2 CIJFERS AANDACHTSGEBIEDEN NADER BELICHT FINANCIËN TOT SLOT EEN KORTE BLIK VOORUIT... 24

Transcriptie

1 Jaarverslag 2015

2 Inhoudsopgave 1 HIGHLIGHTS HET JAAR VAN DE TRANSITIE IN HET SOCIALE DOMEIN POSITIONERING IS HELDER DE FUNCTIES VAN HET VEILIGHEIDSHUIS 5 PROCESREGIE, ONDERSTEUNING EN ADVIES... 5 SIGNALEREN & ADRESSEREN EN ONTWIKKELFUNCTIE CIJFERS AANMELDERS MAATWERK, ADVIES EN ONDERSTEUNING 9 PROCESREGIE IN MAATWERK... 9 ADVIES EN ONDERSTEUNING DOORLOOPTIJD OVERDRACHT NA AFSLUITING PROCESREGIE VEILIGHEIDSHUIS AANTAL AANMELDINGEN PER GEMEENTE LEEFTIJDSOPBOUW EN SAMENSTELLING HUISHOUDEN 13 3 AANDACHTSGEBIEDEN NADER BELICHT JEUGD MENSEN MET VERWARD GEDRAG VEELPLEGERS OVERLASTGEVENDE PERSONEN ETNISCH GERELATEERD (OPEG) VEILIGHEIDSRISICO S BETAALD VOETBAL DOORZORG (EX)GEDETINEERDEN MENSENHANDEL EN ARBEIDSUITBUITING PREVENTIEF NETWERK ROND LONE WOLVES EN RADICALISERING 22 4 FINANCIËN TOT SLOT EEN KORTE BLIK VOORUIT BIJLAGE 1 AANPAK TER VOORKOMING VAN ESCALATIE VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 2

3 Het Veiligheidshuis Fryslân is een netwerksamenwerking tussen gemeenten en partners uit het veiligheidsdomein en het sociale domein. Het Veiligheidshuis valt onder verantwoordelijkheid van alle Friese gemeenten en bestaat sinds Elke Veiligheidsregio in Nederland heeft een Veiligheidshuis. In het Veiligheidshuis is op provinciaal niveau specifieke kennis en expertise gebundeld ten aanzien van de ketenoverstijgende systeemgerichte aanpak op maat van mensen met meervoudige complexe problematiek die de sociale veiligheid (buitensporig) aantasten. Bij de aanpak is er aandacht voor een combinatie van interventies van zorg en veiligheid. Het gaat om (een selectie van) 0,5% van de Friese huishoudens. Het Veiligheidshuis regisseert de aanpak van de meest lastige casuïstiek uit deze doelgroep en adviseert en ondersteunt partners die zich bezig houden met casuïstiek waarin sociale veiligheid ernstig wordt aangetast. Vanuit advies en ondersteuning brengt het Veiligheidshuis kennis, expertise en vaardigheden over waardoor andere netwerken en organisaties een casus (eerder) zelf op de rit kunnen brengen. De terugdringen van de veiligheidsproblematiek staat centraal. Het Veiligheidshuis signaleert, bundelt en adresseert systeemfouten, knelpunten, leemtes en trends in de ketenoverstijgende aanpak van ernstige sociale veiligheidsproblematiek en draagt zo nodig bij aan het ontwikkelen van nieuwe werkwijzen of interventies. Daarmee zorgt zij voor een duurzame investering in sociale veiligheid en bundelt zij de krachten van het sociale- en het veiligheidsdomein. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 3

4 1 Highlights 1.1 Het jaar van de transitie in het sociale domein Daar waar 2013 en 2014 voor het Veiligheidshuis Fryslân in het teken stonden van fundamentele veranderingen, denk ondermeer aan de overdracht van de regie op de Veiligheidshuizen naar de gemeenten en de omslag naar de systeemgerichte aanpak op maat voor de meest complexe ketenoverstijgende veiligheidsproblematiek, was 2015 een jaar van rustig doorvaren op de ingezette koers. Hierbij vanzelfsprekend met oog voor de veranderingen in het netwerk van het Veiligheidshuis. De wereld verandert, het Veiligheidshuis verandert mee en richt zich op de kansen die de veranderingen brengen. Een essentiële verandering in 2015 die ook zijn weerslag heeft gehad en nog steeds heeft op het Veiligheidshuis is de transitie van het sociale domein. Dit in het licht van de drie Decentralisaties. De kaarten zijn opnieuw geschud. Dit vergt elkaar (opnieuw) vinden en ontdekken. De transitie betekent voor het Veiligheidshuis dat we nog meer bij het lokale veld aansluiten. Dat we in de maatwerken nog meer de focus hebben op het leggen van een goede verbinding tussen de eerste en tweedelijns organisaties, tussen de lokaal georganiseerde en (boven)regionaal georganiseerde organisaties, tussen het sociale- en veiligheidsdomein. Met de transitie van het sociale domein is het voor het lokale veld meer zoeken geweest naar welke casuïstiek bij het Veiligheidshuis kan worden aangemeld en wat van het Veiligheidshuis te verwachten is. In 2015 is dan ook een begin gemaakt met het (opnieuw) aanhalen van de contacten (kennen en gekend worden). 1.2 Positionering is helder Helderheid over regie, rollen en verantwoordelijkheden is een voorwaarde om ruis in de samenwerking tussen partijen te voorkomen. Stagnatie in samenwerking en het uitblijven van effectieve oplossingen dient zo snel mogelijk te worden doorbroken. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 4

5 Hiermee wordt escalatie voorkomen en kan men eerder de-escaleren. Om de genoemde helderheid te creëren is de aanpak ter voorkoming van escalatie in 2015 verder ontwikkeld. Het Veiligheidshuis heeft hierbij een plek in de AVE 3 kolom 1 (de 0,5% ketenoverstijgende complexe veiligheidsproblematiek). Het uitgangspunt is: wat lokaal kan, lokaal houden of naar lokaal (over)brengen, tenzij De functies van het Veiligheidshuis Procesregie, ondersteuning en advies Het voeren van procesregie is als corebusiness van het Veiligheidshuis volop opgepakt in Ten opzichte van 2014 is het aantal maatwerkzaken waarin procesregie is gevoerd met 45% gestegen; van 141 naar 206. Bij de casuïstiek waren 512 personen betrokken. In 2015 is meer dan voorheen stilgestaan bij de rol die het Veiligheidshuis in casuïstiek neemt. Bij een aanmelding wordt samen met de aanmelder en het netwerk kritisch gekeken of het nodig is dat het Veiligheidshuis de procesregie voert, of dat het Veiligheidshuis een ondersteunende rol kan innemen. Dit vanuit de visie van het overdragen van kennis, expertise en vaardigheden. De advies- en ondersteuningsfunctie van het Veiligheidshuis is in 2015 onverminderd voortgezet (rond de 200 zaken) en wordt de komende jaren, naast het voren van procesregie, steeds belangrijker. 1 Zie bijlage 1 voor overzicht. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 5

6 De helft van de casuïstiek waar het Veiligheidshuis in 2015 bemoeienis mee heeft gehad, betrof inwoners uit de gemeente Leeuwarden. Daarna worden de meeste zaken aangemeld vanuit Sûdwest Fryslân, Heerenveen en Smallingerland. Tot slot schieten de gemeente Achtkarspelen, Dantumadiel en de Friese Meren er iets boven uit. Ongeveer 1 op de 3 aanmeldingen kwam in 2015 uit het gemeentelijke lokale veld 2. Dit was in 2014 nog 1 op 4. Andere (tweede-lijns) organisaties die verhoudingsgewijs vaak aanmelden zijn politie, Regiecentrum B & V, Zienn, Fier Fryslân en GGZ/VNN/FACT. In 2015 heeft het Veiligheidshuis de regie in een casus in 35% van de gevallen overgedragen naar het gemeentelijke lokale veld. De regie wordt in 16% van de gevallen overgedragen naar het Regiecentrum. Ook wordt met regelmaat afgeschaald naar politie, GGZ/VNN/FACT en Zienn. 40% van de casuïstiek van het Veiligheidshuis heeft betrekking op kinderen, jongeren en jongvolwassen (0 t/m 23 jaar). Ongeveer 35% van de casuïstiek van het Veiligheidshuis betreft gezinnen of andersoortige relationele systemen en 65% individuen. Signaleren & adresseren en ontwikkelfunctie Het Veiligheidshuis ziet dagelijks de meest complexe veiligheidscasuïstiek voorbij komen. Bij naar schatting 25% doen zich knelpunten voor die maken dat een casus al dan niet voor langere tijd stagneert. Voorbeelden van knelpunten zijn gaten in de financiering, gebrekkige informatie-deling, stroperige werkprocessen, geen geschikte voorzieningen, zorgmijders die tussen de mazen van de wet doorglippen; te goed voor het gesticht en niet slecht genoeg voor de bak, bureaucratie, een slechte match van hulpverleners met de cliënt, gebrekkige skills en tools en verschil van inzicht over de aanpak. Dergelijke knelpunten kunnen veelal aan tafel in het maatwerk worden getackeld. Soms is opschaling op management- of bestuurlijk niveau nodig. Daarnaast vergt een aantal knelpunten structurele maatregelen voor de meer langere termijn. Het Veiligheidshuis brengt deze knelpunten aan het juiste adres en geeft advies over de aanpak. Het Veiligheidshuis bracht in % van de situaties met de netwerkpartners binnen een jaar weer op de rit (60% binnen een half jaar), dat wil zeggen dat de situatie langere tijd beheersbaar is. Dit is een mooie score, er vanuit gaande dat het Veiligheidshuis zich op de meest complexe veiligheidsproblematiek richt. In 15% van de gevallen vergde/vergt de aanpak een zeer lange adem, of wordt er geen oplossing gevonden om de veiligheidsproblematiek volledig beheersbaar te maken. Deze mensen komen veelal in een carrousel van straffen, zorg aanbieden, straffen, zorg aanbieden enzovoorts of ze gaan op een gegeven moment dermate over de schreef dat een lange straf volgt. 2 Gemeenten (veelal afdeling Veiligheid) en (sociale) wijk- en gebiedsteams VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 6

7 Vanuit de ontwikkelfunctie heeft het Veiligheidshuis in 2015 deelgenomen aan diverse projecten en kenniskringen waarbij het Veiligheidshuis kennis en expertise heeft ingebracht. Het betrof ondermeer: kenniskring mensenhandel van Fier en landelijke kenniskring (CCV); Algemeen Meldpunt Loverboys; Lokaal samenwerkingsoverleg ongedocumenteerde schrijnende gevallen ; Afstemmingsoverleg Sociaal- en Veiligheidsdomein Leeuwarden/Friesland; Ontwikkeling sluitende aanpak risicojongeren op de scheidslijn in nauwe samenwerking met onder ander de Woodbroockers; Project onconventioneel wonen; Project preventie kindermishandeling; Voorbereiding (preventief) netwerk radicalisering; Voorbereiding en implementatie plan van aanpak groepsgerelateerde overlast Antillianen middels operationaliseren Taskforce Antilianen; landelijke werkgroep Jeugd, nazorg en re-integratie. Daarnaast heeft het Veiligheidshuis in 2015 de opdracht gekregen om het veiligheidsprogramma mensen met verward gedrag te initiëren, begeleiden en deels te implementeren (doorbraakteam en veiligheidshandboek) en zijn de voorbereidingen getroffen om te komen tot een (preventieve) aanpak van radicalisering binnen het netwerk van het Veiligheidshuis. Tot slot heeft het Veiligheidshuis in 2015 twee werkconferenties georganiseerd voor de partners van het Veiligheidshuis over actuele thema s; herkenning en erkenning van mensen met een licht verstandelijk beperking met delinquent gedrag en drukkende groepsculturen. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 7

8 2 Cijfers 2.1 Aanmelders Professionals weten het Veiligheidshuis over het algemeen goed te vinden. Wel is het met de transitie van het sociale domein voor het lokale veld meer zoeken geweest naar welke casuïstiek bij het Veiligheidshuis kan worden aangemeld en wat van het Veiligheidshuis te verwachten is. Van alle organisaties die zaken voor ondersteuning of maatwerk bij het Veiligheidshuis aandragen, droegen in 2015 de volgende organisaties verhoudingsgewijs de meeste zaken aan: Organisatie Gemeenten 18% 23% Politie 19% 17% Sociale teams/wijk- en gebiedsteams 8% 11% Regiecentrum B&V 3 6% 10% Zienn 3% 7% Fier Fryslân 6% 7% GGZ/VNN/FACT 4% 7% 3 Waarvan 1% door Veilig Thuis. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 8

9 Andere aanmelders waren onder andere Reclassering (3RO), Raad voor de Kinderbescherming, Meldpunt Overlast Leeuwarden, LIMOR, MEE, ZSM, scholen, corporaties, Leger des Heils, Leerplicht en Jeugdhulp. 1 op de 3 aanmeldingen komt uit het gemeentelijke lokale veld 4. In 2014 was dit 1 op 4. De stijging in aanmeldingen door Zienn, GGZ, VNN en het FACT heeft vooral te maken met de toename van complexe problematiek met verwarde personen in de opvangvoorzieningen. 2.2 Maatwerk, advies en ondersteuning Procesregie in maatwerk Bij het voeren van de procesregie neemt het Veiligheidshuis de volgende activiteiten op zich, (het in gezamenlijkheid): verzamelen en koppelen gegevens over persoon/gezin en het systeem - bij elkaar brengen van de direct betrokken partijen - maken probleemanalyse -het in gezamenlijkheid opstellen van een plan van aanpak voorzitterschap, verslaglegging en registratie bewaken voortgang en bijsturen indien nodig. De procesregisseur is de verbindende schakel in de afstemming tussen betrokken partijen. Op peildatum waren er 76 openstaande zaken die voor waren aangemeld. Het aantal zaken dat het Veiligheidshuis in 2015 in procesregie heeft opgepakt is ten opzichte van 2014 met 45% gestegen. In 2015 zijn bij het Veiligheidshuis 205 nieuwe casussen aangemeld die in een maatwerk zijn opgepakt, tegenover 141 casussen in Bij een maatwerk wordt het hele systeem meegenomen; ouders, kinderen, vrienden, e.d. Gemiddeld waren er in 2015 per maatwerk 2 3 personen betrokken. Dit maakt dat het Veiligheidshuis in personen in een maatwerk heeft besproken. In 2014 waren dit er in totaal 350. Advies en ondersteuning Bij advies en ondersteuning blijft de regie op het proces bij een organisatie of netwerk zelf, waarbij het Veiligheidshuis meekijkt vanaf de zijlijn, de weg wijst en op weg helpt. Advies en ondersteuning varieert hierbij van doorverwijzen en meedenken tot aanschuiven bij lokale overlegtafels en coaching. Het Veiligheidshuis heeft in 2015 in 208 zaken advies of ondersteuning gegeven. In 2014 lag het aantal op 238. Het verschil heeft met name te maken met dat de procesregisseur Jeugd van het Veiligheidshuis in 2014 individuele gesprekken heeft gevoerd met jongeren in het kader van een aantal groepsaanpakken. Deze zijn geregistreerd als ondersteuningszaken. Dergelijke gesprekken hebben in 2015 minder plaatsgevonden, omdat dit niet als een kerntaak van het Veiligheidshuis wordt gezien. 4 Gemeenten (veelal afdeling Veiligheid en (sociale) wijk- en gebiedsteams VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 9

10 Maatwerk in procesregie Advies en ondersteuning Aantal betrokken personen Doorlooptijd Ten aanzien van alle maatwerkzaken die in 2015 zijn afgesloten is gekeken wat de doorlooptijd is geweest. In 60% van de maatwerken bedroeg de doorlooptijd tussen een maand en een half jaar. In 25% lag de doorlooptijd tussen een half jaar en een jaar. Het komt weinig voor dat maatwerken langer dan een jaar doorlopen. Dit was in 14% het geval. Tendens is dat de casuïstiek die bij het Veiligheidshuis wordt aangemeld in complexiteit toe neemt. Het vinden van een oplossing gericht op het beheersbaar maken van de veiligheidsproblematiek vergt in een klein deel van de casuïstiek een lange adem. Hierbij gaat het voornamelijk om de personen die moeilijk of niet plaatsbaar zijn, evenals de personen die zorgmijdend zijn en zich in het grijze gebied tussen strafrecht en (gedwongen) zorg bevinden. < 3 maanden > 3 maanden < 6 maanden > 6 maanden < 12 maanden > 12 maanden VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 10

11 2.4 Overdracht na afsluiting procesregie Veiligheidshuis Wanneer een situatie stabiel is, wordt de regie op de casus overgedragen naar een organisatie of netwerk. In dit opzicht kan worden gesproken over afschalen. Organisatie (Sociale) wijk- en gebiedsteams 13% 23% Regiecentrum B&V 5 15% 16% Gemeenten 11% 12% GGZ/VNN/FACT 12% 10% ZIENN 3% 9% Politie 7% 9% Tot de overige 21% behoren instanties als DJI, Fier Fryslân, Reclassering, het Leger des Heils, Limor, PGB-bureau s, Jeugdhulp, REIK, OM en de Raad voor de Kinderbescherming 6. In veruit de meeste gevallen draagt het Veiligheidshuis over naar het lokale netwerk (45%). 2.5 Aantal aanmeldingen per gemeente Bij het Veiligheidshuis komen meldingen uit heel Friesland binnen. In het overzicht is per gemeente opgenomen hoeveel zaken in advies, ondersteuning en maatwerk zijn opgepakt. Elke gemeente krijgt eveneens op naam inzicht in de casuïstiek die het Veiligheidshuis in die gemeente in procesregie heeft gehad of waar het Veiligheidshuis in heeft ondersteunt. Deze informatie wordt onder embargo gedeeld met de afdeling Openbare Orde en Veiligheid. 5 Waarvan iets meer dan 1% naar Veilig Thuis. 6 Regie proces jeugdstrafrecht. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 11

12 De meeste aanmeldingen/advieszaken komen uit de vier grootste gemeenten in Friesland: Leeuwarden, û Fryslan, Heerenveen en Smallingerland. Gemeenten die daarnaast (iets meer) uitschieten zijn de gemeente Achtkarspelen, Dantumadiel en de Friese Meren. Leeuwarden is in bovenstaand overzicht buiten beschouwing gelaten in verband met een heldere schaalverdeling. Jaartal Leeuwarden Rest Friesland % 50% % 53% Wordt gekeken naar de verhouding tussen het aantal zaken uit Leeuwarden en de rest van Friesland, dan is dit De verdeling in 2015 is ten opzichte van 2014 redelijk gelijk gebleven. Het relatief hoge aantal zaken dat uit Leeuwarden komt heeft met factoren te maken als: centrumfunctie (opvang)voorzieningen; grootstedelijke problematiek als drugshandel en overlast; kenmerken inwoners (denk aan opleidingsniveau, etniciteit, inkomen e.d.). Om een andere vergelijking te maken: in 2015 zijn 809 personen gedetineerd geweest, waarvan 401 afkomstig uit Leeuwarden. Dit is 50% van het totaal. De andere 50% is afkomstig uit de rest van Friesland. Deze verdeling geeft een soortgelijk beeld. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 12

13 2.6 Leeftijdsopbouw en samenstelling huishouden Leeftijdscategorie Percentage < 18 10% 18 t/m 23 30% 24 t/m 40 31% 41 t/m 55 21% > 56 8,0% 40% van de casuïstiek van het Veiligheidshuis heeft betrekking op kinderen, jongeren en jongvolwassen (leeftijd 0 t/m 23 jaar). Gezinnen/systemen Individiuen Ongeveer 35% van de casuïstiek van het Veiligheidshuis betreft gezinnen of andersoortige relationele systemen en 65% individuen. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 13

14 3 Aandachtsgebieden nader belicht 3.1 Jeugd 40% de personen die in 2015 in het Veiligheidshuis onder de aandacht zijn geweest, vallen in de leeftijdscategorie 0 t/m 23 jaar. Kinderen, jeugd en jongvolwassenen zijn hiermee een zeer voorname pijler in het Veiligheidshuis. Het Veiligheidshuis richt zich - door middel van advies en ondersteuning, evenals het voeren procesregie op casusniveau - op de meest kwetsbare kinderen en jongeren di e opgroeien in (gezins)systemen die gekenmerkt worden door huiselijk geweld, verwaarlozing en criminaliteit. Jongeren waarbij de kans groot is dat geweld en criminaliteit van ouders (of van oudere broers/zussen) op kinderen overgaat. Jongeren die balanceren tussen het strafrecht en civiele trajecten en jongeren die van straf naar zorg en vice versa gaan. Jongeren die op straat of in de prostitutie terecht komen en jongeren die behoren tot de zwaarste doelgroep, in een Gesloten Jeugdinrichting hebben gezeten en steeds terugvallen in agressie en criminaliteit. Verder gaat het ook om jongeren die van de radar dreigen te verdwijnen als ze de leeftijd van 18 jaar bereiken, omdat ze op de grens tussen jeugd- en volwassenrecht zitten. Het Veiligheidshuis heeft eveneens een rol in de groepsaanpak van overlastgevende en criminele jongeren. De procesregie op de totaalaanpak van een groep ligt bij de gemeente. De gemeente kan het Veiligheidshuis vragen om ondersteuning te geven. Het Veiligheidshuis pakt zo nodig de harde kern jongeren die naar voren komen vanuit de groepsaanpak op in een maatwerk, waarbij het Veiligheidshuis de procesregie in die casus voert. De jongere wordt dan via de reguliere route bij het Veiligheidshuis aangemeld. Jongeren die sec justitieel worden aangepakt, vallen onder verantwoordelijkheid van het OM. In 2015 heeft het Veiligheidshuis ondersteuning geboden bij drie groepsaanpakken in de gemeenten Franekeradeel, Heerenveen en de Fryske Marren. In totaal maakten 31 jongeren deel uit van de groepen in genoemde gemeenten. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 14

15 Specifieke activiteiten in relatie tot Jeugd in 2015: De procescoördinator Jeugd van het Veiligheidshuis schuift aan bij het Leerplichtoverleg [1]. In dit overleg worden de jongeren besproken waarbij sprake is van schoolverzuim en die de Leerplichtwet overtreden. Schoolverzuim is vaak een indicator voor complexe achterliggende problematiek. Het Veiligheidshuis adviseert in de aanpak hiervan en neemt de regie op zich bij die jongeren waar veiligheidsproblematiek pregnant op de voorgrond treedt. Het Leerplichtoverleg vindt eens in de vier weken plaats. Gemiddeld staan er tien jongeren op de agenda (lopende en nieuwe casuïstiek). Hier kan overigens geconstateerd worden dat schoolverzuim een groeiend probleem is dat expliciet aandacht vraagt. Het op tijd signaleren en inbrengen in een breder samenwerkingsverband is hierbij essentieel. Het Justitieel casusoverleg Jeugd jaar (waar jongeren worden besproken die een ernstig strafbaar feit hebben begaan) is in 2015 opgeheven. Hiervoor is het Minderjarig Veelplegersoverleg in de plaats gekomen, dat twee maal per jaar plaats vindt. Het overleg wordt georganiseerd vanuit het Openbaar Ministerie, het Veiligheidshuis schuift aan. Het Veiligheidshuis heeft een Risicojongeren-overleg Dit overleg heeft sinds 2015 een andere vorm gekregen. Er wordt drie maal per jaar een bijeenkomst georganiseerd. Tijdens de eerste helft van deze bijeenkomst wordten een aantal casussen zeer kort doorlopen, de tweede helft van de bijeenkomst bestaat uiteen themabijeenkomst. Het Veiligheidshuis onderhoudt contact met het Trajectberaad waar jongeren worden besproken die een justitiële inrichting verlaten. Dit met als doel een sluitend nazorgtraject te realiseren. Het Veiligheidshuis heeft een rol in het coördineren van de re-integratie van een deel van deze groep. Daarnaast zit de procescoördinator Jeugd in een landelijke werkgroep van de RvdK over het nieuwe in te richten Trajectberaad. Op initiatief van het VHF is in samenwerking met de Woodbrookers een onderzoek risicojongeren afgerond naar jongeren met ernstig delictgedrag en persoonlijkheidsproblematiek die nadat ze 18 zijn geworden uit beeld zijn bij reguliere hulpverlening. Ze verdwijnen tijdelijk onder de radar, waarna ze veelal in het justitiële circuit of in de prostitutie weer opduiken. Op basis van het onderzoek heeft het Veiligheidshuis samen met de Woodbrookers een advies voor een aanpak gemaakt. De aanpak is aan een brede groep betrokken partijen gepresenteerd. Als vervolg hierop zijn 10 risicojongeren verder onder de loep genomen door het Veiligheidshuis en de Woodbrookers en knelpunten in de uitvoering direct opgeschaald naar onder andere de gemeente. Uit de casestudie zijn overkoepelende verbeterslagen naar voren gekomen die hebben geleid tot een vervolgaanpak waarvoor de gemeenten budget hebben vrij gemaakt. [1] Hierin hebben zitting: het OM, de leerplichtambtenaren, procescoördinator Jeugd VHF, de Raad voor de Kinderbescherming en Regiecentrum B&V. 7 Hierin hebben zitting: Regiecentrum B&V, Leger des Heils reclassering, Jeugdhulp, Raad voor de Kinderbescherming, politie, Kinnik, Reik, gemeente Leeuwarden, Woodbrookers, William Schrikker Groep, Verslavingszorg, Fier Fryslân, MEE, Leerplicht, Reclassering, Accare. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 15

16 3.2 Mensen met verward gedrag Mensen met verward gedrag zijn van alle tijden. De laatste tijd neemt de aandacht voor deze groep echter in belangrijke mate toe. Meerdere organisaties waaronder politie, gemeenten en opvangvoorzieningen hebben aangegeven dat zij een stijging zien in het aantal mensen met verward gedrag die overlast veroorzaken en/of een risico voor de veiligheid vormen. De complexiteit van de problematiek waar deze mensen mee kampen is groot. Het vinden van een passende oplossing vergt soms een intensieve zoektocht. Het Veiligheidshuis is intensief betrokken bij mensen met verward gedrag die overlast veroorzaken en/of een risico voor de veiligheid zijn. Het Veiligheidshuis richt zich daarbij op de laatste twee categorieën (zie afbeelding), waarbij het vooral gaat om de mensen waarvoor moeilijk een geschikte plek en/of begeleiding is te vinden en/of die een hoog veiligheidsrisico vormen. In 2015 is een eerste aanzet gedaan om te komen tot het Veiligheidshandboek aanpak mensen met verward gedrag. Dit handboek kan door iedereen worden gebruikt die betrokken is bij een (dreigende) escalatie van een persoon met verward gedrag. Denk hierbij onder andere aan gemeenten, politie, OM, sociale (gebieds)teams en het Veiligheidshuis. Het geeft zicht op ontwikkelingen, routes, werkwijzen, knelpunten, oplossingen en interventies. Daarnaast is er een uitgebreide checklist in opgenomen die ondersteuning biedt bij een persoonsgerichte aanpak op maat. Daarnaast zijn in 2015 de voorbereidingen getroffen om een Doorbraakteam in te kunnen zetten.. Dit team bestaat uit gemandateerde vaste sleutelfiguren van justitiële- en zorgpartijen die gespecialiseerd zijn in de aanpak van 'lastige' casussen die vastlopen. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 16

17 3.3 Veelplegers Aan het veelplegersoverleg nemen het OM, de politie, de Dienst Justitiële Inrichtingen en de Reclassering deel. Het overleg vindt plaats op het Veiligheidshuis. Sinds 2014 zijn de criteria om te worden aangemerkt als veelpleger 8 verruimd, met als resultaat een toename van het aantal veelplegers op de lijst en de daarbij behorende mogelijkheid om zwaarder te straffen. Jaartal 1 mei mei mei Veelplegers Leeuwarden 55% 45% Rest Friesland Jaartal Van veelplegerslijst af 9 1 mei % 1 mei % Percentage Ongeveer 13% van de veelplegers die op 1 mei 2016 op de veelplegerslijst staan (12 personen), komt in aanmerking voor het eisen van ISD bij een eerst volgend delict. Het gaat om de die hards waarbij, ondanks alle mogelijke hulpverlening, het delict-gedrag niet veranderd. Het aantal lag personen op de nominatie voor een ISD-maatregel, stond het jaar daarvoor op 3. De tendens is dat er meer jongvolwassen veelplegers in beeld zijn zet zich in 2015 voort. Ook in dat jaar is van de nieuwe aanwas veelplegers ruim 40% in de leeftijd van jaar. 8 een persoon van 18 jaar of ouder die in zijn gehele criminele verleden processen- verbaal tegen zich opgemaakt zag worden voor in totaal meer dan tien misdrijffeiten, waarvan ten minste één misdrijf in de laatste twaalf maanden, terug te rekenen vanaf de pleegdatum van het laatst gepleegde misdrijffeit. 9 Wanneer iemand langer dan een jaar delict vrij is, wordt deze van de veelplegerslijst gehaald. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 17

18 3.4 Overlastgevende personen etnisch gerelateerd (OPEG) Het veiligheidshuis richt zich sinds 2008 specifiek op overlastgevende en criminele personen etnisch gerelateerd. In de praktijk gaat het grotendeels om Antillianen en hun systeem. Woonoverlast, (huiselijk)geweld, handel in (hard)drugs, fraude, winkeldiefstal, uitbuiting, prostitutie, mishandeling en verwaarlozing van kinderen en bendevorming, is veiligheidsproblematiek die bij deze groep met regelmaat (in samenhang) aan de orde is. Deze groep vraagt om specialistische kennis en vaardigheden en zeer korte lijnen tussen justitiële- en zorgpartners. Deze specialistische kennis en vaardigheden, evenals de korte lijnen zijn middels vaste sleutelfiguren [1] in het Veiligheidshuis verenigd. De aandacht wordt zowel gericht op de harde kern Antilliaan met crimineel, gewelddadig en/of overlastgevend gedrag, als het systeem om hem heen. Denk hierbij vooral aan kwetsbare jonge meiden, met of zonder kinderen, die een relatie hebben of hadden met een Antiliaan. De problematiek rondom Antillianen is volhardend en vergt constante aandacht en, indien nodig 24/7, afstemming tussen de sleutelfiguren. Onderscheid wordt gemaakt naar personen die sec justitieel worden aangepakt (donkerrode groep), personen waarbij de aanpak bestaat uit dwang en drang met eveneens oog voor en mogelijkheden tot zorg (rode groep) en een aanpak die met name is gericht op zorg ter voorkoming van en deescalatie. In 2015 had het Veiligheidshuis 75 personen en hun systeem in de picture. Bij 14 hiervan is sec een justitieel traject gevolgd. Met de komst van een Taskforce Antillianen in 2015 is de focus op de harde kern verder verscherpt. De drugsoverlast op de Weaze in Leeuwarden die veelal wordt veroorzaakt door Antilliaanse dealers, is net als in 2014 beheersbaar. Er is echter wel een beweging te constateren naar een mobiele vorm van drugsdealen, waarbij de overlast zich mee over de stad (en daarbuiten) verspreid. Een andere ontwikkeling die zicht in 2015 heeft gemanifesteerd is dat er een bende-oorlog op Curaçao heerst. Dit brengt ondermeer met zich mee dat jonge mensen eerder naar Nederland vertrekken en via familie ook in Friesland landen. Deze groep is in eerste instantie buiten beeld, maar duikt via het eigen netwerk als snel op met een hulpvraag en/of betrokkenheid bij criminaliteit of overlast. [1] Politie, coaching vanuit Zorg in Uitvoering, Reclassering, gemeente Leeuwarden, GGZ, Regiecentrum, Fier Fryslan VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 18

19 3.5 Veiligheidsrisico s betaald voetbal Het Veiligheidshuis kende in 2015 geen casusoverleg meer waar op persoonsniveau wordt ingezoomd op risicosupporters betaald voetbal. Wel is er drie keer per jaar gezamenlijk overleg geweest met SC Heerenveen en SC Cambuur over: de derby s; gezamenlijke knelpunten bv. met de KNVB; o.a. mogelijkheden van de gemeente en strafrecht in relatie tot het aanpakken van voetbalgeweld en vandalisme. Daarnaast heeft in 2015 twee keer een overleg over sec SC Cambuur plaatsgevonden. Hierbij zijn op hoofdlijnen ontwikkelingen, trens en stand van zaken aan bod gekomen. De Reclassering heeft als unieke pilot de training buiten spel ontwikkeld voor risicosupporters. Deze training kan door de rechter als bijzondere voorwaarde bij een (deels) voorwaardelijke straf worden opgelegd aan personen die zich schuldig maken aan voetbal gerelateerd geweld. In 2015 is de training in 9 gevallen opgelegd, in 8 gevallen is gestart en 6 personen hebben hun certificaat behaald. Tijdens de training is onder andere naar problemen op de verschillende leefgebieden gekeken en is waar mogelijk hulpverlening opgestart. De aanpak wordt in 2016 geëvalueerd. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 19

20 3.6 Doorzorg (ex)gedetineerden De provinciale coördinatie op de doorzorg van gedetineerden was ook in 2015 bij vier 4 coördinatoren belegd die elk voor gemiddeld 8 uur in de week als centrale contactpersoon voor hun deelregio fungeerde. Activiteiten die de regio-coördinatoren in 2015 hebben opgepakt zijn: - Deelname aan de landelijke werkgroep Jeugd, nazorg en re-integratie die als opdracht heeft om een handreiking op te stellen ten aanzien van de nazorg jeugdigden. - Voortzetten Project UIT, waarbij maatschappelijke opvangorganisaties (Zienn, Limor en Leger des Heils) al ín detentie een intakegesprek houden met de gedetineerde, met als hoofddoel huisvesting en dagbesteding. Dit project vormt een brugfunctie tussen de PI en de wijk- /gebiedsteams of de reguliere hulpverlening in de regio waar de (ex)gedetineerde uitstroomt. Over 2015 zijn in 82% van de opgepakte trajecten goede resultaten geboekt die variëren van tijdelijke opvang tot structurele huisvesting. In totaal zijn 43 trajecten gerealiseerd: - in 23 trajecten is ingezet op onder andere huisvesting; - in 9 trajecten is begeleid naar plaatsing in een instelling of plaatsing in tijdelijkheid; - in 3 gevallen was sprake van een doorverwijzing; - 8 trajecten zijn zonder enig resultaat afgesloten. De persoon wilde niet meewerken of kwam binnen korte termijn weer in detentie. - Instroomoverleg (Proeftuin regionale voorziening); in dit overleg worden de nieuwe instromers, die langer dan twee weken en korter dan vier maanden zitten, uit de PI s in de regio besproken. De proeftuin gaat over de vraag: hoe kunnen detentie en re-integratie beter met elkaar worden verweven zodat het beter uitpakt voor de gedetineerde, de cliënt en de samenleving? Op jaarbasis zijn in personen besproken. De komende periode gaat gekeken worden of álle Friese instromers uit alle PI s in Nederland met een korte én langere detentieduur besproken kunnen worden. Hiermee creëer je een nog beter re-integratieproces voor alle gedetineerden in alle Friese gemeenten. - Lokaal beleid nazorg (ex)gedetineerden; nog altijd blijkt dat veel gemeenten moeite hebben met het inrichten van hun taak in het kader van de nazorg aan ex-gedetineerde burgers. Ze lopen tegen knelpunten aan, zoals een gebrek aan kennis en/of problemen in de uitvoering. In sommige gevallen werkt men vanuit de nazorgtaak routinematig, i.p.v. maatwerkgericht. Daarnaast komt het vaak voor dat het aantal gedetineerden dat na detentie terugkeert in kleinere gemeenten erg gering is, waardoor het erg lastig is om een goed sluitend nazorgtraject op te zetten. Er zijn ook nog steeds veel verschillen tussen de gemeenten onderling, wanneer het gaat om de manier waarop de nazorg vorm wordt gegeven stond in het teken van het ondersteunen van het lokale netwerk om te komen tot meer uniformiteit. Ten aanzien van dit laatste punt is echter nog een weg te gaan. - Verbindende factor; de regiocoördinatoren nazorg fungeren als vraagbaak richting de lokale gemeentelijke nazorgcoördinatoren/ketenpartners/etc. en geven advies/ondersteuning in relatie tot de doorzorg van gedetineerden. De regiocoördinatoren hebben de lokale gemeentelijke nazorgcoördinatoren op de hoogte gebracht van nieuwe regionale en/of landelijke ontwikkelingen en informatie vanuit het bovenlokale netwerk. Dit via gezamenlijke VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 20

21 bijeenkomsten, direct contact en het uitbrengen van nieuwsbrieven. Er is diverse keren overleg met de PI s in de regio geweest, waarbij gesproken is over de uitvoering en procesafspraken zijn gemaakt. Cijfers Jaartal Uitgestroomde gedetineerden Er is vanaf 2012 een tendens zichtbaar van vermindering van de uitstroom. 70% van de gedetineerden zit korter dan twee maanden, 25% tussen twee maanden en een jaar en 5% langer dan een jaar. Gemeente Man Vrouw Totaal Leeuwarden Súdwest Fryslân Smallingerland Heerenveen Franekeradeel De Friese Meren Ooststellingwerf Weststellingwerf Harlingen Dongeradeel Opsterland Achtkarspelen Tytsjerksteradiel Dantumadiel Kollumerland Ca Menameradiel Ferwerderadiel Het Bildt Littenseradiel Leeuwarderadeel Leeuwarden neemt iets minder dan 50% van de uitstroom voor rekening. Sûdwest Fryslan, Smallingerland en Heerenveen gezamenlijk 22%. De overige 28% is verspreid over de andere Friese gemeenten. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 21

22 3.7 Mensenhandel en arbeidsuitbuiting Jaartal Signalen In 2015 zijn er 37 signalen van (mogelijke) mensenhandel/uitbuiting onder de aandacht gekomen van de procesregisseur in het Veiligheidshuis die mede mensenhandel en arbeidsuitbuiting als aandachtsgebied heeft. Deze signalen zijn ingebracht in het zogenaamde Drieluikoverleg tussen het Veiligheidshuis, de politie en Fier Fryslan. In 2014 lag het aantal nagenoeg gelijk en in 2013 op 52. De afname heeft ingezet vanaf mei Er zijn meerdere redenen aan te wijzen voor de daling. Dit heeft o.a. te maken met een afname van de aangiftebreidheid van slachtoffers van mensenhandel/arbeidsuiting en de justitiële partners die moeilijk tot niet delen. De procesregisseur met het aandachtsgebied mensenhandel/arbeidsuitbuiting werkt volgens het plan van aanpak Tegearre komme we fierder. In 2015 is op 3-Noord niveau in breed verband een verkenning gestart naar een herziene doorstart van de aanpak mensenhandel met onder andere als uitgangspunt nog meer integratie tussen de drie provincies. Deze verkenning heeft, mede door het ontbreken van onderlinge overeenstemming, nog niet tot een verandering in het beleid geleid. 3.8 Preventief netwerk rond lone wolves en radicalisering Bij de casuïstiek van het Veiligheidshuis is soms sprake van potentieel gevaarlijke eenlingen. Medewerkers van het Veiligheidshuis hebben expliciete kennis en expertise over deze groep. Daarnaast is vanuit het Regionaal Bestuurlijk Politie Overleg in 2015 het voorstel uitgewerkt om in samenwerking met het Veiligheidshuis een preventief netwerk rond radicalisering op te bouwen en te komen tot een Radicaliseringstafel. Dit voorstel is inmiddels vastgesteld en wordt vanaf 2016 geïmplementeerd, waarbij onder andere een septaraat privacyprotocol wordt opgesteld. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 22

23 4 Financiën Begroot Restant 2013/ , , , ,- Totaal , ,- De begroting van het Veiligheidshuis is voor 2 jaar vastgesteld; 2015 en In 2015 was er een restantbudget van ,- Over de jaren 2013 en 2014 betrof dit ,-. Dit laatste heeft te maken gehad met dat een aantal mensen pas in de tweede helft van 2013 in functie zijn getreden (werving moest eerst plaatsvinden). De agendacommissie van het Veiligheidshuis heeft ingestemd met het overhevelen van het restantbudget ,- van het totaal-restantbudget wordt in 2016 ingezet voor personele capaciteit waarmee de stroom van aanmeldingen beter kan worden opgepakt. De overige ,- is als dekking opgevoerd in de nieuwe begroting voor de jaren 2017 en 2018 ( ,- op jaarbasis). VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 23

24 5 Tot slot een korte blik vooruit De lokale wijk- en gebiedsteams staan relatief in de kinderschoenen. Na de transitiestaat in 2016 en verder de fase van transformatie centraal. Gemeenten investeren volop in het creëren van de randvoorwaarden om het principe van een gezin, een plan, een coördinerend sociaal werker in de praktijk te realiseren. Dit kost tijd en de fase van het proces kan per gemeente verschillen. De tijd zal uitwijzen op welk moment, welk ambitieniveau daadwerkelijk in de praktijk is vertaald /gerealiseerd. De doorontwikkeling van het Veiligheidshuis is erop gericht aan te sluiten bij de transformatie van het sociale domein en deze te ondersteunen. Hierbij wordt tegelijk de verbinding gelegd met ontwikkelingen in het veiligheidsdomein met als belangrijke pijler de aansluiting met ZSM. Samenwerking en afstemming tussen sociale wijk- en gebiedsteams en justitiële partners vindt nu nog mondjesmaat plaats. Ontschotting en stimulering van synergie tussen beide werelden en tussen de organisaties verdient expliciete aandacht. Zo wordt geïnvesteerd in een geïntegreerde transformatie. Voor het ondersteunen van de transformatie zijn vooral de functies van adviseren, ondersteunen en signaleren & adresseren van belang. VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 24

25 Bijlage 1 Aanpak ter voorkoming van escalatie VEILIGHEIDSHUIS FRYSLÂN 25