Jaarverslag 2009 Utrecht, juni 2010

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009 Utrecht, juni 2010

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Algemene informatie over SSR 1.1 Voorgeschiedenis Missie en activiteiten Bestuur en medewerkers Taakvelden en werkwijze van SSR 6 2. Werkzaamheden van SSR in Algemeen Sociaaljuridische hulp in cijfers Sociaaljuridisch werk: enkele onderwerpen nader bekeken Samenwerking met partners in Marokko Samenwerking met partners in Nederland Werkbezoeken Brugfunctie Pers 21 Bijlage 1: Bijlage 2: Soort hulpvragen Samenstelling cliëntenbestand 2

3 Inleiding Op 18 december 2007 sprak een brede kamermeerderheid haar steun uit voor het amendement van PvdA, CDA en CU waarin financiële steun voor SSR werd geregeld op de begroting van SZW. In zijn reactie deelde minister Donner mee bereid te zijn om de mogelijkheden voor financiering van SSR voor de duur van vier jaar te onderzoeken. Een voorwaarde in de subsidiebeschikking van het ministerie is dat SSR zich in de subsidieperiode dient in te spannen om haar werkzaamheden over te dragen. Met deze beslissing kwam een einde aan een lange periode van onzekerheid waarin het voortbestaan van het steunpunt op het spel stond. In 2009 bestond SSR 20 jaar. Dit is in Marokko feestelijk gevierd en in Nederland met een werkconferentie over de toekomst van SSR. Hierbij is gekeken naar de onderzochte mogelijkheden tot het overdragen van de sociaaljuridische werkzaamheden aan een locale organisatie. Daarnaast werd op deze werkconferentie gesproken over mogelijkheden van samenwerking en overdracht met bestaande Nederlandse organisaties. In 2010 zal dit verder uitgewerkt worden. Het steunpunt mocht zich ook dit jaar weer verheugen in een brede belangstelling bij verschillende bezoekers uit zowel Nederland als Marokko. Noemenswaard zijn het bezoek van minister E.M.H. Hirsch Ballin van Justitie en de ambassadeur van Nederland de heer A.H.F. van Aggelen. In april 2009 is het cliëntenvolgsysteem RegiPro.Net ingevoerd. Deze omslag van werken is bijzonder goed verlopen. Het project achtergelaten Marokkaanse vrouwen is in 2009 haar vijfde jaar ingegaan. Er is een expertmeeting in Rabat gehouden in het kader van de netwerkopbouw en -versterking. Voor dit project wordt een aparte subsidie ontvangen van de ministeries van Justitie en VROM/DI&I. De werkzaamheden en resultaten van afgelopen jaar zijn beschreven in het aparte jaarverslag achtergelaten vrouwen Het SSR-bestuur heeft medio 2009 afscheid genomen van de heer Aart Verheij, penningmeester. Hij heeft na 8 jaren zijn functie overgedragen aan de heer Samad Laghmouchi. Het bestuur is uitgebreid met mevrouw Evelien Wernsen. Het bestuur van SSR ziet de financiering vanuit SZW als een erkenning van het feit dat het een Nederlandse verantwoordelijkheid is om problemen op te lossen die remigranten ondervinden door toedoen van Nederlandse instanties. SSR is verheugd om haar werk te kunnen voortzetten in het belang van de honderden remigranten die jaarlijks een beroep doen op de dienst-verlening die door de medewerkers op het steunpunt wordt verleend. Henk Blaaubeen, voorzitter SSR 3

4 1. Algemene informatie over Stichting Steun Remigranten Stichting Steun Remigranten (SSR) heeft een steunpunt in Berkane in noordoost Marokko. Door de jarenlange aanwezigheid in de regio geniet SSR het vertrouwen van hulpvragers en plaatselijke organisaties. Het steunpunt vormt voor remigranten vaak de enige contactmogelijkheid met Nederland. Voor veel Nederlandse organisaties vormt het steunpunt in Berkane de toegang tot een nog vaak onbekend deel van Marokko. De functies van SSR, sociaaljuridisch werk en brugfunctie, vullen elkaar aan en versterken elkaar. SSR is de enige Nederlandse organisatie die ter plaatse werkzaam is en die de positie van remigranten onder de aandacht brengt. 1.1 Voorgeschiedenis SSR (ontstaan als een initiatief van de Raad van Kerken) heeft in 1989 een steunpunt in Berkane geopend. Hierbij wordt samengewerkt met het aartsbisdom Rabat van de roomskatholieke Kerk in Marokko. Het aartsbisdom fungeert als counterpart en formele werkgever in Marokko, maar de inhoudelijke verantwoordelijkheid is door het Aartsbisdom volledig gedelegeerd aan het bestuur van SSR. Het remigratiesteunpunt in Berkane is indertijd gestart om (re)migranten en hun familie van dienst te zijn bij het effectueren van de sociale rechten die zij in Nederland hebben opgebouwd en bij hun herintegratie in de regio van herkomst. 1.2 Missie en activiteiten van SSR De missie van de Stichting Steun Remigranten is de zorg in de breedste zin van het woord voor remigranten die na een verblijf in Nederland zijn teruggekeerd naar hun land van herkomst. Uit de missie is voor wat betreft het steunpunt in Berkane een aantal activiteiten af te leiden: het geven van advies, voorlichting en sociale en juridische hulpverlening aan remigranten en hun familieleden op individueel en groepsniveau; het ondersteunen van initiatieven vanuit en in het belang van remigranten en hun familieleden en organisaties welke gericht zijn op de sociale en economische ontwikkelingen in de regio; het meewerken aan de inbedding van de werkzaamheden van het steunpunt in een organisatorisch verband met een lokale counterpart; het bieden van ondersteuning aan aanwezige ngo s; het vervullen van een brugfunctie door op te treden als intermediair tussen Nederlandse en Marokkaanse organisaties en het ondersteunen van contacten en uitwisselingsrelaties tussen Nederlandse en Marokkaanse overheden en ngo's; het vestigen van aandacht van overheid en samenleving op de positie van (re)migranten in relatie tot de sociale en economische ontwikkeling van de herkomstlanden. 4

5 1.3 Bestuur en medewerkers SSR is een Nederlandse stichting die ingeschreven is bij de Kamer van Koophandel in Utrecht. Het vrijwilligersbestuur in Nederland bestaat uit acht personen die aangezocht zijn op hun specifieke deskundigheden en netwerken. Het bestuur van SSR heeft de volgende taken: het creëren van de randvoorwaarden van het werk van de stichting; het dragen van de verantwoordelijkheid over het werk van de functionarissen op het steunpunt in Berkane, Marokko; het onderhouden van contacten met en het begeleiden van deze functionarissen; het werven van fondsen, het onderhouden van contacten met subsidiegevers en het dragen van de financiële verantwoordelijkheid; het leggen en onderhouden van contacten met politici, overheden en verwante maatschappelijke organisaties. Per 31 december 2009 was het bestuur van SSR als volgt samengesteld: de heer Henk Blaaubeen, voorzitter mevrouw Gonnie Kaptein, secretaris de heer Samad Laghmouchi, penningmeester mevrouw Tifa Achour, lid mevrouw Latifa Lazaar, lid mevrouw Joke Verkuijlen, lid de heer Herman Obdeijn, lid mevrouw Evelien Wernsen, lid Op het steunpunt in Berkane waren in 2009 vijf betaalde krachten werkzaam: een coördinator en een consulent (beiden fulltime), een secretarieel medewerkster (fulltime) en twee parttime administratief medewerksters. De coördinator, de consulent en de secretarieel medewerkster worden vanuit Nederland uitgezonden. Het werk op het steunpunt stelt hoge functie-eisen aan de medewerkers, zoals een zeer goede kennis van Nederlandse wet- en regelgeving en inzicht in de situatie van remigranten. In 2009 bestond het team op het steunpunt uit de volgende personen: de heer Mohamed Sayem, coördinator, fulltime mevrouw Rachida El Boundati, consulent, fulltime mevrouw Hasna El Hosni, secretarieel medewerkster, fulltime mevrouw Fatima Zahra Ben Omar, administratief medewerkster, parttime mevrouw Khadija Boujnane, administratief medewerkster, parttime mevrouw Selma el Boundati, tijdelijk administratief medewerkster, parttime 5

6 Waar mogelijk wordt aan Nederlandse studenten van Marokkaanse afkomst een stageplaats geboden. Samen met de Hogeschool van Amsterdam streven we naar een minimale plaatsing van 2 studenten per jaar. 1.4 Taakvelden en werkwijze van SSR a. sociaaljuridisch werk De sociaaljuridische hulp die SSR biedt wordt weliswaar in het buitenland verleend, maar is een rechtstreeks gevolg van het verblijf in Nederland; het gaat om alles wat samenhangt met Nederlandse wet- en regelgeving en de wijzigingen daarin. Het gaat om het soort vragen waarvoor in Nederland laagdrempelige hulpverlening bestaat, zoals sociaal raadslieden, wijkwinkels, ouderenadviseurs of het Juridisch Loket (de opvolger van de Buro's van Rechtshulp). SSR is van mening dat de Nederlandse overheid een direct belang heeft bij het bestaan van SSR, al is het maar door het grote aantal bezwaar- en beroepszaken tegen Nederlandse uitvoeringsinstanties wat door de inzet van onze medewerkers wordt voorkomen. Het overgrote deel van de remigranten ontvangt een uitkering uit Nederland. Het kan gaan om een remigratie-uitkering, WAO, AOW, ANW of een bedrijfspensioen. In de praktijk loopt de communicatie tussen Nederlandse uitkeringsinstanties en hun cliënten die in het buitenland wonen, erg moeizaam. Deze problemen zijn het grootst bij wijzigingen in de persoonlijke omstandigheden van de remigrant, zoals overlijden van de partner of als men 65 jaar wordt. Daarnaast heeft de Nederlandse wetgever nauwelijks oog voor het feit dat wijzigingen in het Nederlandse sociale zekerheidsstelsel vaak grote gevolgen hebben voor uitkeringsgerechtigden die buiten Nederland wonen. Een belangrijke taak van SSR is dan ook het ondersteunen van remigranten en hun familieleden bij het verkrijgen en behouden van rechten die ze in Nederland hebben opgebouwd. Vooral ook de groep remigranten met Nederlandse rechten maar zonder Nederlandse nationaliteit. Daarnaast krijgen de consulenten vragen over onder andere schuldregelingen, nationaliteit, toeristenvisa en vrijwillige verzekering. Ook doen onvrijwillig achtergelaten vrouwen en kinderen regelmatig een beroep op de bemiddeling van de consulenten. Elke week is er een open spreekuur in Berkane. Daarnaast wordt er regelmatig spreekuur gehouden in Al Hoceima. Waar nodig wordt samengewerkt met advocaten in Nederland. De medewerkers op het steunpunt ondersteunen ook voorlichtingsbijeenkomsten die door de sociale attaché van de Nederlandse ambassade in de regio voor remigranten worden georganiseerd over ontwikkelingen in de sociale wetgeving. b. brugfunctie In Nederland bestaat onder Marokkaanse organisaties, maar ook onder allerlei organisaties die in hun werk met Marokkanen te maken hebben, een grote behoefte om met Marokko in contact te komen. Deze behoefte kan ontstaan vanuit de wens een bijdrage te willen leveren aan de ontwikkeling van Marokko. Ook kan er sprake zijn van de behoefte vanuit een bepaalde beroepsgroep (onderwijs, welzijn, politie, ondernemers en dergelijke) om ervaringen uit te wisselen. Tenslotte kan een beroep op het steunpunt worden gedaan door studenten of onderzoekers die behoefte hebben aan contacten of informatie. Het steunpunt bevordert deze vormen van uitwisseling, stimuleert de toename van bekendheid met Marokko en indien gewenst speelt het steunpunt een rol in voorlichting en netwerken. 6

7 SSR speelt, door haar uitgebreide netwerk, een rol als brug tussen Nederlandse en Marokkaanse organisaties in noordoost Marokko. De werkzaamheden binnen de brugfunctie staan in dienst van het versterken van de positie van SSR in het algemeen en van de sociaaljuridische hulpverlening in het bijzonder. Activiteiten binnen de brugfunctie dragen onder meer bij aan het draagvlak voor SSR, geven aan Nederlandse instanties meer inzicht in de positie van remigranten, bieden een mogelijkheid om de belangen van de doelgroep via andere kanalen onder de aandacht te brengen en vergroten de deskundigheid van onze medewerkers en daarmee de kwaliteit van het werk. 2. Werkzaamheden van SSR in Algemeen Kenmerkend voor het jaar 2009 waren het jubileum (en de bijbehorende discussie over de mogelijkheden van werkoverdracht), de invoering van een nieuw cliëntenvolgsysteem Regi Pro.net en de afsluiting van het project achtergelaten vrouwen. De uitvoering van deze taken vergde naast het reguliere werk extra tijd. Het team kwam hierdoor met werkachterstand te zitten. Om deze weg te werken werd ondermeer een tijdelijke extra kracht aangetrokken in de persoon van Selma el Boundati. Zij heeft zich 5 maanden lang uitsluitend bezig gehouden met het invoeren van bestaande dossiers in het nieuwe cliëntenvolgsysteem. De eigen bijdragen van cliënten voor de diensten van het steunpunt zijn tussentijds geëvalueerd. Dit heeft geleid tot een verhoging van de bijdrage voor sommige diensten per november Rondom het steunpunt vonden wijzigingen plaats die direct van invloed waren op het werk van SSR. Zo kreeg de gemeente Berkane een nieuwe burgemeester na de verkiezingen in juni. De heer F. Aoued volgde de heer M. Ouhalou op. Verder werden achtereenvolgens de telefoonnummers aangevuld met een extra cijfer en de postcodes landelijk gewijzigd. In de zomervakantie was het steunpunt voor een periode van 3 weken gesloten voor de doelgroep. Voor het eerst is gebruik gemaakt van een mobiel nummer waarop mensen het steunpunt toch konden bereiken voor urgente zaken. Met name achtergelaten vrouwen hebben gebruik gemaakt van het nummer. Jubileum SSR bestond dit jaar 20 jaar. Dit historisch moment werd zowel in Marokko als in Nederland gevierd. Er is tevens ter gelegenheid hiervan in beperkte oplage een jubileumboekje uitgebracht onder de titel 'Geen woorden maar daden!. In Marokko lag de nadruk op een feestelijk programma waarbij ook veel mensen uit de doelgroep aanwezig waren. De opening werd verricht door de Nederlandse ambassadeur en de gouverneur van Berkane. Tijdens de viering zijn onder meer de vaste advocaten van SSR, mevrouw E.M. van den Brom en mevrouw C.A.J. de Roy van Zuydewijn, in het zonnetje 7

8 gezet als dank voor hun jarenlange inzet voor de doelgroep. Verder voerden de remigrantenvereniging El Fath, de milieuvereniging L Homme et Environnement en ontwikkelingsorganisatie ABASE (Association Bades d'animation Sociale et Economique), organisaties waar SSR al jarenlang een goede samenwerking mee heeft, het woord. In Nederland lag de nadruk van het jubileum op de inhoudelijke discussie rondom de toekomst van de stichting. In het kader van deze discussie werd in november in Leiden een werkconferentie georganiseerd. De voorzitter tijdens deze conferentie was voormalig ambassadeur in Marokko, de heer S. Leenstra. Tot de overige deelnemers behoorden verschillende personen en instanties die de afgelopen twintig jaar waren betrokken bij het werk van SSR, onder meer voormalige bestuursleden van SSR, betrokken plaatselijke en landelijke politici, de advocaat van SSR, de Sociale Verzekeringsbank (SVB), de Immigratieen Naturalisatiedienst (IND), het Samenwerkingsverband van Marokkaanse Nederlanders (SMN) en het Nederlandse Migratie Instituut (NMI). Op de conferentie stond de subsidievoorwaarde van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, overdracht aan lokale partners zodat de eigen werkzaamheden kunnen worden afgebouwd centraal. Er is gekeken naar de toekomst waarbij een aantal scenario s zijn geschetst met betrekking tot het werk voor remigranten. Ter voorbereiding van de conferentie zijn in 2008 en 2009 onderzoeken verricht naar de mogelijkheden om het werk van SSR over te dragen aan organisaties in Marokko. Over deze onderzoeken is tijdens de werkconferentie gerapporteerd en dienden deze als basis voor de discussie. De aanbevelingen, voortvloeiend uit de conferentie zullen richtinggevend zijn bij het bepalen van de koers die SSR in de toekomst zal volgen, zowel met het oog op de taakstelling van SSR als met het oog op continuering van de werkzaamheden voor de doelgroep. In 2010 zullen onder andere samenwerkingscontacten worden gelegd met het Samenwerkingsverband van Marokkanen in Nederland (SMN) en zullen we met de 4 grote gemeenten (G4) verdere mogelijkheden bekijken. Nieuw cliëntenvolgsysteem Regi Pro.Net Op het steunpunt werden de werkzaamheden voor wat betreft het cijfermatige deel jarenlang handmatig bijgehouden. Gezien de professionalisering en de behoefte om de effectiviteit van de werkzaamheden verder te verhogen, zijn het bestuur en het team al enige jaren geleden tot de conclusie gekomen dat verdergaande automatisering noodzakelijk is. Na inventarisatie van het beschikbare aanbod van registratiesystemen heeft SSR eind 2008 besloten over te stappen op Regi Pro.Net, een web based programma voor cliënt- en activiteitenregistratie dat aangeboden wordt door IT bedrijf Datawerken in Zeist. Op het steunpunt is in april 2009 overgegaan op dit programma. Doel van de invoering van het nieuwe systeem is tweedelig. In de eerste plaats geeft het een beter inzicht in de werkzaamheden op het steunpunt, de aard van de sociaal juridische hulpvragen, de hulpvragers, de hulpvraagveroorzakende instanties in Nederland en de resultaten. Verder verhoogt het de effectiviteit van de werkzaamheden en de efficiency op het steunpunt. Om met het nieuwe systeem overweg te kunnen zijn de teamleden en een aantal 8

9 bestuursleden door Datawerken in een korte intensieve cursus klaargestoomd. Sinds eind april 2009 worden de sociaal juridische werkzaamheden geregistreerd volgens het nieuwe programma, dat geheel op onze werkzaamheden is aangepast. De overgang van het oude naar het nieuwe systeem bracht in de eerste instantie een extra werkbelasting van het team met zich mee. Alle bestaande dossiers moesten stuk voor stuk ingevoerd worden in het nieuwe programma. Al gauw was het systeem echter geïntegreerd in de dagelijkse werkzaamheden en is het als een verbetering ervaren ten opzichte van het oude. Project achtergelaten vrouwen Het project achtergelaten vrouwen en kinderen is in 2009 haar laatste jaar ingegaan. In oktober is in Rabat de derde expertmeeting in Marokko gehouden. Een vierde, afsluitende bijeenkomst zal in 2010 worden georganiseerd in Nederland. Van alle expertmeetings zijn uitgebreide verslagen beschikbaar. De bijeenkomst in Rabat is in nauwe samenwerking met organisaties en experts in Nederland en Marokko gehouden rond het thema De rechtspositie van Marokkaanse migrantenvrouwen in relatie tot Nederland. De toepassing van het Marokkaanse en Nederlandse familierecht. Aan deze bijeenkomst hebben ruim 80 experts uit Nederland en Marokko deelgenomen die vanuit hun werkveld nauw betrokken zijn bij deze thematiek. Het gaat hier om parlementsleden, medewerkers van ministeries en ambassades, rechters, advocaten, wetenschappers en vertegenwoordigers van vrouwenorganisaties en mensenrechtenorganisaties. Het jaarverslag achtergelaten vrouwen 2009 bevat uitgebreide informatie over de ondernomen activiteiten binnen dit project en is te vinden is op de website van SSR: Sociaaljuridische hulp in cijfers Een specificatie van de sociaaljuridische hulpverlening is in de bijlagen opgenomen. Daaruit valt op te maken dat het gros van de hulpvragen op sociale zekerheidsgebied ligt (5.456). De vragen op gebied van vreemdelingenrecht (340) en familierecht (92) volgen kwantitatief lager. De vragen op humanitair gebied (19) zijn ook noemenswaard. Een kwart van de vragen zijn in 2009 door vrouwen gesteld, dit een stabiel percentage in vergelijking met Opmerkelijk is dat het aantal contacten in 2009 ten opzichte van 2008 gedaald is, maar het aantal hulpvragen aanzienlijk gestegen is evenals het aantal nieuw aangemaakte dossiers. Per contact komen er meerdere hulpvragen tegelijk binnen. Of er sprake is van structurele multiproblematiek is nog niet bekend. 9

10 Totaal Contacten Hulpvragen Nieuwe dossiers Contacten 2009 Man Vrouw Onbekend Totaal Totaal Sociaaljuridisch werk: enkele onderwerpen nader bekeken Wat betreft de sociaaljuridische dienstverlening heeft het steunpunt te maken met een zeer gevarieerde doelgroep, van gepensioneerden tot weduwen, van uitgezette illegalen tot achtergelaten vrouwen. Zij hebben gemeen dat zij hun in Nederland opgebouwde rechten willen effectueren en behouden. Het grootste aantal vragen ligt op het gebied van het sociale zekerheidsrecht. De aard van de problemen die zich voordoen op het steunpunt loopt eveneens sterk uiteen. Grofweg kan een verdeling worden gemaakt in problemen op het gebied van sociale zekerheidsrecht, het familierecht en het vreemdelingenrecht. Belastingen De belastingperikelen bleven ook in 2009 aanhouden. Met betrekking tot de in Marokko ten onrechte ontvangen zorgtoeslag eindigden we in het jaarverslag 2008 met de mededeling dat er met de belastingdienst en de uitkerende instanties in november van dat jaar afspraken gemaakt waren over een terugbetalingsregeling. Inhoud van deze regeling is dat de uitkerende instantie in Nederland op verzoek van de betrokkene de terug te betalen toeslag in termijnen inhoudt op de uitkering en de bedragen rechtsreeks overmaakt naar de belastingdienst. SSR kreeg een contactpersoon toegewezen op de afdeling Invordering van Belastingdienst Toeslagen. SSR had al een contactpersoon op de afdeling Klachten van Toeslagen. Voortaan konden de consulenten van SSR niet alleen met de inhoudelijke klachten maar ook met vragen over de invorderingsprocedure bij een contactpersoon terecht. De genoemde constructie pakte goed uit in de prakrijk. De samenwerking met de afdeling Invordering verliep naar grote tevredenheid. De betalingsverzoeken vanuit het steunpunt werden snel afgehandeld en de betalingsregeling werd naar behoren uitgevoerd. Terwijl in de invorderingsfase de zaken soepel verliepen ging dat met betrekking tot de toekenning van toeslag en de afwikkeling daarvan niet op. De belastingdienst was er niet in geslaagd om onterechte voorschotten voor het jaar 2009 in alle gevallen te voorkomen. Navraag bij de belastingdienst leerde dat het om ruim 100 gevallen ging. Nog steeds melden 10

11 mensen dat ze de toegekende zorgtoeslag 2006 niet hebben ontvangen. In sommige gevallen bleek er anno 2009 nog geen beschikking te zijn afgegeven op de aanvragen uit 2006 en begin De belastingsdienst reageerde niet op (schriftelijke) klachten. Daarnaast werden veel mensen geconfronteerd met foutieve beschikkingen over zorgtoeslag Onjuiste definitieve berekeningen werden opgevolgd door onjuiste terugvorderingbeschikkingen. Waar mogelijk werd er tegen de beide soorten beschikkingen bezwaar ingesteld. Waar dat (wegens overschrijding van de bezwaartermijn) niet meer mogelijk was werd om herziening verzocht. Een ander veel voorkomend probleem met de belastingdienst was de invordering van de aanslagen inkomensbelasting/premie volksverzekeringen (IB/PVV). Evenals bij de terugbetaling van toeslag is de kern van het probleem dat de mensen wel bereid zijn de aanslagen te voldoen, maar dat een betaling vanuit Marokko erg moeizaam is omdat zonder voorafgaande toestemming van het Marokkaanse Ministerie van Financiën een overmaking naar het buitenland niet mogelijk is. Aangezien de doelgroep over het algemeen uitsluitend over een Marokkaanse bankrekening beschikt eist de Marokkaanse bank de genoemde toestemming bij een verzoek om overmaking naar het De terugbetalingsregeling die overeengekomen is voor de terugbetaling van toeslag geldt niet voor belastingschulden op grond van de inkomstenbelasting. Aangezien dit soort schulden regelmatig voorkomen is er sprake van dezelfde betalingsproblemen als bij toeslagen. De standaard Nederlandse invorderingsprocedure wordt in dergelijke gevallen in gang gezet met wederom alle gevolgen van dien. Na de aanslag, herinnering, een (onuitvoerbare!) terugbetalingvoorstel en aanmaning volgt tot slot het dwangbevel. Na het dwangbevel wordt beslag gelegd op de uitkering in Nederland. In principe wordt geen rekening gehouden met de beslagvrije voet en wordt de volledige aanslag ingehouden op de uitkering. In de meeste gevallen leidt dit tot volledige beslaglegging van de uitkering. Deze procedure is niet alleen omslachtig en overbodig maar jaagt de betreffende belastingplichtige ook op onnodig hoge kosten. In 2009 heeft SSR de belastingdienst herhaaldelijk op deze problematiek gewezen en verzocht een soortgelijke regeling (dat wil zeggen verrekenen met de Nederlandse uitkering) voor deze groep belastingschuldenaars te treffen als voor de eerder genoemde groep. In 2009 is de belastingdienst niet op ons verzoek ingegaan. Negatieve beschikkingen Het jaar 2009 was ook het jaar van de negatieve beschikkingen Niet in Nederland beschikbaar inkomen (NiNbi). De hoogte van de bedragen lopen uiteen. Dit kunnen bedragen zijn van enkele tientallen tot enkele duizenden euro s. Ten opzichte van deze beschikkingen werd vooralsnog een afwachtende houding aangenomen. De aanpak was om de afrekeningen van het CVZ over het betreffende jaar af te wachten. Verder kwamen veel beschikkingen van de belastingdienst op bezwaar binnen, die waren ingesteld tegen onjuiste NiNbi-beschikkingen en de definitieve berekeningen van zorgtoeslag Deze waren vrijwel allemaal conform het bezwaar beslist. 11

12 Met betrekking tot het aantal aangiftes dat bij het steunpunt werd ingeleverd om ingevuld te worden, bleef de stijgende lijn zich voortzetten. In 2009 werden er meer aangiftes ingevuld dan in Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat het Bureau Sociale Zaken van de Nederlandse Ambassade in Rabat deze zaken niet behandelde en ze daarom naar het steunpunt verwees. De voornaamste problemen bij de belastingaangiftes betreffen (onuitvoerbare) verzoeken aan mensen om elektronisch aangifte te doen en aangifteverzoeken aan remigranten die al geruime tijd zijn geremigreerd naar Marokko. In het eerste geval zijn de verzoeken onuitvoerbaar omdat de doelgroep wegens analfabetisme in combinatie met hun gemiddeld hoge leeftijd niet in staat zijn elektronisch aangifte te doen. Voor het tweede geval geldt dat de betreffende remigranten ingevolge het belastingverdrag tussen Marokko en Nederland vrijgesteld zijn van de Nederlandse belastingheffing. Ook kwam het voor dat sommige vrouwen een aangiftebiljet ontvingen, terwijl niet zij maar hun echtgenoot in Nederland hebben gewoond. Andere werkzaamheden met betrekking tot de belastingen waren evenals in voorgaande jaren aanvragen om toekenning Burger Service Nummer (BSN) en het regelen van vrijstelling loonheffing op bedrijfspensioen. Het beschikken over een BSN is een voorwaarde voor het bedrijfspensioenfonds om tot uitkering van pensioen over te gaan. Sociale zekerheid Het overgrote deel van de hulpvragen die op het steunpunt binnenkomen, hebben betrekking op de Nederlandse sociale zekerheid (zie de tabel). Deze komen neer op vragen rondom de socialezekerheidswetten Algemene ouderdomswet (AOW), Algemene Nabestaandenwet (ANW), Wet op de Arbeidsongeschiktheid/Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WAO/WIA) en de Algemene Kinderbijslagwet(AKW). In het verlengde hiervan liggen de vragen en problemen rondom de vrijwillige verzekeringen AOW/ANW en de Toeslagenwet (TW). Daarnaast rekenen we de Remigratiewet, de zorgverzekering en het bedrijfspensioen tot het gebied van de Sociale zekerheid. Met uitzondering van de kinderbijslag zijn de bovengenoemde uitkeringen exporteerbaar naar Marokko. De kinderbijslag is dat sinds 2000, in verband met de invoering van de wet Beperking Export Uitkeringen, verder BEU genoemd, niet meer, behoudens in gevallen waarop het overgangsrecht van toepassing is. Daarnaast is van belang het Algemeen Verdrag inzake sociale zekerheid tussen het Koninkrijk der Nederlanden en het Koninkrijk Marokko. In dit verdrag is onder meer geregeld op welke wijze opgebouwde rechten van Marokkaanse remigranten en hun familie te gelde gemaakt kunnen worden. Er wordt ondermeer een verbindingsorgaan in Marokko aangesteld, de Caisse Nationale Securité Sociale (CNSS). Deze verzorgt de aanvragen in het kader van het verdrag voor het zusterorgaan in Nederland, de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Hieronder volgen enkele onderwerpen rondom de sociale zekerheid in

13 Aanvragen AOW/ANW De aanvragen AOW/ANW vormen samen met de belastingaangiftes en de inkomstenformulieren voor de vrijwillige verzekeringen de meest tijdrovende handelingen op het steunpunt. Dit heeft te maken met een aantal factoren. Onder de groep mensen die in 2009 een aanvraag AOW heeft ingediend bevinden zich hoofdzakelijk de voormalige gastarbeiders uit de jaren 60 en 70 van de 20 e eeuw. Met betrekking tot deze groep zijn een aantal bijzonderheden te constateren. De groep is over het algemeen analfabeet en daarmee weinig zelfredzaam. De meesten van hen beschikken voorts niet meer over bewijsstukken ten aanzien van het wonen en werken in Nederland. Dit maakt het traceren van het woon- en arbeidsverleden in Nederland van deze mensen erg moeilijk. Als deze informatie door de SVB via de eigen kanalen niet meer kan worden herleid wordt de aanvraag AOW afgewezen. Bijkomende factor is het feit dat de voormalige gastarbeiders tijdens hun verblijf in Nederland niet over een achternaam beschikten en/of dat hun naam op verschillende wijze werd getranscribeerd van het Arabische naar het Latijnse schrift. De meeste Marokkanen hebben pas in de jaren 70 van de vorige eeuw achternamen aangenomen. Ook werden geboortedata opgegeven die naderhand bij terugkeer naar Marokko werden gecorrigeerd. Door deze omstandigheden kunnen personen niet meer traceerbaar zijn voor de SVB. Onvolledige gegevens en informatie omtrent het wonen en werken in Nederland en de problemen met de personalia leveren soms veel puzzelwerk op voor de consulenten. Op het steunpunt is geconstateerd dat er in toenemende mate AOW aanvragen worden ingediend. Deze stijgende lijn heeft zich voortgezet in Een verklaring hiervoor is dat de bovengenoemde groep van voormalige gastarbeiders in deze periode de leeftijd van 65 jaar bereikt. Ook de SVB bevestigt dat de eerstkomende 10 jaar een stijging zal zijn bij AOW aanvragen. Evenals in het voorafgaande jaar kreeg het steunpunt veel klachten over de trage afhandeling van ANW aanvragen op basis arbeidsongeschiktheid. De verklaring van de SVB hiervoor is dat bij een dergelijke aanvraag naast zijzelf ook het UWV en de CNSS betrokken zijn bij de aanvraag. Deze laatste instanties hebben een rol bij het bepalen van de mogelijke arbeidsongeschiktheid van de weduwe. De CNSS verzorgt de medische keuringen van de weduwen die aanspraak maken op een ANW pensioen op grond van hun arbeidsongeschiktheid. In nauwe samenwerking met het bureau Sociale zaken van de Nederlandse ambassade in Rabat wordt getracht de medische keuring van de weduwen te bespoedigen. Hierdoor is in 2009 in sommige gevallen de beslistermijn bij deze aanvragen opvallend verkort. De termijn ligt normaliter tussen 1,5 tot 2 jaar. Andere zaken werden overgedragen aan de advocatuur in Nederland. Aanvragen ANW In het jaar 2009 heeft een grote groep weduwen het steunpunt bezocht met verzoek om ondersteuning in verband met het overlijden van hun echtgenoot. Met het wegvallen van de echtgenoot valt ook het gezinsinkomen weg en de weduwen zijn vaak in de veronderstelling dat zij via hun echtgenoot ook aanspraak hebben op de Nederlandse sociale zekerheid. 13

14 Per 1 januari 2000 is de verplichte verzekering voor de Nederlandse volksverzekeringen AOW, ANW en AKW weggevallen en kunnen mensen kiezen voor een vrijwillige verzekering (KB 746, Koninklijk Besluit uitbreiding en beperking kring verzekerden volksverzekeringen). Aanmelding voor deelname dient in principe te geschieden binnen één jaar na remigratie uit Nederland. De gevolgen van deze wijziging beginnen steeds meer merkbaar te worden. Vanwege het overlijden van de voormalige gastarbeiders doen steeds meer weduwen een beroep op het steunpunt voor het aanvragen van een nabestaandenpensioen. In de meeste gevallen blijken hun overleden echtgenoten echter geen verzekering te hebben afgesloten, met name door onwetendheid. Doordat de mannen niet meer verzekerd zijn voor de ANW komt een grote groep weduwen in de problemen na het overlijden van hun echtgenoot. Voor een dergelijke weduwe bestaat voor het overige geen andere vorm van bestaanszekerheid. In Marokko bestaan geen sociale voorzieningen. De situatie van de weduwen is des te schrijnender wanneer zij ook geen naaste familieleden hebben waar ze op terug kunnen vallen. Weer in andere gevallen laat de echtgenoot niet alleen een weduwe na maar ook minderjarige kinderen. In een aantal zaken waarbij geen ANW werd toegekend op de grond dat de overledene onverzekerd was, is gepoogd via de advocatuur in Nederland om de overleden echtgenoten alsnog postuum aan te melden voor de vrijwillige verzekeringen. Dergelijke verzoeken hebben alleen kans van slagen als de betreffende echtgenoot slachtoffer is van de wetswijziging in 2000 en mits vaststaat dat hij én niet geïnformeerd was over deze wijziging én ook niet op andere wijze heeft kunnen weten dat de verplichte volksverzekeringen waren afgeschaft. Een andere mogelijkheid voor postume aanmelding van de man is dat de deze zich wel tijdig heeft aangemeld voor de vrijwillige verzekeringen maar dat de SVB aan deze aanmelding geen gevolg heeft gegeven. Bij de uitvoering van de vrijwillige verzekeringen stuit men op het probleem dat de premie niet vanuit Marokko betaald kan worden. SSR heeft zich met succes hard ingespand om de premiebetaling via inhouding op de uitkering uit Nederland te laten plaatsvinden. In enkele gevallen kunnen weduwen aanspraak maken op een klein bedrijfspensioentje. Gezien de geringe hoogte van dit soort pensioenen gaat het echter slechts om een pleister op de wonde. De pensioenen zijn laag omdat de overleden echtgenoten over het algemeen korte dienstverbanden hebben gehad in Nederland. Overigens is dit kenmerkend voor de groep voormalige gastarbeiders. Vreemdelingenrecht en personen- en familierecht (achtergelaten vrouwen) Bij de rechtsgebieden personen- familie- en het vreemdelingenrecht springt de problematiek van de achtergelaten vrouwen, kinderen en jongeren in het oog. Deze vrouwen en kinderen, die onvrijwillig in Marokko worden achterlaten door hun echtgenoten en vaders, hebben een complexe hulpvraag die betrekking heeft op verschillende rechtsgebieden. 14

15 Op het steunpunt wordt over de hele linie sociaal juridische ondersteuning geboden aan deze groep. Deze ondersteuning bestaat onder andere uit: advisering inzake terugkeermogelijkheden, ondersteuning bij realisatie van de terugkeer, advisering inzake familierecht, inschakelen rechtsbijstand en eventueel regelen van opvang in Nederland. Er is een onderscheid tussen de vrouwen, die terug (kunnen) keren en de vrouwen die achterblijven in Marokko. Bij de eerste groep vragen de vrouwen ondersteuning bij terugkeer, opvang in Nederland, en de verschillende procedures in Nederland zoals de aanvraag voortgezet verblijf, vervangende toestemming voor het Nederlands paspoort van de kinderen, echtscheiding en alimentatie. Bij de groep die achterblijft, ligt de hulpvraag vooral op het gebied van het personen- en familierecht: echtscheiding, alimentatie, verdeling van gemeenschappelijke goederen. Verder willen veel vrouwen voor hun kinderen vastgesteld hebben of zij de Nederlandse nationaliteit hebben met het oog op een latere terugkeer van het kind naar Nederland. Door de complexe aard van de hulpvraag van deze groep is een goede samenwerking en afstemming met verschillende instanties in Marokko en Nederland noodzakelijk. De hulpverlening vanuit het steunpunt voor deze groep is niet mogelijk zonder de goede samenwerking met de advocaat van SSR, de Nederlandse ambassade te Rabat, de Immigratie Naturalisatie Dienst (IND), vrouwenorganisaties in Marokko en Nederland en de advocatuur in Marokko. De werkzaamheden ten behoeve van onvrijwillig achtergelaten vrouwen en kinderen werden verricht in het kader van het bovengenoemde project achtergelaten vrouwen. Dit vijfjarig project werd in 2009 afgesloten. In 2010 zullen een groot deel van de werkzaamheden terugkomen in het reguliere werk van SSR. Sociaaljuridisch overig In 2009 zijn er ook veel vragen geweest over de nieuwe Marokkaanse regeling voor de invoer van auto s uit het buitenland door gepensioneerde Marokkanen. Op grond van deze regeling kunnen gepensioneerden in aanmerking komen voor een korting van 85 % op het invoertarief van auto s. Er was bij de doelgroep grote belangstelling en dat bracht veel vragen met zich mee over deze regeling. Er was veel onduidelijkheid over de procedure en de inhoud van de voorwaarden. De onduidelijkheid werd versterkt door tegenstrijdige berichten omtrent de toepasselijkheid van de invoerregeling. De klachten van de cliënten namen toe. Deze haalden zelfs de landelijke Marokkaanse pers. Ondanks pogingen is het steunpunt er niet in geslaagd om duidelijkheid te verkrijgen over de te volgen procedure. Aangezien de invoerregeling een kwestie van Marokkaanse recht is, zijn de mensen voor informatie doorverwezen naar de betrokken instanties zoals de Marokkaanse douane en de Fondation Hassan II. Voorlichting Ook in 2009 is er vaak een beroep gedaan op het steunpunt met betrekking tot informatievoorziening en voorlichting zowel aan de doelgroepen als aan groepen hulpverleners, politici, beleidsmakers, organisaties en pers in Marokko en Nederland. 15

16 De voorlichtingen hebben als doel om inzicht te verschaffen in de problematiek waar de remigrant tegenaan loopt na terugkeer naar Marokko. Voorbeelden zijn de verschillende studentengroepen en politici die het steunpunt in 2009 hebben bezocht zoals groepen van de hogescholen Utrecht en Amsterdam, en de delegaties van de gemeentes Zeist en Rotterdam, deelgemeente Noord. De consulenten hebben verder deelgenomen aan een seminar van het Conseil de la Communauté Marocaine à l'etranger (CCME), de adviesraad van de Marokkaanse koning Mohamed VI met betrekking tot aangelegenheden die de Marokkaanse gemeenschap in het buitenland betreffen. Het seminar werd gehouden in Casablanca en stond in het teken van de vergrijzing van Marokkanen in het buitenland. Andere voorlichtingen werden gegeven in het kader van het project achtergelaten vrouwen (zie boven). Deze voorlichting werd gegeven aan huidige en potentiële slachtoffers, hun familieleden, vrouwenorganisaties, advocaten en andere hulpverleners. Vermeldenswaardig hierbij is de voorlichting, gegeven in Rabat op de Nederlandse ambassade aan medewerkers van Nederlandse consulaten uit verschillende Afrikaanse landen. Ook tijdens het bezoek van de internationale mensenrechtenorganisatie Global Rights aan het steunpunt in oktober is het fenomeen achterlating uitvoerig aan de orde gekomen. Daar waar gezinsvormers bereikt moesten worden, hebben voorlichtingsbijeenkomsten plaatsgevonden op taleninstituten waar deze groep Nederlandse lessen volgt ter voorbereiding van hun vertrek naar Nederland. In de voorlichting staan kennisoverdracht, bewustmaking van rechtspositie en het maken van zelfstandige keuzes centraal. Het steunpunt mocht zich in mei 2009 verheugen in een bezoek van minister van Justitie, E.M.H. Hirsch Ballin. Hij werd vergezeld door zijn medewerkers en de Nederlandse ambassadeur, A.H.F. van Aggelen. De consulenten gaven een toelichting op het werk van SSR. Veel aandacht van de minister ging daarnaast uit naar de juridische aspecten en procedures bij gedwongen achterlatingen. Bezoeken zoals die van de minster en de ambassadeur zorgen voor aandacht voor de regio en de problematiek van de doelgroep. Om de ontwikkeling bij te houden op het gebied van de Nederlandse sociale zekerheid in relatie tot Marokko wonen de consulenten van het steunpunt soms ook voorlichtingsbijeenkomsten bij. Een goed voorbeeld hiervan in 2009 was de bijeenkomst die onder de coördinatie van het bureau Sociale zaken van de Nederlandse ambassade werd gehouden in december 2009 in Oujda door de uitvoeringsinstellingen SVB en UWV in samenwerking met het CNSS. 2.4 Samenwerking met partners in Marokko SSR is voor haar werkzaamheden aangewezen op haar partners en hecht aan een goede samenwerking. Deze samenwerking kan bestaan uit kennisuitwisseling, probleemsignalering, doorverwijzing en een gezamenlijk aanpak van gemeenschappelijke 16

17 problematiek ten behoeve van de doelgroep. Bezoeken over en weer aan en van de partnerorganisaties zijn essentieel om een goed contact en continuïteit van de samenwerking te waarborgen. SSR werkt onder andere samen met uitkeringsinstanties SVB en UWV, de Nederlandse belastingdienst, ministerie van Justitie, ministerie van VROM, IND, het CVZ, advocaten in Nederland en Marokko, de Nederlandse ambassade, het Bureau Sociale Zaken in Rabat, Lilliane Fonds, universiteiten, hulpverlenende instellingen en belangbehartigende organisaties in Nederland, verschillende lokale NGO s, écrivains public, Marokkaanse overheidsinstellingen, CNSS. Bij één van de partners van SSR, het Bureau voor Sociale Zaken in Rabat, heeft een wisseling van de sociaal attaché plaatsgevonden in Attaché voor Sociale Zaken mevrouw C.W. Jawad-Smelik, is opgevolgd door de heer G.H. Dijkhuis. De nieuwe sociaal attaché heeft in december een kennismakingsbezoek gebracht aan het steunpunt. De afdeling consulaire zaken van de Nederlandse ambassade heeft een nieuw hoofd visa afdeling in de persoon van mevrouw Y.A. Thurkow. De consulenten van het steunpunt hebben in februari kennis gemaakt met haar. Er is in 2009 ook kennis gemaakt met nieuwe organisaties. Vermeldenswaardig zijn vertaalen legalisatiebureau Arabika in Rabat en het sociaal juridisch bureau in Taroudant voor Franse zaken Migrations & Développement, afgekort MigDev. Van deze laatste organisatie heeft een medewerker een week meegelopen op het steunpunt ter deskundigheidsbevordering. 2.5 Samenwerking met partners in Nederland De partners in Nederland zijn onmisbaar voor de uitvoering van de werkzaamheden in Berkane. Naast de dagelijkse contacten met de uitvoerende instanties zoals het UWV en de SVB, is er zeer regelmatig contact met de Belastingdienst, de IND en het CVZ. Voor juridische expertise wordt een beroep gedaan het advocatenkantoor de Roy & van den Brom Advocaten in Amsterdam. Het overgrote deel van de procedures die niet vanuit Berkane kunnen worden gedaan, is bij hen in behandeling, meestal via het systeem van gesubsidieerde rechtsbijstand. Verder bestaat het netwerk in Nederland uit hulpverlenende instellingen en belangbehartigende organisaties waaronder het Samenwerkingsverband van Marokkaanse Nederlanders. Tenslotte treedt het steunpunt op als intermediair tussen de Stichting Lilianefonds en een aantal kinderen. Het Lilianefonds financiert hulpmiddelen en behandeling van gehandicapte minderjarigen wanneer de ouders financieel niet in staat zijn deze kosten te dragen. In een vijftal gevallen vervult SSR deze rol. Dat houdt in de praktijk in dat er gesprekken plaatsvinden met ouders en het kind, een aanvraag wordt gedaan, er controle plaatsvindt op de uitgekeerde gelden en financiële verantwoording naar het Lilianefonds. 17

18 2.6 Werkbezoeken In het voorjaar van 2009 hebben twee bestuursleden Marokko bezocht om onder andere met de sociaal attaché in Rabat, mevrouw Cora Jawad, de mogelijkheden te verkennen voor overdracht van de werkzaamheden van SSR aan locale instanties. Daarnaast zijn er gesprekken gevoerd met onder meer zorgverzekeraar Agis die een agentschap heeft in Rabat en met Marokkaanse vertegenwoordigers van locale organisaties. De uitkomsten van dit werkbezoek zijn in november meegenomen tijdens de werkconferentie. In oktober van dit jubileumjaar hebben vier bestuursleden een bezoek aan het steunpunt in Berkane gebracht om het 20-jarig jubileumfeest mee te maken en de locale bestuurlijke contacten te onderhouden. De consulenten brachten in november hun jaarlijks werkbezoek aan Nederland. Dit bezoek is gericht op het onderhouden van werkcontacten met de Nederlandse partners, op deskundigheidsbevordering en werd in november gecombineerd met de werkconferentie van SSR in Leiden. 2.7 Brugfunctie Het steunpunt bevordert deze vormen van uitwisseling, stimuleert de toename van bekendheid met Marokko en indien gewenst speelt het steunpunt een rol in voorlichting en netwerken. SSR speelt door haar uitgebreide netwerk een rol van betekenis als brug tussen Nederlandse en Marokkaanse organisaties in noordoost Marokko. Evenals in voorgaande jaren, werden op het steunpunt mensen en groepen van zeer uiteenlopende disciplines en achtergronden ontvangen. Vanuit het steunpunt wordt kritisch gekeken naar de doelstellingen en het belang van het bezoek in relatie tot de benodigde tijdsinvestering. Projecten en werkzaamheden waarbij een beroep is gedaan op de kennis en ervaring van het steunpunt waren ondermeer: Voorlichting aan CPS Onderwijsontwikkeling en advies, een landelijke adviesorganisatie voor het onderwijs in Nederland tijdens hun studiereis in het kader van een nieuw MATRA-project dat CPS i.s.m. IKV Pax Christi wil uitvoeren om op een aantal scholen in Oujda een omgeving een maatschappelijke stage in te voeren. Dit project zal een vervolg krijgen; Verzoek om samenwerking met SSR van Andrea Lemire International Project Manager van Code-X International. Het steunpunt heeft samenwerking toegezegd wanneer het gaat om uitwisseling met partnerorganisaties in Marokko. Dit verzoek heeft geen vervolg gekregen in Hier is verder geen tijd ingestoken; Ontmoeting met Willemien Jacobs van reisorganisatie Nimsjoe en Marjan Nijholt van ROC Nijmegen in april in Al Hoceima. Tijdens deze ontmoeting is er informatie verschaft over de wens van Nimsjoe om ecotoerisme te ontwikkelen in het noordoosten van Marokko; Gesprek met docente M. Yahiaoui van Fontys Hogescholen Eindhoven over stagemogelijkheden voor studenten van de hoge school op het steunpunt; 18

19 Verzoek onderzoeksbureau Rif Etudes te Al Hoceima om informatie over buitenlandse investeerders in Marokko en de bureaucratie waar men soms tegen aanloopt. Het bureau is voorzien van informatie en in contact gebracht met respondenten. Samenwerking Hogeschool van Amsterdam Het steunpunt ontvangt regelmatig stagiaires van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). In december heeft een delegatie van de HvA een bezoek gebracht aan het steunpunt. Inzet van het bezoek was het intensiveren van het samenwerkingsverband tussen SSR en de HvA. Er wordt ernaar gestreefd dat de hogeschool jaarlijks 2 stagiaires zal leveren van de richtingen Sociaal Juridische Dienstverlening en Rechten. Stedenverband Berkane en Zeist (project Summerschool) In 2008 is er in het kader van de samenwerking tussen de gemeente Zeist en Berkane een aanzet gegeven voor het opzetten van een zomerkamp project voor jongeren, het Summerschool project. De uitvoering heeft plaatsgevonden in de zomer van Aan dit project heeft de Nederlandse ambassade medewerking verleend. Naast een financiële bijdrage heeft de Nederlandse ambassadeur het startsein gegeven voor het project. Voor het project hebben 20 jongeren uit Zeist, 10 van Marokkaanse en 10 van Nederlandse afkomst, samen met een groep van 20 jongeren uit Berkane de tuinen van het openbaar ziekenhuis in Berkane opgeknapt en heringericht. Naast het milieuaspect van het project was het de bedoeling dat dit project jongeren van diverse culturen tot elkaar zou brengen. Verder heeft 2009 in het teken gestaan van de evaluatie van de samenwerking tussen de beide gemeentes. Het steunpunt is bij het begin van het project betrokken. Het trad op als intermediair om de communicatie soepel te laten verlopen tussen de beide gemeentes. Daarnaast had het steunpunt een adviserende rol bij de voorbereiding van het project. Vermeldenswaardig is dat de gemeente Zeist betrokken is bij diverse donaties aan (welzijn)instellingen in Berkane. Zo zijn met behulp van de gemeente rolstoelen en medische apparatuur voor nierdialyse gedoneerd. Project Rif Tour In 2009 was het 40 jaar geleden dat het eerste verdrag ter rekrutering van gastarbeiders met Marokko werd getekend. In 2008 hebben Annemarie Cottaar van het Instituut voor Sociale Geschiedenis en Anne-Marie Boer conservator van het MUSEON in Den Haag voorbereidende werkzaamheden getroffen voor dit project. Eén van de onderdelen van het project was de presentatie van een boek met portretten van toenmalige gastarbeiders uit de Rif regio. Voor dit boek heeft het steunpunt de schrijfster in contact gebracht met enkele remigranten. Rif Tour is een tentoonstelling in een bus waarin verhalen, oude foto s en video s, werden getoond en oude liedjes werden gedraaid. Samen met een theatervoorstelling is getracht in de bus de geschiedenis te vertellen van de eerste Marokkaanse arbeiders in Nederland. In 19

20 juli kwam de bus aan in Al Hoceima alwaar de Nederlandse ambassadeur het project heeft geopend voor wat betreft de Marokkaanse deel van de reis. De bus heeft zo n zes weken door Marokko getoerd, waarbij 17 dorpen en steden in de Rif zijn bezocht. Over hetzelfde onderwerp verscheen ook een boek van Sietske de Boer, freelance journaliste in Al Hoceima. Zij presenteerde haar boek Hollander in Marokko, Marokkaan in Nederland in juni op het steunpunt aan enkele remigranten die medewerking hebben verleend aan haar boek. Enkele NGO s en hun activiteiten Ook in 2009 zijn er zowel door de coördinator en consulente van het steunpunt als door bestuursleden van SSR, contacten geweest met een aantal locale NGO s. Wederom hebben wij dit jaar geconstateerd dat de voortgang en inzet van deze verenigingen onlosmakelijk verbonden zijn aan de voorzitters, veelal de trekkers van de activiteiten. Vereniging van remigranten El Fath Wegens ziekte van de voorzitter van deze vereniging, de heer M. Sidali, zijn er weinig activiteiten ondernomen in Voordat de voorzitter ziek werd had de vereniging een nieuwe accommodatie betrokken. Tot het gebruik hiervan is het uiteindelijk niet gekomen. De voorzitter vertrok naar Nederland voor zijn medische behandeling. Ain Ghazel 2000 Per 25 februari 2009 is voorzitster en tevens medeoprichtster van de organisatie Zahra Zaoui afgetreden als voorzitster. Nezha Jaada werd haar opvolgster. De samenwerking met de organisatie Ain Ghazel is ook in 2009 voortgezet. Zo heeft het steunpunt bemiddeld bij een subsidieaanvraag van de organisatie bij het Marokko fonds. Minister van justitie Hirsch Ballin heeft tijdens zijn bezoek aan het noordoosten van Marokko kennis gemaakt met de Ain Ghazel. Voormalig voorzitster Zahra Zaoui gaf op het steunpunt een presentatie over de organisatie. Abase Met organisatie ABASE (Association Bades d'animation Sociale et Economique) bestaat inmiddels een jarenlange samenwerking. Het tweemaandelijks sociaal juridisch spreekuur in El Hoceima wordt gehouden in de accommodatie van deze organisatie. Vermeldenswaardig is het voorlichtingsproject dat Abase heeft uitgevoerd in 2009 over de Mudawannah, het Marokkaanse personen- en familierecht. Middels een theatervoorstelling is er voorlichting gegeven over deze wetgeving, waarover ondanks de invoering hiervan in 2004 nog steeds veel onbekendheid bestaat. Met name de vrouwen blijken onvoldoende op de hoogte te zijn van hun nieuwe (verbeterde) rechtspositie. Het theaterstuk is op verzoek van de Vereniging Stem van Marokkaanse Democraten Nederland (SMDN) ook opgevoerd in Nederland. SSR heeft de theatergroepsleden geadviseerd en geïnformeerd omtrent de visumprocedure. 20