Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen Nr Samenstelling: Leden: Dijksma (PvdA), De Haan (CDA), Koenders (PvdA), Atsma (CDA), Karimi (Groen- Links), Timmermans (PvdA), Van Bommel (SP), Albayrak (PvdA), Van der Staaij (SGP), Waalkens (PvdA), Weekers (VVD), Balemans (VVD), Van Baalen (VVD), Van Winsen (CDA), Van den Brink (LPF), Herben (LPF), Duyvendak (GroenLinks), Van Velzen (SP), De Nerée tot Babberich (CDA), Van Heteren (PvdA), voorzitter, Van Dijk (CDA), Dubbelboer (PvdA), Van der Laan (D66), ondervoorzitter, Hirsi Ali (VVD), Brinkel (CDA), Szabó (VVD) en Jonker (CDA) Plv. leden: Kruijsen (PvdA), Hessels (CDA), Leerdam (PvdA), Cqörüz (CDA), Halsema (GroenLinks), Bussemaker (PvdA), De Wit (SP), Eijsink (PvdA), Rouvoet (ChristenUnie), Douma (PvdA), Wilders (Groep Wilders), Veenendaal (VVD), Algra (CDA), Varela (LPF), Van As (LPF), Vos (GroenLinks), Vergeer (SP), Ormel (CDA), Duivesteijn (PvdA), Buijs (CDA), Fierens (PvdA), Dittrich (D66), Van Schijndel (VVD), Ferrier (CDA), Dezentjé Hamming (VVD) en Spies (CDA). 2 Samenstelling: Leden: De Haan (CDA), voorzitter, Koenders (PvdA), Karimi (GroenLinks), Timmermans (PvdA), ondervoorzitter, Van Bommel (SP), Albayrak (PvdA), Wilders (Groep Wilders), Van Baalen (VVD), Van As (LPF), Herben (LPF), Ormel (CDA), Ferrier (CDA), Duyvendak (GroenLinks), Huizinga-Heringa (Christen- Unie), Van Velzen (SP), De Nerée tot Babberich (CDA), Van Dijk (CDA), Nawijn (groep Nawijn), Fierens (PvdA), Tjon-A-Ten (PvdA), Eijsink (PvdA), Van der Laan (D66), Hirsi Ali (VVD), Samsom (PvdA), Brinkel (CDA), Szabó (VVD) en Jonker (CDA). Plv. leden: Van Fessem (CDA), Dijksma (PvdA), Vos (GroenLinks), Arib (PvdA), De Wit (SP), Leerdam (PvdA), Van Miltenburg (VVD), Van Schijndel (VVD), Varela (LPF), Van den Brink (LPF), Haverkamp (CDA), Rambocus (CDA), Halsema (GroenLinks), Van der Staaij (SGP), VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 20 maart 2006 De vaste commissie voor Europese Zaken 1, de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken 2, de vaste commissie voor Economische Zaken 3,de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid 4 en de vaste commissie voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer 5 hebben op 23 februari 2006 overleg gevoerd met minister Bot van Buitenlandse Zaken en staatssecretaris Nicolaï voor Europese Zaken over: Deel Algemene Zaken 1. Brief van de staatssecretaris voor Europese Zaken d.d. 3 februari 2006 met jaarlijkse voortgangsrapport van de Europese Commissie in het kader van de Lissabonstrategie ( , nr. 306); Kant (SP), Eski (CDA), Cqörüz (CDA), Wolfsen (PvdA), Duivesteijn (PvdA), Waalkens (PvdA), Dittrich (D66), Snijder-Hazelhoff (VVD), Dubbelboer (PvdA), Van Winsen (CDA), Veenendaal (VVD), Kortenhorst (CDA) en Oplaat (VVD). 3 Samenstelling: Leden: Crone (PvdA), Bakker (D66), Hofstra (VVD), voorzitter, Schreijer-Pierik (CDA), ondervoorzitter, Atsma (CDA), Timmermans (PvdA), Vendrik (GroenLinks), Ten Hoopen (CDA), Weekers (VVD), Slob (ChristenUnie), Van As (LPF), Van den Brink (LPF), Kortenhorst (CDA), Hessels (CDA), Van Velzen (SP), Algra (CDA), Aptroot (VVD), Blom (PvdA), Smeets (PvdA), Douma (PvdA), De Krom (VVD), Heemskerk (PvdA), Van Dam (PvdA), Dezentjé Hamming (VVD), Jonker (CDA), Jungbluth (GroenLinks) en Irrgang (SP). Plv. leden: Tichelaar (PvdA), Dittrich (D66), Örgü (VVD), De Nerée tot Babberich (CDA), Van Hijum (CDA), Koenders (PvdA), Duyvendak (GroenLinks), Joldersma (CDA), Van Egerschot (VVD), Van der Vlies (SGP), Varela (LPF), Hermans (LPF), Verburg (CDA), Van Vroonhoven-Kok (CDA), De Haan (CDA), Blok (VVD), Samsom (PvdA), Van Dijken (PvdA), Van Heteren (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Tjon-A-Ten (PvdA), Waalkens (PvdA), Szabó (VVD), Van Dijk (CDA), Van Gent (Groen- Links) en Gerkens (SP). 4 Samenstelling: Leden: Noorman-den Uyl (PvdA), Bakker (D66), Bibi de Vries (VVD), De Wit (SP), Van Gent (GroenLinks), Verburg (CDA), Hamer (PvdA), Bussemaker (PvdA), Vendrik (Groen- Links), Mosterd (CDA), Smits (PvdA), voorzitter, Örgü (VVD), Weekers (VVD), Rambocus (CDA), Ferrier (CDA), ondervoorzitter, Huizinga-Heringa (ChristenUnie), Varela (LPF), Eski (CDA), Koomen (CDA), Smeets (PvdA), Douma (PvdA), Stuurman (PvdA), Kraneveldt (LPF), Hirsi Ali (VVD), Van Hijum (CDA) en Van der Sande (VVD). Plv. leden: Depla (PvdA), Koşer Kaya (D66), Blok (VVD), Kant (SP), Halsema (GroenLinks), Smilde (CDA), Verbeet (PvdA), Timmer (PvdA), Azough (GroenLinks), Omtzigt (CDA), Meijer (PvdA), Nijs (VVD) Visser (VVD), Algra (CDA), Vietsch (CDA), Van der Vlies (SGP), Hermans (LPF), Van Oerle-van der Horst (CDA), Van Dijk (CDA), Van Dijken (PvdA), Blom (PvdA), Kalsbeek (PvdA), Van As (LPF), Aptroot (VVD), Hessels (CDA) en Van Egerschot (VVD). KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2006 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

2 5 Samenstelling: Leden: Duivesteijn (PvdA), Hofstra (VVD), Buijs (CDA), voorzitter, Schreijer-Pierik (CDA), Van Gent (GroenLinks), Snijder-Hazelhoff (VVD), Depla (PvdA), Van Oerle-van der Horst (CDA), Van As (LPF), Van Bochove (CDA), Duyvendak (GroenLinks), Huizinga-Heringa (Christen- Unie), Koopmans (CDA), Gerkens (SP), Spies (CDA), Van Lith (CDA), Van der Ham (D66), Van Velzen (SP), Fierens (PvdA), ondervoorzitter, Timmer (PvdA), De Krom (VVD), Verdaas (PvdA), Kruijsen (PvdA), Samsom (PvdA), Hermans (LPF), Veenendaal (VVD) en Lenards (VVD). Plv. leden: Crone (PvdA), Dezentjé Hamming (VVD), Mastwijk (CDA), Ormel (CDA), Halsema (GroenLinks), Örgü (VVD), Dubbelboer (PvdA), Hessels (CDA), Van den Brink (LPF), Knops (CDA), Vos (GroenLinks), Van der Staaij (SGP), Vietsch (CDA), Vergeer (SP), Sterk (CDA), Haverkamp (CDA), Koşer Kaya (D66), Boelhouwer (PvdA), Verbeet (PvdA), Balemans (VVD), Waalkens (PvdA), Van Heteren (PvdA), Roefs (PvdA), Varela (LPF), Oplaat (VVD) en Van der Sande (VVD). 2. Brief van de minister van Buitenlandse Zaken en de staatssecretaris voor Europese Zaken, mede namens de minister voor Ontwikkelingssamenwerking, d.d. 3 februari 2006 houdende het verslag van de Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen van 30 en 31 januari 2006 ( , nr. 667) (deel algemene zaken); 3. Brief van de minister van Buitenlandse Zaken en de staatssecretaris voor Europese Zaken d.d. 21 februari 2006 houdende de geannoteerde agenda van de Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen van maandag 27 en dinsdag 28 februari 2006 ( , nr. 669) (deel algemene zaken); 4. Brief van de minister van Buitenlandse Zaken en de staatssecretaris voor Europese Zaken d.d. 26 januari 2006 met aanbieding van het jaarprogramma van het Oostenrijks en inkomend Fins voorzitterschap ( , nr. 666). Deel Externe Betrekkingen 5. Brief van de minister van Buitenlandse Zaken en de staatssecretaris voor Europese Zaken, mede namens de minister voor Ontwikkelingssamenwerking, d.d. 3 februari 2006 houdende het verslag van de Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen van 30 en 31 januari 2006 ( , nr. 667) (deel Externe Betrekkingen); 6. Brief van de minister van Buitenlandse Zaken en de staatssecretaris voor Europese Zaken d.d. 21 februari 2006 houdende de geannoteerde agenda van de Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen van maandag 27 en dinsdag 28 februari 2006 ( , nr. 669) (deel externe betrekkingen); 7. Brief van de staatssecretaris voor Europese Zaken d.d. 1 februari 2006 met mededeling van de Commissie aan de Raad betreffende een nauwer partnerschap tussen de EU en Latijns-Amerika (22 112, nr. 418, fichenr. 1); 8. Brief van de minister van Buitenlandse Zaken d.d. 22 februari 2006 over «de facto annexatie van de Jordaanvallei door Israël»(23 432, nr. 198); 9. Brief van de minister van Buitenlandse Zaken d.d. 21 februari 2006 inzake verschillende internationale kwesties die samenhangen met de onrust rond de publicaties van spotprenten in Denemarken ( V nr. 110). Van dit overleg brengen de commissies bijgaand beknopt verslag uit. Deel Algemene Zaken Vragen en opmerkingen uit de commissies De heer Van Dijk (CDA) heeft in de krant gelezen dat de Europese Commissie voornemens is op korte termijn de onderhandelingen met Turkije te starten, over het hoofdstuk technologie en wetenschap. Hij vraagt of dat wel kan, want het douaneprotocol is nog steeds niet geratificeerd. Ook handelt Turkije nog niet naar de geest van dat protocol. Hij gaat er dan ook van uit dat de Nederlandse regering nog niet instemt met de start van de onderhandelingen. De premier van Oostenrijk heeft overigens laten weten dat het douaneprotocol voor het eind van het jaar door Turkije moet worden geratificeerd. Het lijkt erop dat de Nationale Hervormingsprogramma s door de nieuwe aanpak van de Lissabonstrategie beter worden uitgevoerd. Wat Nederland betreft, is het aantal infractieprocedures aanzienlijk teruggebracht, maar andere lidstaten blijven achter. Naming and shaming van zulke landen is lastig, maar toch zouden vaker man en paard kunnen worden genoemd en Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

3 zou aangegeven moeten worden wat de gevolgen van een in gebreke blijven zijn. Nederland staat er goed voor met de uitvoering van zijn hervormingsprogramma s. Voor research and development en voor het terugdringen van de werkloosheid zijn echter nog geen concrete cijfers en maatregelen gegeven. De heer Van Dijk vraagt of de regering in een brief aan Brussel gaat melden wat zij daaraan gaan doen. De plannen van de Europese Commissie voor de zekerstelling van energieleveranties worden door Nederland op korte termijn gerealiseerd of zijn al gerealiseerd. Het valt de heer Van Dijk op dat geen aandacht wordt geschonken aan de externe dimensie van de energieleveranties, bijvoorbeeld over de contacten met Rusland, dat eindelijk het Energiehandvest eens zou moeten ratificeren. Hij zou graag een aanbeveling daartoe zien door de Europese Commissie. In de plannen voor het midden- en kleinbedrijf wordt voorgesteld, te komen tot een home state taxation. Vervolgens moet een ingewikkeld stelsel van onderlinge verrekenbaarheid tussen de lidstaten tot stand komen. De heer Van Dijk gaat ervan uit dat de Nederlandse regering ook nu weer duidelijk de bezwaren tegen dit idee naar voren zal brengen. De heer Van Dijk betwijfelt of door de sluitende aanpak van de jeugdwerkloosheid de verbreking van het contact tussen jongeren en arbeidsmarkt kan worden beperkt tot honderd dagen of minder. De toekenning aan Nederland uit de Europese structuurfondsen zou worden teruggebracht van 3,2 mld. naar 1,7 mld., vanwege de geringere Nederlandse afdracht aan Europa. Nederland voelde ook niet voor het rondpompen van gelden via de steunfondsen. Rijkere lidstaten moeten maar de steun aan hun eigen regio s vanuit hun eigen begroting financieren. Doordat verschillende landen minder bijdragen aan de EU, is het totale budget voor de structuurfondsen geslonken. IPO en VNG claimen inmiddels ter compensatie een bedrag van 1,8 mld. De heer Van Dijk vindt dat nogal prematuur, maar wanneer er goede projecten in de regio komen, dient zijns inziens wel bekeken te worden in hoeverre die van belang zijn voor de uitvoering van de Lissabondoelstellingen en hoe extra financiering daarvoor kan worden gevonden. Hij wil nog geen enkele uitspraak doen over het bedrag dat daarvoor beschikbaar moet komen. De Europese Commissie heeft voorstellen gedaan tot bestudering van flexsecurity en herziening van het arbeidsrecht. Tegelijkertijd doet zij het voorstel tot een social summit. Daar kunnen naar de mening van de heer Van Dijk flexsecurity, en ook lifelong learning, aan de orde worden gesteld. Dit punt kan in de reactie aan de Europese Commissie worden meegenomen. De heer Douma (PvdA) herkent de door de Europese Commissie gesignaleerde tekortkoming in het Nederlandse hervormingsprogramma, het geringe aantal gewerkte uren door parttimers. Zijn fractie meent dat door een betere investering in kinderopvang deze tekortkoming kan worden aangepakt. Een andere gesignaleerde tekortkoming is de integratie van allochtonen op de arbeidsmarkt. Hij vraagt wat het kabinet gaat doen om deze tekortkomingen te repareren. Dat Nederland op het terrein van research and development in de top vijf van Europa wil komen is ambitieus, maar die ambitie is nog niet vertaald in uit te trekken bedragen. Door de inzet van overheidsgelden dient zijns inziens de inzet van private gelden te worden uitgelokt. De Europese Commissie wil naar aanleiding van de Nationale Hervormingsprogramma s communautaire activiteiten starten in research and development, de oprichtingstijd voor nieuwe ondernemingen, activerend arbeidsmarktbeleid en energiebeleid. De heer Douma kan zich hier goed in vinden. Hij zou daaraan lifelong learning willen toevoegen, want hij vindt dat de ontwikkeling daarvan in de lidstaten niet snel genoeg gaat. Onderzocht zou moeten worden wat de belangrijkste knelpunten zijn. Naar zijn stellige overtuiging is in de 25 lidstaten de inspanning in de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

4 breedte op dit punt onder de maat. Hij vraagt wat het kabinet vindt van het idee van Commissievoorzitter Barroso om een Europees MIT, een Europees technologie-instituut op te richten. De Open Methode van Coördinatie (OMC) is een belangrijk instrument om de sociale doelstellingen van de Lissabonstrategie te halen. Landen moeten van elkaars goede voorbeeld leren en elkaar een beetje achter de vodden zitten. De heer Douma vraagt of het proces van peer pressure alleen door de Europese Commissie en de nationale parlementen moet worden uitgevoerd of dat het ook de bedoeling is dat landen elkaar de maat gaan nemen op de voortgang van hun Nationale Hervormingsprogramma s. De heer Douma ziet als een logisch gevolg van het Nederlandse standpunt dat Nederland nu zelf voor zijn economisch zwakkere regio s gaat zorgen. De precieze omvang van de middelen uit de Europese steunfondsen die voor Nederland beschikbaar blijven is nog niet duidelijk. Hij weet dat er een verschil van mening tussen Brussel en de Nederlandse regering is over de verdeling over de verschillende Nederlandse regio s. Zijns inziens dient de lijn van de Europese Commissie, met zes criteria voor het cohesiebeleid, ertoe te leiden dat voor het Noorden in de komende periode een bedrag van ongeveer 237 mln. beschikbaar komt. Hij vraagt waarom de Nederlandse regering een lager bedrag voor het Noorden wil. Hij meent dat de regering zich moet houden aan de criteria die zijn afgesproken. Er moeten uit de structuurfondsen ook middelen ter beschikking komen voor Pieken in de Delta. In de regio s zijn er tal van projecten ter versterking van de economische structuur die perfect aansluiten bij de Lissabonstrategie. Daarvoor komen op dit ogenblik te weinig middelen beschikbaar. De heer Van Baalen (VVD) merkt op dat gelden die worden bespaard door geringere afdrachten niet per se opnieuw moeten worden uitgegeven, want de staatsschuld moet ook kleiner worden. Naar zijn oordeel is onder andere de Bolkesteinrichtlijn, die nu in feite door het Europees Parlement invalide is geamendeerd, van veel groter belang voor de versterking van de Europese economie dan de Lissabonstrategie. Hij hoopt dat de Nederlandse regering zich in de Raad van ministers zal inzetten om een aantal amendementen niet over te nemen. Als het landvan-herkomstbeginsel wordt afgezwakt of geheel verdwijnt, wordt de richtlijn invalide. Hij wil terug naar de oorspronkelijke Bolkesteinrichtlijn. De Raad moet dan het gevecht maar aangaan met het Europees Parlement. De Nederlandse afdracht wordt een miljard minder. Wordt de Europese begroting echter verhoogd door het Europees Parlement, dan moet Nederland misschien zelfs meer betalen. De heer Van Baalen vraagt welke middelen het kabinet heeft om handjeklap tussen de Raad van ministers en het Europees Parlement te voorkomen en hoe het die zal inzetten. Hij verzoekt het kabinet, zich hard op te stellen tegenover wensen van het Europees Parlement om meer uitgaven te doen. Drie jaar geleden heeft de fractie van de VVD geaccepteerd dat er uitzonderingen werden gemaakt bij de toelating van Oost-Europese werknemers op de arbeidsmarkt, omdat de economische situatie toen sterk verslechterd was. De heer Van Baalen vraagt welke uitgangspunten het kabinet nu hanteert. De VVD is voor een open arbeidsmarkt per 1 mei aanstaande. Hij zou het zeer betreuren als er nog lidstaten zijn die beperkingen doorvoeren. Ook Nederland moet per 1 mei gekozen hebben. Antwoord van de bewindslieden De staatssecretaris wijst erop dat het kabinet zijn standpunt over de evaluatie van de Lissabonagenda nog niet heeft bepaald. Hij beschouwt een deel van de opmerkingen vanuit de Kamer als elementen voor het Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

5 formuleren van het standpunt van de regering ter voorbereiding van de Voorjaarsraad. Dat standpunt zal de Kamer na de Raad van ministers van 10 maart ontvangen, zodat zij er voor de top nog over kan spreken. Voor 10 maart spreekt het kabinet nog met de sociale partners en met de milieubeweging. Naar het oordeel van de staatssecretaris wordt goede voortgang geboekt op twee punten van de Lissabonstrategie, namelijk op het punt van het werkgelegenheidsbeleid en door de manier waarop de nationale overheden hun verantwoordelijkheid nemen. De 25 lidstaten hebben over het algemeen heel behoorlijke hervormingsplannen opgezet. De formuleringen van de Commissie mogen nog geen aanbevelingen heten, maar alleen conclusies, maar het volgend jaar zullen het echt aanbevelingen zijn. Hij hoopt dat de nationale overheden elkaar wat gemakkelijker de maat zullen kunnen nemen en elkaar kunnen voorhouden wat niet goed gaat. In feite heeft de regering voor haar hervormingsplannen een pluim op de hoed gekregen van de Europese Commissie. De staatssecretaris is het eens met de kritiek op de arbeidsparticipatie door parttimers en op de integratie van minderheden en vrouwen op de arbeidsmarkt. Er is een maatregel inzake de kinderopvang in voorbereiding. Hij kan niet voorspellen of daarmee het aantal door vrouwen parttime gewerkte uren zal toenemen. Een ander probleem is de relatief hoge marginale druk op het tweede inkomen. Hij beschouwt de arbeidsdeelname door minderheden ook als een urgent probleem, vooral voor schoolverlaters. In het kader van de Werktop zijn tripartiete afspraken gemaakt met sociale partners en andere maatschappelijke organisaties, die in het najaarsoverleg zullen worden geëvalueerd. Het concept voor lifelong learning heeft een plaats in het hoofdstuk Kennis en innovatie. De Onderwijsraad heeft er juist vandaag over gesproken. Flexsecurity en lifelong learning zijn primair zaken voor de sociale partners. De staatssecretaris zal de suggestie van de heer Van Dijk overbrengen aan de vakminister. De staatssecretaris deelt de scepsis van de heer Van Dijk over de home state taxation. Die scepsis is al uitgesproken in de Ecofinraad. De staatssecretaris beseft dat research and development een belangrijke taak voor Europa en voor Nederland blijft. De investering door de overheid wordt aardig gehaald, maar de investering die het bedrijfsleven zou moeten opbrengen blijft achter. Hij heeft de SER gevraagd de werkgevers op te roepen om hier meer aan te doen. De Commissie vraagt Nederland het streefcijfer van 3% van het bruto binnenlands product te hanteren, 1% door de overheid en 2% door het bedrijfsleven. Hij acht dat wel een goede benadering, maar het bedrijfsleven kan zoiets niet zonder meer worden opgelegd. Een sleutel die de overheid daarbij in handen heeft is de opleiding van voldoende technisch geschoolde mensen. Zij moet ook zorgen dat haar uitgaven renderen. Wellicht kan de overheid met haar investeringen het voor het bedrijfsleven ook aantrekkelijker maken om geld uit te geven aan research and development. De Algemene Energieraad en de Adviesraad Internationale Vraagstukken hebben gezamenlijk het advies Energiek buitenlands beleid uitgebracht. De staatssecretaris verzekert dat het kabinet in zijn buitenlands beleid in toenemende mate aandacht zal geven aan energie, vooral op het Europese vlak. Het onderwerp komt aan de orde in het Groenboek over energie van de Europese Commissie, dat op 8 maart verschijnt. Het is de bedoeling dat de externe betrekkingen dan ook aan de orde komen. Hij zal alert zijn op dit onderwerp. Hij bevestigt dat het belangrijk is dat Rusland het energiehandvest ratificeert. De oprichting van een European Institute of Technology klinkt goed, maar de staatssecretaris is er geen onvoorwaardelijke voorstander van, omdat hij niet wil dat wordt overgedaan wat elders al gebeurt. Een netwerkfunctie zou wel een goede invalshoek voor zo n instituut kunnen zijn. Op Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

6 dit moment is dat echter nog niet helemaal de lijn van de meeste Europese landen. Het Europees Parlement zal naar de staatssecretaris verwacht proberen de begroting op te rekken. Hij vindt dat de Raad van ministers het akkoord van december overeind moet houden. Het voorzitterschap heeft dat op een goede manier duidelijk gemaakt. Het Europees Parlement heeft geen instemmingsrecht voor wat betreft de inkomstenkant, dus de vermindering van de Nederlandse bijdrage kan daar niet aan de orde worden gesteld. De nationale parlementen moeten daarmee instemmen. Maar als de uitgaven hoger worden, moet Nederland ook meer afdragen. Aan de uitgavenkant zijn er twee zorgen, namelijk dat het Europees Parlement sowieso hogere uitgaven wil en dat het Europees Parlement meer wil kunnen schuiven tussen verschillende categorieën uitgaven, hetgeen ook leidt tot hogere uitgaven. Die problemen zullen door goede onderhandelingen moeten worden opgelost. Het kabinet zal zich in de raad hard opstellen. De staatssecretaris bevestigt dat het subsidiëren vanuit Brussel van achtergebleven regio s van rijkere landen geld rondpompen is. De Nederlandse regering had de structuurfondsen nog verder willen reduceren, om meer ruimte vrij te maken voor andere prioriteiten. Er zijn tien armere lidstaten bij gekomen. Het is logisch dat die meer uit de structuurfondsen zullen ontvangen. Dat is de voornaamste reden dat Nederland minder geld krijgt. Het is uitgesloten dat Nederland nu zelf de bijdragen uit Brussel gaat aanvullen. De problemen in de achtergebleven regio s in Nederland zijn van een andere orde dan in een aantal andere landen. Dat geeft de mogelijkheid om meer te focussen op Pieken in de Delta, primair een beleidsterrein van de staatssecretaris van Economische Zaken. De criteria van de Europese Commissie zijn niet automatisch die van de regering, dus heeft Nederland zelf ook nog ruimte bij de verdeling van de gelden. Hij kan nu absoluut niet zeggen hoeveel geld er naar het Noorden gaat. Voor een goede regeling van de interne markt is een goede dienstenrichtlijn noodzakelijk. De economische groei wordt daardoor bevorderd. Het Europees Parlement heeft meer aan de dienstenrichtlijn gewijzigd dan de staatssecretaris lief is. Het standpunt van de Nederlandse regering werd breed gedragen door de sociale partners, want het strookte zeer met het SER-advies. De vakbonden hebben inmiddels enigszins verwarrende signalen afgegeven. De Commissie kan de voorstellen weer terugdraaien in de oorspronkelijke richting, maar dat moet dan natuurlijk niet verder gaan dan regering en SER wilden. Nederland moet goed overleggen met een aantal medestanders-lidstaten en met de Commissie. Hij noemt de angst dat de Nederlandse arbeidsmarkt overspoeld zal worden door werknemers uit andere EU-landen ongegrond. De vele honderden amendementen die het parlement heeft aangebracht worden thans geanalyseerd. Hij kan nog niet precies zeggen wanneer de Kamer over de resultaten wordt geïnformeerd, omdat er een aantal ministeries bij is betrokken, maar hij hoopt dat het voor 8 maart kan. Hij weet ook niet of het goed mogelijk is de Kamer in volle openbaarheid te informeren. Op 17 maart spreekt de ministerraad waarschijnlijk over het vrij verkeer van werknemers in de EU. De Kamer ontvangt voor 1 april het standpunt van het kabinet. Het is de staatssecretaris bekend dat enkele landen de beperkingen die zij hanteren continueren. Er zal nog overleg plaatsvinden met de buurlanden en met sociale partners. De minister deelt mee dat het onderhandelingsproces met Turkije tot nu toe uitsluitend heeft bestaan uit een screening van de eerste hoofdstukken. De screening van de hoofdstukken wetenschap, onderzoek, onderwijs en cultuur is nog gaande. Als de screeningsrapporten bevredigend zijn, worden de formele onderhandelingen op 13 of 14 juni geopend. Na de screening van de eerste twee hoofdstukken heeft geen van de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

7 lidstaten aangegeven de opening van de onderhandelingen te zullen tegenhouden, ook Cyprus niet. Turkije zal het additioneel protocol volledig moeten implementeren, ook ten aanzien van Cyprus. Dat wordt nauwgezet gevolgd en nog dit jaar geëvalueerd. Relevante hoofdstukken zijn dan vooral het vrije verkeer van personen en diensten, de douane-unie enzovoorts. Op dit moment heeft noch het Turkse parlement noch het Europees Parlement het protocol geratificeerd. Als de partijen op elkaar wachten, zal het moeilijk zijn om de onderhandelingen te openen. De minister loopt echter liever niet te veel vooruit op wat allemaal kan gebeuren. Nadere gedachtewisseling De heer Van Dijk (CDA) meent dat niet met de onderhandelingen met Turkije kan worden gestart wanneer het douaneprotocol nog niet is geratificeerd en Turkije nog niet in de geest van het protocol handelt. Het Europees Parlement heeft klip en klaar aangeven dat het de dag nadat Turkije heeft geratificeerd zal ratificeren. De heer Van Baalen (VVD) vindt dat Turkije het Ankaraprotocol moet ratificeren. Het Europees parlement zal ook moeten ratificeren voordat Cypriotische schepen en vliegtuigen Turkije rechtens kunnen aandoen. Turkije kan niet verweten worden dat het Europees Parlement een wanprestatie levert. Turkije kan alleen aan harde verdragsregels worden gehouden. De minister neemt de boodschap van de heer Van Dijk mee. Hij heeft overigens nooit gehoord dat het Europees Parlement zal ratificeren de dag nadat Turkije dat heeft gedaan. De Europese Unie heeft wel klip en klaar gesteld dat de opening van de onderhandelingen over de relevante hoofdstukken afhankelijk is van de implementatie van het protocol door Turkije. De voorzitter heeft de volgende toezeggingen genoteerd: de Kamer ontvangt kort na 10 maart het regeringsstandpunt wat betreft het jaarlijkse voortgangsrapport van de Europese Commissie in het kader van de Lissabonstrategie (dit ten behoeve van de Europese Raad); de Kamer ontvangt voor 1 april het regeringsstandpunt over het vrije verkeer van werknemers; in de aanloop naar het algemeen overleg van 8 maart 2006 over de Nederlandse inzet bij de Concurrentiekrachtraad van 13 maart aanstaande ontvangt de Kamer de inzet van de regering op de amendementen die door het Europees Parlement zijn aangenomen op de dienstenrichtlijn. Deel Externe Betrekkingen Vragen en opmerkingen uit de commissies De heer Van Baalen (VVD) betitelt de verklaring van 7 februari van de heer Solana en van de secretarissen-generaal van de VN en van de Conferentie van Islamitische Staten (CIS) als inhoudelijk onjuist en onwelgevoeglijk, omdat het recht op de vrijheid van meningsuiting daarin wordt gerelativeerd. Bij controversiële zaken dient Solana zich ervan te vergewissen dat de regeringen in de EU, namens welke hij spreekt, het met hem eens zijn. Is er voorafgaand aan de verklaring overleg geweest met de Nederlandse regering? Met het verwerpen van de Europese grondwet hebben de burgers duidelijk aangegeven dat er niet meer macht naar Brussel moet. Als Solana die macht gewoon aan zich trekt, moet hij tot de orde worden geroepen. De heer Van Baalen verneemt graag wat de rege- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

8 ring hier tijdens de RAZEB aan zal gaan doen. Wat de heer Solana deed kon niet en kan niet. Hij zou in het openbaar moeten beloven dat hij in dit soort controversiële kwesties de lidstaten moet consulteren voordat hij zich uit. Misschien moet de heer Van Baalen overwegen de Kamer een uitspraak te vragen. De staatssecretaris heeft in de Volkskrant gesteld dat de gewelddadige protesten in sommige delen van de islamitische wereld van een kleine groep komen en nauwelijks om de spotprenten gaan. Het uiten van begrip daarvoor en het opleggen van zelfbeperking hebben een averechts effect. De heer Van Baalen had het niet beter kunnen zeggen. Hij is het eens met de het standpunt van de regering ten aanzien van de Jordaanvallei, maar wil wel graag een erkenning van het veiligheidsbelang van Israël. Hij spreekt zich uit tegen annexaties. Hamas streeft de vernietiging van de staat Israël na en wil slechts een bestand om zich te wapenen om die doelstelling te kunnen uitvoeren. Daaraan moet niet worden meegewerkt. Mevrouw Karimi (GroenLinks) is van oordeel dat het Palestijnse volk niet gestraft mag worden omdat in democratische verkiezingen Hamas is verkozen, ook al is dat een andere keuze dan Israël of de rest van de wereld wil. Zij acht het contraproductief als de EU ook strafmaatregelen gaat opleggen, omdat daarmee de Palestijnse bevolking in de armen van Hamas wordt gedreven en Hamas richting Iran. Annexaties in de Jordaanvallei mogen onder geen enkele voorwaarde plaatsvinden. De Europese Unie heeft tot nu toe nooit bij Israël een luisterend oor gevonden voor de stelling dat Israël niet eenzijdig de oplossing van de problematiek van Palestina bepaalt. Zij vraagt of de regering bereid is sancties tegen Israël aan de orde te stellen, bijvoorbeeld opschorting van de associatieovereenkomst. Zij vindt het ook belangrijk dat Hamas onder druk wordt gezet om aan bepaalde voorwaarden te voldoen, maar wil Hamas wel dezelfde kans op ontwikkeling geven die El Fatah heeft gehad. Mevrouw Karimi acht het juist dat het kabinet zich distantieert van de verklaring die de heer Solana samen met de secretarissen-generaal van de VN en de CIS heeft afgelegd. Dat naar deëscalatie wordt gestreefd vindt zij goed, maar de EU mag vrijheid van meningsuiting niet als iets onderhandelbaars voorstellen. Mevrouw Karimi vraagt of de minister tijdens zijn reis naar Saudi-Arabië de financiering van extreme moskeeën en scholen door de Saudi s aan de orde heeft gesteld. Zij kan zich niet goed voorstellen dat hij met de minister van olie daar over de cartoonaffaire heeft gesproken. Mevrouw Karimi vraagt of het rapport over Iran dat aan de Veiligheidsraad wordt voorgelegd ook aan de Kamer kan worden gestuurd. Veel van wat was bereikt om het nucleaire programma van Iran op te schorten wordt nu tenietgedaan. Het baart haar zorgen dat de additionele inspecties niet doorgaan. Zij heeft het gevoel dat de EU helemaal buitenspel is gezet. Hoe denkt de Nederlandse regering over de suggestie van de heer El Baradei dat Iran bepaald onderzoek kan doorzetten? Zij pleit gelet op de mensenrechtensituatie in Iran voor steun aan het voorstel van de joodse gemeenschap in Europa om Ahmadinejad tot persona non grata te verklaren. De Nederlandse regering zou de Iraanse president duidelijk kunnen maken dat hij niet welkom is, om een heel duidelijk signaal aan Iran te geven dat zij mensenrechten belangrijk vindt. Is de Nederlandse regering bereid onderzoek te doen naar individuele leden van de Iraanse regering die in het verleden deelgenomen hebben aan martelingen en vervolgingen in Iran, zodat zij zo zij in Nederland mochten komen kunnen worden vervolgd? Mevrouw Karimi vindt het een schande dat Darfur niet op de agenda van de RAZEB staat. Daar moet snel actie worden ondernomen door de Europese Unie, met de steun van de VN. Zij vraagt of de Nederlandse regering Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

9 bereid is voor wat daar gebeurt het woord genocide in de mond te nemen. De heer Ormel (CDA) vond het uitermate verstandig dat de minister zijn werkbezoek aan Saudi-Arabië en Qatar in verband met de cartoonrellen heeft vervroegd en daar de vrijheid van meningsuiting in de samenleving centraal heeft gesteld. Dat uitingen als kwetsend worden ervaren kan nooit een excuus zijn voor geweld. De spijtbetuiging door de heer Solana stelt de heer Ormel uitermate teleur. Hij is dan ook ingenomen met de publieke reactie van de regering daarop. Hij deelt van ganser harte de lijn die door de minister-president is ingezet tijdens het vragenuur op 7 februari. Hij gaat ervan uit dat die lijn in de komende RAZEB door de Nederlandse regering wordt doorgetrokken. Hij vraagt of het juist is dat de EU Turkije heeft gevraagd een bemiddelende rol te spelen in de cartoonkwestie en hoe de regering daarover denkt, in het licht van de opmerkingen van premier Erdogan over de persvrijheid. De heer Ormel ontwaart een gradueel verschil van inzicht binnen de Europese Unie tussen Noord en Zuid over de vrijheid van meningsuiting, het Midden-Oosten enzovoorts. De positie van Spanje is ook een andere, maar het is zaak om intern het Nederlandse standpunt nadrukkelijk regelmatig bekend te maken. De heer Ormel vindt de opstelling van Hamas sinds de overwinning bij de verkiezingen weinig hoopgevend. Hij acht het zorgelijk dat Hamasleiders zijn uitgenodigd om naar Moskou te komen. Hij vraagt wat het oordeel van de regering is over de opmerking van een adviseur van Poetin dat Hamas geen terroristische organisatie is. Ook de ontvangst door kandidaat EU-lid Turkije van vertegenwoordigers van een organisatie die op de lijst van terroristische organisaties staat dient zijns inziens door de EU afgekeurd te worden. Hij roept zijn motie in herinnering waarin de Kamer uitspreekt dat geen officiële contacten met Hamas dienen plaats te vinden zolang Hamas het geweld niet afzweert en de staat Israël niet erkent. Toen El Fatah de staat Israël nog niet erkende, was El Fatah ook niet in Palestina aanwezig. De leiding zat in Tunis. Israël houdt nu autonome verkiezingen, die niet afhankelijk mogen zijn van wat Hamas vindt. Naar de mening van de heer Ormel is er in de Jordaanvallei geen sprake van nieuw beleid van de Israëlische regering. Het artikel in de NRC op basis waarvan de regering om een brief is gevraagd is zijns inziens onjuist. Hij vraagt of het wel waar is dat de Jordaanvallei geheel omsingeld is door Israëlische militairen. Vervolgens vraagt de heer Ormel of de minister op de hoogte is van berichten dat in Qom in Iran 200 soefi s zouden zijn opgepakt en dat het aantal executies in Iran enorm toeneemt. Hij verzoekt de minister deze onderwerpen in de RAZEB aan de orde te stellen en de EU te bewegen tot een krachtig protest. Voorts vraagt hij wat de laatste stand van zaken in het overleg tussen Rusland en Iran is. De heer Koenders (PvdA) vraagt waarom de verhoging van de leges voor visa op de agenda staat. Er zou al in de JBZ-raad van 21 februari over worden gesproken. Hij wil alleen een kostendekkend tarief toestaan. De minister is onlangs in de westelijke Balkan geweest. De heer Koenders wordt daar graag over ingelicht. Hij vindt dat Mladic nu snel moet worden gearresteerd. Hij vraagt of bij de beginnende onderhandelingen over decentralisatie met Servië grote druk wordt uitgeoefend op dat land. Hij vraagt voorts wat de betekenis is van de uitlatingen van de speciale vertegenwoordiger van de Europese Unie over meerderheden bij een eventueel referendum in Montenegro over afscheiding. De heer Koenders sluit zich aan bij de opmerkingen van zijn collega s over de mensenrechtensituatie en de soefi s in Iran, die nu weinig aandacht krijgen in de publiciteit. Amerika trekt fors geld uit voor een televisiestation voor de Iraanse oppositie. Hij is het eens met de stappen die zijn Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

10 genomen om de druk op Iran in de nucleaire kwestie te vergroten. Een preventieve militaire aanval is gelet op de enorme macht van Iran nauwelijks denkbaar. Zelfs spreken erover is op dit moment buitengewoon contraproductief. De meerderheid van de bevolking van Iran stelt zich in de nucleaire kwestie nu al achter de regering op. Er zou echter gehandeld kunnen worden op een wijze die vergelijkbaar is met het scenario voor Noord-Korea. Via een verrijkingsmodaliteit lijkt een zinnige oplossing van het probleem mogelijk. Er moet niet aan scherpslijperij worden gedaan, maar er moet zo effectief mogelijk worden geprobeerd te verhinderen dat Iran een nucleaire mogendheid wordt. De heer Koenders vindt het beleid van Israël in de bezette gebieden zo langzamerhand schandelijk. Douanerechten worden niet overgemaakt, wat tot veel ellende leidt. Bovendien dringt mevrouw Rice er overal in de wereld op aan dat er geen cent meer naar de Palestijnse Autoriteit gaat. Hij wenst dat de Nederlandse regering actief probeert een verdere isolatie van de bevolking van de Jordaanvallei te voorkomen. Hij suggereert om de Associatieraad van de EU een week na de verkiezingen in Israël bijeen te roepen, om dit onderwerp te bespreken. Hij heeft inmiddels begrepen dat de Israëlische ambassadeur zal worden aangesproken. Hij beschouwt Israël als een bevriende natie, een democratie waarmee Nederland economische samenwerkingsverbanden heeft, maar hij heeft grote kritiek op het nederzettingenbeleid, dat de spiraal van extremisme in de regio zal doen toenemen. De regering die door Hamas wordt gevormd zal op haar daden moeten worden beoordeeld. IJkpunten daarbij zijn de erkenning van de staat Israël en het afzweren van geweld. Hij is tegen de Israëlische en Amerikaanse strategie om Hamas te verhinderen tot een samenspel met president Abbas en El Fatah te komen. Hij voelt niet voor de scherpslijperij die blijkt uit de intentie van ChristenUnie, SGP, CDA en VVD om één front tegen Hamas op te zetten. Hij roept de regering op daarvan afstand te nemen. Hij betreurt het dat een terroristische organisatie de verkiezingen heeft gewonnen, maar dat is een feit. Het lijkt hem buitengewoon onverstandig om de Palestijnse Autoriteit in de armen van Iran te drijven. Er moet een beleid worden opgezet dat de Palestijnse Autoriteit ertoe brengt zich te gaan gedragen volgens de principes van het internationale recht. De strategie die de vier partijen voorstaan betekent een isolatie van de Palestijnse Autoriteit en verdere verpaupering. Hij is ervan overtuigd dat strikte condities moeten worden gesteld aan Hamas, een terroristische organisatie, maar hij steunt het streven van de Europese Unie om een effectieve strategie te formuleren. Wat Darfur betreft, schaart de heer Koenders zich achter mevrouw Karimi. Hij vraagt wat de positie van Nederland in het overleg over de Democratische Republiek Congo is. Hij is erg ontevreden over het antwoord van de regering over de situatie in Ethiopië, omdat er aanwijzingen zijn dat de situatie daar aanzienlijk ernstiger is. Hij verzoekt de regering de mensenrechtenambassadeur op korte termijn naar Ethiopië te sturen. De vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid zijn voor de heer Koenders in de cartoonaffaire de kern van de zaak. Die mogen niet beperkt worden door zelfcensuur. Hij neemt echter afstand van ideeën in de VVD over het recht van belediging. Hij vraagt zich af waarom de Syrische ambassadeur en de Iraanse ambassadeur niet zijn ontboden, naar aanleiding van de daar georganiseerde demonstraties. Met pal staan voor de vrijheid van meningsuiting is de discussie echter nog niet voorbij. Hij wijst er nog op dat behalve de heer Solana ook de secretaris-generaal van de VN de verklaring heeft onderschreven. Die spreekt namens alle lidstaten. De CIS heeft juist voor het eerst verklaard dat de vrijheid van meningsuiting niet onderhandelbaar is. De heer Solana kan een dergelijke verklaring echter niet afleggen zonder de landen van de EU vooraf geconsulteerd te hebben. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

11 De heer Van Bommel (SP) constateert dat er op het punt van de vrijheid van meningsuiting geen eenduidigheid van definities is. Binnen fracties en in Europa wordt er verschillend over gedacht. De regering zou het bijvoorbeeld kunnen laten bij het standpunt van de staatssecretaris, vanochtend in de Volkskrant, maar moet zijns inziens duidelijk afstand nemen van de opvattingen van Ayaan Hirsi Ali. Hij vraagt of de regering duidelijk afstand neemt van de verklaring van de heer Solana en de secretarissen-generaal van VN en CIS. De heer Van Bommel informeert naar laatste berichten over de situatie in Noordoost-Bosnië en van Mladic. Dit gebied wordt feitelijk bezet door EU-troepen, terwijl het protectoraat Bosnië feitelijk een EU-opperbestuurder heeft. Het niet vinden van Mladic is het falen van de EU zelf. Human Rights Watch stelt dat het in Iran ieder jaar slechter gaat met de mensenrechten. De heer Van Bommel vraagt waarom dit dossier onder in de lade is gelegd. Alle aandacht gaat naar het nucleaire probleem. Hoe wenselijk hij het ook zou vinden, hij vraagt zich af of het mogelijk is Ahmadinejad tot persona non grata te verklaren. Indertijd werd hem verteld dat Tariq Aziz niet gearresteerd kon worden omdat het volkenrechtelijk niet kon. De heer Van Bommel vraagt hoe de Nederlandse regering denkt over het eenzijdig vaststellen van de grenzen van de Palestijnse gebieden door vice-premier Olmert. Is dat niet onrechtmatig of illegaal? Wat zijn dan de politieke consequenties voor het vredesproces? Ook hij suggereert opschorting van het associatieverdrag. Deelt de regering de opvatting dat een verdere isolatie van een door Hamas geleide regering leidt tot radicalisatie en meer Palestijns geweld? De heer Herben (LPF) heeft in de berichtgeving over de cartoonaffaire slechts één ferme steunbetuiging voor de Deense regering kunnen vinden, namelijk van de Tsjechische minister van buitenlandse zaken Svoboda. De heldere opstelling van de bewindslieden dat de vrijheid van meningsuiting een onvervreemdbaar recht is, heeft zijn warme instemming, maar de heer Solana en commissaris Frattini hebben verwarring gezaaid met hun pleidooi voor een Europese gedragscode. Gevolg is dat de International Federation of Journalists en de European Broadcasting Union samen met de Europese Commissie gaan werken aan een gedragscode voor de media. De Nederlandse vereniging van journalisten (NVJ) heeft hier grote moeite mee. Naar het oordeel van de LPF mag er geen enkele bemoeienis zijn van de Europese Commissie of welke politicus ook met het opstellen van een gedragscode. In de gezamenlijke verklaring van de CIS en de heer Solana wordt opgeroepen, het beledigen van de profeet Mohammed gelijk te stellen met antisemitisme en majesteitsschennis. De heer Herben prijst zich gelukkig dat de Europese grondwet door de Franse en de Nederlandse bevolking is verworpen. De heer Solana zou bij de invoering ervan minister van buitenlandse zaken zijn. Als die namens Europa had gesproken, zouden veel Europeanen zich verkocht en verraden hebben gevoeld. De heer Solana dient slechts standpunten uit te dragen die vooraf zijn vastgesteld door de Europese Raad. De heer Herben roept op om de dialoog met de islamitische landen niet te versmallen tot zich al dan niet beledigd voelen, want dat is een volstrekt subjectief begrip. Niet de cartoonist heeft Mohammed beledigd, maar dat hebben de terroristen, die uit zijn naam afgrijselijke wandaden begaan, gedaan. De heer Herben vertrouwt erop dat de minister in Saudi-Arabië duidelijk heeft gemaakt dat doordat Nederland een democratische rechtsstaat is in Nederland moskeeën mogen worden gebouwd en de koran mag worden verspreid. Heeft de minister Saudi-Arabië gevraagd respect te betonen voor de christelijke religie? Respect moet altijd wederzijds zijn en mag niet worden gebruikt als synoniem voor ontzag en onderwerping. In straattaal staat het eisen van respect gelijk aan het erkennen van de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

12 macht van de bendeleider. Tot dat niveau mag de Europese diplomatie zich nimmer verlagen. De heer Herben verwijst naar de recente geschiedenis van het streven naar een Eurabia, dat in 1974 in Parijs begon en in 1995 leidde tot de Verklaring van Barcelona. De Egyptisch-Zwitserse schrijfster Bay Ye or heeft haar boek Eurabia toegelicht tijdens het Islamcongres van het wetenschappelijk bureau van de LPF. De heer Herben biedt de tekst van haar lezing aan de minister aan, met het verzoek om een uitvoerige schriftelijke reactie. Hij wil weten wat de status is van de Europees-Arabische dialoog, welke verwachtingen worden gewekt in de Arabische wereld en aan welke toezeggingen Nederland is gebonden door de onderonsjes die Franse en Spaanse politici hebben met de Arabische wereld. Wat was de rol van de heer Solana in deze dialoog, eerst als Spaans minister van buitenlandse zaken en nu als EU-vertegenwoordiger? De heer Herben verwacht dat de Nederlandse regering niet zal instemmen met afspraken die indruisen tegen letter en geest van de Nederlandse grondwet. Overigens is het Nederlandse parlement meestal niet vertegenwoordigd bij Europees-mediterrane ontmoetingen, door gebrek aan interesse. Het antwoord van de bewindslieden De minister deelt mee dat de heer Solana weliswaar op verzoek van met name de Deense minister in de RAZEB zijn reis heeft ondernomen om de situatie rond de cartoonaffaire te peilen, maar dat daarbij geen opdracht is gegeven tot het afleggen van een verklaring. De inhoud daarvan was een verrassing voor de minister, die zijn verbazing daarover onmiddellijk heeft uitgesproken. Weliswaar wordt in de verklaring gesteld dat de vrijheid van mening een groot goed is, maar naar zijn mening dienen de lidstaten als een dergelijke verklaring wordt opgesteld vooraf op de hoogte te worden gebracht. Hij wil niet achteraf worden geconfronteerd met een stuk waarvan hij niet gemakkelijk afstand kan nemen. Wat in de verklaring staat is niet het standpunt van de Nederlandse regering. Hij deelt mede dat hij gisteren is benaderd door zijn Deense collega, die graag een einde aan de affaire ziet. Hij zal tijdens de besloten lunch van de RAZEB er nog eens op wijzen, dat de EU-lidstaten niet geconfronteerd kunnen worden met uitspraken namens hen waarin zij niet zijn gekend en dat hij zich daar anders officieel van zal distantiëren. Hij zal zijn Deense collega en andere collega s vragen hem daarin te steunen. Wat is gebeurd beschouwt hij als een vergissing van de heer Solana. Hij wil de heer Solana er echter niet in het openbaar voor kastijden, want dat zou slecht zijn voor het aanzien van Europa in de wereld. Hij windt er overigens geen doekjes om dat de 25 lidstaten grotendeels met instemming hebben gereageerd op de poging van de heer Solana om een dialoog met de VN en de CIS op gang te krijgen. Hij heeft van de heer Schüssel en mevrouw Plassnik begrepen dat de verklaring over de vrijheid van meningsuiting zal worden bevestigd. Afzien van een dialoog zou een averechts effect hebben. Zelf heeft de minister er in Saudi-Arabië en Qatar geen enkele twijfel over laten bestaan dat de vrijheid van meningsuiting in de Nederlandse Grondwet is vastgelegd en voorts een universeel erkend recht is en blijft, waaraan geen afbreuk mag worden gedaan. Wie zich beledigd voelt, kan zich tot de rechter wenden. Hij is niet alleen op reis gegaan om over de cartoons te praten, maar hij heeft heel duidelijk gemaakt dat aan de vrijheid van meningsuiting niet getornd kan worden en dat de islamitische landen een eind dienden te maken aan gewelddadige uitingen. Interessant is dat de CIS een organisatie van 57 islamitische landen is, maar dat slechts in 5 of 6 landen is overgegaan tot gewelddadige activiteiten, terwijl in de rest heel beheerst is gereageerd. Van alle kanten is er de nadruk op gelegd dat op lange termijn tot dialoog moet worden gekomen. De cartoons zijn vooral aanleiding voor de gewone burger geweest om uiting te geven aan een gevoel van minderwaardigheid, van gediscrimi- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

13 neerd en niet begrepen worden enzovoorts., maar die burger zou ook meer kennis moeten hebben over de westerse opvattingen over mensenrechten. In een interview met Al-jazeera heeft de minister dat duidelijk kunnen uitleggen. De maatregelen die Israël in de Jordaanvallei heeft genomen zijn de regering bekend. De bewegingsvrijheid van de Palestijnen is medio 2005 al verder beperkt. De Europese Unie accepteert grenzen die afwijken van de groene lijn niet. Nederland zal het Oostenrijkse voorzitterschap oproepen om namens de EU bij Israël om opheldering te vragen. De minister heeft de Israëlische ambassadeur het Nederlandse uitgangspunt uiteengezet. Die ambassadeur heeft gezegd dat er geen sprake is van annexatie, maar dat de maatregelen zijn verscherpt in het licht van de dreiging door Hamas. De motie van de heer Ormel over Hamas was duidelijk, namelijk dat Nederland geen zaken kan doen met een regering die erop uit is een ander land te vernietigen, terroristische aanslagen te plegen enzovoorts. De regering deelt die mening. Tijdens zijn bezoek aan het Midden-Oosten is de minister erop gewezen dat het programma van El Fatah indertijd nog een stukje verder ging dan dat van Hamas nu. Toen El Fatah regeringsverantwoordelijkheid kreeg, heeft het zijn positie aangepast. De Arabische leiders willen vermijden dat er een «mini-iran» in het Midden-Oosten ontstaat. Zowel Iran als Syrië popelt om door steun aan een Hamasregering de spanning in het Midden-Oosten op te voeren. De Arabische regeringsleiders hebben de Nederlandse regering gevraagd in elk geval tot de verkiezingen in Israël haar kruit droog te houden en pas daarna haar standpunt te bepalen. Wordt Olmert gekozen, dan is er vermoedelijk een goede gesprekspartner, waarvoor openingen kunnen worden gemaakt. Als Netanyahu aan het bewind komt, zal dat niet het geval zijn. De gesprekspartners van de minister in het Midden-Oosten zeggen dat Hamas ondershands te kennen heeft gegeven dat het de facto openingen zal maken als in Israël een regering komt waarmee zaken gedaan kunnen worden. Naar hij verwacht zal de lijn die de EU trekt zijn dat de Israëlische verkiezingen en de reactie van Hamas daarop worden afgewacht, maar dat geen zaken met Hamas worden gedaan zolang het zijn terroristische oogmerken niet heeft afgezworen. Overigens is de nieuwe Palestijnse regering nog niet gevormd. Over deze beleidslijn zal ook met de Verenigde Staten overleg moeten worden gevoerd, om tot een zekere overeenstemming in het kwartet te komen en te waarschuwen tegen het ontstaan van een mini-iran. Komt er een Hamasregering die op het oude pad van Hamas doorgaat, dan zal de EU van mening zijn dat er sancties opgelegd moeten worden, maar vooralsnog wil de minister voorzichtig manoeuvreren. De Afrikaanse Unie bespreekt met de Verenigde Naties in hoeverre de VN de rol van de Unie in Darfur kunnen overnemen. De minister hoopt dat het in maart tot een akkoord komt. De VN zullen dan vermoedelijk een beroep doen op de NAVO en de EU. De Mensenrechtencommissie van de VN heeft in 2004 geconstateerd dat er geen sprake is van genocide, maar wel van grove schendingen van mensenrechten en internationaal humanitair recht. Hij vindt het belangrijker dat er snel overeenstemming komt over een effectieve troepenmacht, die continu gefinancierd wordt. De vorige week is in Qom in Iran een groot aantal soefi s opgepakt. Inmiddels zijn enkelen van hen weer vrijgelaten. Er hebben dit jaar ook al executies plaatsgevonden in Iran. De minister kan niet zeggen of het aantal toeneemt, maar de situatie blijft zorgelijk. De Iraanse regering wordt consequent daarop aangesproken. De verslechterende mensenrechtensituatie in Iran zal zeker moeten worden besproken door de EU-lidstaten. Er zal navraag en verificatie moeten worden gedaan. Een persona non grata is meestal een ambassadeur die teruggezonden wordt naar het eigen land. Het begrip lijkt de minister moeilijk toepasbaar op de heer Ahmadinejad. Hij gelooft niet dat ook maar iemand de neiging Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr