Kernmonitor PGB nieuwe stijl

Transcriptie

1 Rapport Kernmonitor PGB nieuwe stijl Op 26 augustus 2004 uitgebracht aan de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Publicatienummer 196 Uitgave College voor zorgverzekeringen Postbus AH Diemen Fax (020) Internet Volgnummer Afdeling Auteur AWBZ J. Knollema Doorkiesnummer Tel. (020) Bestellingen Extra exemplaren kunt u bestellen via onze website ( of telefonisch bij de servicedesk onder nummer (020)

2 Inhoud: pag. Samenvatting 1 1. Inleiding 1 1.a. Achtergrond kernmonitor 2 1.b. Leeswijzer 4 2. Bestuurlijk kader 4 2.a. De 8 stappen 4 2.b. Verantwoordingslijn 4 2.c. SVB Servicecentrum PGB 6 3. Kwantitatieve gegevens 6 3.a. Aantal budgethouders 7 3.b. Aantal budgethouders per zorgkantoor 10 3.c. Aantal budgethouders in meerjarenperspectief 10 3.d. Prognose uitstroom budgethouders PGB oude stijl 11 3.e. Toegekende bedragen 12 3.f. Bestede bedragen 13 3.g. SVB Servicecentrum PGB 14 3.h. Beheerskosten Kwalitatieve gegevens 16 4.a. Inleiding 16 4.b. Voorlichting 17 4.c. Indicatiestelling 19 4.d. Toekenning 21 4.e. Eigen bijdragen 24 4.f. Zorginkoop 28 4.g. Verantwoording 31 4.h. Terugbetaling 32 4.i. Verantwoording door de zorgkantoren Conclusies en aanbevelingen Bijlage(n) 1. Vragenlijst monitoring 2. Gesprekspunten evaluatiebezoeken 3. Gegevenstabellen

3 Samenvatting PGB nieuwe stijl in 8 stappen Aantal budgethouders Toegekende PGB's Conclusie Op 1 april 2003 is de PGB-regeling nieuwe stijl ingevoerd. Het PGB nieuwe stijl werkt schematisch als volgt: 1. De verzekerde vraagt een indicatie aan bij het RIO; 2. Het RIO stelt vast hoeveel zorg de verzekerde nodig heeft; 3. De verzekerde kiest tussen zorg in natura en PGB; 4. Het zorgkantoor kent PGB toe; 5. Het zorgkantoor betaalt PGB op de bank- of girorekening van de verzekerde; 6. De verzekerde koopt zorg in; 7. De verzekerde legt verantwoording af; 8. De verzekerde betaalt niet uitgegeven geld terug aan het zorgkantoor. Het aantal budgethouders in de PGB-regeling nieuwe stijl is tussen 1 april 2003 en 1 juli 2004 opgelopen van nihil naar Het totale aantal budgethouders in de oude PGB-regelingen is in dezelfde periode met teruggelopen van naar budgethouders. Per saldo is het aantal budgethouders de afgelopen 15 maanden dus met gegroeid van naar Op 1 juni 2004 waren door de SVB Kantoor PGB, voor de PGBregelingen oude stijl, de volgende toegekende bedragen geregistreerd: PGB V&V: 122 miljoen PGB VG: 176 miljoen PGB GGZ: 11 miljoen Totaal derhalve 309 miljoen. In 2004 zal naar verwachting 580 miljoen worden toegekend voor PGB's nieuwe stijl. Totaal zal er dus in 2004 voor 889 miljoen aan PGB's worden toegekend. De uitvoering van de PGB-regeling nieuwe stijl door de zorgkantoren heeft het afgelopen halfjaar onder grote druk gestaan. De belangrijkste oorzaken: De uitvoeringspraktijk bleek ingewikkelder dan voorzien; Kinderziektes; De late besluitvorming over de hoogte en de wijze van berekenen van eigen bijdragen; Het ontbreken van inkomensgegevens voor 22% van de budgethouders; De gestaag voortgaande groei van PGB.

4 Budgethouders hebben hier last van gehad. Maar door een goede inzet van de zorgkantoren zijn deze problemen voor de budgethouders toch relatief beperkt gebleven. De uitvoering van de PGB-regeling kan met beperkte aanpassingen verder vereenvoudigd worden. In de afgelopen periode vielen regelmatig kritische geluiden over het PGB te horen. Deze geluiden hadden betrekking op de kostenstijging, de kwaliteit van de ingekochte zorg, de besteding van het PGB, de verantwoording en mogelijkheden voor fraude. Het CVZ heeft evaluatiebezoeken gebracht aan alle zorgkantoren. Tijdens die evaluatiebezoeken is ook juist aan deze aspecten aandacht besteed. Het CVZ concludeert dat het inherent is aan de keuzes die zijn gemaakt voor een zo eenvoudig mogelijke PGB-regeling dat er risico's aanwezig zijn die niet voor 100% beheersbaar zijn. Incidenten zijn daardoor mogelijk. Maar onder erkenning van knelpunten en problemen is het PGB toch eerst en vooral een instrument waarmee verzekerden zelf sturing kunnen geven aan de organisatie van de zorg. Zij weten daarbij een arbeidsmarkt aan te boren die voor zorg in natura niet beschikbaar is. De PGB-tarieven zijn lager dan de tarieven voor zorg in natura. Verder biedt de flexibiliteit in de PGB-regeling ruimte voor zorgvernieuwende initiatieven.

5 1. Inleiding 1.a. Achtergrond kernmonitor Zorg in natura of PGB AWBZ-verzekerden die aanspraak maken op zorg kunnen die aanspraak op twee verschillende manieren effectueren: a. De verzekerde maakt gebruik van het zorgaanbod van de tot de AWBZ toegelaten instellingen en ontvangt de zorg waarvoor hij geïndiceerd is 'in natura'. b. De verzekerde ontvangt een 'persoonsgebonden budget' (PGB) waarmee hij zelf de zorg inkoopt bij een zorgaanbieder naar eigen keuze. CVZ coördineert uitvoering De zorgkantoren kennen de persoonsgebonden budgetten toe op basis van de ministeriële regeling subsidies AWBZ en Ziekenfondswet. De persoonsgebonden budgetten worden betaald uit het Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten (AFBZ). Het College voor zorgverzekeringen (CVZ) coördineert de uitvoering van de PGB-regeling. Beleidsvragen Het CVZ volgt de uitvoering van de PGB-regelingen op grond van een aantal monitor-instrumenten. Deze monitoring door het CVZ is bedoeld om zicht te krijgen op feitelijke ontwikkelingen bij het PGB. De monitoring is ook bedoeld om uitvoeringsproblemen te signaleren. Hierdoor is het mogelijk om de uitvoering snel bij te sturen of verbetervoorstellen te ontwikkelen. Kernmonitor Op 18 december 2003 is de eerste kernmonitor PGB nieuwe stijl uitgebracht. Voor u ligt de tweede kernmonitor PGB nieuwe stijl. Het PGB nieuwe stijl is ingevoerd op 1 april De regeling heeft nu een eerste jaarcyclus doorlopen. Deze tweede kernmonitor is daarmee tevens, overeenkomstig met het departement gemaakte afspraken, voor het CVZ het evaluatiedocument voor PGB nieuwe stijl voor wat betreft de uitvoering van de regeling. Verzekerdenperspectief Daarnaast heeft het CVZ aan het bureau ITS te Nijmegen opdracht gegeven voor een onderzoek naar de ervaringen en opvattingen van budgethouders. Het onderzoek richt zich zowel op budgethouders die overstappen van de PGBregelingen oude stijl naar de PGB-regeling nieuwe stijl ('overstappers') als op 'rechtstreekse nieuwen'. Het CVZ zal de resultaten van dit onderzoek in oktober 2004 bekend maken. 1

6 Verder komt het verzekerdenperspectief ook aan bod bij de benchmarking van de zorgkantoren en het dit najaar door het SVB Servicecentrum PGB uit te brengen klanttevredenheidsonderzoek. 1.b. Leeswijzer Hoofdstuk 2 Bestuurlijk kader Voor een goed begrip van de kernmonitor staat in hoofdstuk 2 een schets van het bestuurlijk kader waarin de PGB-regeling nieuwe stijl wordt uitgevoerd. Budgethouders oude stijl stappen aan het einde van hun indicatieduur, doch uiterlijk 1 januari 2006, over op PGB nieuwe stijl. In de eerste kernmonitor is daarom ook aandacht besteed aan het bestuurlijk kader van de PGB-regelingen oude stijl en aan het overstapproces. Inmiddels vormt het overstapproces een veel beperkter onderdeel van de uitvoering van PGB nieuwe stijl. Om die reden zijn deze beschrijvingen in deze kernmonitor niet nogmaals opgenomen. Hoofdstuk 3 Kwantitatieve gegevens In het derde hoofdstuk geeft het CVZ de kwantitatieve gegevens weer. Deze gegevens zijn gebaseerd op de volgende bronnen: De zorgkantoren leveren maandelijks gegevens aan het CVZ aan over de uitvoering van PGB nieuwe stijl. De hiervoor gebruikte vragenlijst is al in september 2002 vastgesteld zodat zorgkantoren bij hun systeemaanpassingen met deze lijst rekening konden houden. Deze vragenlijst is bijgevoegd (bijlage 1). De SVB Kantoor PGB rapporteert maandelijks over de uitvoering van PGB oude stijl. Het SVB Servicecentrum PGB rapporteert maandelijks over de dienstverlening waarvoor de SVB in het kader van PGB nieuwe stijl door het CVZ is gecontracteerd. Om een goed beeld van de ontwikkelingen te geven is in dit hoofdstuk informatie over de PGB-regelingen oude stijl en de PGB-regeling nieuwe stijl met elkaar gecombineerd. Hoofdstuk 4 Kwalitatieve gegevens Hoofdstuk vier bevat de kwalitatieve monitor over de uitvoering. Het CVZ heeft daarvoor de volgende instrumenten beschikbaar: In de maanden juli en augustus hebben medewerkers van het CVZ evaluatiebezoeken gebracht aan alle zorgkantoren. Deze gesprekken zijn half gestructureerd gevoerd aan de hand van een overzicht van gesprekspunten (bijlage 2). Het CVZ heeft een helpdesk ingesteld voor de modernisering van de AWBZ. Op deze helpdesk wordt een beroep gedaan door zorgkantoren, RIO's en cliëntenorganisaties. Daarnaast doen, bij gecompliceerde casuïstiek, ook individuele 2

7 verzekerden een beroep op de helpdesk. Deze functie geeft een goed zicht op uitvoeringsproblemen bij de diverse betrokken partijen. Er is sprake van een goed rechtstreeks contact tussen de PGBmedewerkers van de zorgkantoren en de PGB-medewerkers van het CVZ. Het CVZ voert maandelijks overleg met ZN en de SVB over de uitvoering van de PGB-regelingen. Het CVZ heeft alle bij de uitvoering van de PGB-regeling betrokken partijen uitgenodigd voor een schriftelijke inbreng voor deze kernmonitor. Van deze mogelijkheid is gebruik gemaakt door Per Saldo, de Federatie van Ouderverenigingen (budgethoudersnetwerk Naar Keuze), Zorgverzekeraars Nederland, de SVB, de Nederlandse Branchevereniging voor PGB-adviseurs en Sting, de landelijke beroepsvereniging van de verzorging. Bij deze schriftelijke inbreng is vaak ook aandacht besteed aan de indicatiestelling. Dat traject valt echter buiten het bereik van deze kernmonitor. Conclusies en aanbevelingen Regiegroep PGB De kernmonitor wordt afgesloten met conclusies en aanbevelingen. Het nu voorliggende rapport is in concept voorgelegd aan de regiegroep PGB. In deze regiegroep, die onder voorzitterschap staat van het CVZ, zijn alle bij de uitvoering van de PGBregeling betrokken organisaties vertegenwoordigd. Met Per Saldo, de Federatie van Ouderverenigingen (FvO), Zorgverzekeraars Nederland en de SVB is het concept afzonderlijk besproken. 3

8 2. Bestuurlijk kader 2.a. De 8 stappen Het PGB nieuwe stijl werkt schematisch als volgt: 1. De verzekerde vraagt een indicatie aan bij het RIO; 2. Het RIO stelt vast hoeveel zorg de verzekerde nodig heeft; 3. De verzekerde kiest tussen zorg in natura en PGB; 4. Het zorgkantoor kent PGB toe; 5. Het zorgkantoor betaalt per bevoorschottingsperiode PGB op de bank- of girorekening van de verzekerde; 6. De verzekerde koopt zorg in; 7. De verzekerde legt verantwoording af; 8. De verzekerde betaalt niet uitgegeven geld terug aan het zorgkantoor. Deze acht stappen vormen ook de kern van de voorlichting over PGB nieuwe stijl. Een uitgebreide beschrijving van de PGB-regeling nieuwe stijl is te vinden in de brochure "Persoonsgebonden budget, Zelf uw zorg inkopen in 8 stappen" (verkrijgbaar via 2.b. Verantwoordingslijn Bij PGB nieuwe stijl is sprake van de volgende verantwoordingslijn: De budgethouder legt verantwoording af aan het zorgkantoor, door middel van het verantwoordingsformulier; Het zorgkantoor legt verantwoording af aan het CVZ; Het CVZ legt verantwoording af aan de bewindslieden van VWS; De bewindslieden van VWS leggen verantwoording af aan de Tweede Kamer. 2.c. SVB Servicecentrum PGB Salarisadministratie Voor de uitvoering van PGB nieuwe stijl is de SVB, als resultaat van een Europese aanbestedingsprocedure, gecontracteerd voor de volgende werkzaamheden: Als een werknemer op meer dan twee dagen per week voor de budgethouder werkt, kan de budgethouder de SVB vragen om de salarisadministratie te verzorgen. Dat kan ook als de zorgverlener op twee dagen of minder dan twee dagen per week voor de budgethouder werkt en de budgethouder met de zorgverlener heeft afgesproken dat de budgethouder voor de inhouding en afdracht van loonheffing zorgt. 4

9 Overige taken Verder voert de SVB voor alle budgethouders de volgende taken uit: loondoorbetaling bij ziekte en ziekteverzuimbegeleiding; het telefonisch beantwoorden van vragen op het terrein van arbeidsrecht; het onderhouden en toezenden van modelzorgovereenkomsten; het uitvoeren van een WA-verzekering en een verzekering voor rechtsbijstand. 5

10 3. Kwantitatieve gegevens 3.a. Aantal budgethouders De PGB-regeling nieuwe stijl is ingevoerd op 1 april PGB nieuwe stijl kon pas worden toegekend op basis van een functiegericht indicatiebesluit. Als overgangsbepaling was geregeld dat deze indicatiebesluiten pas werden afgegeven voor aanvragen die ná 1 april 2003 bij het RIO zijn ingediend. De op 1 april 2003 bij de RIO's aanwezige indicatie-aanvragen leidden dus nog tot een toekenning op grond van de oude regelingen. Grafiek 1 Aantal budgethouders per maand per PGB-regeling apr-03 mei-03 jun-03 jul-03 aug-03 sep-03 okt-03 nov-03 dec-03 jan-04 feb-04 mrt-04 apr-04 mei-04 jun-04 jul-04 V&V VG GGZ Nwe stijl Gestage groei Uit deze grafiek blijkt dat bij het PGB sprake is van een gestage groei van het aantal budgethouders. Het aantal budgethouders in de PGB-regeling nieuwe stijl is tussen 1 april 2003 en 1 juli 2004 opgelopen van nihil naar Het totale aantal budgethouders in de oude PGB-regelingen is in dezelfde periode met teruggelopen van naar budgethouders. Per saldo is het aantal budgethouders de afgelopen 15 maanden dus met gegroeid van naar De groei bedroeg de eerste zes maanden van budgethouders per maand. Als deze groei zo doorzet zullen er aan het eind van 2004 bijna budgethouders zijn. De grafiek maakt inzichtelijk dat bij de overstap van de oude regelingen naar PGB nieuwe stijl een vertragingseffect is 6

11 opgetreden. PGB oude stijl is nog tot juni 2003 gegroeid, daarna heeft zich pas de daling van het aantal budgethouders ingezet. (De bij de grafieken behorende gegevenstabellen zijn opgenomen in bijlage 3.) Tabel 1 3.b. Aantal budgethouders per zorgkantoor Het aantal budgethouders op 1 juli 2004 per zorgkantoor per PGB-regeling Zorgkantoor V&V VG GGZ Nwe stijl Totaal Groningen Friesland Drenthe Zwolle Twente Apeldoorn/Zutphen Midden-IJssel Arnhem Nijmegen Utrecht Flevoland Gooi Noord-Holland-Noord Kennemerland Zaanstreek/Waterland Amsterdam Amstelland en Meerlanden Zuid-Holland-Noord Haaglanden Delft Westland Oostland Midden-Holland Rotterdam Nieuwe Waterweg Noord ZH eilanden Waardenland Zeeland West-Brabant Midden-Brabant Noordoost-Brabant Zuidoost-Brabant Noord-Limburg Zuid-Limburg Totaal

12 Uit deze tabel blijkt dat er een grote variatie is in het aantal budgethouders per zorgkantoor. In de regio Midden-IJssel zijn er 228 budgethouders, in de regio Zuidoost-Brabant zijn er 2945 budgethouders. Deze spreiding is slechts ten dele te verklaren uit de omvang van het werkgebied. In de onderstaande tabel wordt het totale aantal budgethouders per zorgkantoor op 1 juli 2004 gerelateerd aan het aantal bewoners op 1 januari Tabel 2 Aantal budgethouders per zorgkantoor op 1 juli 2004 per inwoners op 1 januari 2004 Zorgkantoor Groningen 605 Friesland 435 Drenthe 594 Zwolle 412 Twente 414 Apeldoorn/Zutphen 377 Midden-IJssel 284 Arnhem 349 Nijmegen 393 Utrecht 375 Flevoland 478 Gooi 268 Noord-Holland-Noord 388 Kennemerland 396 Zaanstreek/Waterland 239 Amsterdam 277 Amstelland en Meerlanden 321 Zuid-Holland-Noord 330 Haaglanden 405 Delft Westland Oostland 277 Midden-Holland 351 Rotterdam 274 Nieuwe Waterweg Noord 269 ZH eilanden 324 Waardenland 349 Zeeland 427 West-Brabant 435 Midden-Brabant 386 Noordoost-Brabant 533 Zuidoost-Brabant 632 Noord-Limburg 361 Zuid-Limburg 484 8

13 Grote verschillen 15 uitvoeringslokaties Tabel 3 Uit deze tabel blijkt een duidelijke spreiding. In de regio Zaanstreek/Waterland zijn er 239 budgethouders per inwoners. In de regio Zuidoost-Brabant zijn dat er 632. Het CVZ kan het verschil alleen verklaren uit de historische betrokkenheid van een aantal zorgkantoren bij de eerste PGBexperimenten begin jaren 90 en de affiniteit die in het verleden al dan niet aanwezig was bij de PGB-regeling. Deze betrokkenheid en affiniteit lijkt nog altijd door te werken in het huidige aantal budgethouders. Ook zal er een relatie aanwezig zijn tussen het gebruik van PGB en de beschikbaarheid van zorg in natura. Een aantal concessiehouders voert de functie van zorgkantoor uit voor meerdere zorgkantoorregio's. Deze concessiehouders hebben de uitvoering van de PGB-regelingen meestal ondergebracht op één uitvoeringslokatie. Hoewel er 32 zorgkantoorregio's zijn, zijn er daardoor voor het PGB slechts 15 uitvoeringslokaties. Onderstaande tabel geeft het aantal budgethouders per uitvoeringslokatie weer. Aantal budgethouders per uitvoeringslokatie Tilburg Eindhoven Amersfoort Zwolle Enschede Breda Rotterdam Groningen Den Haag Leeuwarden Leiden Alkmaar Gorinchem Schiedam Deventer 460 De in Eindhoven en Tilburg gevestigde uitvoeringslokaties zijn niet voor diezelfde regio's werkzaam. De uitvoering van de PGB-regeling vindt dus slechts voor 13 regio's in het werkgebied zelf plaats. 9

14 3.c. Aantal budgethouders in meerjarenperspectief Grafiek 2 Aantal budgethouders per PGB-regeling sinds 1 januari ultimo 1998 ultimo 1999 ultimo 2000 ultimo 2001 ultimo 2002 ultimo juli 2004 V&V VG GGZ Nwe stijl Uit deze grafiek blijkt duidelijk dat ook in meerjarenperspectief sprake is van een gestage stijging van het aantal budgethouders. 3.d. Prognose uitstroom budgethouders PGB oude stijl Door de SVB Kantoor PGB is een prognose opgesteld van de uitstroom van de budgethouders uit de PGB-regelingen oude stijl. Deze prognose is gebaseerd op de bij de SVB bekende einddata van de indicatie en een op ervaring gebaseerde inschatting van tussentijdse beëindigingen als gevolg van intramurale opname, overlijden en tussentijdse herindicatie. Tabel 4 Prognose van het aantal budgethouders oude stijl tot 1 januari 2006 V&V VG GGZ Juli Oktober Januari April Juli Oktober Januari

15 De prognose uit de bovenstaande tabel is in onderstaande grafiek gecombineerd met de feitelijke aantallen budgethouders oude stijl sinds 1 april Grafiek 3 Kwartaalstanden oude stijl van 1 april 2003 tot 1 januari apr- 03 jul- 03 okt- 03 jan- 04 apr- 04 jul- 04 okt- 04 jan- 05 apr- 05 jul- 05 okt- 05 jan- 06 V&V VG GGZ Op 1 januari 2006 nog 5000 VG'ers Uit dit overzicht blijkt dat de PGB-regelingen V&V en GGZ op 1 januari 2006 zijn leeggestroomd Bij de PGB-regeling voor verstandelijk gehandicapten is duidelijk sprake van een ander beeld. Op 31 december 2005 zullen er nog ruim 5000 budgethouders gebruik maken van deze regeling. Voor deze budgethouders zal in het najaar van 2005 vervroegd een herindicatie moeten worden afgegeven om de overstap naar PGB nieuwe stijl op 1 januari 2006 mogelijk te maken. 3.e. Toegekende bedragen Op 18 december 2003 heeft het CVZ de kosten 2004 voor de PGB-regelingen geraamd op 889 miljoen. Op 1 juni 2004 stonden bij de SVB Kantoor PGB voor de oude regelingen de volgende toegekende bedragen geregistreerd: Verpleging en verzorging: Verstandelijk gehandicapten: Geestelijke gezondheidszorg: Voor de oude stijl staat op dit moment derhalve een totaal toegekend bedrag van 309 miljoen geregistreerd. In de oude PGB-regelingen kunnen geen nieuwe budgethouders meer instromen. De genoemde bedragen zullen alleen nog wijzigen door correcties op de eigen 11

16 bijdragen en vervroegde herindicaties. Voor de PGB-regeling nieuwe stijl vindt de bevoorschotting op dit moment plaats op basis van door de zorgkantoren zelf aangeleverde prognoses. Deze prognoses hebben betrekking op de eerste drie kwartalen. Het voorschotbedrag voor het vierde kwartaal zal het CVZ baseren op een geactualiseerde prognose. De raming van de kosten van PGB nieuwe stijl is dus met een groot aantal onzekere factoren omgeven. Op 18 december 2003 heeft het CVZ de totale toe te kennen PGB's (oude en nieuwe stijl) voor 2004 geraamd op 889 miljoen. Vooralsnog is er voor het CVZ geen reden om af te wijken van deze raming. Met de nodige voorzichtigheid worden de toe te kennen bedragen voor PGB nieuwe stijl daarmee voor 2004 geraamd op 580 miljoen. Het CVZ baseert zich daarbij, naast de door de zorgkantoren aangeleverde prognoses, op de ontwikkeling van het aantal budgethouders zoals die blijkt uit de maandelijks door de zorgkantoren aangeleverde monitor-gegevens. Het CVZ zal de raming in september actualiseren op basis van de door de zorgkantoren voor het vierde kwartaal aan te leveren prognoses. 3.f. Bestede bedragen Bij de uitvoering van de PGB-regelingen is altijd al sprake geweest van een onderbesteding door de budgethouder van het toegekende PGB. De ervaring heeft uitgewezen dat het nieuwe budgethouders na de toekenning enige tijd kost om de zorginkoop goed te organiseren. De eerste maanden is daardoor vrijwel altijd sprake van onderbesteding. Verder hebben veel budgethouders de gewoonte om het PGB spaarzaam te besteden. Zij creëren daardoor bestedingsruimte voor het geval later in het jaar sprake is van een sterkere zorgbehoefte. Tot slot leidt beëindiging van het PGB door overlijden of opname in een instelling niet tot aanpassing van het geregistreerde toekenningsbedrag. De onderstaande grafiek geeft inzicht in de feitelijke bestedingen in de afgelopen jaren ten opzichte van de toegekende bedragen. 12

17 Grafiek 4 Toegekende bedragen en feitelijke kosten voor de afgelopen subsidiejaren (in miljoenen euro's) Toegekend Besteed Uit deze grafiek blijkt dat van de toegekende bedragen ca. 85% door de budgethouder feitelijk wordt besteed. 3.g. SVB Servicecentrum PGB Het SVB Servicecentrum PGB brengt maandelijks een 'Service Level Rapportage' uit. In deze rapportage doet de SVB verslag over de dienstverlening in relatie tot de contractueel vastgelegde prestatie-eisen. Budgethouders Uit deze rapportage blijkt dat de SVB op 1 juli 2004 voor 7011 budgethouders de salarisadministratie verzorgde. Voor 6663 budgethouders verzorgt het Servicecentrum zowel de salarisberekening als het betalingsverkeer. Voor slechts 348 budgethouders beperkt de dienstverlening zich tot het aanmaken van loonstroken. Deze budgethouders verzorgen, op eigen verzoek, zelf het betalingsverkeer. Grafiek 5 Aantal klanten van het SVB Servicecentrum PGB april juli oktober januari april juli

18 Zorgverleners De salarisadministratie heeft betrekking op zorgverleners. Het SVB Servicecentrum PGB heeft inmiddels de pioniersfase achter zich gelaten. Vanwege de groei van de werkorganisatie zal in september een reorganisatie plaatsvinden. Budgethouders worden dan gekoppeld aan een 'eigen' groep medewerkers. Mislukte incasso's In de maand juni 2004 heeft het SVB Servicecentrum PGB incasso-opdrachten aangeboden. Hiervan zijn er 853 (8,6%) bij een eerste incassopoging mislukt. Het mislukken kan het gevolg zijn van onvoldoende saldo bij de budgethouder, bv. door te late bevoorschotting van de budgethouder bij het zorgkantoor. Ook kan de incasso mislukken door een verkeerde combinatie van naam en rekeningnummer of het intrekken van de incasso door de budgethouder. De SVB zal dit najaar nader onderzoek doen naar de oorzaak van het mislukken van incasso's. Op basis van de resultaten van dat onderzoek zal het CVZ met de SVB de mogelijkheden bespreken voor beperking van deze uitval. Het SVB Servicecentrum PGB voldoet aan de contractueel vastgelegde prestatie-eisen, met uitzondering van de prestatieeis om van alle binnenkomende telefoongesprekken 95% binnen 1 minuut te beantwoorden. De SVB zal dit najaar een klanttevredenheidsonderzoek uitvoeren. 3.h. Beheerskosten SVB De invoering van PGB nieuwe stijl heeft belangrijke gevolgen gehad voor de werkzaamheden van zowel de SVB als de zorgkantoren. Voor de SVB is sprake van een sterke afname van werkzaamheden. Het Kantoor PGB zal volledig verdwijnen en het Servicecentrum PGB heeft slechts een beperkt takenpakket. De SVB Kantoor PGB (PGB oude stijl) ontving in 2003 voor de reguliere uitvoering een vergoeding van 484 per budgethouder. (Daarbij zijn de beëindigings- en liquidatiekosten van de SVB buiten beschouwing gebleven). De kosten voor het SVB Servicecentrum PGB (PGB nieuwe stijl) worden op dit moment geraamd op 180 per budgethouder. (Daarbij zijn de voorbereidingskosten buiten beschouwing gebleven.) De uitvoeringskosten van de SVB zijn daardoor gedaald met 304 per budgethouder. 14

19 Zorgkantoren De uitvoering van de PGB-regeling nieuwe stijl is voor de zorgkantoren aanzienlijk bewerkelijker gebleken dan bij de voorbereiding was voorzien. Deze constatering is aanleiding voor nader overleg tussen het CVZ, ZN en het ministerie van VWS over de hoogte van de beheerskosten voor de zorgkantoren ten behoeve van de uitvoering van de PGB-regeling nieuwe stijl. Dit overleg is nog niet afgerond. 15

20 4. Kwalitatieve gegevens 4.a. Inleiding De 8 stappen In dit hoofdstuk bespreekt het CVZ uitvoeringsaspecten die voor verbetering vatbaar zijn. Daarnaast gaat het CVZ in op verbeteringssuggesties die door anderen zijn voorgesteld. Het PGB nieuwe stijl werkt schematisch volgens de eerder genoemde 8 stappen: 1. De verzekerde vraagt een indicatie aan bij het RIO; 2. Het RIO stelt vast hoeveel zorg de verzekerde nodig heeft; 3. De verzekerde kiest tussen zorg in natura en PGB; 4. Het zorgkantoor kent PGB toe; 5. Het zorgkantoor betaalt PGB op de bank- of girorekening van de verzekerde; 6. De verzekerde koopt zorg in; 7. De verzekerde legt verantwoording af; 8. De verzekerde betaalt niet uitgegeven geld terug aan het zorgkantoor. Dit hoofdstuk volgt globaal deze procesgang. 4.b. Voorlichting Voorlichting door zorgkantoren Rondom de invoering van het PGB nieuwe stijl hebben de meeste zorgkantoren voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd voor 'overstappers' en voor cliëntondersteuners. Inmiddels verzorgt nog maar een beperkt aantal zorgkantoren dergelijke bijeenkomsten. Bij zorgkantoren is de indruk aanwezig dat cliëntondersteuners inmiddels voldoende bekend zijn met het PGB. Verder heeft de werkdruk tot gevolg gehad dat minder prioriteit aan voorlichting kon worden gegeven. De groei van het PGB heeft tot gevolg dat bekendheid bovendien steeds meer het gevolg is van onderlinge contacten tussen verzekerden, zowel in het georganiseerde verband van patiëntenverenigingen als de meer informele mond-tot-mondreclame. Voorlichting over PGB door RIO's In de vorige kernmonitor is de voorlichting over de PGBregeling door de indicatiestellers als knelpunt genoemd. Het CVZ heeft tijdens de evaluatiebezoeken aan de zorgkantoren geconstateerd dat over dit aspect over het algemeen inmiddels goede afstemming bestaat tussen de zorgkantoren en de RIO's. Ongeveer 90% van de (aspirant-)budgethouders spreekt zijn voorkeur voor PGB uit tijdens het proces van indicatiestelling. Dit vereenvoudigt de verdere toekenningsprocedure. De overige (aspirant-)budgethouders kiezen pas ná de indicatiestelling voor het PGB. 16

21 Kwaliteit indicatiebesluiten PGB en mantelzorg Zorgkantoor bevoegd tot bezwaar 4.c. Indicatiestelling Op 1 april 2003 is de functiegerichte indicatiestelling ingevoerd. Na een gewenningsperiode kunnen de zorgkantoren de indicatiebesluiten inmiddels goed verwerken. De zorgkantoren merken wel op dat de informatie in de besluiten soms innerlijk tegenstrijdig is en verder is er sprake van een veelsoortigheid in vormgeving van de indicatiebesluiten. De RIO's leveren de indicatiebesluiten op dit moment nog op papier aan. Naar verwachting zal de invoering van fase 3 van het AZR, en de daaraan verbonden elektronische aanlevering van indicatiebesluiten, leiden tot meer eenduidigheid in de communicatie tussen RIO en zorgkantoor. Het CVZ constateert voorts dat zich een informeel netwerk heeft ontwikkeld tussen de medewerkers van de PGBafdelingen van de zorgkantoren en de indicatiestellers. Onduidelijkheden in het indicatiebesluit komen daardoor minder vaak voor en zijn meestal eenvoudigweg telefonisch opgehelderd. Bij de behandeling van indicatiegeschillen heeft het CVZ gesignaleerd dat het steeds vaker voorkomt dat een mantelzorger wel bereid is om zorg te verlenen, maar alleen als daar betaling vanuit een PGB tegenover staat. Het CVZ heeft moeten constateren dat in die gevallen, voor zover de zorg de gebruikelijke zorg te boven gaat, een indicatie moet worden afgegeven als ook aan alle overige voorwaarden is voldaan. De budgethouder kan vervolgens de mantelzorger met een PGB inhuren. Het CVZ heeft deze ontwikkeling in een op 27 mei 2004 uitgebracht signalement onder de aandacht gebracht van de staatssecretaris. Het zorgkantoor dient gepaste terughoudendheid te betrachten met betrekking tot de aard en omvang van de geïndiceerde zorg. Toch komt het een enkele keer voor dat een zorgkantoor bezwaar heeft tegen een indicatiebesluit, bv. omdat sprake is van een evidente onjuistheid. De PGB-regeling wordt door het zorgkantoor uitgevoerd op basis van een rechtstreekse opdracht uit de subsidieregeling. Het zorgkantoor is daardoor zonder tussenkomst van het uitvoeringsorgaan bevoegd om bezwaar te maken tegen een indicatiebesluit die heeft geleid tot een PGB-aanvraag. Ambtshalve herindicatie Vanuit de verantwoordingsinformatie constateren de zorgkantoren incidenteel een discrepantie tussen de indicatiestelling en de feitelijke zorginkoop. Een paar voorbeelden: 17

22 Bij de indicatiestelling is er rekening mee gehouden dat een huisgenoot wegens overbelasting niet in staat is om de gebruikelijke zorg te leveren. Diezelfde huisgenoot blijkt vervolgens door de budgethouder te zijn ingehuurd. Het komt incidenteel voor dat een budgethouder op zijn beurt zorgverlener van een andere budgethouder blijkt te zijn. Ook dat leidt tot vraagtekens bij de indicatiestelling. Een indicatie-onderzoek start in principe alleen op verzoek van de verzekerde. Het RIO is ook bevoegd om ambtshalve een (her)onderzoek te starten als het RIO daarvoor signalen ontvangt, bv. van het zorgkantoor. De genoemde voorbeelden kunnen dan ook voor het zorgkantoor aanleiding zijn om het RIO om heronderzoek te vragen. Het RIO is dan bevoegd om een nieuw indicatiebesluit te nemen, maar is daartoe niet verplicht. Het CVZ is van mening dat de RIO's daartoe, onder nader te bepalen voorwaarden, wel verplicht zouden moeten zijn. Terugwerkende kracht indicatiebesluit Aanvullend aanvraagformulier De PGB-regeling bepaalt dat het PGB kan ingaan op de dag dat de verzekerde naar het oordeel van het RIO op de zorg is aangewezen. Daarmee werd beoogd om het PGB met terugwerkende kracht toe te kunnen kennen als er, bv. na ontslag uit het ziekenhuis, enige tijd verstrijkt tussen de feitelijke startdatum van de zorg en het indicatiebesluit. Inmiddels heeft het CVZ zich, bij de beoordeling van een indicatiegeschil, op het standpunt gesteld dat de startdatum van de zorg, behoudens een enkele uitzondering, gelijk is aan de datum van het indicatiebesluit. Deze uitzondering beperkt zich, onder voorwaarden, tot herindicatie. Een eerste indicatiebesluit kan daarmee, op grond van de huidige regelgeving, geen terugwerkende kracht meer kennen. Naast de informatie uit het indicatiebesluit heeft het zorgkantoor ook informatie rechtstreeks van de budgethouder nodig. Dat betreft dan diens sofinummer, een bankrekeningnummer en inkomensgegevens. De meeste zorgkantoren hanteren hiervoor een aanvullend aanvraagformulier dat samen met de 8-stappen-brochure, of zelfs de gehele klantenmap, aan de budgethouder wordt toegestuurd. Deze aanvullende procedure heeft tot gevolg dat er altijd een paar weken verstrijken tussen het indicatiebesluit en de toekenningsbeschikking. Vanzelfsprekend is het gewenst dat deze periode zo kort mogelijk duurt. Daar staat tegenover dat zorgkantoren het als een voordeel zien dat deze aanvullende procedure er toe leidt dat de (aspirant-)budgethouder de 8-stappen-brochure kent op het moment dat de toekenningsprocedure echt in gang wordt gezet. 18

23 4.d. Toekenning Niet altijd eenvoudig Bij een eenduidig indicatiebesluit vormt de berekening van het bruto toe te kennen PGB in principe geen probleem. Er ontstaan pas complicaties als het indicatiebesluit voor verschillende functies verschillende indicatieperioden vermeldt of als voor de verzekerde een paar keer vlot achter elkaar een nieuwe indicatiebesluit wordt afgegeven (als gevolg van een bezwaarprocedure of van een snel verslechterende gezondheidssituatie). Verder vormen verzekerden die meerdere malen overstappen van PGB naar zorg in natura en omgekeerd een ware uitdaging voor de systeembouwers van de zorgkantoren. Klassensystematiek De PGB-tarieven zijn gebaseerd op de klassen in het indicatiebesluit. Door cliëntenorganisaties is regelmatig verzocht om verkleining van de bandbreedte van de klassen. Gelet op de toch al geringe bandbreedte kan dat alleen maar uitgelegd worden als een pleidooi voor het afschaffen van de klassensystematiek en herinvoering van een tarief per uur of dagdeel. Het afschaffen van de klassensystematiek vormt voor de uitvoering van de PGB-regeling geen probleem. De inzichtelijkheid zou zelfs verbeteren omdat de huidige tarieventabel vervangen zou worden door één tarief per functie per uur of dagdeel. De klassensystematiek speelt echter ook een rol bij de functiegerichte bekostiging en de inning van de eigen bijdragen. Vanwege de samenhang met die onderwerpen pleit het CVZ op dit moment niet voor het afschaffen van de klassensystematiek, maar volstaat het CVZ met de constatering dat de klassensystematiek geen onlosmakelijk en wezenlijk onderdeel vormt van de op functies gebaseerde PGBtarieven. Tariefonderscheid De PGB-tarieven zijn afgeleid van de naturatarieven, waarbij een correctie van circa 25% is toegepast. De redelijkheid van dit onderscheid is herhaaldelijk ter discussie gesteld. Het CVZ vindt een onderscheid om de volgende redenen redelijk. 1. Voor zover het PGB wordt besteed aan de inkoop van zorg bij particulieren wijst het CVZ er op dat er sprake is van een geldstroom naast de eigenlijke PGB-tarieven. Het CVZ heeft het SVB Servicecentrum PGB gecontracteerd voor administratieve ondersteuning. Verder loopt er via de SVB een geldstroom voor de betaling van zieke werknemers van budgethouders. Toegelaten instellingen dienen deze kosten vanuit hun instellingsbudget te financieren. Deze posten verkleinen het verschil tussen het PGB-tarief en de 19

24 naturatarieven. De wettelijke verplichting tot loondoorbetaling is afhankelijk van de aard van de zorgovereenkomst. Een exacte berekening van dit effect is daardoor niet goed mogelijk. 2. Toegelaten instellingen hebben een zorgplicht. Zij hebben een ieder te verzorgen die zorg nodig heeft. Ook als de betrokkene in een buitengebied woont of een bovengemiddelde zorgvraag heeft. Zorgaanbieders die uitsluitend werkzaam zijn voor budgethouders hebben een dergelijke zorgplicht niet. Het CVZ vindt het redelijk dat de toegelaten instellingen een tegemoetkoming ontvangen voor de zgn. 'onrendabele lijnen'. 3. De naturatarieven zijn geen standaardtarieven maar maximumtarieven. De modernisering van de AWBZ heeft geleid tot verruiming van het zorgaanbod. Inmiddels slagen de eerste zorgkantoren er in om zorgaanbieders te contracteren voor een lager tarief dan het maximumtarief. Ook langs die weg zal de afstand tussen de naturatarieven en de PGB-tarieven afnemen. Deze marktwerking is nog niet in alle sectoren zichtbaar. Met name verstandelijk en lichamelijk gehandicapten zijn nog te vaak afhankelijk van een (te) beperkt zorgaanbod. Doelmatigheid De zorgkantoren dienen bij de toekenning van PGB een afweging te maken tussen het onverkort volgen van het indicatiebesluit en de kosten van opname in een instelling. Een toekenning van meer dan 300 per dag dient aan het CVZ gemeld te worden. Sinds 1 januari 2004 heeft het CVZ negen meldingen ontvangen. Bij een toekenning tot 200 per dag wordt door alle zorgkantoren onverkort het indicatiebesluit gevolgd. Bij toekenningen tussen de 200 en 300 per dag verschilt de uitvoeringspraktijk. Een gedeelte van de zorgkantoren volgt ook dan onverkort het indicatiebesluit. De andere zorgkantoren vragen over deze indicatiebesluiten het oordeel van de eigen medisch of verpleegkundig adviseur. De toekenning is dan meer maatwerk. Ongeveer 1% van de budgethouders ontvangt een PGB voor meer dan 200 per dag. Gelet op dit geringe aantal vindt het CVZ de huidige verschillen in uitvoeringspraktijk niet bezwaarlijk. Deze verschillen kunnen pas worden weggenomen na politieke besluitvorming over de omslagpunten in de zorg, zowel in de vorm van zorg in natura als in de vorm van PGB. Bij brief van 15 september heeft 1 Kamerstuk nr

25 de staatssecretaris hierover gezegd dat deze omslagpunten in 2005 zullen worden geïntroduceerd. Klantenmap De zorgkantoren ontvangen als onderdeel van de beheerskosten een vergoeding om de budgethouders te voorzien van een 'klantenmap'. Deze klantenmap zendt het zorgkantoor mee met de toekenningsbeschikking. De zorgkantoren hebben inmiddels onderling afspraken gemaakt over uniformering van de inhoud van deze klantenmap. Daarvoor is ook overleg gevoerd met Per Saldo. Per Saldo wijst er in dat verband op dat ook per afzonderlijk zorgkantoor nog verbeteringen mogelijk zijn in de inhoud van de schriftelijke communicatie met budgethouders. 4.e. Eigen bijdragen Late politieke besluitvorming Ontbreken van inkomensgegevens Op het bruto PGB wordt een inkomensafhankelijke eigen bijdrage in mindering gebracht. Dit onderdeel vormde in de afgelopen periode met afstand het grootste probleem bij de uitvoering van de PGB-regeling nieuwe stijl. Pas op 5 december 2003 heeft het kabinet de besluitvorming over de hoogte van de eigen bijdrage afgerond. Deze besluitvorming had niet alleen betrekking op een (forse) verhoging van de eigen bijdrage, maar ook op het gehanteerde inkomensbegrip, de te gebruiken berekeningswijzen en de maximale eigen bijdrage. Deze besluitvorming vergde dus ook ingrijpende systeem-aanpassingen. Zorgkantoren moesten daarom in december volstaan met het afgeven van een voorlopige beschikking met een te lage eigen bijdrage vergezeld van de aankondiging dat deze eigen bijdrage nog fors verhoogd zou worden. Iedere andere werkwijze zou tot gevolg hebben gehad dat de budgethouders in januari 2004 niet over een budget zouden hebben beschikt om de zorgverleners uit te betalen. Voor het afgeven van een definitieve toekenningsbeschikking moeten de zorgkantoren beschikken over inkomensgegevens. Deze gegevens worden beschikbaar gesteld door het CAK. Halverwege het jaar ontbreken nog altijd voor circa 22% van de budgethouders de inkomensgegevens. Bij 4% van de budgethouders slaagt de GBA-verificatie niet. Voor 18% van de budgethouders is de Belastingdienst niet in staat om inkomensgegevens aan te leveren. Voor deze categorie budgethouders zijn de zorgkantoren op 1 juli 2004 gestart met het afgeven van herziene voorlopige beschikkingen. De eigen bijdrage is daarin berekend op basis van voorlopige (oude) inkomensgegevens en de huidige berekeningswijze. Ondanks de formele aankondiging van de verhoogde eigen bijdragen, realiseren deze budgethouders zich (te) laat dat hun netto PGB fors verlaagd wordt. Dit leidt 21

26 tot onrust en onzekerheid en vertaalt zich ook in aanpassing, al dan niet met terugwerkende kracht, van lopende zorgovereenkomsten. Deze gang van zaken is in de eerste plaats onaangenaam voor de budgethouder. Daarnaast is het ook belastend voor de zorgkantoren en de SVB. (Overigens kan zelfs het PGB 2003 bij 22% van de budgethouders niet definitief worden vastgesteld wegens het ontbreken van inkomensgegevens 2001.) Vroege duidelijkheid GBA-verificatie Belastingdienst Om een herhaling van de problemen bij de afgelopen jaarovergang te voorkomen doet het CVZ de volgende verbeteringssuggesties. Het CVZ doet een dringend beroep op de staatssecretaris om reeds op Prinsjesdag duidelijkheid te verschaffen over de PGBtarieven 2005 en de onder- en bovengrenzen bij de berekening van de eigen bijdragen Het CAK kan dan al in oktober de inkomensgegevens 2003 bij de Belastingdienst opvragen zodat de zorgkantoren in november definitieve toekenningsbeschikkingen kunnen afgeven, eventueel onder het voorbehoud van parlementaire goedkeuring. Voor het versnellen van de GBA-verificatie is het van belang dat de zorgkantoren de beschikking krijgen over een eigen abonnement op het GBA. Het verkrijgen van toestemming voor een eigen abonnement voor de zorgkantoren verloopt zeer moeizaam. Het CVZ doet een beroep op de medewerking van de staatssecretaris om te bevorderen dat deze toestemming alsnog wordt verleend. Daarnaast zal het CVZ de zorgkantoren vragen om bij budgethouders bij wie de GBA-verificatie bij herhaling mislukt een uittreksel uit de burgerlijke stand op te vragen. Voor deze categorie staan kennelijk verkeerde persoonsgegevens geregistreerd. Wellicht staan de budgethouders niet op het opgegeven adres ingeschreven of zijn zij zelfs niet AWBZverzekerd. Ook kunnen op die manier fouten in de gegevensaanlevering door de zorgkantoren en in het GBA worden opgespoord. Het CVZ, het CAK en de Belastingdienst zullen dit najaar gezamenlijk nader onderzoek doen naar de oorzaken van de uitval van 18% bij de Belastingdienst. Dit onderzoek moet leiden tot een lagere uitval. Zorgkantoren brengen eerst een voorlopige eigen bijdrage op het PGB in mindering. Budgethouders blijken vaak in staat om aanslagbiljetten en IB-60-formulieren te overleggen terwijl de inkomensopvraag bij het CAK zonder resultaat blijft. Met de Belastingdienst zal worden besproken of het zorgkantoor de definitieve berekening van de eigen bijdragen op het aanslagbiljet of het IB-60-formulier kan baseren. 22

27 Op 1 maart: peiljaar verleggen Het CVZ stelt verder voor om de eigen bijdrage voor budgethouders voor wie het zorgkantoor op 1 maart nog niet over inkomensgegevens over het peiljaar beschikt, te baseren op de meest recent beschikbare inkomensgegevens. Aan de meeste budgethouders kan dan in de maand maart duidelijkheid over de hoogte van de eigen bijdrage worden gegeven. Los van de hiervoor genoemde suggesties ter verbetering wil het CVZ nog aandacht vragen voor de volgende twee onderwerpen: Eigen bijdrage bij tijdelijk verblijf; Eigen bijdrage bij ondersteunende en activerende begeleiding. Eigen bijdrage bij tijdelijk verblijf Eigen bijdrage bij Sinds 1 januari 2004 is een budgethouder aan wie een PGB voor tijdelijk verblijf is toegekend ook een eigen bijdrage verschuldigd voor de overige functies waarvoor hij geïndiceerd is. Dat blijkt tot een onbedoelde en ongewenste cumulatie van eigen bijdragen te leiden. De indicatie voor (tijdelijk) verblijf wordt immers altijd afgegeven in samenhang met een indicatie voor andere functies. Voor het zorgkantoor is die indicatie voor overige functies niet te onderscheiden van de voor de thuissituatie geïndiceerde zorgbehoefte. De budgethouder betaalt daarom voor de functie tijdelijk verblijf een eigen bijdrage op grond van artikel 14 en voor de overige meegeïndiceerde functies een eigen bijdrage op grond van artikel 16 van het Bijdragebesluit. De verzekerde betaalt dus, in strijd met artikel 16d lid 3a, een hogere eigen bijdrage dan bedoeld is. Het CVZ stelt daarom voor om in de PGB-regeling de eigen bijdrage voor tijdelijk verblijf af te schaffen. De budgethouder betaalt die eigen bijdrage in feite al over de band van de meegeïndiceerde overige functies. Het afschaffen van deze eigen bijdrage zou ook de duidelijkheid van de PGB-regeling vergroten. Bij de PGBregeling valt de samenloop van de eigen bijdrage voor tijdelijk verblijf en overige functies op dit moment aan geen enkele budgethouder uit te leggen. Het financieel beslag van dit voorstel is bescheiden. Veel budgethouders die gebruik maken van een PGB voor tijdelijk verblijf zijn jonger dan 18 jaar en dus geen eigen bijdrage verschuldigd. Verder wordt de verschuldigde eigen bijdrage ook in dit voorstel in feite toch wel betaald, maar dan langs de weg van de overige meegeïndiceerde functies. De budgethouders zijn bij PGB nieuwe stijl al sinds 1 april 23

28 ondersteunende en activerende begeleiding 2003 een eigen bijdrage verschuldigd voor de functies ondersteunende en activerende begeleiding. Het PGB nieuwe stijl liep daarbij vooruit op de AWBZ-brede introductie van de eigen bijdrage voor deze functies bij zorg in natura. Deze introductie was aanvankelijk voorzien voor 1 januari Vervolgens is deze invoering uitgesteld naar 12 juli Uiteindelijk is afgezien van invoering. Voor zover bij zorg in natura voor deze functies een eigen bijdrage verschuldigd was, is deze eigen bijdrage op 12 juli 2004 afgeschaft. De keuze tussen PGB en zorg in natura dient gebaseerd te zijn op gelijkwaardigheid. Omwille van die gelijkwaardigheid is het CVZ van mening dat, nu definitief is afgezien van de invoering van de eigen bijdrage voor ondersteunende en activerende begeleiding voor de zorg in natura, deze eigen bijdrage op 1 januari 2005 ook in de PGB-regeling nieuwe stijl dient te worden afgeschaft. 4.f. Zorginkoop Kwaliteit van de zorginkoop De budgethouder is verplicht om kwalitatief verantwoorde zorg in te kopen. Formeel biedt deze bepaling de mogelijkheid voor het zorgkantoor om toe te zien op de kwaliteit van de zorginkoop. In de dagelijkse praktijk heeft de bepaling tot gevolg dat de budgethouder in de eerste plaats zélf verantwoordelijk is voor de kwaliteit. Daarbij zijn zowel de Wet BIG als de Kwaliteitswet van toepassing, maar die wetten hebben voor de uitvoering van de PGB-regeling slechts beperkte betekenis. Deze "consumentensoevereiniteit" heeft in de praktijk niet of nauwelijks geleid tot signalen bij het CVZ, de zorgkantoren of de Inspectie voor de gezondheidszorg dat budgethouders zorg van onvoldoende kwaliteit inkopen. Sting Sting behartigt de beroepsinhoudelijke belangen van mensen die in de verzorging werkzaam zijn, waaronder PGBzorgverleners. In hun schriftelijke inbreng constateert Sting dat zich inmiddels een min of meer solistisch werkende beroepsgroep van PGB-zorgverleners heeft ontwikkeld. Deze zorgverleners zien als groot voordeel van het werken voor budgethouders dat zij een direct contact hebben met hun eigen cliënten, dat ze vraaggestuurd kunnen werken en dat ze zelfstandig kunnen functioneren. Anderzijds brengt deze wijze van werken ook zijn eigen problemen met zich mee. De zorgverlener moet zelf met de budgethouder onderhandelen over tarieven, werktijden en arbeidsvoorwaarden en omstandigheden; De zorgverlener kan voor kwaliteitsbewaking en 24

29 deskundigheidsbevordering niet terugvallen op een achterliggende organisatie. Ter ondersteuning van deze categorie zorgverleners beschikt Sting over een telefonische helpdesk en organiseert men netwerkbijeenkomsten. Verder heeft Sting in samenwerking met Per Saldo en de Federatie van Ouderverenigingen een aantal brochures over vraagsturing en over kwaliteit in de PGBzorgverlening in voorbereiding. Het CVZ heeft met instemming kennis genomen van deze activiteiten van Sting. Bij de eerstvolgende herziening van de 8-stappen-brochure zal een verwijzing naar Sting worden opgenomen. Activerende begeleiding Op 27 november 2003 heeft het CVZ het rapport "Functiegerichte aanspraken AWBZ, een gids voor de uitleg in de praktijk" uitgebracht. In deze gids wordt over de functie activerende begeleiding het volgende opgemerkt: "Activerende begeleiding heeft als doel het functioneren in gedrag en vaardigheden van een verzekerde te verbeteren of verergering te voorkomen. Er wordt een concreet verbeterdoel geformuleerd dat met door de beroepsgroep als effectief beoordeelde methodieken wordt nagestreefd." Op grond van deze uitleg is het CVZ van mening dat het oordeel over de kwaliteit en de effectiviteit van activerende begeleiding niet alleen bij de budgethouder ligt. Bij activerende begeleiding dient immers bij aanvang van het begeleidingstraject duidelijk te zijn of met het ingezette traject de geformuleerde verbeterdoelen bereikt kunnen worden binnen een bepaalde tijdsspanne. Bij inkoop van de functie activerende begeleiding buiten de kring van de toegelaten instellingen ontbreekt het inzicht of sprake is van een doelmatige inzet van AWBZ-middelen. Een begeleidingstraject kan door de budgethouder als kwalitatief verantwoorde zorg worden ervaren, ook als de gebruikte methode niet effectief is. Het CVZ stelt daarom voor om de functie activerende begeleiding, in navolging van de functie behandeling, uit het PGB-domein te halen. De aanspraak op activerende begeleiding kan dan alleen in natura geëffectueerd worden bij tot de AWBZ toegelaten zorgaanbieders. Het CVZ toetst of de instelling de verstrekking kan leveren en informeert daartoe of de instelling gekwalificeerd personeel in dienst heeft. En toegelaten zorgaanbieders zijn bekend bij de inspectie voor de gezondheidszorg. Deze zorg komt daarmee binnen het bereik van toezichtinstrumenten die bij de PGB-regeling ontbreken. Dit voorstel heeft niet de instemming van Per Saldo en de FvO. 25