Lezen - Stijlfiguren1 vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 23 August 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Lezen - Stijlfiguren 1 Vooraf Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Lezen - Stijlfiguren 1 Vooraf Woordgrap Op de afbeelding staat 'WEER OPNIEUW WARM'. Snap je de woordgrap? Leerdoel Je weet wat herhaling, tautologie en pleonasme is. Je kunt herhaling, tautologie en pleonasme in zinnen herkennen. Je begrijpt in welke gevallen het gebruik van herhaling, tautologie en pleonasme juist is en in welk geval niet. Eindproduct Je gaat een Glogster (poster op internet) maken. Alleen of samen? Je werkt samen met een klasgenoot. Als jullie er samen niet uitkomen, vragen jullie hulp aan een medeleerling of aan de docent. Tijd Je kunt twee lesuren aan deze opdracht besteden. Stap1 Herhaling, tautologie en pleonasme Bestudeer de theorie uit de Kennisbank. Pagina 2

4 KB: Herhaling, tautologie en pleonasme Het gebruik van een tautologie of een pleonasme in een zin is niet altijd juist. Dan wordt het een stijlfout genoemd. Bekijk het filmpje. Hierin wordt uitgelegd in welke gevallen je een pleonasme of een tautologie kunt gebruiken en in welke gevallen niet. Lees nu ook de uitleg in het volgende artikel. Twee keer hetzelfde zeggen Een goede tautologie of pleonasme geeft je tekst meer betekenis. Maar gebruik je de stijlfiguren niet goed, dan slaat het opeens nergens meer op. Pleonasme Een ronde cirkel of het natte water. Het zijn voorbeelden van pleonasmes. Hiermee wordt met een beschrijvend woord nog eens hetzelfde gezegd over een zelfstandig woord. Een cirkel is namelijk al rond van zichzelf en water is altijd nat. Je kunt dit gebruiken als stijlmiddel om een tekst meer nadruk te geven. Voorbeeld: Na urenlang rondgelopen te hebben in de hitte van de woestijn, kon hij eindelijk in het natte water plonzen. Toch is een pleonasme vaak een stijlfout. Als je zegt: De politie pakte de autodief op om te voorkomen dat hij niet nog een auto zou stelen, maak je een fout. Voorkomen en niet zeggen allebei hetzelfde. Dit geldt ook voor: Ben je verplicht om je aan de regels te moeten houden? Het woord verplicht zegt namelijk hetzelfde als moeten. Tautologie De tautologie is te vergelijken met een pleonasme. Alleen zijn het hier twee dezelfde soorten woorden die hetzelfde zeggen. Enkel en alleen bijvoorbeeld. Deze woorden zeggen niets over elkaar, maar bedoelen wel hetzelfde. Ook dit stijlfiguur kun je goed toepassen, maar let op: een fout is zo gemaakt. Ik ben snel in staat om de nieuwe fiets te kunnen betalen, is zo n fout. In staat zijn is hetzelfde als kunnen. Dit zijn allebei werkwoorden, dus is het een tautologie. Doe de volgende oefening: Pagina 3

5 Stijlfiguren maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ Bekijk de zin: Dat is een vaste standaarduitdrukking voor die beroepsgroep. Wat voor stijlfiguur is 'vaste standaarduitdrukking'? 2 Bekijk de zin: Op de vlakke, gladde Kloosterwiel was het prachtig schaatsen. Wat voor stijlfiguur is 'vlakke, gladde'? 3 Bekijk de zin: Ik doe dat niet en ik heb er ook geen zin in. Welke stijlfiguur krijg je door het gebruik van twee keer het woord 'ook'? 4 Bekijk de zin: We waren gisteren bijna verdwaald in die grijze mist. Wat voor stijlfiguur is 'grijze mist'? 5 Bekijk de zin: Vanzelfsprekend zal ik dat werk natuurlijk wel nakijiken. Welk stijlfiguur krijg je door het gebruik van de woorden 'vanzelfsprekend' en 'natuurlijk'? Pagina 4

6 6 Bekijk de zin: Het scheelde een haartje of het was bijna fataal afgelopen. Welk stijlfiguur krijg je door het gebruik van de woorden 'een haartje' en 'bijna'? 7 Bekijk de zin: Al op de lagere school had hij als toekomstdroom later leraar te worden. Welk stijlfiguur krijg je door het gebruik van de woorden 'toekomstdroom' en 'later'? 8 Bekijk de zin: En as we dan thuis komen, dan drinken we nog wat. Welke stijlfiguur krijg je door het gebruik van twee keer het woord 'dan'? 9 Bekijk de zin: Omdat zij daar heg nog steg kenden, verdwaalden zij daar snel. Welk stijlfiguur krijg je door het gebruik van 'heg' en 'steg'? 10 Bekijk de zin: Misschien dat ik morgen mogelijk nog even langskom. Welk stijlfiguur krijg je door het gebruik van de woorden 'misschien' en 'mogelijk'? Stap2 Pagina 5

7 Zoekwedstrijd Deze opdracht is een zoekwedstrijd. Zoek op internet zoveel mogelijk zinnen waarin een pleonasme of een tautologie gebruikt wordt. De zinnen moeten allemaal iets te maken hebben met dieren. Bedenk voordat je gaat zoeken: Welk zoekprogramma je gaat gebruiken (bijvoorbeeld: google). Welke zoektermen je gaat gebruiken (bijvoorbeeld: zinnen met pleonasme) Je strijdt tegen een klasgenoot. Wie van de twee kan de meeste zinnen vinden? Zorg dat jullie met een timer vijf minuten bijhouden. Wie binnen vijf minuten de meeste zinnen heeft gevonden, is de winnaar van de wedstrijd. Bespreek na de wedstrijd de zinnen die jullie hebben gevonden. Als je meningsverschillen hebt waar je niet uitkomt, kun je de docent om hulp vragen. Stap3 Herschrijven In deze opdracht ga je een stukje lezen uit het boek De Gele Scooter, geschreven door Elle van den Boogaart. Pagina 6

8 Het boek gaat over misdaad. Uit deze tekst mag je tien zinnen kiezen. Deze zinnen ga je herschrijven. De zinnen die jij bedenkt moeten allemaal een pleonasme of tautologie bevatten. De Gele Scooter Plotseling valt haar oog op de helm die naast de scooter ligt. 'Houden mensen hun helm niet gewoon op als ze gaan plassen? Nemen mensen die hun scooter achterlaten hun helm niet mee?' Ze voelt een lichte spanning in haar buik opkomen en voert haar fietstempo wat op. Maar ze is nog geen tien meter verder, of ze hoort gegil, een meisjesstem. 'Nee, nee, ga weg, klootzak... au... au.' De laatste 'au' is nauwelijks nog hoorbaar. In een reflex remt ze, maar ze durft niet te gaan kijken. Haar hart bonkt in haar keel en haar benen trillen. Dan weer die stem, nu veel zachter. Dit keer klinkt het alsof er een hand op die mond wordt geduwd. 'Ik wil...' Gekraak van hout, gekreun, verder niets. Ze draait haar hoofd in de richting van het geluid. Ze ziet niets, want er staan allemaal bomen en struiken. Net zo plotseling als ze is gestopt, stapt ze ook weer op haar fiets. 'Ik moet iemand waarschuwen.' Met alle kracht die ze heeft, trapt ze de pedalen rond. Haar rechtervoet glijdt weg en met haar knie stoot ze tegen het frame. Ze houdt haar adem in en haar gezicht vertrekt van pijn. 'Klootzak!' hoort ze zichzelf keihard roepen. 'Ik moet verder, ik moet hulp halen.' Elle van den Boogaart Vergelijk jouw zinnen met die van een klasgenoot. Welke zinnen heeft je klasgenoot gekozen? Probeer je klasgenoot goede feedback te geven over de manier waarop hij/zij de opdracht heeft gedaan. Noem minstens twee goede punten en twee verbeterpunten. Stap4 Poster maken Inmiddels weet je al veel over pleonasme en tautologie. Het eindproduct van deze opdracht is een poster over pleonasme en tautologie. De poster is bedoeld voor kinderen die nog niks weten van pleonasme en tautologie. Voorwaarden waar de poster aan moet voldoen: Het onderwerp van de poster is pleonasme en tautologie. Het thema van de poster is dieren (je kan bijvoorbeeld voorbeeldzinnen gebruiken waar dieren in voorkomen). De poster is leuk om naar te kijken (bijvoorbeeld door het gebruik van afbeeldingen). De poster is gemaakt op Pagina 7

9 Glogster wordt in het volgende filmpje uitgelegd. Hang de poster op in het lokaal. De docent zal de poster beoordelen aan de hand van de voorwaarden waar je poster aan moet voldoen. Pagina 8

10 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 23 August 2016 om 16:19 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Leerinhoud en Nederlands; Literatuur; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Pagina 9