Opleiding in de Hematologie academisch ziekenhuis Maastricht 2015

Transcriptie

1 Opleiding in de Hematologie academisch ziekenhuis Maastricht 2015 Versie september 2015 pagina 1/13

2 Inhoudsopgave Achtergrond... 3 Doelstellingen... 3 Opleidingsteam... 4 Competenties... 4 Aanvullende Medische Competenties Hematologie (NVvH)... 4 Opleidingsprogramma Hematologie... 7 Algemeen... 7 Kliniek... 8 Polikliniek... 8 Consulten... 8 Labstage... 8 Diensten... 9 Stages... 9 Besprekingen/opleidingsmomenten... 9 Externe scholing Verplichte onderdelen tijdens de opleiding in de differentiatie hematologie zijn, conform NVvH richtlijn: Diagnostiekdag NVvH Verdiepingsstage Onderzoek Begeleiding opleider/opleidingsteam/vorderingen fellows Rechten en plichten assistenten en aandachtsgebieders Kwaliteitszorgcyclus Methode In welk ritme wordt de cyclus doorlopen Versie september 2015 pagina 2/13

3 Achtergrond De onderafdeling Hematologie verzorgt de opleiding in het aandachtsgebied Hematologie als onderdeel van de opleiding tot internist. Het aandachtsgebied Hematologie is het onderdeel van de Interne Geneeskunde dat zich richt op de diagnostiek en de behandeling van ziekten van het bloed, van de bloedvormende en lymfatische weefsels en van stoornissen in de hemostase. Daarnaast wordt een keuzestage Hematologie aangeboden aan arts-assistenten in opleiding tot internist. Deze notitie zal uitgebreid ingaan op de opleiding voor het aandachtsgebied Hematologie. De woorden fellow en aandachtsgebieder worden in dit beleidsstuk als synoniem gebruikt evenals aandachtsgebied en profiel. Doelstellingen Het verzorgen van een brede opleiding voor het aandachtsgebied zodat de aandachtsgebieders na het afronden ervan niet alleen voldoen aan de Nederlandse eisen maar ook aan de internationale opleidingseisen voor Hematologie, zoals opgesteld door EHA. Als gevolg van het introduceren van een vernieuwd opleidingsplan Interne Geneeskunde met specifieke aandacht voor competenties zullen ook de CanMeds competentiedomeinen worden geïmplementeerd. Versie september 2015 pagina 3/13

4 Opleidingsteam De onderafdeling Hematologie, in zijn geheel, verzorgt de opleiding in het aandachtsgebied Hematologie. Opleider Hematologie: Prof dr HC Schouten Waarnemend opleider Hematologie: dr EAM Beckers De opleiding voor het aandachtsgebied is voor het laatst in 2011 gevisiteerd. De opleiding werd voor een periode van 5 jaar erkend. De volgende aanbeveling werd gegeven: Realisatie tweede formatieplaats voor de opleiding in het aandachtsgebied om de continuïteit van de opleiding en stages te kunnen waarborgen. Competenties Gedurende de gehele opleiding tot internist wordt er gewerkt aan het verwerven van alle competenties. In het kader van de opleiding voor het aandachtsgebied gaan we er vanuit dat de aandachtsgebieder in de common trunck van de opleiding al een zeker niveau bereikt heeft voor de competenties communicatie, samenwerking, wetenschap, maatschappelijk handelen, organisatie, reflecteren en dat er in de 2 jaren van het aandachtsgebied een sterk accent behoort te liggen op de aanvullende medische competenties. In het volgende worden de medische competenties afkomstig uit het opleidingsplan 2009 samengevat voor het aandachtsgebied hematologie (enkelvoudig profiel, maar ook meervoudig profiel). De onderafdeling heeft conform het standpunt van de NVvH een uitgesproken voorkeur voor het enkelvoudig profiel. Aanvullende Medische Competenties Hematologie (NVvH) M1. Bezit kennis en vaardigheid naar de stand van het vakgebied. De AIOS heeft kennis ten aanzien van de hematopoiese, lymfopoiese en de afwijkingen daarin. De AIOS heeft kennis ten aanzien van de kenmerken van anemie, trombocytopenie, leukopenie en ten aanzien van de maligne processen, uitgaande van beenmerg en lymfatisch weefsel. Hij is op de hoogte van de oorzaken en de frequentie van de diverse ziekten. De AIOS heeft kennis ten aanzien van de fysiologie van hemostase en ziekten van hemostase. Hij is op de hoogte van oorzaken en frequenties van voorkomen. De AIOS is in staat conventionele laboratoriumbepalingen en specifieke bepalingen, zoals morfologisch, immunocytologisch, moleculair biologisch en cytogenetisch onderzoek van bloed, lymfeklier weefsel en beenmerg met betrekking tot diagnose, prognostische Versie september 2015 pagina 4/13

5 betekenis en therapeutische consequenties te interpreteren, zowel in de diagnostische, de therapeutische als de controle fase. De AIOS heeft kennis met betrekking tot de in de chirurgie en de radiotherapie gebruikte begrippen bij de behandeling van hematologische ziekten. De AIOS heeft kennis ten aanzien van het spelen van een coördinerende rol bij het opstellen van een multidisciplinair behandelprotocol, neemt deel aan multidisciplinaire patiëntenbesprekingen en aan regionale consultfuncties van het intergraal kankercentrum. De AIOS bezit kennis met betrekking tot stageringssystemen, het vertalen van kenmerken van tumorgroei, tumorcelgroei, tumorimmunologie, het ontstaan van kanker, de moleculairgenetische aspecten van carcinogenese, factoren die het ontstaan van kanker beïnvloeden en van invasie en metastasering. Hij is op de hoogte van de oorzaken en de frequentie van voorkomen van kanker. De AIOS is in staat de gegevens van beeldvormende diagnostiek in het kader van diagnostische gegevens in een stagering, en het interpreteren van een stageringsuitslag voor therapie en prognose. De AIOS bezit kennis ten aanzien van de interpretatie van klinisch-genetische gegevens, zowel uit stamboomonderzoek als uit moleculair-genetisch onderzoek voor screening, risicoinschatting, preventie, diagnostiek, therapie als follow-up. De AIOS bezit kennis ten aanzien van het vaststellen en het interpreteren van patiëntgebonden factoren die consequenties hebben voor de behandeling en de prognose, zoals leeftijd, performance status, voedingstoestand, co-morbiditeit en co-medicatie. De AIOS bezit kennis met betrekking tot de in de chirurgie en de radiotherapie bij de behandeling van hematologische maligniteiten, gebruikte begrippen, de mogelijkheden en onmogelijkheden van chirurgische en radiotherapeutische behandelingen zowel in opzet curatief als in opzet palliatief, en zowel mono- als multidisciplinair, alsmede de beoordeling van de effecten en de bijwerkingen van deze behandelingen. De AIOS is op basis van zijn eigen vakinhoudelijke kennis in staat een advies te formuleren over de behandeling, met name ten aanzien van de farmacotherapie. Speciale aandacht dient hij te geven aan bijwerkingen op korte en lange termijn van het ingestelde therapeutisch beleid, alsmede aan interacties tussen farmacotherapie en andere behandelingen. Deskundigheid wordt vereist voor de evaluatie van het therapeutische beleid. Er is kennis over onconventionele en alternatieve therapieën. De AIOS heeft uitgebreide kennis op het gebied van farmacotherapie ten aanzien van het werkingsmechanisme en de farmacokinetiek en farmacodynamiek van cytostatica, immunotherapie, immunosuppressie, groeifactoren en biological response modifiers. Tevens Versie september 2015 pagina 5/13

6 is deskundigheid vereist met betrekking tot indicaties en contra-indicaties, de effecten van orgaandysfuncties, co-morbiditeit en co-medicatie en de te verwachten bijwerkingen van de farmacotherapie. De AIOS heeft kennis ten aanzien van palliatieve zorg met betrekking tot fysieke en sociale problematiek. De AIOS heeft kennis ten aanzien van de behandeling op lange termijn. Kennis wordt vereist op het gebied van effectieve diagnostiek (lange termijn toxiciteit, inclusief secundaire maligniteiten,tweede primaire maligniteiten) en therapie. De AIOS heeft kennis op het gebied van psychosociale gevolgen van ernstige en langdurige hematologische en hemato-oncologische ziekten en de behandeling, zowel voor de patiënt als zijn familie. Deze deskundigheid heeft onder andere betrekking op de fase van screening, genetic counseling, van diagnostiek, van behandeling zowel standaard als experimenteel, van palliatieve en terminale zorg, inclusief beslissingen rond het levenseinde. Kennis wordt vereist ten aanzien van de psychologische en sociale consequenties van het hebben van ernstige en langdurige hematologische en hemato-oncologische ziekten, zoals verwerkingsprocessen, copingsstrategie, reïntegratie en werkhervatting. De AIOS is in staat adequate supportive care (zoals infectiepreventie, infectiebehandeling en transfusie van bloedproducten) toe te passen bij patiënten in pancytopenie. De AIOS heeft kennis van de indicaties voor de procedures rond en de immunosuppressieve behandeling na de diverse vormen van allogene stamceltransplantaties. De AIOS heeft kennis van de indicaties voor en de procedures rond autologe stamceltransplantaties. De AIOS heeft kennis van de indicaties voor en de procedures rond plasmaferese, erythroferese, leucoferese en stamcelferese. M2. Past het diagnostisch en therapeutisch arsenaal van het vakgebied goed en waar mogelijk evidence-based toe. De AIOS is in staat beenmerg af te nemen als aspiraat en biopt, Ommaya-reservoirs aan te prikken en de verzorging van centrale lijnen te begeleiden. Ziektebeelden De AIOS kent de pathofysiologie, de klinische presentatie, de anamnese-kenmerken, de diagnostiek, de therapie en de voortgezette begeleidingsaspecten van de volgende ziekten: (waar een aantal maanden vermeld staat gelden deze ziektebeelden alleen voor korte meervoudige profielen). Acute leukemie Versie september 2015 pagina 6/13

7 Chronische leukemie Myeloproliferatieve ziekten Myelodysplasie Maligne lymfomen Multiple myeloma en verwante ziekten Aplastische anemie Paroxysmale nachtelijke hemoglobinurie Anemie door ijzer-, vit B12- of foliumzuur tekort (4 mnd) Anemie bij chronische ziekte (4 mnd) Thalassemie en sikkelcelziekte Sferocytose en G6PD deficientië (8 mnd) Verworven hemolytische anemie (8 mnd) Hemofilie, M. von Willebrand Auto-immuun trombopenie (8 mnd) Overige congenitale of verworven bloedingsneiging Trombo-embolische ziekten (8 mnd) Trombofilie (8 mnd) Diffuse intravasale stolling (8 mnd) Trombotische trombocytopenische purpura IJzerstapeling (8 mnd) Opleidingsprogramma Hematologie Het opleidingsprogramma is erop gericht om niet alleen aan de bovengenoemde competenties maar ook aan de EHA aanbevelingen te voldoen (zie Algemeen Uitgangspunt van de opleiding is leren door te doen. Hiervoor is, naast een basale opleiding, een goede supervisie noodzakelijk en ook aanwezig. Participatie in klinische, poliklinische en laboratorium activiteiten is dan ook essentieel. Voorts is een participatie aan de achterwachtdiensten in het aandachtsgebied (met een specifieke achterwacht) een belangrijk onderdeel. Versie september 2015 pagina 7/13

8 Kliniek De hematologische fellow zal gedurende ongeveer 12 maanden in het afdelingswerk participeren, indien mogelijk (in aanwezigheid van (keuze)stage assistent) gedeeltelijk als supervisor van een stageassistent. Voor de fellow geldt dat zij/hij gedurende de klinische stage actief betrokken is bij het gehele proces van diagnose via behandeling tot en met follow up. Polikliniek Poliklinisch werk vormt voor de hematoloog een belangrijk deel van zijn werkzaamheden. Een goede training van de fellow is daarom van het grootste belang. Er is dan ook gekozen voor een polikliniekorganisatie waarin de fellow een substantieel aantal nieuwe patiënten ziet (er zal geen assistentenspreekuur zijn zonder nieuwe patiënten). De spreekuren zijn gekoppeld aan een staflid die daarmee ook verantwoordelijk is voor de supervisie. Gedurende de opleiding zullen de fellows meerdere supervisoren hebben. Voorts geldt dat ze gedurende de poliklinische stage actief betrokken zijn bij het hele proces van diagnose via behandeling tot en met follow up. Consulten De fellows zijn verantwoordelijk voor de hematologische consulten, afkomstig vanuit de interne geneeskunde, maar ook vanuit andere specialismen. Voor de supervisie moet en kan de fellow een beroep doen op een staflid met extra belangstelling voor het onderhavige probleem of op de hematoloog van dienst. Labstage Om tegemoet te komen aan de specifieke aspecten van het aandachtsgebied Hematologie volgt de aandachtsgebieder een Stage Laboratorium en Klinische Advisering (6 maanden). Het betreft de volgende onderdelen: 1. morfologie en immunofenotypering van bloed en beenmerg 2. immuunhematologie/transfusiekunde 3. hemostase/trombose De geformuleerde doelstellingen zijn afgeleid van de Europese richtlijn voor de opleiding tot hematoloog. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat gedurende de gehele periode activiteiten worden verricht binnen alle drie bovengenoemde onderdelen, van het begin af aan dus breed inzetbaar. Versie september 2015 pagina 8/13

9 Diensten De fellow hematologie zal participeren in de achterwacht hematologie gedurende één week per 2-3 maanden. Dit betreft zowel achterwacht voor de klinische problemen alsook voor de klinische aspecten in relatie tot het laboratorium Hematologie. De inzet wordt zodanig gerealiseerd dat deze voldoet aan het werktijdenbesluit. Stages Fellows kunnen, in overleg met opleidingsteam, stages buiten de afdeling lopen. Hierbij kan gedacht worden aan genetica, pijnpoli, radiotherapie, hemoglobinopathie (AMC) etc. Dit kan onderdeel zijn van de verdiepingsstage in het laatste half jaar van de opleiding. Besprekingen/opleidingsmomenten De divisie Hematologie organiseert, naast de algemene opleidingsmomenten vanuit de afdeling Interne Geneeskunde, een uitgebreid opleidingsprogramma. Doelstellingen: Kennismaking met en verdieping van klinische, preklinische en maatschappelijke aspecten van de Hematologie. Bijdragen aan de ontwikkeling van de voor een internist-hematoloog benodigde competenties Werkwijze: Interactieve sessies voorbereid door assistenten/aandachtsgebieders in aanwezigheid van stafleden en andere geïnteresseerden. Onderdelen hiervan: Wekelijks opleidingsbespreking van 1 uur (dinsdag uur). Bij toerbeurt wordt dit onderdeel ingevuld met de volgende onderwerpen uit te werken door een van de assistenten (zowel (keuze)stageassistenten als aandachtsgebieders): o ASH-SAP o Journal club o Protocolontwikkeling (op basis van refereren doen assistent plus begeleider een voorstel voor nieuwe behandelingsrichtlijnen) o Voordracht vanuit de laboratoria (bijvoorbeeld genetica, moleculaire diagnostiek, weefseltypering, transfusiegeneeskunde, etc.) o Gastsprekers van buiten de afdeling o Complicatiebespreking o Nieuwe ontwikkelingen (incl. congresverslagen) Versie september 2015 pagina 9/13

10 o Maatschappelijke aspecten (ethiek, dure geneesmiddelen, etc.) Röntgenbespreking Hematologie (vrijdag ). Transplantatiebespreking (dinsdag ): bespreking (poli)klinische stamceltransplantatie patiënten (inclusief indicatiestelling etc.). De fellows zullen per toerbeurt tijdens deze bespreking de rol van voorzitter op zich nemen Patiëntenbespreking A5 (donderdag ). De fellows zullen per toerbeurt tijdens deze bespreking de rol van voorzitter op zich nemen Pathologiebespreking (vrijdag ): obducties, microscopisch materiaal van klinische en poliklinische patiënten. Polikliniekbespreking (vrijdag ). Bespreking van alle nieuwe patiënten gezien door fellows en stafleden. Beleidswijzigingen dienen hier in principe ook besproken te worden. Microscopie bespreking (eerste donderdag van de maand). Hierin zullen de fellows per toerbeurt morfologie, immunofenotypering en moleculaire/cytogentische bevindingen aan de hand van een patiëntcasus bespreken. Externe scholing Verplichte onderdelen tijdens de opleiding in de differentiatie hematologie zijn, conform NVvH richtlijn: Diagnostiekdag NVvH Onderwijsdagen JNVvH Wenckebach cursus (basis) Sanquin cursus Immunohematologie Masterclass Beenmergdiagnostiek De fellows participeren aan de volgende bijeenkomsten: Tenminste één internationaal congres (ASCO, ASH, ESMO of EHA) Regionale werkgroep hematologie Zuidoost Nederland Verdiepingsstage Desgewenst wordt de fellow een Verdiepingsstage (zes maanden) aangeboden. Het programma hiervoor wordt individueel opgesteld in samenspraak met de fellow. Versie september 2015 pagina 10/13

11 Onderzoek De fellows zullen in het begin van het aandachtsgebied, in overleg met het opleidingsteam, een plan maken voor (klinisch) onderzoek. Minimale doelstelling is om één publicatie en één voordracht op een Nederlandse wetenschappelijke vergadering te verwezenlijken. Begeleiding opleider/opleidingsteam/vorderingen fellows De fellow zal vanaf de aanvang van de opleiding tot het aandachtsgebied een portfolio bijhouden. Hierin zullen aan de hand van de opleidingseisen zoals geformuleerd door EHA (en de extra aspecten zoals hierboven vermeld) de vorderingen af te lezen zijn. Maandelijks zal in een gesprek tussen fellows met opleider/opleidingsteam het portfolio en de opleiding besproken worden. Het portfolio zal ook gebruikt worden als een evaluatie-instrument om de voortgang te beoordelen. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat de evaluaties wederzijds zijn. Omdat de opleiding gericht is op het opleiden van internist-hematologen met brede competenties, inclusief adequate zelfreflectie en het zich bewust zijn van life-longlearning, bestaat er geen formele toetsing aan het eind van het aandachtsgebied maar een intensieve (in principe maandelijkse) begeleiding met aandacht voor strenghts and weaknessen. Darnaast zijn er driemaandelijks gesprekken met een meer individueel karakter. Rechten en plichten assistenten en aandachtsgebieders Sfeer Rechten Goed opleidingsklimaat Niet bedreigende sfeer Collegialiteit Administratie Goede secretariële ondersteuning Optimaliseren brief formats Plichten Mee helpen dit klimaat te verwezenlijken Verslaglegging/correspondentie op dag ontslag/poliklinische consultatie Besprekingen Goede educatieve besprekingen Aanwezigheidsplicht Inzet Op volwassen wijze participeren Eigen verantwoordelijkheid Geen 9-17 uur mentaliteit Faire beoordeling Wetenschap Mogelijkheid tot publicatie(s) Literatuur bijhouden Participatie in refereeravonden Zelfkritiek Niet bedreigende sfeer Open houding over eigen functioneren Versie september 2015 pagina 11/13

12 Diensten Kennis Participatie in hematologische achterwacht Elke 2-3 maanden 1 week (alleen voor aandachtsgebieders); goede begeleiding Positief opleidingsklimaat met de wil kennis Leergierigheid over te brengen Commitment Nakomen van afspraken Nakomen van afspraken Supervisie Adequate en leerzame supervisie Open staan voor opbouwende kritiek Kwaliteitszorgcyclus Methode We volgen het PDCA model. De vier activiteiten zijn: PLAN : Kijk naar de huidige werkzaamheden en stel een plan voor de verbetering van deze werkzaamheden op. Stel voor deze verbetering doelstellingen vast. DO : Voer de geplande verbetering uit in een gecontroleerde proefopstelling. CHECK : Meet het resultaat van de verbetering en vergelijk deze met de oorspronkelijke situatie en toets deze aan de vastgestelde doelstellingen. ACT : Bijsturen volgens resultaten van CHECK. Praktische uitvoering Plan: - Participatie in landelijke ontwikkelingen (o.a. JNIV/NIV/JNVvH) - Participatie in locale en regionale ontwikkelingen (OORZON en COC) - Fellow-opleidersvergadering (>9 maal per jaar) - Opleidingscommissie (>9/jaar) - Jaarverslag (1x/jaar) Do: - Permanent: Scholing staf - Permanent: Invoering competentiegericht opleiden - Verbeterplan op onderdelen die volgens Plan of Check niet optimaal voldoen - Veel aios en stafleden zetten zich ad hoc actief in om de opleiding op onderdelen te verbeteren Check: - MCTQ - DRECT Versie september 2015 pagina 12/13

13 - Evaluatie van stage door elke aios volgens EHA opleidingsdocument - Interne Audit namens COC-azM - Opleidingsreflectiegesprek door COC - Eigen audit (1x/5 jaar) door eigen afdeling zelf - Aantal sollicitanten en hun kwaliteiten - Aios-opleidersvergadering (>9/jaar) - Opleidingscommissie (>9/jaar) Act: - jaarlijks verbeterplan gekoppeld aan jaarverslag (1x/jaar) bijstellen - Verantwoordelijke persoon per bijgesteld item van verbeterplan In welk ritme wordt de cyclus doorlopen In principe volgt de cyclus het kalenderjaar, waarbij een jaarverslag met actiepunten steeds in het eerste kwartaal wordt opgesteld. De MCTQ en DRECT worden 2-jaarlijks afgenomen, waarna actie wordt ondernomen. Versie september 2015 pagina 13/13