 2002 werden twee experimenten uitgevoerd, te weten: 1. Het experiment tweedagenregeling; 2. Het PGB lichamelijk gehandicapten. Beide experimenten zijn verlengd tot 1 juli Door deze verlenging was het voor de deelnemers mogelijk om na 1 april 2003 een functiegerichte indicatie aan te vragen om vervolgens in te stromen in PGB nieuwe stijl. 17

26 Tweedagenregeling PGB lichamelijk gehandicapten Aan beide experimenten werd op 1 april 2003 door circa 75 budgethouders deelgenomen. Bij het experiment tweedagenregeling is vertraging opgetreden in de informatievoorziening aan de deelnemers. Dat heeft tot gevolg gehad dat de meeste deelnemers vanuit de experimentopzet nog een paar maand zijn teruggevallen in de reguliere oude uitvoeringsstructuur alvorens in te stromen in PGB nieuwe stijl. Bij het PGB lichamelijk gehandicapten is de afbouw procesmatig goed verlopen. Bij dit experiment was sprake van een ruime omschrijving van het begrip 'begeleiding'. Voor de experimentdeelnemers heeft dat tot gevolg dat de beëindiging van het experiment een budgetverlaging betekent. Als gevolg van de budgetgarantie treedt die budgetverlaging pas vanaf 1 januari 2004 op. 5.j. Automatiseringsproblemen Gevarieerde en gecompliceerde werkelijkheid De invoering van PGB nieuwe stijl vergde uitgebreide systeemaanpassingen bij de zorgkantoren. Voor deze systeemaanpassingen was voldoende tijd beschikbaar. De voorbereiding van de zorgkantoren was immers gebaseerd op de veronderstelling dat het PGB nieuwe stijl zou worden ingevoerd op1 januari Door het uitstel van de invoeringsdatum naar 1 april 2003 hebben de zorgkantoren drie maanden extra voorbereidingstijd gekregen. Dat neemt niet weg dat bij diverse zorgkantoren automatiseringsproblemen zijn ontstaan. Deze problemen zijn vooral veroorzaakt door het optreden van processen die niet voorzien waren. De werkelijkheid van het PGB nieuwe stijl bleek toch weer veel gevarieerder en gecompliceerder te zijn dan bij de voorbereiding kon worden voorzien. Budgethouders hebben hiervan weinig hinder ondervonden. De complexiteit lijkt daarbij vooral aanwezig te zijn in het overstapproces. Voor budgethouders die op grond van een eerste indicatie rechtstreeks het PGB nieuwe stijl instromen zijn de systemen goed ingericht. 5.k. Budgetgarantie De overstap van PGB oude stijl naar PGB nieuwe stijl kan voor de budgethouders een budgetachteruitgang betekenen. Door toepassing van een 'budgetgarantie' treedt die budgetachteruitgang pas na drie maanden op. Die termijn biedt de budgethouder de gelegenheid om de zorginkoop aan te passen aan het lagere budgetniveau. De budgetgarantie is ook van toepassing als sprake is van een lagere zorgbehoefte. Het functiegerichte indicatiebesluit nieuwe stijl is immers niet goed vergelijkbaar met het eerder afgeven indicatiebesluit oude stijl. Voor de eerste groepen overstappende budgethouders is de termijn van de budgetgarantie verlengd tot 31 december Bij deze groepen budgethouders werden de zorgkantoren regelmatig geconfronteerd met budgethouders waarbij het zorgkantoor de kosten van de budgetgarantie te hoog vond tegen de achtergrond van de geïndiceerde zorgbehoefte. Doordat de termijn van de budgetgarantie inmiddels tot drie maanden is teruggelopen is dit probleem door het verstrijken van de tijd opgelost. 18

27 5.l. Terugwerkende kracht Ingangsdatum Complicaties Onder de oude PGB-regelingen kon een PGB pas ingaan op de datum van verzending van de toekenningsbeschikking. Er kon dus, volgens de oude regelingen, geen PGB worden toegekend met terugwerkende kracht naar de datum van het indicatiebesluit. Deze situatie werd als onbevredigend ervaren. De zorgbehoefte was immers reeds onafhankelijk vastgesteld terwijl de budgethouder voor het opstarten van de zorgverlening moest wachten op de toekenningsbeschikking. Bij PGB nieuwe stijl is het mogelijk om de toekenning met terugwerkende kracht in te laten gaan op de datum waarop de verzekerde volgens het indicatiebesluit op de zorg is aangewezen. In de praktijk blijkt dat tot twee complicaties te leiden: Een budgethouder die volgens de regeling maandelijks bevoorschot wordt, moet bij de eerste betaling al meteen verantwoording afleggen over de dan soms al verstreken eerste voorschotperiode. Bij aanmelding bij het SVB Servicecentrum PGB moet het Servicecentrum beginnen met het verrichten van salarisbetalingen met terugwerkende kracht. Inmiddels zijn procedures hierop ingericht. 5.m. Omslagpunt Bij de toepassing van de PGB-regeling nieuwe stijl moeten zorgkantoren een afweging maken tussen het toekennen van een PGB aan de verzekerde en de kosten van opname in een instelling. Als het zorgkantoor voornemens is om meer dan 300 per dag toe te kennen dient men vooraf advies aan het CVZ te vragen. Per individu moet gekeken worden naar de kosten van opname rekening houdend met de zorgzwaarte van het individu. Dit principe blijkt moeilijk te operationaliseren. Het gevolg is dat er verschillen in de uitvoeringspraktijk zijn ontstaan. Verbetervoorstel Het CVZ vindt deze verschillen in uitvoeringspraktijk ongewenst en heeft daarom het volgende voorstel gedaan aan het ministerie van VWS: 1. Tot 250 per dag kunnen zorgkantoren het indicatiebesluit volgen. Zij hoeven dan geen afweging te maken tussen de kosten van een PGB en de kosten van opname. 2. Zorgkantoren kunnen per dag toekennen voor een toekenningsduur van maximaal 3 maanden. Hiermee kan overbruggingszorg worden ingekocht in afwachting van opname in een instelling. Overschrijding van de 350 per dag kan, zo stelt het CVZ voor, alleen indien sprake is van 24-uursbeademing. In dat geval zou immers ook opname in een instelling tot hoge kosten leiden. Daarnaast blijft de mogelijkheid gehandhaafd om meer dan 350 per dag toe te kennen als naar het oordeel van een onafhankelijk arts opname in een instelling op medische gronden niet mogelijk is. Het ministerie zal dit voorstel betrekken bij de formulering van een 19

28 omslagpunt. Het ministerie vindt het ongewenst om bij het PGB vooruit te lopen op de uitkomsten van deze discussie. Het CVZ zal, in afwachting van de resultaten van die discussie, overleg voeren met ZN om binnen de huidige regelgeving meer eenduidigheid aan te brengen in de uitvoeringspraktijk. 5.n. PGB bij wonen in het buitenland Uitvoering door Agis Bij de invoering van PGB nieuwe stijl is de mogelijkheid geopend voor in het buitenland woonachtige AWBZ-verzekerden om ook een PGB aan te vragen. Volgens de tekst van de regeling moeten deze aanvragen behandeld worden door de uitvoeringsorganen. Inmiddels voert zorgverzekeraar Agis deze functie uit namens alle uitvoeringsorganen. Aangepaste uitvoering Handhaving niet opportuun Daarbij is afgesproken om op een aantal onderdelen af te wijken van de voor in Nederland woonachtige budgethouders van toepassing zijnde uitvoering: In afwijking van de reguliere uitvoeringspraktijk wordt het PGB aan in het buitenland woonachtige verzekerden niet bij voorschot uitbetaald. Uitbetaling vindt plaats op basis van door de budgethouder in te zenden declaraties. Het gebruik van verantwoordingsformulieren kan daardoor achterwege blijven. De budgethouder hoeft de declaratie niet te onderbouwen met achterliggende zorgovereenkomsten. In Nederland woonachtige verzekerden kunnen per functie kiezen tussen zorg in natura of PGB. In het buitenland woonachtige verzekerden hebben die keuzemogelijkheid niet. Hun aanspraak op AWBZ-zorg wordt in zijn geheel geleverd in PGB (aan te vragen bij Agis) of geheel in zorg in natura (aan te vragen bij het eigen uitvoeringsorgaan). Agis zal het eigen uitvoeringsorgaan van de verzekerde informeren over de toekenning van het PGB. In het buitenland woonachtige budgethouders kunnen geen beroep doen op de diensten van het SVB Servicecentrum PGB. De uitvoeringspraktijk vertoont hierdoor nog maar geringe verschillen met de restitutiemethodiek die door de eigen zorgverzekeraar bij zorg in natura in het buitenland wordt gehanteerd. Het CVZ heeft het ministerie van VWS daarom geadviseerd om de mogelijkheid om PGB toe te kennen aan in het buitenland woonachtige verzekerden per 1 januari 2004 te beëindigen. Het ministerie van VWS zal deze aanbeveling overnemen. Door 10 verzekerden is tot nu toe van deze toekenningsmogelijkheid gebruik gemaakt. Agis zal deze verzekerden er op wijzen dat zij hun zorgverlening per 1 januari 2004 langs de band van de zorg in natura kunnen continueren bij de 'eigen' zorgverzekeraar. Voor 8 van de 10 betrokken budgethouders is dat overigens ook weer Agis. 5.o. Gemachtigden De budgethouder is zelf verantwoordelijk voor de besteding van het PGB en voor de verantwoording naar het zorgkantoor. Veel budgethouders doen voor administratieve ondersteuning vervolgens een beroep op mensen in hun omgeving. Het is formeel ook niet bezwaarlijk als de budgethouder een ander machtigt om over het PGB te beschikken. Dat kunnen familieleden zijn of 20

29 administratiekantoren. Inmiddels zijn er professionele administratiekantoren die hun diensten aanbieden aan budgethouders. De relatie tussen de budgethouders en deze derden onttrekt zich aan de waarneming en de verantwoordelijkheid van het zorgkantoor. Zorgkantoren benadrukken in de voorlichting de verantwoordelijkheid van de budgethouder. Als de gemachtigde zijn administratieve verplichtingen niet nakomt blijft de budgethouder ten volle verantwoordelijk. Verder blijken machtigingen regelmatig tot systeemtechnische problemen te leiden. Een aantal zorgkantoren is op dit moment alleen in staat om een PGB uit te betalen op een bank- of girorekening die op naam staat van de budgethouder. 5.p. PGB en inkomen, vermogen en schulden Inkomen PGB is geen inkomen Bij PGB oude stijl werd het PGB in de vorm van trekkingsrechten beheerd door de SVB. Die beheersvorm leidde er toe dat het PGB inderdaad niet als inkomen werd gezien. Bij PGB nieuwe stijl wordt het PGB overgemaakt naar de bank- of girorekening van de budgethouder. Die beheersvorm zal bij andere organisaties wellicht eerder tot vragen leiden. Het CVZ heeft over dit onderwerp overleg gevoerd met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dat heeft er toe geleid dat door dit ministerie in een circulaire aan de gemeenten (sociale diensten) is uitgelegd dat het PGB niet als inkomen beschouwd kan worden. Dezelfde uitleg is door Divosa opgenomen in haar tijdschrift en op haar website. Circulaire en tijdschrift blijken samen gezaghebbend genoeg te zijn om ook aan andere uitkeringsinstanties duidelijk te maken dat het PGB geen inkomen is. Vermogen Niet besteed PGB is op 31 december wel vermogen Als het PGB in de loop van het kalenderjaar niet volledig wordt besteed, resteert er op 31 december een saldo op de bankrekening. De bank renseigneert dit saldo naar de Belastingdienst. Bank noch fiscus kunnen een PGB-aandeel uit een banksaldo filteren. Niet besteed PGB loopt daarom wel mee bij de bepaling van verschuldigde vermogensbelasting in box 3. Schulden PGB is geen inkomen maar wel geld Als een budgethouder schulden heeft kan een deurwaarder ook beslag leggen op PGB-gelden. Over dit onderwerp heeft het CVZ overleg gevoerd met de Nederlandse Vereniging van Volkskrediet, de koepel van gemeentelijke kredietbanken. Dat heeft geleid tot het volgende advies aan de zorgkantoren: Alle gemeenten in Nederland beschikken, op grond van hun verantwoordelijkheid voor 'armoedebeleid', over een gemeentelijke kredietbank of hebben een contract afgesloten met een daarmee vergelijkbare organisatie. (Aspirant-) Budgethouders met schuldproblemen doen er goed aan om contact op te nemen met de sociale dienst van de eigen gemeente. De sociale dienst kan dan doorverwijzen naar de gemeentelijke schuldsaneringsorganisatie. De budgethouder kan dan met een schuldsaneerder overleg voeren over zijn schuldproblemen. In dat overleg kan ook de bijzondere positie van het PGB aan de orde komen. De schuldsaneerder weet dan wellicht maatregelen te treffen 21