Zeker weten wat je kiest. Een onderzoek naar de huidige stand van zaken rondom de studiekeuzecheck HO

Transcriptie

1 Zeker weten wat je kiest Een onderzoek naar de huidige stand van zaken rondom de studiekeuzecheck HO

2 2 Oberon Colofon Oberon ( Edith Hilbink MSc dr. Joke Kruiter Utrecht, augustus 2014 Opdrachtgever VO-raad

3 Zeker weten wat je kiest - Studiekeuzecheck HO 3 Inhoud Inleiding. 4 Methode... 4 Resultaten. 5 Huidig gebruik van de studiekeuzecheck HO... 5 Visie op de studiekeuzecheck HO... 9 Mening over het proces Samenwerking ten aanzien van de studiekeuzecheck Feedback op de studiekeuzecheck Adviezen aan het HO Conclusies. 19

4 4 Oberon Inleiding Sinds 2014 zijn studenten verplicht om een studiekeuzecheck te doen wanneer de instelling dat aan ze vraagt. Omgekeerd moeten hogescholen en universiteiten een studiekeuzecheck aanbieden wanneer studenten daarom vragen. De studiekeuzecheck moet helpen om erachter te komen of een opleiding daadwerkelijk bij de (toekomstige) student past. Een studiekeuzecheck kan plaatsvinden in verschillende vormen, bijvoorbeeld: Een gesprek met iemand van de opleiding Proefstuderen Het invullen van een digitale vragenlijst Het Project Stimulering LOB wil graag bijdragen aan beter LOB en wil daarom de processen rondom de studiekeuzecheck inzichtelijk maken en verbeteren. De VO-raad heeft door onderzoeksbureau Oberon een beknopt onderzoek onder decanen in het havo/vwo laten uitvoeren om in beeld te brengen wat zij op dit moment merken en weten van de studiekeuzecheck. Methode Om de huidige stand van zaken rondom de studiekeuzecheck in kaart te brengen, hebben we in samenwerking met de VO-raad een vragenlijst voor decanen havo/vwo ontwikkeld. De vragenlijst bestaat uit gesloten en open vragen en gaat in op de volgende onderwerpen: Het huidige gebruik van de studiekeuzecheck De visie op de studiekeuzecheck De mening over de studiekeuzecheck Samenwerking ten aanzien van de studiekeuzecheck Feedback op de huidige studiekeuzecheck De vragenlijst is ingevuld door 113 decanen havo/vwo. De antwoorden op de gesloten vragen geven we weer in percentages. Deze percentages lichten we verder toe aan de hand van de antwoorden op de open vragen. De antwoorden op de open vragen worden in volgorde van voorkomen genoemd. Dat wil zeggen dat het eerste antwoord vaker genoemd is dan het laatste antwoord. Wanneer iemand het antwoord weet niet of niet van toepassing gegeven heeft, is dat niet meegenomen in de tabellen. In deze overzichtsrapportage worden de uitkomsten op de vragenlijst per bovengenoemd subthema gepresenteerd.

5 Zeker weten wat je kiest - Studiekeuzecheck HO 5 Huidig gebruik van de studiekeuzecheck HO Heeft u uw oud-leerlingen voldoende kunnen voorbereiden op de studiekeuzecheck? 56% 44% 56% van de decanen geeft aan oud-leerlingen voldoende te hebben kunnen voorbereiden 44% heeft dit onvoldoende kunnen doen Decanen zijn dus verdeeld in hun mening over de mate waarin zij hun oud-leerlingen hebben kunnen voorbereiden op de studiekeuzecheck Ja Nee Toelichting Decanen die oud-leerlingen voldoende hebben kunnen voorbereiden, hebben dat als volgt gedaan: Het onder de aandacht brengen van informatiedagen/avonden/meeloopdagen van HO Wijzen op filmpjes en websites voor mogelijkheden Voorlichting per mail, ELO, brief aan leerlingen en ouders (vaak klassikaal en specifieke vragen op aanvraag) Laten maken van opdrachten (motivatiebrief, presentatie voor studiekeuze) Coachingsgesprek met een student Samen oefenen met gesprekken Decanen die de voorbereiding op de studiekeuzecheck onvoldoende vonden, gaven de volgende toelichting: Grote diversiteit tussen instellingen voor HO in regels, procedures en tijdstippen rondom de studiekeuzecheck Studiekeuzecheck teveel buiten bereik van het VO Decanen inhoudelijk onvoldoende op de hoogte van de studiekeuzecheck De eigen werkdruk van decanen

6 6 Oberon 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Heeft u zicht op de studiekeuze-activiteiten waar uw oudleerlingen mee te maken krijgen bij universiteiten en hogescholen? 55 % 45 % Ja Nee Welke activiteiten zijn dat? 91% 84% 81% Gesprek Proefstuderen Vragenlijst Nee Ja Iets meer dan de helft van de decanen heeft zicht op studiekeuze-activiteiten waar oud-leerlingen mee te maken krijgen Net iets minder dan de helft geeft aan hier onvoldoende zicht op te hebben Decanen die zicht hebben op studiekeuze-activiteiten geven vrijwel allemaal aan dat het gaat om gesprekken, proefstuderen en/of vragenlijsten.

7 Zeker weten wat je kiest - Studiekeuzecheck HO 7 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Hoe waardeert u de studiekeuze-activiteiten waar uw leerlingen mee te maken krijgen? Gesprek Proefstuderen Digitale vragenlijst Andere activiteiten die genoemd werden zijn: Keuzeactiviteiten zoals open dagen, meeloopdagen en masterclasses in het HO Een toets (bijvoorbeeld een assessment of praktijktoets) Het schrijven van een motivatiebrief Het maken van opdrachten Het voeren van (groeps)gesprekken Bovenstaande activiteiten worden als volgt gewaardeerd: Hoe waardeert u de door u genoemde andere activiteit? 19% Onvoldoende Matig Voldoende Goed 29% 52% 94% geeft het proefstuderen een voldoende of goed Voor gesprek geldt dat voor 86% van de decanen De digitale vragenlijst wordt minder gewaardeerd, deze krijgt maar van 10% van de decanen een goed Goed Voldoende Matig Geen van bovenstaande activiteiten krijgt een onvoldoende

8 8 Oberon Decanen konden een toelichting geven op hun waardering van de activiteiten binnen de studiekeuzecheck. Hieronder volgen enkele voorbeelden: Door grote verschillen tussen instellingen voor Hoger Onderwijs is waarderen lastig Door de veelheid aan activiteiten ben ik onvoldoende op de hoogte Er is behoefte aan een meer persoonlijke of meer diepgaande benadering binnen de studiekeuzecheckactiviteiten Een digitale vragenlijst alleen zegt onvoldoende over een goede match, een gesprek doet meer Proefstuderen is reclame voor de opleiding, meelopen met een student is beter Proefstuderen zou verplicht moeten worden, niet alleen binnen de studiekeuzecheck De studiekeuzecheck is nog onvoldoende uitgedacht en had later ingevoerd moeten worden Hoe beoordeelt u de huidige inzet van de studiekeuzecheck in het HO in het algemeen? 4% 60% 30% 90% bestempeld de activiteiten als matig of voldoende Een klein deel vindt de huidige inzet goed of juist onvoldoende 6% Goed Voldoende Matig Onvoldoende

9 Zeker weten wat je kiest - Studiekeuzecheck HO 9 Visie op de studiekeuzecheck HO Hoe positioneert u de studiekeuzecheck in het keuzeproces van de (toekomstige) student? In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? De studiekeuzecheck is een extra voorlichtingsmoment voor de leerling De studiekeuzecheck is een onderdeel van het keuzeproces dat al start in het VO De studiekeuzecheck is een laatste check op de keuze van de leerling % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Helemaal mee oneens Mee oneens Niet mee oneens, niet mee eens Mee eens Helemaal mee eens Andere visies op de studiekeuzecheck zijn als volgt: De studiekeuzecheck zorgt ervoor dat meer partijen zich verantwoordelijk voelen om de student op de juiste plek te krijgen De studiekeuzecheck is een scharnier tussen VO en HO De invulling van de studiekeuzecheck is tussen verschillende instellingen voor HO minder eenduidig dan geschetst in bovenstaande stellingen De studiekeuzecheck dient in de praktijk soms meer als voorlichtingsmoment dan als een laatste check In de studiekeuzecheck moeten producten uit het LOB-proces van het VO meer ingezet worden De studiekeuzecheck draagt bij aan het kunnen motiveren van een keuze: waarom kies je een bepaalde studie? En waarom sluit dit aan bij je interesses en vaardigheden? Voor leerlingen met een lotingstudie kan de studiekeuzecheck verhelderend zijn voor een reserve-keuze, vooral voor leerlingen die hier maar niet uit komen

10 10 Oberon Wat is volgens u de waarde van de studiekeuzecheck HO voor het studiekeuzeproces van de leerling? In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? De waarde van de studiekeuzecheck ligt vooral in begeleiding van (toekomstige) studenten met een negatief advies naar een passende opleiding De studiekeuzecheck is een goed initiatief om uitval te verminderen De studiekeuzecheck is een goed initiatief om leerlingen beter na te laten denken over hun toekomst De studiekeuzecheck is slechts één van de instrumenten in het LOB-proces % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Helemaal mee oneens Mee oneens Niet mee oneens, niet mee eens Mee eens Helemaal mee eens Andere waarderingen van de studiekeuzecheck zijn als volgt: De studiekeuzecheck als second opinion waar alle studenten baat bij hebben: of het nu om een bevestiging van een gefundeerde keuze gaat of om een eyeopener voor een nieuwe keuze De studiekeuzecheck moet geen verkapte toelatingstest worden De studiekeuzecheck creëert binding wanneer de student echt persoonlijk benaderd zou worden De studiekeuzecheck stimuleert uitstelgedrag, studenten doen minder mee aan gewone studiekeuze-activiteiten

11 Zeker weten wat je kiest - Studiekeuzecheck HO 11. Wat zijn volgens u zinvolle elementen in een studiekeuzecheck? Activiteiten rondom beroepsoriëntatie Een motivatiecheck (Zelf)reflectiemoment voor de student Matching tussen student en opleiding % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Niet zinvol Enigszins zinvol Zinvol Andere elementen die genoemd werden zijn: Een gesprek over in hoeverre de beleving van de student van een opleiding overeenkomt met de eisen van de opleiding Een risico analyse en een vervolg met de student daarop Een specifieke vaardigheidscheck voor de opleiding Afstemming vanuit HO met mentor/decaan in VO, met toestemming van de student

12 12 Oberon Mening over het proces Voor wie vindt u dat de studiekeuzecheck bedoeld zou moeten zijn? Wie moet er volgens u gesprekken met de (toekomstige) student voeren? 10000% 13% 100% 8000% Alleen voor 80% 6000% risicogroepen 60% Voor alle (toekomstige) 4000% 87% studenten 40% % % 0% 0% De studieadviseur van Een docent van de Een medestudent de opleiding opleiding (peer) Vrijwel alle decanen zien de doelgroep van de studiekeuzecheck breed: voor alle (toekomstige) studenten Ja Nee De studieadviseur van de nieuwe opleiding is de meest aangewezen persoon om het gesprek te voeren Een gesprek met een peer is minder populair Alternatieven die genoemd werden zijn: Een combinatie van de studieadviseur, een docent en een medestudent De decaan of de mentor Ouders Loopbaanbegeleiders of studiekeuzecoaches

13 Zeker weten wat je kiest - Studiekeuzecheck HO % 80% 60% 40% 20% 0% Op welke manier kan een negatief advies het beste gemeld worden? 89 Persoonlijke toelichting 52 Doorverwijzing naar extra ondersteuning 21 Brief Ja 12 Nee 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Waar kan een student met een negatief advies het best naar doorverwezen worden? Persoonlijke toelichting is het meest geschikt om een negatief advies te melden Het melden via een brief of zijn hiervoor veel minder geschikt De volgende opties zijn ook nog genoemd: Een brief of mail kan wel zolang deze persoonlijk is en een specifieke toelichting bevat De decaan (en ook de ouders) moet op de hoogte gebracht worden, voor verdere LOB-begeleiding Andere opties die genoemd zijn: Afhankelijk van de reden, het is maatwerk Een onafhankelijke loopbaanadviseur Terugkoppeling aan het VO is belangrijk voor verbetering LOB-proces In ieder geval niet de VO-school, daar is het te laat voor Ja Nee *1 De studieadviseur van de opleiding van afwijzing *2 De studieadviseur van een andere studie/instelling

14 14 Oberon Samenwerking ten aanzien van de studiekeuzecheck HO Moeten VO en HO samenwerken aan de invulling van de studiekeuzecheck? 17% Wie moet het initiatief nemen voor de samenwerking? 4% Ja Nee 87% VO HO Redenen vóór samenwerking gaan met name over: Behoefte aan meer afstemming Dat samenwerking van belang is voor een betere match: het VO kent de leerling en het HO de opleiding De doorlopende lijn van LOB naar studiekeuzecheck De gedeelde verantwoordelijkheid voor een goede keuze Argumenten tegen samenwerking hebben de volgende strekking: Het is de verantwoordelijkheid van het HO. Opleidingen zijn te verschillend voor decanen om van alles op de hoogte te zijn. Het HO weet hoe de opleiding eruit ziet en kan hierin de doorslag geven 96% Bijna alle decanen vinden dat het HO het initiatief moet nemen voor samenwerking met betrekking tot de studiekeuzecheck

15 Zeker weten wat je kiest - Studiekeuzecheck HO 15. Het voortgezet onderwijs kan bijdragen aan de samenwerking door....het aanleveren van informatie over de leerling (interesses, resultaten)..leerlingen goed voor te bereiden op de studiekeuzecheck in het HO..een gesprekspartner te zijn en inhoudelijk mee te denken, te evalueren en het verbeteren van de studiekeuzecheck..te werken met een portfolio of doorstroomdossier of een andere geschikte tool om informatie door te geven aan het HO (vb. zoals van VMBO naar MBO)..een goed LOB traject..goed af te stemmen, te overleggen en advies te geven aan het HO..goed op de hoogte te zijn van de studiekeuzecheck en te weten wat er speelt, door deelname aan voorlichtingen en decanennetwerken..ouders te betrekken bij het studiekeuzeproces Het hoger onderwijs kan bijdragen aan de samenwerking door....informatie te delen en decanen en leerlingen tijdig te informeren en voor te lichten over procedures rondom de studiekeuzecheck..meer eenduidigheid en uniformiteit in de studiekeuzechecks en helderheid in communicatie hierover (vb. d.m.v. een overzicht)..duidelijker aangeven wat er van de aankomende student verwacht wordt aan competenties en vaardigheden..meer terugkoppeling van (negatieve) adviezen aan het VO zodat zij dit kunnen gebruiken in het LOB-proces..meer afstemmen en overleggen met het VO..het VO vragen om portfolio s van leerlingen..meer gebruik maken van kennis en ervaring vanuit het VO om een betere invulling te geven aan de studiekeuzecheck..meer leerlingen ontvangen voor meeloopdagen

16 16 Oberon Feedback op de studiekeuzecheck HO Heeft uw school al feedback gekregen op de studiekeuzecheck van oud-leerlingen? 10% Heeft uw school oud-leerlingen ook specifiek gevraagd naar ervaringen met de studiekeuzecheck? Ja Nee 34% Ja Nee 90% 66% Decanen die wel feedback ontvangen hebben, vonden de volgende informatie het meest waardevol: De feedback wisselt, soms is het goed en soms niet. Afhankelijk van de opleiding Op de hoogte zijn dat een leerling onterecht is afgewezen Kennis van procedures rondom de studiekeuzecheck De studiekeuzecheck helpt bij het nadenken over de keuze Dat leerlingen behoefte hebben aan een inschatting van capaciteiten De meeste scholen hebben oud-leerlingen niet specifiek naar ervaringen met de studiekeuzecheck gevraagd

17 Zeker weten wat je kiest - Studiekeuzecheck HO 17. Welke informatie zou uw school willen ontvangen over de studiekeuzecheck van oud-leerlingen om uw eigen voorbereidingsactiviteiten aan te scherpen? Ik ben in algemene zin benieuwd naar het studiesucces van onze oud-leerlingen 100 Wat oud-leerlingen gaan doen na een negatief advies Het aantal oud-leerlingen met een negatief advies Feedback op ons eigen LOB-proces* De mate waarin oud-leerlingen een bewuste keuze hebben gemaakt voor het HO % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Nee niet nodig Misschien Ja graag

18 18 Oberon Adviezen aan het HO Als slotvraag konden decanen een advies aan het HO geven met betrekking tot de studiekeuzecheck. De volgende uitspraken zijn gedaan: Graag meer eenduidigheid in de studiekeuzecheck! Niet al die verschillende termen, tijdstippen en procedures! De leerlingen zien door de bomen het bos niet meer! Zorg ervoor dat de studiekeuzecheck een hulptool is, geen verkapte toelatingstest of selectiecriterium Het zou voor leerlingen en decanen beter zijn wanneer de checks van verschillende instellingen meer hetzelfde zijn De verschillen tussen studiekeuzechecks zijn te groot. De een is wel verplicht, de ander niet. Soms is het alleen een vragenlijst, een andere keer veel uitgebreider. Graag meer afstemming en ook graag meer dan alleen een vragenlijst Ga hiermee door! Zeer waardevolle aanvulling op het studiekeuzeproces, hopelijk gaat het tot een betere match leiden. Blijf het proces in samenwerking met het VO ontwikkelen Als er een negatief advies gegeven wordt, doe dat dan mondeling! En koppel dit ook terug aan de decaan Laat de check onderdeel worden van LOB in het VO, daarmee gaan leerlingen LOB ook serieuzer nemen Zorg voor meer eenduidigheid in de check! Inhoudelijk, in verplichting en in het tijdstip van de studiekeuzecheck Meer transparantie over de inhoud van de studiekeuzecheck, omschrijvingen op websites komen niet altijd overeen met de praktijk Samenwerken!!! Een overdracht van LOB dossier en eventuele toelichtingen in een gesprek richting het HO Meer eenheid, teveel verschillen waardoor je door de bomen het bos niet meer ziet Maak het belangrijk, geef er gewicht aan Informeer leerlingen op tijd over de inhoud en het tijdstip Zorg voor een reëel beeld. Geef duidelijk aan wat twijfels zijn en koppel dit terug aan het VO Gerichte vragen in de check en geen vragen waar leerlingen wenselijke antwoorden op geven, dan heb je er niets aan

19 Zeker weten wat je kiest - Studiekeuzecheck HO 19 Conclusies Voorbereiding op de studiekeuzecheck De helft van de decanen vindt dat hij/zij de (toekomstige) student voldoende heeft kunnen voorbereiden op de studiekeuzecheck, door de normale LOB activiteiten zoals voorlichting (filmpjes, websites en open dagen), opdrachten (bijvoorbeeld een motivatiebrief) of het voeren van gesprekken. De andere helft vond de voorbereiding onvoldoende. Zij gaven hiervoor de volgende redenen Veel diversiteit in invulling door instellingen voor HO. Veel verschil in procedures, regels en tijdstippen De studiekeuzecheck is teveel buiten het bereik van het VO Decanen vinden dat ze inhoudelijk onvoldoende op de hoogte zijn om leerlingen goed voor te bereiden Waardering van de studiekeuzecheck De meeste decanen waarderen de studiekeuzecheck als geheel als matig of voldoende. Slechts een klein deel (10%) vindt het onvoldoende of goed. Als er verder gekeken wordt naar de drie onderdelen uit de studiekeuzecheck, blijkt dat het gesprek en het proefstuderen door ongeveer de helft goed gevonden wordt. De digitale vragenlijst is minder populair. Decanen geven aan dat een vragenlijst alleen onvoldoende is, een gesprek zegt meer. Verder is aangegeven dat door de verschillen tussen instellingen voor HO het lastig is om inhoudelijk voldoende op de hoogte te zijn als decaan. Laat staan een eenduidige waardering hierover te geven. Visie op en positionering van de studiekeuzecheck De meeste decanen zien de studiekeuzecheck als laatste check in het keuzeproces, in ieder geval als onderdeel van het keuzeproces dat start in het VO. De studiekeuzecheck is een initiatief om na te denken over de juiste studiekeuze en moet uitval verminderen. Het zorgt voor meer gezamenlijke verantwoordelijkheid om de student op de juiste plek te krijgen en vormt een verbinding tussen VO en HO. De invulling van de studiekeuzecheck kan eenduidiger dan nu het geval is. Interessante nieuwe elementen om op te focussen zijn: 1) een gesprek over de mate waarin de beleving van de (toekomstige) student overeen komt met de eisen van de opleiding of 2) een specifieke vaardigheidstest per opleiding.

20 20 Oberon Mening over de huidige invulling van de studiekeuzecheck De studiekeuzecheck is volgens bijna alle decanen zinvol voor alle studenten en niet alleen voor risicogroepen. Een studieadviseur van de toekomstige opleiding is volgens hen de meest aangewezen persoon om het gesprek met de (toekomstige) student te voeren, gevolgd door een docent van de opleiding. Een peer wordt minder passend gevonden. Als alternatief wordt een combinatie van studieadviseur, decaan, medestudent en/of ouders genoemd. Bij een negatief advies is een persoonlijke toelichting cruciaal. Een terugkoppeling naar de VO school (decaan) en ouders ook. Enerzijds om het LOB-proces in het VO te verbeteren en anderzijds om ouders erbij te betrekken. Een afgewezen student kan het best doorverwezen worden naar een studiekeuzecentrum of terug naar de VO school. Sommige decanen vinden dit afhankelijk van de reden van afwijzing. Een doorverwijzing moet altijd maatwerk zijn. Samenwerking ten aanzien van de studiekeuzecheck Bijna alle decanen zijn voor samenwerking omdat er behoefte is aan meer afstemming tussen VO en HO. Meer samenwerking leidt tot een betere match (het VO kent de leerling, het HO de opleiding), een betere doorlopende lijn van LOB naar studiekeuze en moet tevens de gedeelde verantwoordelijkheid stimuleren. Het initiatief moet volgens decanen echter wel bij het HO liggen. Het VO denkt aan de samenwerking bij te dragen door een goed LOB-traject in het VO (leerlingen goed voor te bereiden), het aanleveren van informatie aan het HO (portfolio s en doorstroomdossiers) en door mee te denken over de invulling van de studiekeuzecheck. Het HO moet volgens decanen meer informatie delen over tijdstippen, procedures en invulling van de studiekeuzecheck. Er moet meer eenduidigheid tussen instellingen voor HO komen, decanen willen meer terugkoppeling en men vindt dat er meer gebruik gemaakt moet worden van de kennis uit het VO bij de studiekeuzecheck. Adviezen Graag meer eenduidigheid in de studiekeuzecheck! Niet al die verschillende termen, tijdstippen en procedures! De leerlingen zien door de bomen het bos niet meer! De verschillen tussen studiekeuzechecks zijn te groot. De een is wel verplicht, de ander niet. Soms is het alleen een vragenlijst, een andere keer veel uitgebreider. Graag meer afstemming en ook graag meer dan alleen een vragenlijst Samenwerken!!! Een overdracht van LOB dossier en eventuele toelichtingen in een gesprek richting het HO Ga hiermee door! Zeer waardevolle aanvulling op het studiekeuzeproces, hopelijk gaat het tot een betere match leiden. Blijf het proces in samenwerking met het VO ontwikkelen

21 Zeker weten wat je kiest - Studiekeuzecheck HO 21