Jaarverslag 2008 Utrecht april 2009

Transcriptie

1 Jaarverslag 2008 Utrecht april 2009

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Algemene informatie over SSR 1.1 Voorgeschiedenis Missie en activiteiten Bestuur en medewerkers Taakvelden en werkwijze van SSR 5 2. Werkzaamheden van SSR in Algemeen Sociaaljuridische hulp in cijfers Sociaaljuridisch werk: enkele onderwerpen nader bekeken Samenwerking met partners in Marokko Samenwerking met partners in Nederland Werkbezoeken Brugfunctie Studenten en wetenschappelijk onderzoek Pers 14 Bijlage 1: Aard van de hulpvragen 2

3 Inleiding Op 18 december 2007 sprak een brede kamermeerderheid haar steun uit voor het amendement van PvdA, CDA en CU waarin financiële steun voor SSR werd geregeld op de begroting van SZW. In zijn reactie deelde minister Donner mee bereid te zijn om de mogelijkheden voor financiering van SSR voor de duur van vier jaar te onderzoeken. Een voorwaarde in de subsidiebeschikking van het ministerie is dat SSR zich in de subsidieperiode dient in te spannen om haar werkzaamheden over te dragen. Met deze beslissing kwam een einde aan een lange periode van onzekerheid waarin het voortbestaan van het steunpunt op het spel stond. In 2008 vonden enkele personeelswijzigingen plaats. In januari is Rachida el Boundati met haar werk als consulente begonnen. Ze volgde Cynthia Plette op, die na 8 jaar haar werk bij het steunpunt heeft neergelegd. Rachida heeft haar baan als juriste in Nederland verruild voor het consulentenwerk op het steunpunt. Zij werd hiervoor in december 2007 ingewerkt door Cynthia. Ook op het secretariaat hebben zich veranderingen voorgedaan. Khadija Boujnane werd tijdens haar zwangerschapsverlof vervangen door Najat Belkhir, die van januari tot en met mei 2008 op het steunpunt heeft gewerkt. Hasna el Hosni is per 1 september 2008 begonnen als fulltime medewerker op het secretariaat. Gezien haar in Nederland opgedane secretariële ervaring bleek zij een toegevoegde waarde te hebben voor het steunpunt. In de zomermaanden bleef het steunpunt voor de tweede keer achtereen geopend. Khadija Boujnane bemande het steunpunt. Voor spoedeisende zaken bleef de coördinator telefonisch bereikbaar. Het steunpunt mocht zich ook dit jaar weer verheugen in een brede belangstelling bij verschillende bezoekers uit zowel Marokko als Nederland. De burgemeester van Rotterdam en de nieuwe Nederlandse ambassadeur in Rabat bezochten het steunpunt. Het SSR-bestuur is uitgebreid met de heer Samad Laghmouchi, die bereid is gevonden om in 2009 de huidige penningmeester op te volgen. Het project achtergelaten Marokkaanse vrouwen is in 2008 haar vierde jaar ingegaan. Er is voor het eerst een expertmeeting in Al Hoceima gehouden in het kader van de netwerkopbouw en -versterking. Voor dit project wordt een aparte subsidie ontvangen van de ministeries van Justitie en VROM/DI&I. De werkzaamheden en resultaten van afgelopen jaar zijn beschreven in het aparte jaarverslag achtergelaten vrouwen Het bestuur van SSR ziet de financiering vanuit SZW als een erkenning van het feit dat het een Nederlandse verantwoordelijkheid is om problemen op te lossen die remigranten ondervinden door toedoen van Nederlandse instanties. SSR is verheugd om haar werk te kunnen voortzetten in het belang van de honderden remigranten die jaarlijks een beroep doen op de dienstverlening die door de medewerkers op het steunpunt wordt verleend. Henk Blaaubeen voorzitter SSR 3

4 1. Algemene informatie over Stichting Steun Remigranten Stichting Steun Remigranten (SSR) heeft een steunpunt in Berkane in noordoost Marokko. Door de jarenlange aanwezigheid in de regio geniet SSR het vertrouwen van hulpvragers en plaatselijke organisaties. Het steunpunt vormt voor remigranten vaak de enige contactmogelijkheid met Nederland. Voor veel Nederlandse organisaties vormt het steunpunt in Berkane de toegang tot een nog vaak onbekend deel van Marokko. De functies van SSR (sociaal juridische hulpverlening, het vervullen van een brugfunctie en het ondersteunen van ngo s) vullen elkaar aan en versterken elkaar. SSR is de enige Nederlandse organisatie die ter plaatse werkzaam is en die de positie van remigranten onder de aandacht brengt. 1.1 Voorgeschiedenis SSR (ontstaan als een initiatief van de Raad van Kerken) heeft in 1989 een steunpunt in Berkane geopend. Hierbij is samengewerkt met het aartsbisdom Rabat van de rooms-katholieke Kerk in Marokko. Het aartsbisdom fungeert als counterpart en formele werkgever in Marokko, maar de inhoudelijke verantwoordelijkheid is door het Aartsbisdom volledig gedelegeerd aan het bestuur van SSR. Het remigratiesteunpunt in Berkane is indertijd gestart om (re)migranten en hun familie van dienst te zijn bij het effectueren van de sociale rechten die zij in Nederland hebben opgebouwd en bij hun herintegratie in de regio van herkomst. 1.2 Missie en activiteiten van SSR De missie van de Stichting Steun Remigranten is de zorg in de breedste zin van het woord voor remigranten die na een verblijf in Nederland zijn teruggekeerd naar hun land van herkomst. Uit de missie is voor wat betreft het steunpunt in Berkane een aantal activiteiten af te leiden: het geven van advies, voorlichting en sociale en juridische hulpverlening aan remigranten en hun familieleden op individueel en groepsniveau; het ondersteunen van initiatieven vanuit en in het belang van remigranten en hun familieleden en organisaties welke gericht zijn op de sociale en economische ontwikkelingen in de regio; het meewerken aan de inbedding van de werkzaamheden van het steunpunt in een organisatorisch verband met een lokale counterpart; het bieden van ondersteuning aan aanwezige ngo s; het vervullen van een brugfunctie door op te treden als intermediair tussen Nederlandse en Marokkaanse organisaties en het ondersteunen van contacten en uitwisselingsrelaties tussen Nederlandse en Marokkaanse overheden en ngo's; het vestigen van aandacht van overheid en samenleving op de positie van (re)migranten in relatie tot de sociale en economische ontwikkeling van de herkomstlanden. 1.3 Bestuur en medewerkers SSR is een Nederlandse stichting die ingeschreven is bij de Kamer van Koophandel in Utrecht. Het vrijwilligersbestuur in Nederland bestaat uit acht personen die aangezocht zijn op hun specifieke deskundigheden en netwerken. Het bestuur van SSR heeft de volgende taken: het creëren van de randvoorwaarden van het werk van de stichting; het dragen van de verantwoordelijkheid over het werk van de functionarissen op het steunpunt in Berkane, Marokko; het onderhouden van contacten met en het begeleiden van deze functionarissen; het werven van fondsen, het onderhouden van contacten met subsidiegevers en het dragen van de financiële verantwoordelijkheid; het leggen en onderhouden van contacten met politici, overheden en verwante maatschappelijke organisaties. 4

5 Per 31 december 2008 was het bestuur van SSR als volgt samengesteld: dhr. Henk Blaaubeen, voorzitter dhr. Aart Verheij, penningmeester mevr. Gonnie Kaptein, secretaris mevr. Tifa Achour, lid mevr. Latifa Lazaar, lid mevr. Joke Verkuijlen, lid dhr. Herman Obdeijn, lid dhr. Samad Laghmouchi, lid Op het steunpunt in Berkane waren in 2008 vijf betaalde krachten werkzaam: een coördinator en een consulent (beiden fulltime), een secretarieel medewerkster (fulltime) en twee parttime administratief medewerksters. De coördinator, de consulent en de secretarieel medewerkster worden vanuit Nederland uitgezonden. Het werk op het steunpunt stelt hoge functie-eisen aan de medewerkers, zoals een zeer goede kennis van Nederlandse wet- en regelgeving en inzicht in de situatie van remigranten. In 2008 bestond het team op het steunpunt uit de volgende personen: dhr. Mohamed Sayem, coördinator, fulltime mevr. Rachida El Boundati, consulent, fulltime mevr. Hasna El Hosni, secretarieel medewerkster, fulltime, vanaf 1 september mevr. Fatima Zahra Ben Omar, administratief medewerkster, parttime mevr. Khadija Boujnane, administratief medewerkster, parttime Waar mogelijk wordt aan Nederlandse studenten van Marokkaanse afkomst een stageplaats geboden. In 2008 werd het team in Berkane ondersteund door Rahima Tajourti die in het kader van haar opleiding rechten aan de Hogeschool van Amsterdam, stage heeft gelopen van 1 september 2008 tot 1 januari Taakvelden en werkwijze van SSR a. sociaaljuridisch werk De sociaaljuridische hulp die SSR biedt wordt weliswaar in het buitenland verleend, maar is een rechtstreeks gevolg van het verblijf in Nederland; het gaat om alles wat samenhangt met Nederlandse wet- en regelgeving en de wijzigingen daarin. Het gaat om het soort vragen waarvoor in Nederland laagdrempelige hulpverlening bestaat, zoals sociaal raadslieden, wijkwinkels, ouderenadviseurs of het Juridisch Loket (de opvolger van de Buro's van Rechtshulp). SSR is van mening dat de Nederlandse overheid een direct belang heeft bij het bestaan van SSR, al is het maar door het grote aantal bezwaaren beroepszaken tegen Nederlandse uitvoeringsinstanties wat door de inzet van onze medewerkers wordt voorkomen. Het overgrote deel van de remigranten ontvangt een uitkering uit Nederland. Het kan gaan om een remigratie-uitkering, WAO, AOW, Anw of een bedrijfspensioen. In de praktijk loopt de communicatie tussen Nederlandse uitkeringsinstanties en hun cliënten die in het buitenland wonen, erg moeizaam. Deze problemen zijn het grootst bij wijzigingen in de persoonlijke omstandigheden van de remigrant, zoals overlijden van de partner of als men 65 jaar wordt. Daarnaast heeft de Nederlandse wetgever nauwelijks oog voor het feit dat wijzigingen in het Nederlandse sociale zekerheidsstelsel vaak grote gevolgen hebben voor uitkeringsgerechtigden die buiten Nederland wonen. Een belangrijke taak van SSR is dan ook het ondersteunen van remigranten en hun familieleden bij het verkrijgen en behouden van rechten die ze in Nederland hebben opgebouwd. Daarnaast krijgen de consulenten vragen over onder andere schuldregelingen, nationaliteit, toeristenvisa en vrijwillige verzekering. Ook doen onvrijwillig achtergelaten vrouwen en kinderen regelmatig een beroep op de bemiddeling van de consulenten. Elke week is er een open spreekuur in Berkane. Daarnaast wordt er regelmatig spreekuur gehouden in Al Hoceima. Waar nodig wordt samengewerkt met advocaten in Nederland. De medewerkers op het steunpunt ondersteunen ook voorlichtingsbijeenkomsten die door de sociale attaché van de Nederlandse ambassade in de regio voor remigranten worden georganiseerd over ontwikkelingen in de sociale wetgeving. 5

6 b. brugfunctie In Nederland bestaat onder Marokkaanse organisaties, maar ook onder allerlei organisaties die in hun werk met Marokkanen te maken hebben, een grote behoefte om met Marokko in contact te komen. Deze behoefte kan ontstaan vanuit de wens een bijdrage te willen leveren aan de ontwikkeling van Marokko. Ook kan er sprake zijn van de behoefte vanuit een bepaalde beroepsgroep (onderwijs, welzijn, politie, ondernemers ed) om ervaringen uit te wisselen. Tenslotte kan een beroep op het steunpunt worden gedaan door studenten of onderzoekers die behoefte hebben aan contacten of informatie. Het steunpunt bevordert deze vormen van uitwisseling, stimuleert de toename van bekendheid met Marokko en indien gewenst speelt het steunpunt een rol in voorlichting en netwerken. SSR speelt, door haar uitgebreide netwerk, een rol als brug tussen Nederlandse en Marokkaanse organisaties in noordoost Marokko. De werkzaamheden binnen de brugfunctie staan in dienst van het versterken van de positie van SSR in het algemeen en van de sociaaljuridische hulpverlening in het bijzonder. Activiteiten binnen de brugfunctie dragen onder meer bij aan het draagvlak voor SSR, geven aan Nederlandse instanties meer inzicht in de positie van remigranten, bieden een mogelijkheid om de belangen van de doelgroep via andere kanalen onder de aandacht te brengen en vergroten de deskundigheid van onze medewerkers en daarmee de kwaliteit van het werk. c. opbouw civil society Voor de verdere ontwikkeling van noordoost Marokko is de opbouw en het tot stand komen van de civil society van essentieel belang. In het bijzonder tussen 1999 en 2005 werkte SSR actief vanuit haar steunpunt in Berkane aan het ondersteunen van ngo s. SSR leverde hiermee, binnen haar mogelijkheden, een bijdrage aan het versterken van de sociale cohesie in noordoost Marokko. De laatste jaren is dit werk op de achtergrond geraakt en neemt SSR geen initiatieven meer op dit punt. 6

7 2. Werkzaamheden van SSR in Algemeen In de subsidiebeschikking van SZW wordt expliciet gevraagd om te rapporteren over de ondernomen activiteiten in het kader van sociaaljuridische hulpverlening en de brugfunctie, alsmede de voortgang op het terrein van fondsenverwerving en kennisdeling. Voor wat betreft het laatste zijn de volgende overwegingen van belang. a. zoeken van andere financieringsbronnen Na een lange periode van financiële onzekerheid kon het bestuur van SSR in 2008 de aandacht meer dan de afgelopen jaren richten op het invullen van de doelstelling van de stichting. Ook was er ruimte om zich bezig te houden met het vernieuwen van het bedrijfsplan en zich te bezinnen op de strategie voor de komende jaren. Daartoe zijn zowel binnen het bestuur als samen met het team een aantal verkennende beleidsdiscussies gevoerd. Tevens is een stappenplan ontwikkeld om te kunnen voldoen aan de door SZW geformuleerde eisen. De eerste fase daarvan is onderzoeken welke locale partners er zijn in Marokko, of zij bereid en in staat zijn om de taken (geheel of gedeeltelijk) over te nemen van de SSR, wat de belemmeringen zijn en hoe deze kunnen worden opgeheven, of er organisaties in Nederland en/of Marokko (onder andere de ambassade, backoffice NMI) zijn die de deskundigheid en veranderingen in wet- en regelgeving permanent kunnen overdragen aan deze locale partners, etc. Pas zodra hier meer zicht op is wordt duidelijk hoe een en ander ingericht kan worden, waar precies financiering voor nodig is en niet in de laatste plaats waar die financiering gezocht kan worden. Nu heel breed naar alternatieve financiering voor 2012 gaan zoeken, zolang niet helder is waarvoor die precies nodig is, is niet effectief. b. overdracht aan lokale organisaties Eind 2008 heeft het team verkennende gesprekken gevoerd met vier lokale organisaties. In de eerste helft van 2009 maakt SSR een grondige analyse (demografisch, uitkeringsituatie, geografische spreiding) van de huidige remigrantengroep. Dit met het doel om een onderbouwde inschatting te kunnen maken van aard en omvang van de vragen die op kortere en langere tijd te verwachten zijn. In dezelfde periode vindt een inventarisatie plaats van de organisaties en sleutelfiguren die mogelijk een rol kunnen spelen bij de overdracht van taken. Wellicht ten overvloede wijzen wij erop dat een dergelijke infrastructuur in Marokko vrijwel ontbreekt en door persoonlijke contacten moet worden opgebouwd. Er wordt bij deze inventarisatie onder meer gebruik gemaakt van de landelijke contacten die in het project achtergelaten vrouwen zijn opgedaan. In het kader van het 20-jarig bestaan organiseert SSR in november 2009 een werkconferentie waarbij de resultaten van bovengenoemde onderzoeken worden besproken met relevante partijen in Nederland en in Marokko. c. cliëntenregistratiesysteem Om de effectiviteit van de werkzaamheden op het steunpunt verder te verhogen, is verdergaande automatisering noodzakelijk. In 2008 zijn voorbereidingen getroffen om in 2009 gebruik te gaan maken van het elektronisch cliëntenregistratiesysteem RegiPro-net. Het systeem wordt in het voorjaar van 2009 geïmplementeerd en in de loop van 2009 verder ingevuld. Tot op dit moment worden de enkele duizenden (papieren) dossiers op het steunpunt geheel handmatig bijgehouden. Dat kost de consulenten in het dagelijks werk onevenredig veel tijd; ook relevante managementinformatie is tot op heden alleen door handmatig tellen te verkrijgen. Het nieuwe systeem maakt veel sneller trends in hulpvragen en klantgroepen zichtbaar en biedt daarmee onder meer informatie die van belang is bij het werken aan (gedeeltelijke) overdracht naar lokale partners en het zoeken van andere financieringsbronnen. 2.2 Sociaaljuridische hulp in cijfers In 2008 waren er 6779 cliëntcontacten waarbij in totaal 8753 hulpvragen aan de orde kwamen. Dit betekende weer een stijging ten opzichte van het jaar Het aantal vrouwelijke cliënten is licht toegenomen: van het totaal aantal cliënten was 28 % vrouw. In 2007 was dit 25 %. Wat de aard van de hulpvragen betreft, opvallend is hierbij de stijging van het aantal hulpvragen op het gebied van sociale zekerheid bij een (min of meer) gelijk gebleven aantal op het gebied van familierecht en een daling 7

8 mbt vreemdelingenrecht. Binnen sociale zekerheid zat het werk hoofdzakelijk in de belastingen en de AOW; het aantal hulpvragen rondom de WAO vertoonde in 2008 een sterke stijging ten opzichte van het jaar ervoor. De stijging van het aantal hulpvragen is ook terug te zien in het aantal bezoekers van het open spreekuur op de dinsdag. In 2008 werden de records wederom verbroken. Topdrukte vond plaats op 8 januari toen 249 bezoekers het spreekuur hebben bezocht. Aanleiding hiervoor was de mailing van het CVZ over de verhoging van de premie ziektekostenverzekering en de invoering van het verzekeringspakket AMO na het interim-verdrag tussen Marokko en Nederland. Anders dan voorgaande jaren is voor 2008 de regionale spreiding van de cliënten bijgehouden. Uit deze registratie blijkt dat de doelgroep, conform de verwachtingen overigens, geconcentreerd is het noordoosten van Marokko. Van de 399 nieuwe cliënten in 2008 is 33 % afkomstig uit de regio Nador, 13 % uit Oujda, 13 % uit Berkane en 10 % uit El Hoceima. De hulpvragen die bij het steunpunt binnenkomen, worden onderscheiden in eerste en tweedelijns hulpvragen. De eerstelijns zaken worden door de consulenten van het steunpunt zelf afgehandeld. Dit kunnen ook juridische procedures zijn zoals bezwaar- en beroepszaken waar geen specifiek juridisch specialisme voor vereist is. Zaken waarvoor dit specialisme wel noodzakelijk is én zaken die door een advocaat aanhangig gemaakt moeten worden bij een rechtbank in Nederland, worden aangeduid als tweedelijns zaken en worden overgedragen aan een advocaat in Nederland. Het steunpunt werkt vooral samen met het advocatenkantoor De Roy en Van den Brom Advocaten te Amsterdam. Op het gebied van sociale zekerheid gaat het om zaken waarbij in bezwaar en beroep is gegaan tegen beschikkingen van de SVB en het UWV. Bij vreemdelingenzaken wordt bezwaar en beroep ingesteld tegen beschikkingen van de IND over het verblijfsrecht van cliënten. De zaken betreffende het personen- en familierecht gaan over het algemeen over echtscheiding, alimentatie, omgang met de minderjarige kinderen en vervangende toestemming voor een Nederlands paspoort van de minderjarige kinderen. In 2008 waren er zo n 93 dossiers in behandeling bij het advocatenkantoor De Roy en Van den Brom te Amsterdam, waarvan er 37 in 2008 zijn overgedragen. In percentages uitgedrukt gaat het om 9% nieuwe tweedelijns zaken in Het tweemaandelijks spreekuur in El Hoceima is in 2008 voortgezet. Redenen voor dit spreekuur zijn de aanwezigheid van het grote aantal remigranten in deze regio enerzijds en de grote afstand tussen de regio en Berkane anderzijds. Door het spreekuur wordt ook geprobeerd de vrouwen in de regio te bereiken, omdat de ervaring leert dat de mobiliteit van deze groep beperkt is. Partnerorganisatie ABASE stelt haar accommodatie voor dit spreekuur ter beschikking. In 2008 zijn er 6 spreekuren gehouden in El Hoceima met een totaal bezoekersaantal van 189. Hiervan was 142 man en 47 vrouw. Aantallen contacten, hulpvragen en nieuw aangemaakte dossiers Aantal contacten Aantal hulpvragen Nieuwe dossiers Sociaaljuridisch werk - enkele onderwerpen nader bekeken * Belastingen Nog meer dan vorig jaar stond 2008 in het teken van belastingperikelen. Een greep uit de problemen: massaal verstuurde brieven met onbruikbare 0800-nummers, de zorgtoeslag over 2006 die niet werd uitbetaald, de onterechte doorbetaling van voorschotten voor zorgtoeslag 2007 en 2008, foutieve 8

9 Ninbi-beschikkingen en onuitvoerbare terugbetalingverzoeken. Brieven en klachten van SSR werden niet of nauwelijks beantwoord, hetgeen weer leidde tot nog meer klachten. Het was dweilen met de kraan open. Het computersysteem van de Belastingdienst bleef intussen zorgen voor opeenvolgende massale mailingen. Gezien de omvang van de problemen is SSR overgegaan tot een collectieve benadering van de Belastingdienst. De meer informele afhandeling via de contactpersoon die in 2007 naar voren was geschoven, bleek niet te werken. Er werd daarom gekozen voor de formele (en dus tijdrovende) aanpak; dit mede ten behoeve van een goede dossieropbouw met het oog op eventuele juridische procedures. Door de hoeveelheid werk die door de Belastingdienst werd veroorzaakt, liep de werkdruk bij het team onevenredig hoog op. Bezoeken van politici en media uit Nederland zijn aangegrepen om de problemen met de Belastingdienst aan te kaarten. Hiervan is het bezoek van burgemeester Opstelten van Rotterdam in februari een goed voorbeeld. Niet alleen het steunpunt had te maken met de onwerkbare situatie met betrekking tot de Belastingdienst. Ook het Bureau Sociale Zaken in Rabat kreeg vele klachten en vragen. Gekozen is om een gezamenlijke koers te varen in de aanpak van de belastingproblemen. Ondanks vele pogingen van SSR om de onterechte voorschotbetalingen te laten stoppen, kon niet worden voorkomen dat de zorgtoeslag over 2008 voor een deel van het jaar toch werd uitbetaald. Intussen werd de terugvordering over 2007 en 2008 in gang gezet. Kern van het probleem was dat de mensen wel wilden, maar niet konden terug betalen gezien de belemmerende procedures voor overmaking van geld vanuit Marokko. Deze omstandigheid bracht de Belastingdienst niet tot een andere aanpak. De standaard Nederlandse invorderingsprocedure begon te lopen met alle gevolgen van dien. Eerst het verzoek om betaling, gevolgd door de herinnering, het (onuitvoerbare!) terugbetalingsvoorstel, de aanmaning en tot slot het dwangbevel. In 2008 waren er nog steeds mensen die de zorgtoeslag 2006 niet hadden ontvangen. In sommige gevallen veronderstelde de Belastingdienst de toeslag al te hebben betaald, maar deze bleek dan op een tussenrekening te staan. Anderen kregen een terugvorderingenbeschikking van toeslag die nooit is ontvangen. De definitieve berekeningen zorgtoeslag 2006 gingen in 2008 de deur uit. Vele berekeningen waren onjuist en moesten in bezwaar worden bestreden. In 2008 werden voor het eerst de NiNbi-beschikkingen afgegeven door de belastingdienst. Deze werden opgemaakt op basis van het opgegeven wereldinkomen over Het wereldinkomen en het niet in Nederland belastbaar inkomen waren in veel gevallen onjuist vastgesteld. In het begin moest er eerst bepaald worden hoe deze beschikkingen beoordeeld dienden te worden. Dit is in nauwe samenwerking met BSZ Rabat gedaan waarbij is gekozen voor een gezamenlijke aanpak. In het najaar van 2008 kwamen de formulieren voor het wereld inkomen 2007 weer massaal binnen op het steunpunt. Dit zorgde voor erg druk bezochte spreekuren waar de bekende blauwe envelop de boventoon voerde. Een knelpunt bij het invullen van de wereldinkomens was dat vele cliënten niet of niet meer beschikten over een jaaropgaaf Gelukkig konden we een beroep doen op onze contactpersonen bij SVB en UWV. In Nederland is door SSR op verschillende manieren malen aandacht gevraagd voor de problemen rond de zorgtoeslag en NiNbi. Met name Pieter Omtzight (CDA) toonde zich deskundig en stelde diverse Kamervragen. Nader overleg in Nederland met de Belastingdienst had eind 2008 tot resultaat er eindelijk afspraken werden gemaakt met de uitkerende instanties om de terug te betalen bedragen direct te verrekenen met de uit Nederland ontvangen uitkering. In november 2008 zijn er ruim 600 ingevulde NiNbi-formulieren door de consulenten persoonlijk overhandigd aan medewerkers van de Belastingdienst tijdens het werkbezoek in Nederland. SSR is van mening dat, gezien de zeer kleine bedragen waar het om gaat, voor de operatie NiNbi geldt dat de opbrengsten voor de Nederlandse overheid in geen enkele verhouding staan tot de administratieve lasten die Nederlandse uitvoerders én remigranten in Marokko ervan ondervinden. Voor landen waar door een lage woonlandfactor geen recht is op zorgtoeslag, kan daarom het opgeven van het wereldinkomen achterwege blijven. SSR zal dit standpunt onder de politieke aandacht blijven brengen. Andere werkzaamheden met betrekking tot de belastingen waren aanvragen om toekenning BSN, het regelen van vrijstelling loonheffing op bedrijfspensioen en het invullen van aangiftes. Wat het laatste 9

10 betreft is opgevallen dat het aantal aangiftes in vergelijking tot voorgaande jaren is toegenomen. Dit ondanks het bestaan van het Marokkaans-Nederlands verdrag inzake belasting. * Zorgverzekering De onderhandelingen tussen Nederland en Marokko omtrent de zorgverzekering hebben geleid tot de invoering van het verzekeringspakket AMO in 2008 voor alle remigranten met een uitkering uit Nederland. Uitzondering hierop vormen de remigranten onder de 65 jaar die gebruik hebben gemaakt van de Remigratiewet. De AMO staat voor Assurance Maladie Obligatoire en het is de Marokkaanse verplichte zorgverzekering. De uitvoering hiervan ligt in handen van de Caisse Nationale Sécurité Sociale (CNSS), welke instelling tevens als verbindingsorgaan dient in het kader van het verdrag tussen Nederland en Marokko. De invoering van de AMO bracht veel onduidelijkheid met zich mee, zowel voor wat betreft de datum van invoering als de inhoud van het verzekeringspakket. Het CVZ kondigde in haar mailing van begin 2008 aan dat de AMO met ingang van januari 2008 zou ingaan. Het CNSS nam in het begin het standpunt in dat er geen wijzigingen waren. Deze tegenstrijdige informatie leverde veel vragen op bij de doelgroep. Gaandeweg het jaar kwam er een impliciete verandering in de houding van de CNSS. De vergoedingen van de CNSS werden lager. Naar aanleiding van klachten van de doelgroep hierover kwam naar voren dat de vergoedingen waren gebaseerd op het AMO-pakket. De meest gehoorde klachten over de zorgverzekering waren de onduidelijke procedures, onbekendheid met het verzekeringspakket en trage afhandeling van declaraties. Op 22 december 2008 heeft de CNSS een voorlichtingsbijeenkomst in Nador gehouden. Naast SSR was de remigrantenvereniging El Fath aanwezig. De opkomst onder de verzekerde remigranten was erg laag. Dit lag mede aan het feit dat de bijeenkomt op erg korte termijn was georganiseerd en er tevoren onvoldoende bekendheid aan was gegeven. De bijeenkomst heeft de bestaande onduidelijkheid bij de doelgroep niet weg genomen en de vragen over de AMO bleven overeind. Op de vragen van de remigrantenvereniging is door de CNSS toegezegd schriftelijk te reageren. Halverwege het jaar 2008 berichtte het CVZ aan de verzekerden in het buitenland dat de beschikkingsbevoegdheid inzake de zorgverkeringen van de uitvoeringsinstanties was over gegaan op het CVZ. Bezwaar aantekenen tegen de inhouding van de zorgpremie diende voortaan te gebeuren bij het CVZ. Een andere mailing van het CVZ die voor veel werk heeft gezorgd voor het steunpunt is die betreffende de voorlopige jaarafrekeningen 2007 voor verdragsgerechtigden. Naar Marokko zijn er (blijkens de informatie van het CVZ) 8476 jaarafrekeningen en 1811 brieven gezonden over dit onderwerp. * ANW Vermeldenswaardig is dat in 2008 het steunpunt veel klachten kreeg over de trage afhandeling van ANW aanvragen op basis arbeidsongeschiktheid. Dit viel te wijten aan het feit dat bij een dergelijke aanvraag naast de SVB ook het UWV en de CNSS betrokken zijn bij het bepalen van de mogelijke arbeidsongeschiktheid. Hierdoor ligt de beslistermijn momenteel tussen 1,5 tot 2 jaar. Om de besluitvorming te versnellen heeft SSR in 2008 enkele zaken overgedragen aan de advocatuur. * Project achtergelaten vrouwen De werkzaamheden ten behoeve van onvrijwillig achtergelaten vrouwen en kinderen worden verricht binnen het kader van een apart door het ministerie van Justitie gefinancierd project. De resultaten van deze werkzaamheden staan beschreven in het jaarverslag achtergelaten vrouwen Samenwerking met organisaties ter verbetering van de (juridische) positie van vrouwen heeft extra aandacht. Het project achtergelaten vrouwen heeft de aandacht voor deze organisaties nog meer versterkt. SSR volgt de ontwikkelingen in de regio en onderhoudt zorgvuldig haar contacten met deze organisaties. Op landelijk niveau is er contact met de organisatie Union d action feminine. Met hen bestaat de samenwerking voornamelijk uit overleg over de aanpak in individuele zaken uit het westen van Marokko. 10

11 2.4 Samenwerking met partners in Marokko In Marokko is SSR voor haar juridische hulpverlening aangewezen op haar partners en hecht aan een goede samenwerking. Belangrijk hierin is de relatie met de Nederlandse ambassade en in het bijzonder de afdeling consulaire zaken en het Bureau Sociale Zaken. Vooral de samenwerking met Bureau Sociale Zaken is in 2008 hecht en effectief geweest. In 2008 heeft de heer A.H.F. van Aggelen de heer S. Leenstra opgevolgd als Nederlandse ambassadeur in Marokko. In oktober bezocht hij het steunpunt, samen met het nieuwe hoofd van de economische afdeling de heer J.V. Rodrigues, als onderdeel van een kennismakingsreis door het noordoosten van Marokko. Verder heeft SSR een uitgebreid netwerk van organisaties en publieke schrijvers die zich bezighouden met remigranten en de Nederlandse sociale zekerheid. Een contact wat zich in de loop van 2008 goed heeft ontwikkeld is dat met een écrivain public in het zuiden van Marokko, in de plaats Guelmim. De meer complexe zaken draagt hij over naar SSR zonder dat cliënten de lange afstand naar Berkane hoeven af te leggen. Ook Bureau Sociale Zaken in Rabat verwijst regelmatig cliënten naar het steunpunt. Het gaat dan voornamelijk om WAO-zaken en belastingaangiftes, soms ook om achtergelaten vrouwen. In het kader van de juridische hulpverlening is er regelmatig overleg met Marokkaanse advocaten en artsen. In Berkane is er nauwe samenwerking met de Vereniging van Remigranten El Fath onder leiding van de heer M. Sidali. Een voorbeeld in 2008 was de gezamenlijke deelname aan de bijeenkomst van de CNSS in december. Ook tijdens de vergaderingen die de vereniging houdt bij het steunpunt, wordt een beroep gedaan op ondersteuning. Het steunpunt werkt eveneens samen met de milieuvereniging l Homme et l Environnement in Berkane. Naast milieubehoud zetten zij zich ook in voor allerlei andere zaken. Zo bieden zij onderdak voor studenten, stagiaires en andere geïnteresseerden. Verder zijn zij betrokken bij de samenwerking tussen de gemeente Berkane en Zeist en hebben zij een regionaal netwerk opgericht ter behoud van het milieu. Het doel van het netwerk is om gezamenlijk op te treden tegen onverantwoorde (niet duurzame) ontwikkelingsprojecten in de regio. 2.5 Samenwerking met partners in Nederland De partners in Nederland zijn onmisbaar voor de uitvoering van de werkzaamheden in Berkane. Naast de dagelijkse contacten met de uitvoerende instanties zoals het UWV en de SVB, is er zeer regelmatig contact met de Belastingdienst, de IND en het CVZ. Voor juridische expertise wordt een beroep gedaan het advocatenkantoor de Roy & van den Brom Advocaten in Amsterdam. Het overgrote deel van de procedures die niet vanuit Berkane kunnen worden gedaan, is bij hen in behandeling, meestal via het systeem van gesubsidieerde rechtsbijstand. Verder bestaat het netwerk in Nederland uit hulpverlenende instellingen en belangbehartigende organisaties waaronder het Samenwerkingsverband van Marokkaanse Nederlanders. Tenslotte treedt het steunpunt op als intermediair tussen de Stichting Lilianefonds en een aantal kinderen. Het Lilianefonds financiert hulpmiddelen en behandeling van gehandicapte minderjarigen wanneer de ouders financieel niet in staat zijn deze kosten te dragen. In een vijftal gevallen vervult SSR deze rol. Dat houdt in de praktijk in dat er gesprekken plaatsvinden met ouders en het kind, een aanvraag wordt gedaan, er controle plaatsvindt op de uitgekeerde gelden en financiële verantwoording naar het Lilianefonds. 2.6 Werkbezoeken Bestuurslid Joke Verkuijlen bezocht het steunpunt twee maal in het voorjaar van 2008, ondermeer met het oog op de voorbereiding van de expertmeeting achtergelaten vrouwen en een beleidsdiscussie met het team. De consulenten brachten in november hun jaarlijks werkbezoek aan Nederland. Dit bezoek is gericht op het onderhouden van werkcontacten en op deskundigheidsbevordering 2.7 Brugfunctie Evenals in voorgaande jaren, werden op het steunpunt mensen en groepen van zeer uiteenlopende disciplines en achtergronden ontvangen. Vanuit het steunpunt wordt kritisch gekeken naar de doelstellingen en het belang van het bezoek in relatie tot de benodigde tijdsinvestering. * Bezoek Burgemeester Opstelten van Rotterdam en ambassadeur J. Leenstra (5 februari 2008) In het kader van een kennismakingsrondje door noordoost Marokko deed de burgemeester van Rotterdam onder begeleiding van de ambassadeur ook het steunpunt aan. Hier heeft hij o.m. enkele remigranten gesproken. Het bezoek heeft de nodige media-aandacht in Nederland gekregen: NPS 11

12 radio, het NRC, het AD en de Groene Amsterdammer hebben er aandacht aan besteed. In deze periode speelde de problematiek rondom de zorgtoeslag volop. Het bezoek is aangegrepen om deze problemen aan te kaarten. De burgemeester toonde zich onder de indruk en was spontaan bereid om het probleem onder de aandacht te brengen van de staatssecretaris. * Gemeente Berkane-Zeist (Jongerenconferentie en Summerschool) De samenwerking tussen de gemeente Zeist en de gemeente Berkane is in 2008 haar derde jaar ingegaan. SSR is er vanaf het begin bij betrokken om deze samenwerking soepel te laten verlopen. Een hoogtepunt in 2008 was de jongerenconferentie Train de trainers van 5 t/m 8 mei De jongerenconferentie is georganiseerd vanuit het Platform Gemeentelijke Samenwerking Nederland Marokko, waar ook de gemeente Zeist lid van is. Aan deze conferentie hebben zo n 20 jongeren uit Marokko en zo n 10 jongeren uit Nederland deel genomen. Tijdens de conferentie is gewerkt aan een toekomstperspectief voor de Marokkaanse jongeren. Dat gebeurde aan de hand van de methode Zien, oordelen en handelen. Aan de hand van deze conferentie is getracht te werken aan het realiseren van die toekomst in eigen land, aan de eigen verantwoordelijkheid daarvoor en hoe je initiatieven kan ondernemen en onderhandelen met de overheid. De deelnemende gemeenten in Nederland waren Dordrecht, Meppel, Gouda en Zeist, met elk twee jongeren. In Marokko hebben de gemeenten Oujda, Imzouren, Al Hoceima en Berkane geparticipeerd. In 2008 is er in het kader van deze samenwerking een aanzet gegeven voor het opzetten van een zomerkamp project voor jongeren Summerschool. De uitvoering zal plaatsvinden in de zomer van Verder zal 2009 in het teken staan van de evaluatie van de samenwerking tussen de beide gemeentes. * Project Reis naar de Rif Het uitwisselingsproject Reis naar de Rif was een initiatief van Project- en Adviesbureau S.T.O.E.R. Aan het project hebben 15 HBO- en MBO-jongeren uit Nederland deelgenomen van verschillende etnische achtergrond. Deze jongeren hebben in oktober 2008 voor een periode van 3 weken onderzoek gedaan naar het toekomstperspectief van Noord Marokkaanse leeftijdgenoten. Hiervoor hebben zij in samenwerking met het steunpunt verschillende NGO s en overheidsinstellingen bezocht. Hun verblijf in Marokko werd afgesloten met een conferentie waarin zij hun bevindingen aan o.m. Marokkaanse leeftijdgenoten hebben gepresenteerd en in workshops de verschillende sthema s aan de orde werden gesteld. Het project werd ontwikkeld en uitgevoerd door S.T.O.E.R in samenwerking met de Hogeschool van Amsterdam, ROCvA en welzijnsorganisatie Combiwel. In Marokko waren de samenwerkende partners naast het steunpunt ook de NGO milieuorganisatie L Homme et l Environment in Berkane. * Project Rif Tour In 2009 is het 40 jaar geleden dat het eerste verdrag ter rekrutering van gastarbeiders met Marokko werd getekend. Annemarie Cottaar van het Instituut voor Sociale Geschiedenis en Anne-Marie Boer conservator van het MUSEON in Den Haag hebben in 2008 dit project, wat ondermeer een reizende tentoonstelling van Den Haag naar Marokko omvat, voorbereid en in dit kader een werkbezoek gebracht aan het steunpunt. De coördinatie in Marokko is in handen gegeven van freelance journaliste Sietske de Boer in El Hoceima. Eén van de onderdelen van het project is de presentatie van een boek met portretten van toenmalige gastarbeiders uit de Rif regio. Voor dit boek heeft het steunpunt de schrijfster in contact gebracht met enkele remigranten. * NMI Het Nederlands Migratie Instituut bezocht het steunpunt in oktober 2008 om opnames te maken voor een gedramatiseerde documentaire over remigratie, de behoefte en dilemma s vanuit het gezichtspunt van de (potentiële) remigrant. De film zou dienen als voorlichtingsmiddel voor aankomende remigranten. De filmploeg heeft tijdens het open spreekuur opnames gemaakt en gesproken met medewerkers en remigranten. 12

13 * Bibliotheek project Leiden-Berkane In 2008 is het initiatief ontstaan bij twee gemeenteraadsleden van de gemeente Leiden om in Berkane een bibliotheekproject, later educatief centrum, te realiseren. Dit plan wordt ondersteund door de bibliotheek Leiden. Het steunpunt is verzocht de mogelijkheden voor en behoefte aan dit project te onderzoeken. Het steunpunt is na overleg met enkele lokale NGO s en het gemeentebestuur met een concreet voorstel gekomen tot het opzetten van een mobiele bibliotheek in Berkane en omgeving in de vorm van een bus, die de basisscholen bezoekt. In 2008 is nog geen uitsluitsel verkregen over het wel of niet doorgaan van het project. * ATEIM (Association Etawassol pour Enfants Inadaptés Mentaux Via bemiddeling van het steunpunt is ATEIM in contact gebracht met reisorganisatie Marokko online. In het kader van hun hulpprojecten ondersteunt Marokko online ATEIM. In 2008 heeft het ook een gift gedaan aan ATEIM. In 2008 is Ateim begonnen met de bouw van een nieuw centrum voor de dagopvang van geestelijk gehandicapte kinderen. Het huidige gebouw voldoet niet aan de grote behoefte die er bestaat aan opvang voor deze kinderen. * Ain Ghazel 2000: Deze organisatie heeft SSR ondersteuning gevraagd bij de indiening van een subsidieaanvraag voor hun project Projet de Formation-Action. Het project is gericht op kwaliteitsverbetering en professionalisering van deze NGO. SSR heeft hierin geadviseerd en de aanvraag doorgestuurd naar mogelijke medefinancieringsorganisaties als Mama Cash en Oxfam. Verder heeft Ain Ghazel in 2008 het plan opgevat om een loket (centre d ecoute) in te richten in de rechtbank van Oujda voor vrouwen, die slachtoffers zijn van huiselijk geweld. Het is de bedoeling dat verschillende disciplines (politie, justitie, gezondheid, ministerie van ontwikkeling en solidariteit) medewerkers zullen leveren voor het loket. Zij hebben SSR gevraagd een adviserende rol te spelen door in 2009 zitting te nemen in de op te zetten begeleidingscommissie. * l'aprocib (Association de Protection des Cigognes Blanches Berkane): In april bezochten de consulenten deze milieuvereniging in Berkane, die zich vooral bezighoudt met het welzijn en behoud van de ooievaars. Deze organisatie werkt samen met l Homme et l environnement. Het steunpunt heeft deze organisatie geadviseerd omtrent de financiering van hun eco-project. De subsidieaanvraag is ingediend bij de Nederlandse Ambassade. In 2008 is gewerkt aan uitbreiding van het netwerk van organisaties die mogelijk geschikt zijn voor samenwerking op het gebied van sociaaljuridisch werk. In dat kader zijn in november kennismakingsbezoeken afgelegd bij vier organisaties. * Asticude: Dit is een NGO in Nador op het gebied van onderwijs. Zij houden zich o.a. bezig met het scheppen van voorwaarden voor goed onderwijs en het tegengaan van schooluitval. Asticude is opgericht op 4 april 1999 door een aantal hoog opgeleide vrijwilligers. Zij organiseren diverse projecten en worden met name gefinancierd door de EU en Spaanse medefinancieringsorganisaties zoals de ACPP. * Association Horizon femme et enfant: Een vrouwenorganisatie met een centre d écoute voor vrouwen die het slachtoffer zijn geworden van huiselijk geweld in de provincie Nador. Er wordt in het centrum dagelijks open spreekuur gehouden. De organisatie is lid van een landelijk netwerk van centra d ecoute Anaruz. De organisatie biedt zelf geen dag en nachtopvang, maar verwijzen hiervoor door naar Ain Ghazel in Oujda. De stichting heeft ook te maken met het fenomeen achterlating. Afgesproken is dat ze bij melding van achterlating contact met het steunpunt zullen opnemen. Anderzijds zullen wij in voorkomende gevallen vrouwen ook naar hen doorverwijzen. 13

14 * Forum Noumidia pour le famille et le developpement: Deze organisatie is actief in Nador op het gebied van de positieverbetering van de vrouw. Het is een beginnende organisatie, die in 2008 bezig was met een werkgelegenheidsproject in de horeca voor jonge vrouwen zonder of met beperkte scholing. * Asamblea de Cooperacion Por la Paz (ACPP): Dit is een Spaanse medefinancieringsorganisatie, die een kantoor heeft in Nador. Deze organisatie financiert projecten op het gebied van onderwijs, gezondheid en milieu in de omgeving Nador- Berkane. In Nador werken ze vooral samen met Asticude en in Berkane met de milieu organisatie l Homme et l Environnement. 2.8 Studenten en wetenschappelijk onderzoek Het steunpunt wordt regelmatig benaderd door studenten en onderzoekers voor mogelijke onderzoeksmogelijkheden in Marokko. Hieronder enkele concreet uitgevoerde voorbeelden. Iris Niesten is naar Berkane gekomen in het kader van haar master culturele antropologie aan de VU. Ze heeft onderzoek gedaan naar opvoeding binnen Marokkaanse gezinnen. Hiervoor is zij door het steunpunt in contact gebracht met enkele gezinnen in de omgeving. Bouchra Belramdane, stagiaire bij Ain Ghazel heeft 1 dag mee gelopen op het steunpunt. Dr. Edien Bartels, verbonden aan de VU bezocht in 2008 samen met Oka Storms Berkane. Doel van dit bezoek was onderzoek naar de achtergelaten en remigrantenkinderen. Hiervoor hebben ze op het steunpunt gesproken met moeders en kinderen. Voor de kinderen werd een tekenactiviteit gehouden. Naar aanleiding van dit onderzoek is door Edien Bartels, Oka Storms en June de Bree een artikel in zowel de Engelse als Nederlandse taal geschreven over de problematiek van Nederlands Marokkaanse remigrantenkinderen en achtergelaten kinderen in Marokko. Het artikel is aangeboden aan verschillende wetenschappelijke tijdschriften. 2.9 Pers De pers wist ook dit jaar het steunpunt goed te vinden. Verschillende journalisten uit Nederland en Marokko, van zowel de tv als de geschreven pers deden een beroep op het steunpunt. SSR heeft medewerking verleend aan onder meer berichtgeving over de volgende onderwerpen: het bezoek van de burgemeester van Rotterdam het sociale zekerheidsverdrag tussen Nederland en Marokko (Marokkaanse radiozender RTM in december n.a.v. voorlichtingsbijeenkomst CNSS) het (eco)toerisme in Saidia en Tafoughalt, SSR zelf en de kifteelt in Ketama (Volkskrant augustus) de problematiek rond de achtergelaten vrouwen (Volkskrant d.d. augustus en Dichtbij Nederland d.d. september) problemen rondom de geldstroom tussen Marokko en Nederland (Volkskrant d.d. oktober) 14

15 Aard van de hulpvragen e helft 2e helft 2008 % AOW aanvraag AOW overig Bedrijfspensioen BP weduwe ANW aanvraag ANW overige AKW aanvraag AKW overig Remigratie-uitkering WAO afschatting WAO aanvraag WAO overig Toeslagenwet WAO Vrijw. verz. ANW/AOW Zorgverzekering Belasting Zorgtoeslag Schuldregeling Schadevergoeding Bankzaken Erfrecht Levensbewijs Jaaropgave/Maandspec Sociale zekerheid overig Totaal sociale zekerheid Terugkeerwens Terugkeerbeleid jongeren Terugkeerbeleid ouderen Terugkeer REM Visum REM kort verblijf Visum lang verblijf Visum kort verblijf Achtergelaten vrouw (en kind) Achtergelaten kind (z. ouders) Nederlanderschap Vergunning kwijt/verlopen Vreemdelingenrecht overig Totaal vreemdelingenrecht Alimentatie Echtscheiding Familierecht overig Totaal familierecht Lilianefonds Humanitair overig Uitgezette illegaal Totaal humanitair TOTAAL hulpvragen