1VA H2 - Taal over taal

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Annerieke Schreuder 04 December 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Taal over taal - communicatie Communicatie - wat is dat eigenlijk? Communicatie - het communicatieschema Communicatie - verbaal en non-verbaal Communicatie - bij dieren Communicatie - digitaal Als je klaar bent... Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Taal over taal - communicatie Deze WikiWijs-les gaat over communicatie. Er zijn vijf onderdelen. Eerst ga je achterhalen wat communicatie precies inhoudt. Daarna leer je hoe je communicatie in een schema kunt 'vangen'. Vervolgens leer je het verschil tussen verbale en non-verbale communicatie. Je verwacht het misschien niet, maar ook in de dierenwereld wordt er veel gecommuniceerd. Dit is het vierde thema van deze les. Ten slotte verdiep je je in communicatie in de digitale wereld. Eerst lees je de theorie die hoort bij het onderdeel. Je hebt deze informatie nodig bij het maken van de opdrachten die daarna volgen. Lees de tekst dus telkens goed door! Communicatie - wat is dat eigenlijk? Voordat je meer gaat leren over communicatie is het belangrijk dat je begrijpt wat het woord communicatie precies betekent. Je mag zelf op internet bronnen zoeken die je meer kunnen vertellen over communicatie. Lees de informatie scannend en probeer de volgende vraag te beantwoorden. Communicatie - wat is dat? Je hebt de verschillende beschrijvingen van het woord communicatie gelezen. Welk antwoord vat het beste samen wat communicatie betekent? a. contact of verbinding b. uitwisselen van informatie c. iets aan de ander duidelijk maken d. met elkaar praten Communicatie - het communicatieschema Nu je weet wat communicatie betekent, namelijk contact of verbinding, ga je leren welke onderdelen er nodig zijn om goed te communiceren. een zender: iemand die schrijft, spreekt of een gebaar maakt. een boodschap: de informatie die de zender geeft. een ontvanger: iemand die leest, luistert of kijkt. een communicatiemiddel: dit gebruikt de zender om de boodschap door te geven aan een ontvanger. Deze vier onderdelen kun je in een schema zetten. Dit schema noem je het communicatieschema. Je ziet hieronder een voorbeeld. Janneke stuurde een kaart naar Harry om hem beterschap te wensen. Zender Communicatiemiddel Boodschap Ontvanger Janneke Kaart Beterschap! Harry Pagina 2

4 Communicatie - het schema kn.nu/ir6ay Je gaat nu oefenen met het communicatieschema. Zender of ontvanger? Marjon is een lange brief aan het schrijven aan haar penvriendin Janneke. Ze schrijft over al haar vakantiebelevenissen. a. Zender: penvriendin Janneke, ontvanger: Marjon b. Zender: Marjon, ontvanger: penvriendin Janneke Zender, ontvanger, middel en boodschap Henriëtte steekt haar vinger op tijdens de wiskundeles. Ze begrijpt een som niet. Welk antwoord klopt? a. Zender: Henriëtte, boodschap: 'Ik begrijp de som niet' b. Zender: de docent, middel: vinger c. Middel: vinger, boodschap: 'Ik begrijp helemaal niks van wiskunde' d. Ontvanger: Henriëtte, zender: docent Zender, ontvanger, middel en boodschap Tom houdt zich op zijn fiets netjes aan de verkeersregels: hij steekt zijn hand uit als hij rechtsaf wil slaan. a. ontvanger: Tom, middel: hand b. zender: Tom, middel: hand c. boodschap: 'ik ga rechts', zender: automobilisten d. middel: hand, zender: automobilistenin het verkeer Zender of ontvanger? Wie is de zender in deze zin? Een groep mensen maakt een boswandeling onder leiding van de boswachter. Hij vertelt over alles wat ze tegenkomen tijdens de wandeling. a. Zender: de boswachter b. Zender: een groep mensen Zender, ontvanger, middel en boodschap Er is een ongeluk gebeurd. Een verkeersagent staat op het kruispunt het verkeer te regelen. Pagina 3

5 a. Boodschap: 'Stop!', ontvanger: de verkeersagent b. Zender: verkeersagent, ontvanger: automobilisten die betrokken zijn bij het ongeval c. Middel: de verkeersagent, ontvanger: het verkeer d. Middel: gebaren, zender: verkeersagent Zender of ontvanger? Wie is de ontvanger in deze zin? Goedemorgen, uw kaartjes alstublieft! roept de conducteur in de treincoupé. Hij komt de kaartjes van de reizigers controleren. a. de treincoupé b. de reizigers c. de conducteur Zender of ontvanger? Frank en Karel willen morgen naar het strand. Omdat ze graag willen weten of het morgen mooi weer zal zijn, luisteren ze naar het nieuws op de radio. a. zender: de radio, ontvanger: Frank en Karel b. zender: de radio, ontvanger: luisteraars van het nieuws c. zender: Frank en Karel, ontvanger: luisteraars van het nieuws Communicatie - verbaal en non-verbaal Communiceren kun je op twee manieren doen. Deze manier noem je verbaal en non-verbaal. Het Latijnse woord verbum (meervoud: verba) betekent 'woord'. Kun je zelf bedenken wat het woordje 'non-' betekent? Denk aan: non-actief, non-stop en non-fictie. Non- Wat betekent het voorvoegsel non-? a. vrouwelijke monnik b. niet/geen c. nauwelijks d. bijna Non-verbaal Je weet nu wat non- betekent en ook heb je gelezen wat het Latijnse woord verbum/verba betekent. De vraag is nu: wat betekent non-verbaal? a. alleen gesproken woorden b. met woorden c. zonder woorden d. alleen geschreven woorden Pagina 4

6 Non-verbaal en verbaal kn.nu/iwsu2 In deze oefening ga je aan de slag met vragen over non-verbale en verbale communicatie. Verbaal en non-verbaal Communiceren doe je dus niet alleen met woorden, maar ook met... a. houding en gebaren. b. gezichtsuitdrukkingen, houding en gebaren. c. Geen van bovenstaande antwoorden is juist. d. gezichtsuitdrukking en houding. Verbaal en non-verbaal Welke manier van communiceren is alleen maar non-verbaal? a. Een pictogram op de rug van een bibliotheekboek. b. Janieke houdt haar spreekbeurt en gebruikt daarbij een PowerPoint-presentatie. c. De juf houdt haar vinger voor haar lippen en zegt: 'Ssssst, jongens!' Verbaal en non-verbaal Welke manier van communiceren is alleen maar verbaal? a. Jaap steekt zijn hand op om het antwoord te geven. b. De meester vertelt een geschiedenisverhaal. c. De meester tekent een loopgraaf op het bord zijn uitleg te verduidelijken. Verbaal en non-verbaal 'Ik ben gisteren tweede geworden met de schaakwedstrijd' zegt Elise. Ze kijkt blij. 'Ik ben gisteren tweede gworden met de schaakwedstrijd' zegt Joost. Hij kijkt teleurgesteld. De gezichtsuitdrukking van Joost en Elise geeft aan of ze blij of teleurgesteld zijn met hun plek. Is dat juist? a. Ja, dat klopt. Non-verbale informatie (uitdrukking) ondersteunt hier de verbale informatie. b. Nee, dat kun je ook weten op basis van de woorden (verbale) informatie die ze uitspreken. Je weet nu het verschil tussen non-verbale en verbale informatie. Het is belangrijk dat je onthoudt dat non-verbale informatie de woorden van een spreker vaak ondersteunt. Pagina 5

7 Verkeersbord 1 Verkeersbord 1 Wat voor soort informatie geeft dit verkeersbord? a. non-verbale informatie b. verbale informatie Verkeersbord 2 Verkeersbord 2 Wat voor soort informatie geeft dit verkeersbord? a. Verbale informatie b. Non-verbale informatie c. Allebei Communicatie - bij dieren Pagina 6

8 Je hebt veel geleerd over soorten communicatie bij mensen, maar heb je je wel eens gerealiseerd dat dieren ook communiceren? Dat doen ze niet alleen met geluid, maar ook met hun houding. Denk maar eens aan een hond met een kwispelende staart... Communicatie bij mensen en dieren Er zijn veel verschillen tussen communicerende mensen en dieren. Wat is het belangrijkste verschil? a. Dieren communiceren alleen als er gevaar is, mensen niet. b. Mensen kunnen wel met dieren communiceren, maar dieren niet met mensen. c. Mensen communiceren alleen met woorden. d. Dieren gebruiken geen woorden. kn.nu/ww.e9795be (nl.wikipedia.org) Er zijn dieren die 'vernoemd' zijn naar het geluid dat ze maken. Een bekend voorbeeld is de koekoek (die roept immers: 'koe-koek'). Kun jij nog meer voorbeelden bedenken? Klik daarna op de link en lees dit interessante artikel over onomatopee. kn.nu/1ka7d Elk dier heeft een eigen geluid, waarmee ze kunnen communiceren. Welk dier maakt welk geluid? Olifanten... olifanten Katten... katten Eenden eenden eenden Pagina 7

9 Schapen... schapen Diereng Geef bij elke diersoort aan welk geluid ze maken. Bijvoorbeeld: mussen tjilpen. Honden... honden Paarden... paarden paarden Ganzen Ganzen Ooievaars... ooievaars Duiven... duiven Hanen... hanen Pagina 8

10 Kikkers... kikkers Ezels... ezels Varkens... varkens Geiten... geiten Muizen... muizen Kippen... kippen Krekels... krekels Leeuwen... leeuwen Pagina 9

11 Koeien... Koeien Muggen en bijen... muggen en bijen Communicatie - digitaal Communiceren doe je niet alleen terwijl je de ander ziet. Communicatie vindt ook plaats op internet. Dat noemen we online communicatie. Het is belangrijk om je te realiseren dat je boodschap verkeerd over kan komen, omdat je de ander niet ziet. Online communicatie Lees onderstaand tekst. Dit komt uit een column van Ellen Hameeteman (RD, ). Een tijdje geleden ontving ik een mail van iemand die ik zou gaan interviewen. Ik had hem nog nooit ontmoet, alleen kort gesproken via de telefoon. Hij mailde me de locatie waar het gesprek zou plaatsvinden. We zien elkaar dan en dan, daar en daar, schreef hij. Warme groet, Joost. Warme groet. Ik moest denken aan warme soep en warme handen en allerlei andere warme dingen. En toen dacht ik: ieuw! Het was een zakelijke, nette mail. Met een lief bedoeld maar buitensporig slot. Stel je voor: jij stuurt je docent een mail met de vraag of de toetscijfers al ingevoerd zijn. Welke afsluiting kies je? a. groetjes b. doei! c. warme groet, d. (met) vriendelijke groet, e. hartelijke groet, Online communicatie Opnieuw een stukje uit de column. Nog zoiets. Laatst belandde ik in een serieuze, zakelijke mailwisseling waarin een van de mailenden steevast als aanhef kortweg het moment van de dag benoemde. Middag Alex, schreef hij, en Avond Sophie. Alsof de aangesproken persoon niet zou weten op welk uur hij leefde en daar bij monde van de ende eventjes op gewezen moest worden. Er bestaat natuurlijk de gezellige, ontbijttafelige uitdrukking môge. Middag Alex was ongetwijfeld bedoeld in het verlengde daarvan, maar het stond hier een beetje mal. Pagina 10

12 Verder heeft een vriend van mij de gewoonte om zijn mails af te sluiten met het beknopte Gr. Gr, dat zeg ik ook weleens tegen mijn zoontje als ik een leeuw nadoe. Stel je voor: je stuurt een per mail een sollicitatiebrief naar meneer Cees van Wageningen, de manager van een groot bedrijf, omdat je graag een vakantiebaantje wilt bemachtigen. Welke aanhef gebruik je? a. Dag meneer Van Wageningen, b. Goedemorgen/goedemiddag/goedenavond c. Dag, d. Beste Cees, e. Van Wageningen, Pagina 11

13 Als je klaar bent... Ben je klaar met deze les? Dan ga je in tweetallen aan de slag. Je kiest een emotie uit de volgende rij van emoties en die beeld je uit. Dit doe je non-verbaal! Laat je buurman/-vrouw raden welke emotie je uitbeeld. Emoties waar je uit kunt kiezen: boos verdrietig verontwaardigd verbaasd zenuwachtig onzeker blij verveeld chagrijnig slaperig geïnteresseerd Na deze opdracht krijg je een werkblad over online communicatie. Pagina 12

14 Antwoorden Communicatie - wat is dat? Je hebt de verschillende beschrijvingen van het woord communicatie gelezen. Welk antwoord vat het beste samen wat communicatie betekent? 1. contact of verbinding 2. uitwisselen van informatie 3. iets aan de ander duidelijk maken 4. met elkaar praten Antwoorden: Communicatie - het schema Zender of ontvanger? Marjon is een lange brief aan het schrijven aan haar penvriendin Janneke. Ze schrijft over al haar vakantiebelevenissen. 1. Zender: penvriendin Janneke, ontvanger: Marjon 2. Zender: Marjon, ontvanger: penvriendin Janneke Zender, ontvanger, middel en boodschap Henriëtte steekt haar vinger op tijdens de wiskundeles. Ze begrijpt een som niet. Welk antwoord klopt? 1. Zender: Henriëtte, boodschap: 'Ik begrijp de som niet' 2. Zender: de docent, middel: vinger 3. Middel: vinger, boodschap: 'Ik begrijp helemaal niks van wiskunde' 4. Ontvanger: Henriëtte, zender: docent Zender, ontvanger, middel en boodschap Tom houdt zich op zijn fiets netjes aan de verkeersregels: hij steekt zijn hand uit als hij rechtsaf wil slaan. 1. ontvanger: Tom, middel: hand 2. zender: Tom, middel: hand 3. boodschap: 'ik ga rechts', zender: automobilisten 4. middel: hand, zender: automobilistenin het verkeer Zender of ontvanger? Pagina 13

15 Wie is de zender in deze zin? Een groep mensen maakt een boswandeling onder leiding van de boswachter. Hij vertelt over alles wat ze tegenkomen tijdens de wandeling. 1. Zender: de boswachter 2. Zender: een groep mensen Zender, ontvanger, middel en boodschap Er is een ongeluk gebeurd. Een verkeersagent staat op het kruispunt het verkeer te regelen. 1. Boodschap: 'Stop!', ontvanger: de verkeersagent 2. Zender: verkeersagent, ontvanger: automobilisten die betrokken zijn bij het ongeval 3. Middel: de verkeersagent, ontvanger: het verkeer 4. Middel: gebaren, zender: verkeersagent Zender of ontvanger? Wie is de ontvanger in deze zin? Goedemorgen, uw kaartjes alstublieft! roept de conducteur in de treincoupé. Hij komt de kaartjes van de reizigers controleren. 1. de treincoupé 2. de reizigers 3. de conducteur Zender of ontvanger? Frank en Karel willen morgen naar het strand. Omdat ze graag willen weten of het morgen mooi weer zal zijn, luisteren ze naar het nieuws op de radio. 1. zender: de radio, ontvanger: Frank en Karel 2. zender: de radio, ontvanger: luisteraars van het nieuws 3. zender: Frank en Karel, ontvanger: luisteraars van het nieuws Non- Wat betekent het voorvoegsel non-? 1. vrouwelijke monnik Pagina 14

16 2. niet/geen 3. nauwelijks 4. bijna Non-verbaal Je weet nu wat non- betekent en ook heb je gelezen wat het Latijnse woord verbum/verba betekent. De vraag is nu: wat betekent non-verbaal? 1. alleen gesproken woorden 2. met woorden 3. zonder woorden 4. alleen geschreven woorden Antwoorden: Non-verbaal en verbaal Verbaal en non-verbaal Communiceren doe je dus niet alleen met woorden, maar ook met houding en gebaren. 2. gezichtsuitdrukkingen, houding en gebaren. 3. Geen van bovenstaande antwoorden is juist. 4. gezichtsuitdrukking en houding. Verbaal en non-verbaal Welke manier van communiceren is alleen maar non-verbaal? 1. Een pictogram op de rug van een bibliotheekboek. 2. Janieke houdt haar spreekbeurt en gebruikt daarbij een PowerPoint-presentatie. 3. De juf houdt haar vinger voor haar lippen en zegt: 'Ssssst, jongens!' Verbaal en non-verbaal Welke manier van communiceren is alleen maar verbaal? 1. Jaap steekt zijn hand op om het antwoord te geven. 2. De meester vertelt een geschiedenisverhaal. 3. De meester tekent een loopgraaf op het bord zijn uitleg te verduidelijken. Verbaal en non-verbaal Pagina 15

17 'Ik ben gisteren tweede geworden met de schaakwedstrijd' zegt Elise. Ze kijkt blij. 'Ik ben gisteren tweede gworden met de schaakwedstrijd' zegt Joost. Hij kijkt teleurgesteld. De gezichtsuitdrukking van Joost en Elise geeft aan of ze blij of teleurgesteld zijn met hun plek. Is dat juist? 1. Ja, dat klopt. Non-verbale informatie (uitdrukking) ondersteunt hier de verbale informatie. 2. Nee, dat kun je ook weten op basis van de woorden (verbale) informatie die ze uitspreken. Verkeersbord 1 Wat voor soort informatie geeft dit verkeersbord? 1. non-verbale informatie 2. verbale informatie Verkeersbord 2 Wat voor soort informatie geeft dit verkeersbord? 1. Verbale informatie Denk aan het vorige verkeersbord! 2. Non-verbale informatie En het woord STOP dan? 3. Allebei Heel goed. Je ziet én het rode bord (waarschuwend!) én het woord STOP. Communicatie bij mensen en dieren Er zijn veel verschillen tussen communicerende mensen en dieren. Wat is het belangrijkste verschil? 1. Dieren communiceren alleen als er gevaar is, mensen niet. 2. Mensen kunnen wel met dieren communiceren, maar dieren niet met mensen. 3. Mensen communiceren alleen met woorden. 4. Dieren gebruiken geen woorden. Antwoorden: Olifanten... olifanten Pagina 16

18 Olifanten... olifanten trompetteren Katten... katten Katten... katten miauwen Eenden eenden eenden Eenden eenden kwaken eenden snateren Aantal punten juist antwoord: 2 Schapen... Pagina 17

19 schapen Schapen... schapen blaten Diereng Geef bij elke diersoort aan welk geluid ze maken. Bijvoorbeeld: mussen tjilpen. Honden... honden Geef bij elke diersoort aan welk geluid ze maken. Bijvoorbeeld: mussen tjilpen. Honden... honden blaffen Paarden... paarden paarden Pagina 18

20 Paarden... paarden hinniken paarden briesen Aantal punten juist antwoord: 2 Ganzen Ganzen Ganzen Ganzen gakken Ooievaars... ooievaars Ooievaars... ooievaars klepperen Duiven... duiven Pagina 19

21 Duiven... duiven koeren Hanen... hanen Hanen... hanen kraaien Kikkers... kikkers Kikkers... kikkers kwaken Ezels... Pagina 20

22 ezels Ezels... ezels balken Varkens... varkens Varkens... varkens knorren Geiten... geiten Geiten... geiten mekkeren Muizen... Pagina 21

23 muizen Muizen... muizen piepen Kippen... kippen Kippen... kippen kakelen Krekels... krekels Krekels... krekels sjirpen Leeuwen... Pagina 22

24 leeuwen Leeuwen... leeuwen brullen Koeien... Koeien Koeien... Koeien loeien Muggen en bijen... muggen en bijen Muggen en bijen... muggen en bijen zoemen Online communicatie Pagina 23

25 Lees onderstaand tekst. Dit komt uit een column van Ellen Hameeteman (RD, ). Een tijdje geleden ontving ik een mail van iemand die ik zou gaan interviewen. Ik had hem nog nooit ontmoet, alleen kort gesproken via de telefoon. Hij mailde me de locatie waar het gesprek zou plaatsvinden. We zien elkaar dan en dan, daar en daar, schreef hij. Warme groet, Joost. Warme groet. Ik moest denken aan warme soep en warme handen en allerlei andere warme dingen. En toen dacht ik: ieuw! Het was een zakelijke, nette mail. Met een lief bedoeld maar buitensporig slot. Stel je voor: jij stuurt je docent een mail met de vraag of de toetscijfers al ingevoerd zijn. Welke afsluiting kies je? 1. groetjes 2. doei! 3. warme groet, 4. (met) vriendelijke groet, 5. hartelijke groet, Online communicatie Opnieuw een stukje uit de column. Nog zoiets. Laatst belandde ik in een serieuze, zakelijke mailwisseling waarin een van de mailenden steevast als aanhef kortweg het moment van de dag benoemde. Middag Alex, schreef hij, en Avond Sophie. Alsof de aangesproken persoon niet zou weten op welk uur hij leefde en daar bij monde van de ende eventjes op gewezen moest worden. Er bestaat natuurlijk de gezellige, ontbijttafelige uitdrukking môge. Middag Alex was ongetwijfeld bedoeld in het verlengde daarvan, maar het stond hier een beetje mal. Verder heeft een vriend van mij de gewoonte om zijn mails af te sluiten met het beknopte Gr. Gr, dat zeg ik ook weleens tegen mijn zoontje als ik een leeuw nadoe. Stel je voor: je stuurt een per mail een sollicitatiebrief naar meneer Cees van Wageningen, de manager van een groot bedrijf, omdat je graag een vakantiebaantje wilt bemachtigen. Welke aanhef gebruik je? 1. Dag meneer Van Wageningen, 2. Goedemorgen/goedemiddag/goedenavond 3. Dag, 4. Beste Cees, 5. Van Wageningen, Pagina 24

26 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Annerieke Schreuder Laatst gewijzigd 04 December 2015 om 12:02 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Trefwoorden communicatie, non-verbaal, verbaal Bronnen Bron Type Link Pagina 25