Competentiewijzer Bachelor of Education Primair Onderwijs

Transcriptie

1 Competentiewijzer Bachelor of Education Primair Onderwijs

2 Colofon 2010 Hogeschool INHolland De inhoud van deze uitgave mag vrijelijk worden gebruikt binnen alle lerarenopleidingen van Hogeschool INHolland, mits voorzien van adequate bronvermelding. Niets uit deze uitgave mag daarbuiten openbaar worden gemaakt, verspreid en/of verveelvoudigd door middel van internet, druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Hogeschool INHolland. Ontwerp: De Ruimte ontwerpers, Utrecht Deze nieuwe set competentiekaarten is gebaseerd op het resultaat van diverse commentaarrondes van zowel interne als externe deskundigen.

3 Competentiewijzer Bachelor of Education Primair Onderwijs Inleiding fig. 1 De bekwaamheid als ijsberg, omdat een groot deel niet zichtbaar is (Vrij naar SBL). Zichtbare resultaten Bepalende factoren Handelen Kennis Ambities Motivatie Visie Beroepshouding Waarden Normen Persoonlijkheidskenmerken Dit boekje bevat de competentiekaarten voor de opleiding tot leraar PO en is bedoeld voor jou als student aan de lerarenopleiding, en daarnaast voor iedereen die een rol speelt in de begeleiding van je ontwikkeling. Het biedt je een overzicht van de competenties met een korte uitleg over wat competenties zijn en hoe je dit boekje kunt gebruiken. Uitgebreide uitleg over competentiegericht onderwijs kun je vinden op het Onderwijsplein (Loc. DH, Dordt, R dam) of op Blackboard (Loc. Alk, Haa, Hoo). Er wordt in dit boekje gesproken over hij, maar daar moet je natuurlijk hij/zij lezen. Een leraar is bekwaam als hij competent kan handelen in de praktijk. De eisen waaraan je dient te voldoen zijn wettelijk vastgelegd in de vorm van bekwaamheidseisen voor het beroep. Om competent te kunnen handelen moet je de competenties van leraar tot op een bepaald niveau verworven hebben. De Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL) heeft zeven competenties beschreven voor het beroep die door alle INHolland lerarenopleidingen worden gebruikt (zie ook: Een competentie is meer dan een optelsom van kennis en vaardigheden, ook houdingsaspecten en persoonlijke kenmerken spelen een rol. Al deze onderliggende individuele kenmerken sturen het handelen van een leraar en maken elke leraar in zekere zin uniek. Of anders gezegd: je onderwijst wie je bent. Een competentie is de combinatie van kennis, vaardigheden, houdingsaspecten en persoonlijke kenmerken, dat iemand in staat stelt te handelen in de beroepspraktijk. Bekwaamheid is te vergelijken met een ijsberg, waarbij het grootste deel onder water ligt. Ook bij bekwaamheid liggen de niet zichtbare aspecten onder water. We kunnen alleen maar zien wat een leraar doet, en het effect daarvan op de leerlingen (zie figuur 1). De competenties zijn niet allemaal van dezelfde orde. We onderscheiden zes beroepscompetenties, waarvan er vier gericht zijn op het werken in de klas met leerlingen en twee op samenwerken met collega s en omgeving. De zevende competentie is gericht op jezelf en als je die competentie niet goed ontwikkelt, kun je eigenlijk de andere zes ook niet ontwikkelen. Om die verschillen tussen de soorten competenties te verduidelijken, hebben we ze in een competentieschema geplaatst, waardoor je ook kunt zien wat de onderlinge relaties zijn tussen de competenties (zie figuur 2 op volgende pagina). Competenties worden ontwikkeld in een proces van verbreding, verrijking en verdieping en daarbij speelt de beroepspraktijk een belangrijke rol. De beroepspraktijk biedt alle ruimte om te oefenen met levensechte taken en daar kun je pas goed laten zien dat je beschikt over competenties. In veel praktijksituaties wordt er een beroep gedaan op een bepaalde combinatie van competenties, want je moet zowel onderwijs verzorgen en pedagoog zijn, als het proces organiseren. Door het oefenen met levensechte taken werk je dus aan de ontwikkeling van meer dan één competentie. Voor de levensechte taken gebruiken we de term beroepstaken en omdat je die taken uitvoert in een specifieke school en leerlingen met bepaalde eigenschappen, spreken we van kenmerkende beroepssituaties (KBS). Met kenmerkend wordt bedoeld dat elke leraar er geregeld mee te maken krijgt in de praktijk. Daarmee zijn kenmerkende beroepssituaties niet alleen belangrijk om te beoordelen wat je al kunt, maar ook om je ontwikkeling te sturen en vorm te geven. Kenmerkende beroepssituaties zijn dus beroepstaken die je uitvoert in een specifieke omgeving. Naarmate een taak ingewikkelder is en een situatie complexer, wordt het uitvoeren van die beroepstaak lastiger. We gebruiken daarom de volgende factoren om het niveau waarop je een taak uitvoert te bepalen: Complexiteit moeilijkheidsgraad van de taak en van de werksituatie. Zelfstandigheid hoeveelheid begeleiding/ ondersteuning die nodig is. Volledigheid of je niet alleen waarneemt wat er speelt in een situatie, maar ook al zelf oplossingen ontwikkelt, uitvoert en evalueert. In bijlage 1 vind je een overzicht van alle kenmerkende beroepssituaties. Uitgebreide informatie hierover vind je in de praktijkgids en in de KBS-applicatie (LeerNetwerk Educatie). Competenties ontwikkel je stap voor stap, maar we onderscheiden drie niveaus in die ontwikkeling. In een fasetoets wordt vastgesteld of je de vereiste competentieontwikkeling doorgemaakt hebt. De eerste fasetoets vindt plaats aan het eind van het eerste leerjaar en na het behalen ervan ben je beroepsgeschikt en mag je verder gaan met de opleiding. Voor de start van de afstudeerfase vindt de tweede fasetoets plaats en daarna ben je professionaliseringsbekwaam. Aan het eind van de opleiding vindt de laatste fasetoets plaats en als je die haalt krijg je het diploma en ben je startbekwaam. Inleiding

4 Je competentiegroei beoordeel je door te reflecteren op je handelen in de praktijk en dat te bespreken in het kader van je ontwikkeling. Daarvoor zijn deze competentiekaarten bedoeld. De taakomschrijvingen bij de zeven competenties geven een beeld van wat een student in de lerarenopleiding op de hiervoor genoemde drie niveaus moet kunnen. Bij elk niveau worden gedragsindicatoren gegeven die een beeld geven van wat er zoal bij die competentie hoort. Deze gedragsindicatoren zijn bedoeld als hulpmiddel om te reflecteren op je ontwikkeling en om die ontwikkeling te sturen. Op basis van die reflectie ga je het gesprek aan met je begeleiders over jouw competentieontwikkeling. Bij elke competentie en bij elk niveau wordt de mogelijkheid geboden zelf gedragsindicatoren toe te voegen, waarmee je vorm kunt geven aan je persoonlijke profilering. De competenties worden omschreven in termen van gedrag en dat zou de indruk kunnen wekken dat kennis minder belangrijk is. Dat is absoluut niet het geval, want zonder een goede kennisbasis is een leraar niet in staat om adequaat te handelen in de praktijk. Een overzicht van de kennisbasis onder de competenties wordt gegeven in bijlage 2. Deze algemene brede kennisbasis komt in de opleiding natuurlijk uitgebreid aan bod, evenals de kennis met betrekking tot de leerinhouden van vak- en vormingsgebieden. 1 Interpersoonlijk competent 2 Pedagogisch competent 3 Vakinhoudelijk en didactisch competent 4 Organisatorisch competent Leerling en groep Zorgt voor een prettig leef- en werkklimaat in de groep Zorgt voor een veilige leeromgeving in de groep Zorgt voor een krachtige leeromgeving in de groep Zorgt voor overzicht en taakgerichte sfeer in de groep Beroepstaken en Contexten School en omgeving 5 Competent in samenwerking met collega s Stemt zijn werk af op dat van zijn collega s en draagt bij aan het goed functioneren van de school 6 Competent in samenwerking met de omgeving Stemt zijn handelingen af op het handelen van anderen buiten de school, zoals ouders en professionals 7 Competent in reflectie en zelfsturing Denkt na over zijn beroepsopvatting en bekwaamheid en stuurt zijn professionalisering en ontwikkeling Inleiding fig. 2 De zeven competenties van de leraar en hun onderlinge relaties.

5 n i v e a u g e d r a g s i n d i c a t o r e n t a a k o m s c h r i j v i n g Interpersoonlijk competent 1 De leraar po zorgt voor een prettig leef- en werkklimaat in de groep, zodat leerlingen goed met elkaar omgaan en samenwerken. Hij doet dat door effectief leiding te geven, een open communicatie tot stand te brengen en de zelfstandigheid van leerlingen te bevorderen. Hij zorgt bij de interactie met leerlingen voor een goede balans tussen leiden en begeleiden, sturen en volgen, confronteren en verzoenen, corrigeren en stimuleren. Je onderkent het belang van een prettig leef- en werkklimaat in de groep, dat de samenwerking tussen leerlingen bevordert. Je maakt contact met de leerlingen en beheerst de basisprincipes van effectieve leerkrachtcommunicatie. Je bent je bewust van wat er in de groep gebeurt en van het effect van jouw gedrag op het gedrag van leerlingen. Je doet dit allemaal nog onder directe begeleiding. Toont enthousiasme in omgang met leerlingen en groep Maakt actief contact met leerlingen en de groep Is door zijn taalgebruik begrijpelijk voor alle leerlingen Bevordert communicatie door luisteren en samenvatten Hanteert verbale en non-verbale communicatietechnieken Ziet wat er gebeurt in de groep en kan dat benoemen Is zich bewust van het effect van eigen gedrag op de groep Herkent ongewenst gedrag en maakt dat bespreekbaar Je stimuleert gewenst gedrag bij individuele leerlingen en in de groep, zodat er een prettig leefen werkklimaat ontstaat. Naast de principes van effectieve leerkrachtcommunicatie beheers je enkele professionele gespreksvaardigheden in het contact met leerlingen. Je kunt groepsprocessen analyseren en bespreekt jouw reacties met leerlingen en de effecten van hun gedrag. Je doet dit onder begeleiding, maar werkt wel toe naar een meer zelfstandige uitvoering van taken. Toont persoonlijke betrokkenheid bij leerlingen en groep Onderhoudt het contact met leerlingen en de groep Is door zijn taalgebruik begrijpelijk voor alle leerlingen Stelt vragen, luistert en vat samen wat besproken wordt Hanteert verbale en non-verbale communicatietechnieken Hanteert verschillende gespreksvormen effectief Analyseert groepsprocessen en vertaalt dit naar aanpak Reflecteert op eigen handelen en overziet consequenties Maakt je reacties op gedrag van leerlingen bespreekbaar Waardeert gewenst en corrigeert ongewenst gedrag Je stimuleert leerlingen tot gewenst gedrag en spreekt hen aan op ongewenst gedrag, zodat er een prettig leef- en werkklimaat ontstaat. Je kunt dit ook in relatief lastige groepen en beheerst de nodige professionele gespreksvaardigheden. Je ontwikkelt samen met een deskundige collega een planmatige manier in omgaan met leerlingen met gedragsproblemen of problemen met werkhouding, voert dat uit en evalueert het resultaat. Je kunt dit zelfstandig uitvoeren. Toont persoonlijke betrokkenheid bij leerlingen en groep Gaat professionele, persoonlijke relatie aan met leerlingen Stemt zijn taalgebruik af op het niveau van de leerlingen Hanteert professionele gesprekstechnieken effectief Hanteert verbale en non-verbale communicatietechnieken Hanteert verschillende gespreksvormen effectief Motiveert eigen handelen begrijpelijk tegenover leerlingen Maakt reacties op gedrag van leerlingen bespreekbaar Neemt leiding en stimuleert bewust gewenst gedrag Spreekt leerlingen gericht aan op ongewenst gedrag Analyseert groepsprocessen en vertaalt dit naar aanpak Evalueert uitgevoerde aanpak en stelt die zonodig bij beroepsgeschikt professionaliseringsbekwaam startbekwaam Interpersoonlijk competent

6 n i v e a u g e d r a g s i n d i c a t o r e n t a a k o m s c h r i j v i n g Pedagogisch competent 2 De leraar po zorgt voor een bemoedigend, veilig en uitdagend klimaat in de groep, zodat elke leerling zich optimaal kan ontwikkelen. Hij doet dat door ervoor te zorgen dat elke leerling zich welkom en gewaardeerd voelt, dat leerlingen respectvol met elkaar omgaan en verantwoordelijkheid nemen voor elkaar. Hij stimuleert leerlingen tot het nemen van initiatief en tot zelfstandig werken. Je onderkent het belang van een veilige leer- en werkomgeving die zelfstandigheid van leerlingen bevordert en die hen uitdaagt tot het nemen van verantwoordelijkheid voor elkaar en voor het leerproces. Je bent als persoon aanwezig en toont interesse in wat de leerlingen beweegt en bezighoudt. Op basis van kennis over basisbehoeften en ontwikkelingsprocessen van leerlingen heb je een beeld van de verhoudingen in een groep. Je bent in staat de sfeer in een beperkte, welwillende groep leerlingen te bewaken en je doet dit allemaal onder directe begeleiding. Is als persoon aanwezig en toont vertrouwen in leerlingen Hanteert taalgebruik dat voor elke leerling begrijpelijk is Is bereikbaar en waardeert eigen inbreng van elke leerling Versterkt het geloof in eigen kunnen bij elke leerling Onderkent kenmerkende verschillen tussen leerlingen Heeft een beeld van het sociale klimaat in een groep Kan inzicht geven in de zorgstructuur van de school Verwoordt eigen opvattingen, normen en waarden Je bent in staat om op basis van kennis over basisbehoeften en ontwikkelingsprocessen van leerlingen de verhoudingen in een groep te analyseren. Op grond daarvan kun je samen met een ervaren collega een aanpak ontwikkelen voor handhaving of verbetering van het leer- en werkklimaat in de groep. Je bent als persoon aanwezig, toont interesse in de leerlingen en stemt je gedrag af op leeftijd en culturele achtergrond van leerlingen. Je kunt je gedrag verantwoorden vanuit je opvattingen en de achterliggende normen en waarden. Je hebt een beeld van de zorgstructuur en kennis van de meest voorkomende leer- en gedragsproblemen. Onder begeleiding kun je leerlingen met problemen ondersteunen, maar je bent erop gericht om taken steeds zelfstandiger uit te voeren. Is als persoon aanwezig en toont vertrouwen in leerlingen Hanteert taalgebruik dat voor elke leerling begrijpelijk is Stimuleert en waardeert eigen inbreng van elke leerling Benut eigen inbreng van leerlingen in het onderwijsproces Herkent enkele sociaal-emotionele en culturele verschillen Analyseert en beschrijft het sociale klimaat in een groep Onderzoekt aanpak voor verbetering van sociaal klimaat Herkent en benoemt enkele leer- en gedragsproblemen Handelt volgens gemaakte afspraken in de zorgstructuur Verwoordt zijn visie, opvattingen, normen en waarden Je hebt een duidelijk beeld van de sociale verhoudingen in een groep en je analyseert het sociale klimaat in de groep op basis van kennis over de basisbehoeften en ontwikkelingsprocessen van leerlingen. Je bent als persoon aanwezig en kunt je gedrag verantwoorden op basis van je opvattingen en achterliggende normen en waarden. Je kunt in samenwerking met een collega een handelingsplan opstellen, uitvoeren en evalueren op basis van je kennis over leer- en gedragsproblemen. Je biedt hulp en ondersteuning aan leerlingen en stemt je gedrag af op leeftijd en culturele achtergrond van de leerlingen. Je hebt kennis van de zorgstructuur, en weet wie daarin welke rol vervult. Je weet bij wie je moet zijn als zich problemen voordoen in een groep en je bent in staat een eventuele verwijzing van een leerling mede te ondersteunen. Is als persoon aanwezig en toont vertrouwen in leerlingen Stimuleert en waardeert eigen inbreng van elke leerling Benut eigen inbreng van leerlingen in het onderwijsproces Stemt zijn taalgebruik af op het niveau van de leerlingen Stemt gedrag af op kenmerken en achtergrond van leerling Analyseert en beschrijft het sociale klimaat in de groep Werkt gericht aan verbetering van het sociale klimaat Stimuleert de samenwerking en zelfstandigheid gericht Signaleert en benoemt leer- en gedragsproblemen Kan ondersteuning bieden bij een verwijzingsproces Voert in overleg met collega een vastgestelde aanpak uit Kan een voorstel voor een adequate aanpak ontwikkelen Verantwoordt gekozen aanpak vanuit visie en opvattingen beroepsgeschikt professionaliseringsbekwaam startbekwaam Pedagogisch competent

7 n i v e a u g e d r a g s i n d i c a t o r e n t a a k o m s c h r i j v i n g Vakinhoudelijk en didactisch competent 3 De leraar po zorgt voor een krachtige leeromgeving voor leerlingen, zowel voor afzonderlijke vakken als voor vormen van vakoverschrijdend onderwijs, zodat het leerproces van elke leerling zo goed mogelijk wordt ondersteund. Hij doet dat door leerinhouden en begeleiding af te stemmen op de leerlingen, door hen te motiveren en te stimuleren, en door het leren in school te verbinden met leren buiten de school. Hij houdt bij dat alles rekening met verschillen tussen leerlingen. Je onderkent het belang van een krachtige leeromgeving in het kader van het leerproces. Je bereidt onderwijsactiviteiten voor en voert ze uit, waarbij je verworven basiskennis toepast uit de leergebieden waarop die activiteiten zijn gericht. Daarbij maak je gebruik van verschillende motiverende werkvormen. Je kunt ook uitdagende speel- en leertaken voorbereiden en uitvoeren gericht op het jonge kind, waarbij je de leeromgeving verrijkt op een wijze die leerlingen uitnodigt tot spelen en werken. Dit doe je onder directe begeleiding. Stimuleert de betrokkenheid van leerlingen bij leerinhouden Hanteert taalgebruik dat voor elke leerling begrijpelijk is Kan enkele leeftijdspecifieke leeractiviteiten voorbereiden Kan een duidelijke instructie op een leerinhoud verzorgen Sluit waar mogelijk aan bij belevingswereld van leerlingen Maakt gebruik van geschikte vakspecifieke leermaterialen Is zich bewust van culturele kleuring van leermaterialen Maakt bewust gebruik van enkele eenvoudige werkvormen Onderkent de rol die ICT kan spelen in een leersituatie Je kunt een reeks onderwijsactiviteiten zelfstandig ontwerpen, voorbereiden, uitvoeren en evalueren voor leerlingen uit iedere groep, waarbij je het aanbod uit leermethodes kunt verrijken en verschillende werkvormen en media gebruikt. Je benut daarbij de vakinhoudelijke en vakdidactische kennis uit de betreffende leergebieden en je richt de leeromgeving zodanig in dat actief leren wordt bevorderd. Je betrekt waar mogelijk de inbreng van leerlingen en onderkent verschillen tussen leerlingen in aanleg, leerstrategie en leertempo. Je signaleert leerproblemen en past je strategie daarop aan in overleg met een ervaren collega. Je doet dit aanvankelijk onder begeleiding, maar gaandeweg deze fase moet je in staat zijn deze taken meer en meer zelfstandig uit te voeren. Stimuleert en maakt gebruik van de inbreng van leerlingen Hanteert taalgebruik dat voor elke leerling begrijpelijk is Ontwerpt leeftijdspecifieke, vakspecifieke activiteitenreeks Kan de uitvoering van een activiteitenreeks voorbereiden Maakt gebruik van verschillende motiverende werkvormen Gebruikt beeldvormers waarin de leerlingen zich herkenen Bevordert actief, zelfstandig leren bij ontwerp leeromgeving Gebruikt mogelijkheden van ICT in het onderwijsleerproces Onderkent verschillen tussen leerlingen en sluit hierbij aan Toetst leerresultaten en registreert vorderingen leerlingen Signaleert leerproblemen en past zijn strategie daarop aan Je ontwerpt zelfstandig een reeks leeractiviteiten of een leerlijn, bereidt de uitvoering voor, voert dit uit en evalueert resultaten. Je maakt beargumenteerd gebruik van beschikbare media en werkvormen en differentieert het leeraanbod naar achtergrond, behoefte en niveau van de leerlingen. Je past daarbij de kennis en vakdidactiek toe uit de betreffende leergebieden. Je legt ook zinvolle relaties tussen leergebieden en levert een bijdrage aan het verzorgen van geïntegreerd, vakoverschrijdend onderwijs. Je verbindt het leren in school met het leren buiten school. Je bevordert actief en zelfstandig leren en schakelt daarbij tussen aansturen en begeleiden. Je registreert vorderingen van elke leerling zodanig dat inzicht ontstaat in zijn/ haar ontwikkeling. Je betrekt leerlingen waar mogelijk bij ontwerp/uitvoering van het leeraanbod en draagt zorg voor een rijke en waarden(n)volle leeromgeving. Je signaleert leerproblemen en past je strategie op basis daarvan aan, waarbij je ervaren collega s consulteert. Stimuleert en maakt gebruik van de inbreng van leerlingen Ontwerpt leeftijdspecifieke en vakspecifieke leerlijnen Voert vakspecifieke leerlijnen uit en evalueert resultaten Maakt gebruik van verschillende motiverende werkvormen Gebruikt beeldvormers waarin leerlingen zich herkennen Ontwikkelt mede geïntegreerd vakoverschrijdend onderwijs Bevordert actief, zelfstandig leren bij ontwerp leeromgeving Maakt optimaal gebruik van ICT in het onderwijsleerproces Schakelt effectief tussen aansturen en begeleiden Past instructie en begeleiding aan op individuele leerling Toetst leerresultaten, registreert vorderingen van leerlingen Signaleert leerproblemen en past zijn strategie hierop aan beroepsgeschikt professionaliseringsbekwaam startbekwaam Vakinhoudelijk en didactisch competent

8 n i v e a u g e d r a g s i n d i c a t o r e n t a a k o m s c h r i j v i n g Organisatorisch competent 4 De leraar po zorgt voor een overzichtelijk, ordelijk en taakgericht leef- en leeromgeving, zodat leerlingen weten wat ze moeten doen, hoe ze dat kunnen doen en welke ruimte ze hebben voor eigen initiatief. Hij doet dat door het maken van afspraken met leerlingen en door toe te zien op naleving van die afspraken, door het maken van een tijdplanning en het adequaat uitvoeren van die planning, en door het hanteren van organisatievormen die de leeractiviteiten ondersteunen. Je kunt planmatig werken en bent in staat leeractiviteiten voor te bereiden en volgens plan uit te voeren. Je kunt de (fysieke) leeromgeving overzichtelijk en veilig inrichten, zodat hij tevens uitnodigend is voor de leerlingen. Je ordent alle leermaterialen en te gebruiken middelen zodanig dat ze toegankelijk zijn voor leerlingen en begeleiders. Je komt afspraken met leerlingen en collega s na en je bent in staat je eigen werkzaamheden goed te organiseren. Je doet dit onder directe begeleiding. Kent regels en afspraken in de groep en houdt zich er aan Kan onderwijsleeractiviteiten organisatorisch voorbereiden Maakt duidelijk wat leerlingen van hem kunnen verwachten Draagt mede zorg voor een overzichtelijke leeromgeving Ordent alle leermiddelen en leermaterialen overzichtelijk Draagt mede zorg voor het beheer van de leeromgeving Organiseert de eigen werkzaamheden planmatig Je gebruikt passende organisatievormen bij verschillende type leeractiviteiten in alle leergebieden die aansluiten bij de leeftijd en structuurbehoefte van leerlingen. Je hanteert een duidelijke planning en gebruikt de beschikbare tijd effectief. Je richt de leeromgeving overzichtelijk, veilig en uitnodigend in en maakt afspraken met leerlingen over het gebruik van die omgeving en de ruimte die ze hebben voor eigen initiatief. Je interacties met leerlingen dragen bij aan een ordelijk verloop van activiteiten. Je hebt een overzicht van je taken en je kunt je werk adequaat organiseren. Je maakt heldere afspraken met leerlingen en met collega s en draagt mede zorg voor het naleven van gemaakte afspraken. Je doet dit onder begeleiding, maar je richt je op het ontwikkelen van zelfstandige uitvoering van deze taken. Kent afspraken en regels in de school en houdt zich er aan Bereidt onderwijsleeractiviteiten effectief en planmatig voor Hanteert een duidelijke lesopbouw en lesovergangen Maakt duidelijke afspraken met leerlingen en handhaaft ze Zorgt voor een overzichtelijke en veilige leeromgeving Kiest passende organisatievormen bij de leeractiviteiten Draagt zorg voor het beheer van de fysieke leeromgeving Betrekt leerlingen bij het beheer van de leeromgeving Organiseert eigen werk en voert dit volgens planning uit Je kunt realistische week-, maand- en jaarplannen opstellen en uitvoeren. Je gebruikt passende organisatievormen bij de verschillende soorten leeractiviteiten voor leerlingen. Daarbij houd je rekening met verschillen in de structuurbehoefte bij de leerlingen, zo mogelijk vertaald in een op de individuele leerling afgestemde handelingsvrijheid. Je interacties zijn doelmatig en effectief en gericht op een ordelijk verloop van leeractiviteiten. Je weet de fysieke leeromgeving te verbinden met de virtuele leeromgeving, waarmee je tevens bijdraagt aan het verbinden van leren in school met leren buiten de school. Je betrekt waar mogelijk leerlingen bij het maken en het naleven van afspraken over het gebruik van leermiddelen en de leeromgeving. Je kunt eigen werkzaamheden organiseren en volgens plan uitvoeren. Kent afspraken en regels in de school en houdt zich er aan Bereidt onderwijsleeractiviteiten effectief en planmatig voor Maakt duidelijke afspraken met leerlingen en handhaaft ze Gebruikt passende organisatievormen bij leeractiviteiten Houdt rekening met verschillen in structuurbehoefte Richt de leeromgeving ordelijk, veilig en overzichtelijk in Maakt leerlingen medeverantwoordelijk voor het beheer Biedt leerlingen de handelingsvrijheid die bij hen past Verbindt de fysieke leeromgeving en de virtuele omgeving Organiseert eigen werk en voert dit volgens planning uit beroepsgeschikt professionaliseringsbekwaam startbekwaam Organisatorisch competent

9 5 Competent in samenwerken met collega s De leraar po werkt effectief samen met zijn collega s in de school en draagt bij aan een goed pedagogisch klimaat, aan de uitwerking van de onderwijsvisie, en aan de schoolorganisatie. Hij doet dat door ervoor te zorgen dat zijn werk goed is afgestemd op het werk van collega s in de school, door een constructieve bijdrage te leveren aan alle vormen van overleg, door zorgvuldig te communiceren met collega s, en door zich in te zetten voor kwaliteitsverbetering van de school. n i v e a u g e d r a g s i n d i c a t o r e n t a a k o m s c h r i j v i n g Je onderkent het belang van goede werkverhoudingen in een school en een team. Je draagt bij aan de goede samenwerking met medestudenten en je begeleiders. Je bent aanspreekbaar op je beroepsmatig handelen en je kunt medestudenten (en a.s. collega s) relevante feedback geven op hun handelen. Je overlegt met een ervaren leerkracht over voorbereiding en uitvoering van activiteiten en je evalueert met de leerkracht de uitgevoerde activiteiten. Je laat zien dat je de feedback van anderen benut. Dit doe je nog onder directe begeleiding. Toont zich betrokken in de omgang met medestudenten Vraagt hulp en biedt ook hulp aan medestudenten Vraagt begeleiders om informatie en benut die informatie Werkt samen bij voorbereiden en uitvoeren van activiteiten Is aanspreekbaar op eigen handelen en gebruikt feedback Kan constructieve feedback geven aan medestudenten Je kunt effectief samenwerken met ervaren en minder ervaren collega s bij ontwerpen, uitvoeren en evalueren van onderwijs. Je gaat op een constructieve manier samenwerkingsrelaties aan en staat open voor feedback en advies. Je neemt deel aan vormen van overleg in de school en je hebt er een inbreng die past bij je positie in het team. Je kunt samen met je collega s oplossingen ontwikkelen voor de gesignaleerde problemen. Je stelt je dienstbaar op, maar bewaakt tevens eigen grenzen. Je maakt effectief gebruik van ICT in het kader van communicatie met collega s en binnen samenwerkingsverbanden in school. Je doet dit onder begeleiding, maar je streeft het zelfstandig uitvoeren van taken gericht na. Toont zich betrokken bij collega s in samenwerkingsrelaties Werkt samen bij ontwerpen en uitvoeren van het onderwijs Evalueert samen met collega s het uitgevoerde onderwijs Kan feedback geven en omgaan met ontvangen feedback Handelt in overlegvormen conform zijn positie in de school Is dienstbaar zonder daarbij eigen grenzen te overschrijden Kent het beleid en de onderwijskundige visie van de school Handelt binnen de door de school vastgelegde afspraken Gebruikt ICT effectief in de communicatie binnen de school Je bent betrokkenen bij verschillende samenwerkingsrelaties in de school en levert daar een constructieve bijdrage aan. In dat verband werk je samen met zowel ervaren als minder ervaren collega s binnen de kaders van de door de school vastgestelde ontwikkelingsrichting. Je consulteert collega s ten behoeve van het diagnosticeren van problemen bij een leerling en opstellen van een handelingsplan. Je kunt adequaat communiceren met collega s, ook in complexe situaties of bij conflicten, waarbij je de juiste balans kiest tussen emotie en zakelijkheid. Je stelt je dienstbaar op naar collega s, maar bewaakt ook eigen grenzen. Je houdt rekening met verschillen in opvatting, visie, waarden en normen van collega s en je kunt successen en problemen met hen delen. Je gebruikt ICT effectief binnen communicatie en samenwerkingsrelaties. Toont zich betrokken bij collega s in samenwerkingsrelaties Werkt samen bij ontwerpen en uitvoeren van het onderwijs Evalueert samen met collega s het uitgevoerde onderwijs Kan feedback geven en omgaan met ontvangen feedback Handelt in overlegvormen conform zijn positie in de school Is dienstbaar zonder daarbij eigen grenzen te overschrijden Consulteert collega s bij problemen en helpt waar nodig Handelt binnen de door de school vastgelegde afspraken Levert een bijdrage aan de ontwikkeling van de school Gebruikt ICT effectief bij communicatie en samenwerking beroepsgeschikt professionaliseringsbekwaam startbekwaam Competent in samenwerken met collega s

10 n i v e a u g e d r a g s i n d i c a t o r e n t a a k o m s c h r i j v i n g Competent in samenwerken met de omgeving 6 De leraar po werkt effectief samen met ouders en met professionals uit instellingen en organisaties in de omgeving van de school, zodat de ontwikkeling van elke leerling optimaal wordt ondersteund. Hij doet dat door ervoor te zorgen dat zijn werk goed is afgestemd op het werk van professionals in de omgeving van de school en door het onderhouden van goede contacten met ouders en verzorgers van de leerlingen. Je onderkent het belang van goede contacten met ouders en verzorgers van leerlingen en met professionals uit instellingen en organisaties waarmee de school samenwerkt. Je staat een ouder of verzorger zorgvuldig te woord als men vragen heeft of er zich situaties voordoen waarin overleg met ouders gewenst is. Je verwijst ouders of verzorgers in principe altijd door naar de verantwoordelijke leerkracht. Je voert taken op dit terrein uit onder directe begeleiding. Onderkent belang van contact met ouders en verzorgers Communiceert zorgvuldig met ouders en verzorgers Handelt in onverwachte situaties volgens afspraken Kan verwoorden wat de privacyregels zoal omvatten Je bent betrokken bij het overleg tussen ouders of verzorgers en de leerkracht over de vorderingen en functioneren van hun kind in de groep. Je benut informatie van ouders in je aanpak en benadering en rapporteert over je bevindingen. Je bent je bewust van cultuurverschillen en de consequenties daarvan in je communicatie met ouders of verzorgers. Je hebt inzicht in de zorgstructuur en kent de instellingen en organisaties waarmee de school samenwerkt in het kader van de zorg. Je handelt in overeenstemming met de afspraken in de school en houdt je aan de privacyregels ten aanzien van gegevens van leerlingen. Je doet dit alles onder begeleiding, maar je richt je aandacht wel op het ontwikkelen van zelfstandige taakuitvoering. Rapporteert helder over gesprekken met ouders/verzorgers Communiceert zorgvuldig met ouders en verzorgers Benut informatie van ouders in de omgang met leerlingen Onderkent de consequenties van cultuurverschillen Heeft een goed beeld van het relatienetwerk van de school Communiceert in onverwachte situaties volgens afspraken Kent de privacyregels en past deze consequent toe Je bent betrokken bij het overleg tussen ouders of verzorgers en de leerkracht over vorderingen functioneren van hun kind en neemt in dat verband zelf deel aan de 10-minuten gesprekken. Je communiceert open en constructief met ouders/verzorgers, rekening houdend met verschillen in achtergrond en cultuur. In overleg met ervaren collega s leg je contact met professionals in de omgeving van de school als sprake is van een hulpvraag. Je registreert leerlinggegevens zodanig dat ze overdraagbaar zijn en uitgewisseld kunnen worden en houdt daarbij rekening met de privacyregels. Je kunt met hulp van een ervaren collega ouders/verzorgers te woord staan in relatief lastige situaties. Je handelt binnen afspraken en procedures van de zorgstructuur in de school. Je benut kennis en informatie over leerlingen in je benadering van leerlingen en kunt je aanpak verantwoorden. Je gebruikt de beschikbare ICT middelen effectief binnen de communicatie en samenwerking. Levert bijdrage aan de 10-minuten gesprekken met ouders Communiceert open en constructief met ouders/verzorgers Rapporteert adequaat aan ouders/verzorgers Houdt in zijn communicatie rekening met cultuurverschillen Handelt in lastige situaties volgens afspraken in de school Registreert leerlinggegevens ten behoeve van uitwisseling Benut informatie over leerling in zijn omgang met leerling Hanteert procedures in relatie tot privacyregels zorgvuldig Gebruikt ICT effectief bij communicatie en samenwerking Kan zijn handelswijze in lastige situaties verantwoorden beroepsgeschikt professionaliseringsbekwaam startbekwaam Competent in samenwerken met de omgeving

11 n i v e a u g e d r a g s i n d i c a t o r e n t a a k o m s c h r i j v i n g Competent in reflectie en zelfsturing 7 De leraar po dient zich voortdurend te ontwikkelen, zodat zijn kennis en beroepsuitoefening bij de tijd blijven en verbeteren. Hij doet dit door zijn competenties en opvattingen te onderzoeken en ze planmatig verder te ontwikkelen. Hij is zich bewust van eigen waarden, normen en onderwijskundige opvattingen en relateert deze aan het beleid en de onderwijskundige visie van de school. Hij stemt zijn ontwikkeling mede af op de ontwikkelingsbehoefte van de school. Je hebt zicht op je sterke en minder sterke kanten en kunt daar gerichte leervragen aan verbinden, gerelateerd aan het beroep en daarvoor geldende bekwaamheidseisen. Je weet feedback van anderen te betrekken bij je reflectie op eigen handelen en vertaalt dit in bijstelling van je persoonlijk ontwikkelingsplan. Je kunt een reflectieverslag schrijven, waarin je inzicht geeft in de competentiegroei die je hebt doorgemaakt, en waarbij je die groei documenteert op basis van relevant bewijsmateriaal in je portfolio. Je doet dit onder begeleiding. Toont interesse in actuele ontwikkelingen in het beroep Heeft inzicht in de bekwaamheidseisen voor het beroep Onderkent persoonlijke kwaliteiten en beperkingen Reflecteert op eigen gedrag en formuleert leervragen Betrekt feedback van anderen in bijstelling van leerproces Maakt ontwikkeling zichtbaar in zijn bekwaamheidsdossier Je reflecteert systematisch op je handelen en gebruikt daarbij de feedback van medestudenten en begeleiders. Je vertaalt dit in bijstelling van je persoonlijk ontwikkelingsplan. Op basis van je onderzoek naar voorkeuren en kwaliteiten geef je vorm aan je profilering als leraar. Je neemt zelf verantwoordelijkheid voor gemaakte keuzes en bewaakt de voortgang van je leerproces. Je reflecteert op je competentiegroei en op je ontwikkeling als professional, waarbij je die groei en ontwikkeling overtuigend documenteert door het gebruik van relevant bewijsmateriaal in je portfolio. Je onderzoekt je eigen opvattingen en relateert ze aan opvattingen van collega s. Je doet dit aanvankelijk onder begeleiding, maar je bent gericht op het zelfstandig handelen op dit terrein. Volgt relevante actuele ontwikkelingen in het beroep Reflecteert systematisch op eigen kennis en handelen Maakt adequaat gebruik van feedback van derden Geeft vorm aan zijn persoonlijke profilering als leraar Neemt verantwoordelijkheid voor eigen ontwikkeling Bewaakt eigen ontwikkeling en stelt koers zonodig bij Onderzoekt eigen opvattingen, waarden en normen Maakt ontwikkeling zichtbaar in zijn bekwaamheidsdossier Je reflecteert systematisch op je handelen, gebruikt daarbij ook feedback van collega s en begeleiders, en bespreekt dit in het kader van je ontwikkeling als professional. Je werkt planmatig aan je professionele ontwikkeling en geeft zelfstandig vorm aan je persoonlijke profilering als leraar. Je draagt bij aan het beleid van de school en kunt je eigen ontwikkeling verbinden aan een gewenste ontwikkeling van de school als organisatie. Je staat open voor visies en opvattingen van anderen en onderzoekt je eigen visie en opvattingen. Je maakt je groei als professional zichtbaar in reflectieverslagen, waarbij je die groei selectief en beargumenteerd documenteert met relevant bewijsmateriaal in je portfolio. Je volgt ontwikkelingen in het beroep op de voet, zowel ervaringen uit de praktijk als resultaten van onderzoek. Volgt actuele ontwikkelingen in samenleving en beroep Reflecteert systematisch op zijn handelen en ontwikkeling Maakt adequaat gebruik van feedback van derden Geeft vorm aan zijn persoonlijke profilering als leraar Neemt verantwoordelijkheid voor eigen ontwikkeling Bewaakt eigen ontwikkeling en stelt koers zonodig bij Reflecteert op eigen opvattingen en op die van anderen Draagt bij aan beleid en ontwikkeling van de school Maakt ontwikkeling zichtbaar in zijn bekwaamheidsdossier beroepsgeschikt professionaliseringsbekwaam startbekwaam Competent in reflectie en zelfsturing

12 Bijlage 1 Overzicht kenmerkende beroepssituaties Competenties 1, 2, 3, 4 Competentie 5 Competentie 7 A Omgaan met een groep 1 Vriendelijk leiding geven aan een groep 2 Begeleiden van (kleine) groepen 3 Het realiseren van een veilig leef- en werkklimaat B Verzorgen van lessen: voorbereiden, uitvoeren en evalueren 1 Leerproces voorbereiden 2 Introductie verzorgen 3 Instructie geven 4 Verschillende werkvormen hanteren 5 Begeleiden van het leerproces 6 Evalueren van het leerproces 7 Toetsen van het leerproces 1-7 Specifiek/geïntegreerd vakinhoudelijk en didactisch handelen 1-7 Werken met nieuwe media E Samenwerken met collega s en werken in een organisatie 1 Participeren in overlegvormen 2 Samenwerken in taakgerichte teams 3 Een bijdrage leveren aan de schoolontwikkeling 4 Participeren in de zorgstructuur van de school Competentie 6 F Samenwerken met ouders en instanties 1 Gesprekken voeren met ouders 2 Contacten onderhouden met externen 3 Bijdrage leveren aan informatie- en/of ouderavonden G Onderzoek en ontwikkeling van eigen opvattingen en competenties 1 Reflecteren op eigen handelen 2 Communiceren over eigen en collegiaal handelen 3 Beroepshouding expliciteren Bijlagen C Gesprekken met leerlingen 1 Gesprekken voeren met leerlingen D Omgaan met verschillen 1 Omgaan met verschillen in cultuur, sekse, waarden en normen 2 Omgaan met verschillen in taal, leerstijl, motivatie en leertempo

13 c o m p e t e n t i e t Bijlage 2 Algemene kennisvereisten PO volgens SBL 1 Interpersoonlijk competent 1.1 Is goed op de hoogte van communicatie- en omgangsvormen in de leefwereld van de kinderen. 1.2 Is op een praktisch niveau op de hoogte van communicatietheorieën, groepsdynamica en interculturele communicatie en hij kent vooral ook de implicaties daarvan voor zijn eigen doen en laten. 2 Pedagogisch competent 2.1 Is vertrouwd met de leefwereld van basisschoolkinderen, hun basisbehoeften, hun verwachtingen, met de culturele bepaaldheid daarvan, en hij weet hoe hij daarmee om kan gaan. 2.2 Is bekend met het globale verloop van de sociaal-emotionele en morele ontwikkeling van basisschoolkinderen, met de problemen die zich daarbij kunnen voordoen en hij weet hoe hij daarmee om kan gaan. 2.3 Is bekend met ontwikkelings- en opvoedingstheorieën van het jonge en oudere kind, hij is vertrouwd met verschillende opvoedingspraktijken en met de culturele bepaaldheid daarvan; dit alles met name in hun consequenties voor het onderwijs en voor zijn doen en laten als leraar. 2.4 Heeft kennis van processen van identiteitsvorming, zingeving en waardenontwikkeling bij het jonge en oudere kind én van de culturele bepaaldheid daarvan en hij weet welke consequenties hij hieraan moet verbinden voor zijn handelen. 3 Vakinhoudelijk en didactisch competent 3.1 Beheerst de leerinhouden van de vak- en vormingsgebieden, zoals beschreven in de kerndoelen voor het primair onderwijs. 3.2 Kent het belang van die leerinhouden voor het dagelijks leven van basisschoolkinderen en hij weet hoe zij die leerinhouden gebruiken. 3.3 Is vertrouwd met de opbouw van de leerinhouden in leerlijnen en met de samenhang daartussen. 3.4 Heeft kennis van (onderzoeksmatig) ontwerpen van onderwijs, didactieken en didactische leermiddelen, waaronder ict. 3.5 Is bekend met verschillende leer- en onderwijstheorieën en onderwijsarrangementen voor het jonge en oudere kind en hij weet hoe hij die in praktijk kan brengen. 3.6 Is vertrouwd met hoe kinderen leren, wat hun leerbehoeften zijn, hoe hun ontwikkeling verloopt, welke problemen zich daarbij kunnen voordoen en hij weet hoe hij daar mee om kan gaan. 3.7 Heeft kennis van de invloed van taalbeheersing en taalverwerving op het leren en hij weet hoe hij daar in zijn praktijk rekening mee moet houden. 3.8 Heeft een praktische kennis van veel voorkomende leerstoornissen en onderwijsbelemmeringen. 3.9 Heeft kennis van processen van identiteitsvorming, zingeving en waardenontwikkeling bij het jonge en oudere kind én van de culturele bepaaldheid daarvan en hij weet welke consequenties hij hieraan moet verbinden voor zijn handelen. 4 Organisatorisch competent 4.1 Is bekend met die aspecten van klassenmanagement die voor zijn onderwijs relevant zijn. 5 Samenwerken met collega s 5.1 Is op praktisch niveau bekend met methodieken voor samenwerking en intervisie. 5.2 Is op een praktisch niveau op de hoogte van leerlingvolgsystemen en manieren om zijn eigen werk toegankelijk te administreren. 5.3 Heeft enige kennis van organisatie- en bestuursvormen voor scholen in het primair onderwijs. 5.4 Is op de hoogte van modellen voor kwaliteitszorg en methodieken voor onderwijsverbetering en schoolontwikkeling. 6 Samenwerken met de omgeving 6.1 Is bekend met de leefwereld van ouders of verzorgers en met de culturele achtergronden van de kinderen en hij weet hoe hij daar rekening mee moet houden in zijn doen en laten als leraar. 6.2 Is op de hoogte van de professionele infrastructuur waar zijn school onderdeel van is. 7 Reflectie en zelfsturing 7.1 Heeft voldoende gedragspsychologische kennis om zijn eigen gedrag en dat van anderen te begrijpen en te analyseren. 7.2 Is op de hoogte van de onderwijspraktijk in andere scholen voor primair onderwijs en vervolgscholen en ook van actuele ontwikkelingen op het gebied van pedagogiek, didactiek, inhouden, werkwijzen en organisatievormen in het primair onderwijs. 7.3 Is op de hoogte van actuele ontwikkelingen op het gebied van pedagogiek en didactiek die relevant zijn voor zijn onderwijs. Bijlagen

14 Domein Onderwijs, Leren en Levensbeschouwing Opleiding Leraar Basisonderwijs Alkmaar, Den Haag, Dordrecht, Haarlem, Hoofddorp & Rotterdam