Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Defensieraad NAVO Nr Samenstelling: Leden: Klaas de Vries (PvdA), Bakker (D66), Koenders (PvdA), Van Beek (VVD), Karimi (GroenLinks), Timmermans (PvdA), Van Bommel (SP), Albayrak (PvdA), voorzitter, Balemans (VVD), Van Baalen (VVD), Snijder- Hazelhoff (VVD), Van Winsen (CDA), Van den Brink (LPF), Mastwijk (CDA), Herben (LPF), ondervoorzitter, Duyvendak (GroenLinks), Kortenhorst (CDA), Huizinga-Heringa (ChristenUnie), Van Velzen (SP), Algra (CDA), Haverkamp (CDA), Aasted Madsen-van Stiphout (CDA), Straub (PvdA), Blom (PvdA), Eijsink (PvdA), Brinkel (CDA) en Szabó (VVD). Plv. leden: Van Dam (PvdA), Van der Laan (D66), Waalkens (PvdA), Cornielje (VVD), Halsema (GroenLinks), Fierens (PvdA), De Ruiter (SP), Adelmund (PvdA), Van Miltenburg (VVD), Visser (VVD), Oplaat (VVD), De Haan (CDA), Nawijn (LPF), Smilde (CDA), Hermans (LPF), Vendrik (GroenLinks), Bruls (CDA), Van der Staaij (SGP), De Wit (SP), Jan de Vries (CDA), Ormel (CDA), Ferrier (CDA), Van Heemst (PvdA), Tichelaar (PvdA), Noorman-den Uyl (PvdA), Jonker (CDA) en Veenendaal (VVD). 2 Samenstelling: Leden: Rijpstra (VVD), Dijksma (PvdA), De Haan (CDA), voorzitter, Koenders (PvdA), Karimi (GroenLinks), Timmermans (PvdA), ondervoorzitter, Van Bommel (SP), Albayrak (PvdA), Geluk (VVD), Wilders (Groep Wilders), Van Baalen (VVD), Van As (LPF), Herben (LPF), VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 7 juni 2005 De vaste commissie voor Defensie 1, de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken 2 en de vaste commissie voor Europese Zaken 3 hebben op 27 april 2005 overleg gevoerd met minister Kamp van Defensie en minister Bot van Buitenlandse Zaken over: de brief van de minister van Defensie d.d. 9 december 2004 houdende de aanbieding van het verslag van de Military Capabilities Commitment Conference (MCCC) en het defensiedeel van de RAZEB van 22 november 2004 ( , nr. 22); de brief van de ministers van Defensie en van Buitenlandse Zaken d.d. 15 februari 2005 inzake de afstemming van de Nederlandse bijdrage aan de NRF en de EU Battlegroups ( , nr. 23). Ter vergadering is besloten dat hierbij desgewenst de volgende brieven kunnen worden betrokken: de brief van de minister van Defensie d.d. 26 april 2005 inzake de Nederlandse toezegging aan NRF7 en NRF8 (28 676, nr. 19); de brief van de ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie d.d. 26 april 2005 inzake besluitvorming inzet NRF en EU battlegroups ( , nr. 27). Van dit overleg brengen de commissies bijgaand beknopt verslag uit. Ormel (CDA), Ferrier (CDA), Duyvendak (GroenLinks), Huizinga-Heringa (Christen- Unie), Van Velzen (SP), De Nerée tot Babberich (CDA), Van Dijk (CDA), Fierens (PvdA), Tjon- A-Ten (PvdA), Eijsink (PvdA), Van der Laan (D66), Brinkel (CDA), Szabó (VVD) en Jonker (CDA). Plv. leden: Snijder-Hazelhoff (VVD), Dubbelboer (PvdA), Van Fessem (CDA), Samsom (PvdA), Vos (GroenLinks), Arib (PvdA), De Wit (SP), Leerdam (PvdA), Oplaat (VVD), Van Miltenburg (VVD), Hirsi Ali (VVD), Varela (LPF), Van den Brink (LPF), Haverkamp (CDA), Rambocus (CDA), Halsema (GroenLinks), Van der Staaij (SGP), Kant (SP), Eski (CDA), Cqörüz (CDA), Wolfsen (PvdA), Duivesteijn (PvdA), Waalkens (PvdA), Van Winsen (CDA), Dittrich (D66), Veenendaal (VVD) en Kortenhorst (CDA). 3 Samenstelling: Leden: Dijksma (PvdA), voorzitter, De Haan (CDA), Koenders (PvdA), Atsma (CDA), Karimi (GroenLinks), Timmermans (PvdA), Van Bommel (SP), Albayrak (PvdA), Van der Staaij (SGP), Waalkens (PvdA), Weekers (VVD), Balemans (VVD), Van Baalen (VVD), Van Winsen (CDA), Herben (LPF), Duyvendak (GroenLinks), Van Velzen (SP), De Nerée tot Babberich (CDA), Van Heteren (PvdA), Van Dijk (CDA), Nawijn (LPF), ondervoorzitter, Dubbelboer (PvdA), Van der Laan (D66), Brinkel (CDA), Szabó (VVD) en Jonker (CDA). Plv. leden: Kruijsen (PvdA), Hessels (CDA), Cqörüz (CDA), Halsema (GroenLinks), Bussemaker (PvdA), De Wit (SP), Eijsink (PvdA), Rouvoet (ChristenUnie), Douma (PvdA), Wilders (Groep Wilders), Veenendaal (VVD), Geluk (VVD), Algra (CDA), Nawijn (LPF), Vos (GroenLinks), Vergeer (SP), Ormel (CDA), Buijs (CDA), Varela (LPF), Fierens (PvdA), Ferrier (CDA), Dezentjé Hamming (VVD), Dittrich (D66), Spies (CDA) en Hirsi Ali (VVD). KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2005 Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 29 1

2 Vragen en opmerkingen uit de commissies De heer Van Winsen (CDA) is verheugd dat de regering tijdens het EU-voorzitterschap belangrijke stappen heeft gezet om de inzet van de NATO Response Force (NRF) en de EU Battlegroups beter op elkaar af te stemmen. Vanaf 2007 zullen er dertien EU Battlegroups zijn. In de tweede helft van dit jaar moeten de eerste operaties kunnen worden uitgevoerd. Zullen alle deelnemende landen voldoende capaciteit beschikbaar kunnen stellen? Tijdens een eerder algemeen overleg is gesproken over de inzet van de NAVO en de EU in postconflictsituaties en bij grote rampen. De minister van Defensie heeft dit onderwerp aan de orde gesteld bij het Europese overleg over de EU Battlegroups. Is de NRF ook in staat om eenheden voor stabilisatie en wederopbouw beschikbaar te stellen? Wat vindt de regering van het idee om binnen de NAVO een zelfstandige stabilisatie- en wederopbouwmacht op te richten? Het is goed dat Nederland meedoet aan de NRF en de EU Battlegroups, maar er zullen wel keuzes moeten worden gemaakt bij de inzet van de krijgsmacht. In 2007 zal Nederland gedurende zes maanden met Duitsland en Finland een EU Battlegroup voor inzet gereed houden. Hoelang zijn de deelnemende Nederlandse eenheden niet beschikbaar voor andere taken? De zes maanden zullen worden voorafgegaan door voorbereiding en training; na afloop is tijd nodig voor recuperatie. Nederland mag als betrouwbare bondgenoot in ieder geval geen toezeggingen doen die het niet kan waarmaken. Bovendien mag niet afbreuk worden gedaan aan het nationale ambitieniveaus, drie crisisbeheersingsoperaties per jaar op bataljonsgrootte. In EU-verband is er een groot tekort aan strategische transportcapaciteit. Is dit een belemmering voor de vereiste snelle inzetbaarheid van de EU Battlegroups? Bij de Engels-Nederlandse EU Battlegroup is er geen transportprobleem, maar bij de Duits-Nederlands-Finse EU Battlegroup is dat onzeker. Zijn de eerste eenheden binnen vijf dagen inzetbaar? Hoe worden de Nederlandse eenheden die deelnemen aan een EU Battlegroup aangestuurd? Het lijkt voor de hand te liggen dat het Duits- Nederlandse hoofdkwartier in Münster daarin een belangrijk rol zal spelen. Voor de coherentie tussen de EU Battlegroups en de NRF is het belangrijk dat Duitsland en Nederland hierbij goed samenwerken. EU Battlegroups krijgen de taak om de weg vrij te maken voor reguliere vredestroepen. Het is echter de vraag of die altijd kunnen worden geleverd door de Verenigde Naties (VN). Wordt er in het rotatieschema rekening mee gehouden dat battlegroups elkaar wellicht moeten vervangen? Het is belangrijk dat de NAVO en de EU dezelfde standaarden en criteria gebruiken. De minister van Defensie schrijft dat deze «grotendeels» overeenkomen. Kan hij dit toelichten? Het spreekt voor zich dat er verschillen zijn. Bij de NAVO is er een gezamenlijke training en certificering, terwijl dit bij de EU Battlegroups een nationale verantwoordelijkheid is. Een zekere afstemming is echter nodig, bijvoorbeeld omdat Battlegroups tegelijk worden ingezet of elkaar opvolgen. Wat gaat de minister van Defensie doen om dit te bevorderen? Een heldere commandostructuur is belangrijk. De minister van Defensie besteedt daaraan terecht veel aandacht. De heer Szabó (VVD) vindt het een goede ontwikkeling dat de EU-landen op militair gebied meer gaan samenwerken, met name bij de inzet van eenheden voor crisissituaties buiten het eigen gebied. De NAVO moet echter de belangrijkste militaire organisatie blijven. Het is daarom verstandig dat de minister heeft gesteld dat de EU Battlegroups pas zullen worden ingezet als de NAVO aangeeft geen rol voor zichzelf te zien. Uit de brieven van de regering zou echter ook kunnen worden opgemaakt dat zij de EU Battlegroups belangrijker vindt dan de NRF. De capaciteit van de Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 29 2

3 NRF is veel groter dan van de EU Battlegroups, wat tot uitdrukking moet komen in de Nederlandse bijdragen. Het is belangrijk dat de procedure op basis van artikel 100 van de Grondwet ook wordt gevolgd bij de inzet van de EU Battlegroups. De regering komt daaraan in haar brieven tegemoet. De Kamer zal nog onderzoek doen naar de besluitvormingsprocedure. De bevelstructuur van de EU Battlegroups moet worden afgestemd op de risico s van een eventuele operatie. De nationale hoofdkwartieren die de operaties aansturen, moeten daarom van voldoende kwaliteit zijn. Verder moet de inzet van EU Battlegroups niet zijn gericht op nationale politieke doelstellingen. In dat licht is het verstandig dat de Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen (RAZEB) met eenparigheid van stemmen akkoord moet gaan met de inzet van deze troepen. Bij het in Europees verband aanschaffen van militair materiaal zal moeten worden gekeken naar de operationele vereisten, de voorkeuren van de Nederlandse krijgsmacht, de kwaliteitsprijsverhouding en het mogelijk inschakelen van het Nederlandse bedrijfsleven. Hoe probeert de minister van Defensie om het Nederlands bedrijfsleven hierbij zoveel mogelijk betrekken? De heer Koenders (PvdA) wijst op de werkgroep die adviseert inzake de parlementaire besluitvorming over de uitzending van troepen. Hij wil de discussie over dit advies afwachten voordat hij daarover een standpunt inneemt, maar hij stemt in met de Nederlandse toezeggingen aan NRF7 en NRF8. Het is belangrijk dat de Kamer op de cruciale momenten bij de besluitvorming wordt betrokken. De Nederlandse inzet in NRF, EU Battlegroup en andere militaire operaties vraagt om een goede planning. Hoe denken de ministers daarover? De doelstelling is om jaarlijks deel te nemen aan drie missies in de lagere delen van het geweldsspectrum. Wat betekent een deelname aan een missie in het hogere geweldsspectrum zoals die nu plaatsvindt voor de planning? De regering wil terecht «double hatting» voorkomen; eenheden mogen niet tegelijk worden aangeboden aan de NRF en de EU Battlegroups. Geldt dit ook voor de voorbereiding op en het herstel na een operatie? Worden andere crisisbeheersingsoperaties ook in de afweging betrokken? De heer Koenders sluit zich aan bij de vragen van de heer Van Winsen over het oprichten van een NAVO-stabilisatiemacht, hoewel hij daar zelf niet veel voor voelt. Het is onverstandig om hieraan te beginnen zolang de taken van de NRF nog niet zijn uitgekristalliseerd. Bovendien is het niet altijd mogelijk om een duidelijk onderscheid te maken tussen operaties in het lage en in het hoge geweldsspectrum. De risico s zitten niet alleen aan het begin van een operatie maar kunnen ook later ontstaan. De Verenigde Staten ondersteunen de NRF maar zij zouden er ook zelf in moeten participeren. Zo kunnen zij actief deelnemen aan het transformatieproces binnen de NAVO. Tot nu toe moeten landen die troepen leveren aan NAVO-operaties, zelf de kosten dragen. Dat leidt tot een oneerlijke verdeling van de lasten. De minister van Defensie verdient een compliment voor zijn inzet tijdens het Nederlands EU-voorzitterschap om te komen tot meer Europese defensiesamenwerking. Er moet echter nog steeds veel gebeuren. Hoe zal worden omgegaan met de financiering van Europese militaire capaciteit? De afspraken over Europese militaire samenwerking hebben gevolgen voor de organisatie van de Nederlandse krijgsmacht. Zo moeten er richtlijnen voor het planproces worden opgesteld en is standaardisatie noodzakelijk. Hoe wordt dit vormgegeven? Welke acties moet Nederland ondernemen in het kader van het European Capability Action Plan (ECAP)? Verder moet het strategisch transport beter worden geregeld; er moet nu nog te vaak capaciteit van buiten Europa worden ingehuurd. Wat zijn de gevolgen voor de European Airlift Cell in Eindhoven? Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 29 3

4 De ambities van het Europese vredes- en veiligheidsbeleid zijn groter dan de daadkracht. Op politiek niveau is er te weinig overleg tussen EU en NAVO, wat in de praktijk voor problemen kan zorgen. Er moet meer aandacht komen voor het overdragen van missies en expertise. Een van de belangrijkste problemen hierbij is de positie van Turkije. De heer Herben (LPF) vraagt de ministers naar de «burden sharing» bij de EU Battlegroups en de NRF. Kunnen zij garanderen dat het één niet ten koste gaat van het ander? De minister van Defensie heeft uitgelegd dat het ambitieniveau kan worden gehandhaafd. Valt de daadwerkelijke inzet voor NRF en EU Battlegroups wel te combineren? Kunnen eenheden die zijn aangewezen voor de NRF of de EU Battlegroups in hun standby-periode worden ingezet voor onvoorziene calamiteiten? De uitzenddruk moet goed in het oog worden gehouden. Hoe vindt politieke besluitvorming plaats over de inzet van de NRF en de EU Battlegroups? De minister van Buitenlandse Zaken heeft in een lezing gesproken over een «coalition of the willing» binnen de NAVO. Leidt dit niet tot versnippering en daarmee tot meer problemen met de afstemming? Het antwoord van de bewindslieden De minister van Defensie benadrukt dat hij niet op alle vragen een concreet antwoord kan geven. De politieke besluitvorming over de EU Battlegroups heeft weliswaar plaatsgevonden, maar de praktische details moeten nog nader worden uitgewerkt. De regering is ervan overtuigd dat de Nederlandse toezeggingen voor de NRF en de EU Battlegroups zijn te combineren met het nationale ambitieniveau. De defensieorganisatie kan veel aan, waarvan optimaal gebruik moet worden gemaakt. De Nederlandse bijdragen aan de NRF en de EU Battlegroups zijn, in de periode , behoorlijk over de tijd gespreid. Nederland doet aan iedere NRF mee, maar vaak in de vorm van een paar vliegtuigen of schepen. Slechts eens in de paar jaar levert Nederland een substantiële troepenbijdrage, zoals nu het geval is bij NRF4. De volgende keren zijn in NRF10 (2008), en in NRF18 (2012). In het eerste halfjaar van 2007 zouden troepen ingezet kunnen worden voor de Duits- Nederlands-Finse EU Battlegroup en in het tweede halfjaar van 2008 voor de Brits-Nederlandse EU Battlegroup. Daarnaast heeft de krijgsmacht voldoende mogelijkheden om bij te dragen aan crisisbeheersingsoperaties, bijvoorbeeld door het zenden van een fregatten, onderzeeërs of vliegtuigen. Uiteraard kunnen zich altijd onvoorziene omstandigheden voordoen, maar daarmee zal, in overleg met andere betrokken landen, flexibel worden omgegaan. De minister betwijfelt of het nodig is om binnen de NAVO een aparte stabilisatie- en wederopbouwmacht in te richten. Deze taken kunnen ook binnen de bestaande structuren worden uitgevoerd. Het is belangrijk om bij de organisatie van de EU Battlegroups te zorgen voor voldoende strategische (lucht)transportcapaciteit. De EU Battlegroup met de Britten wordt een amfibische eenheid, die zelf voldoende transportmogelijkheden heeft. Verder heeft Frankrijk het initiatief genomen om de Europese transportcapaciteit beter te coördineren en in één verband onder te brengen. Er moet nog het nodige gebeuren, maar de minister gaat ervan uit dat er in januari 2007 voldoende capaciteit beschikbaar is voor de Duits-Nederlands-Finse EU Battlegroup; dit zal tijdig worden geregeld. De Kamer wordt tijdig geïnformeerd over (de inzet van) strategisch luchttransport. De vijf nationale hoofdkwartieren van Engeland, Duitsland, Frankrijk, Italië en Griekenland zijn beschikbaar om de inzet van EU Battlegroups te leiden. De minister heeft volledig vertrouwen in het Britse hoofdkwartier. Bij de andere vier hoofdkwartieren zijn vraagtekens te zetten, met name Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 29 4

5 bij het Italiaanse en het Griekse. Daarnaast zal er een operationeel hoofdkwartier meegaan bij een operatie. Hierover zullen afspraken worden gemaakt met de landen waarmee wordt samengewerkt in de EU Battlegroups. Bij de bemanning van de Duits-Nederlands-Finse EU Battlegroup zal het Duits-Nederlandse hoofdkwartier in Münster waarschijnlijk een grote rol spelen. Het belang van de NRF is met inzetbare militairen veel groter dan van de EU Battlegroups met 3000 man. De NAVO is, in tegenstelling tot de EU, een puur militaire organisatie, en blijft in dat licht de belangrijkste organisatie die de veiligheid in Europa moet waarborgen. Aangezien de landen binnen de EU samenwerken bij het buitenlands beleid, is het logisch dat er ook initiatieven komen voor militaire samenwerking. Bovendien is goed afgesproken wanneer de NRF en wanneer de EU Battlegroups worden ingezet. Indien zowel Europa als de Verenigde Staten ergens belang bij hebben, ligt het voor de hand dat de NRF wordt ingeschakeld; als het vooral om Europese belangen gaat, zullen eerder de EU Battlegroups worden ingezet. Verder zullen de EU Battlegroups vooral voor kleine operaties worden gebruikt. Het is belangrijk dat standaarden en criteria van de NAVO en de EU op elkaar worden afgestemd. Kleine verschillen zijn echter moeilijk te voorkomen, onder meer omdat er andere landen meedoen en de periode van inzetbaarheid verschilt. De minister vindt dat de standaarden en criteria van de NAVO het uitgangspunt moeten vormen. Het is moeizaam om in dit verband afspraken te maken, bijvoorbeeld over de te gebruiken software, maar het moet goed worden geregeld. De minister zal zich hiervoor blijven inzetten. De EU-landen zijn druk bezig om de Battlegroups op te zetten. Wanneer die fase is afgerond, kan de volgende stap worden gezet door de EU Battlegroups met elkaar te laten trainen. Ook wordt nagedacht over de wijze van aflossing. De Nederlandse industrie wordt betrokken bij de aankopen van de krijgsmacht. Materiaal wordt in Nederland gekocht, een buitenlandse bedrijf produceert het in Nederland of er komen compensatieorders. Het voorkomen van double hatting zal niet alleen betrekking hebben op de daadwerkelijke inzet van troepen. Ook met de op- en afbouw moet rekening worden gehouden. Alle EU-landen hebben de intentie om mee te doen aan de EU Battlegroups. Het is dus niet nodig om een regeling te treffen waardoor landen die niet meedoen, een deel van de kosten dragen. De grote landen doen ook meer dan de kleine landen. Indien in de praktijk blijkt dat niet alle landen naar rato bijdragen, zal moeten worden gezocht naar een manier om de kosten eerlijk te verdelen. Binnen de NAVO realiseren alle landen zich dat zij moeten bijdragen aan de militaire kracht. De NRF zorgt ervoor dat alle landen moeten aantonen dat zij kwaliteit kunnen leveren en aan de standaarden en criteria voldoen. Door de deelname aan de EU Battlegroups en de NRF worden tekortkomingen van landen zichtbaar, waarna die kunnen worden weggewerkt. De minister ziet hierbij vooruitgang en heeft er vertrouwen in. In het kader van het ECAP zijn projectgroepen opgericht om tekortkomingen weg te werken. Nederland heeft gepleit voor een evaluatie, wat heeft geleid tot een herschikking van en nieuwe opdrachten voor de projectgroepen. De minister zegt toe de Kamer op niet al te lange termijn te informeren over de uitkomsten en de gevolgen voor Nederland. De minister van Buitenlandse Zaken benadrukt dat de NAVO en de EU elkaars taken niet moeten dupliceren maar elkaar moeten aanvullen. De EU houdt zich al bezig met wederopbouw en postconflictsituaties, zodat het niet nodig is dat de NAVO een stabilisatie- en wederopbouwmacht opzet. In crisissituaties kan er uiteraard altijd een beroep op de NAVO worden gedaan, bijvoorbeeld voor logistieke ondersteuning. Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 29 5

6 Als zich een crisis voordoet, moeten de NAVO en de EU elkaar consulteren. Het is logisch dat de NAVO ingrijpt als de Verenigde Staten betrokken willen zijn bij een operatie. Indien de NAVO geen rol voor zichzelf ziet weggelegd, kan de EU wel gebruik maken van NAVO-middelen. De NAVO heeft onder andere veel meer middelen voor planning, logistiek en communicatie. Voor het transformatieproces van de NAVO is het belangrijk dat de Verenigde Staten deelnemen aan de NRF. De Amerikaanse regering lijkt meer aandacht te krijgen voor de rol van de NAVO. Zij ziet de NAVO als het forum voor bondgenootschappelijk overleg. Doordat Cyprus en Malta geen partij zijn bij beveiligingsovereenkomsten, vormt de positie van Turkije geen belemmering voor de opbouw van capaciteit en de uitvoering van operaties. Daarnaast heeft Turkije toegezegd het protocol bij het associatieakkoord te zullen tekenen. Hopelijk leidt dit tot een betere verstandhouding. Meer informeel overleg tussen de staven van de NAVO en de EU kan zorgen voor een soepeler samenwerking. De minister stelt vast dat consensus in de besluitvorming van groot belang is in de NAVO. Een «coalition of the willing» kan echter in specifieke gevallen zorgen voor snellere besluitvorming, implementatie en uitvoering. De NAVO wordt daardoor flexibeler, wat voorkomt dat er coalities buiten de NAVO om worden gesloten. Nadere gedachtewisseling De heer Herben (LPF) vraagt zich af of ook de minister van Defensie het, in het licht van de planning, wenselijk acht dat er binnen de NAVO een «coalition of the willing» komt. De heer Van Winsen (CDA) sluit niet uit dat het idee om binnen de NAVO een stabilisatiemacht op te richten uiteindelijk toch wordt uitgevoerd. De heer Szabó (VVD) is blij dat de minister van Defensie de NAVO nog steeds ziet als de hoeksteen van het veiligheidsbeleid. De minister van Defensie heeft niet duidelijk uitgelegd welke problemen er zijn met sommige nationale hoofdkwartieren. Kan hij dat alsnog doen? De minister van Defensie wil zich niet uitspreken over de wenselijkheid van een coalition of the willing, een kopgroep binnen de NAVO. Hierover zal nog worden gediscussieerd binnen de regering. Voor Defensie is de uitkomst daarvan een gegeven dat zal worden uitgevoerd. Het lijkt de minister onverstandig om op dit moment te vertellen wat er volgens hem mankeert aan het Griekse en het Italiaanse hoofdkwartier; dat zou weinig constructief zijn. Het is goed dat ook Zuid-Europese landen de ambitie tonen om hoofdkwartieren op het niveau van Engeland, Frankrijk en Duitsland te ontwikkelen, maar zij zijn nu nog niet zover. De EU-landen zullen uiteindelijk moeten beoordelen of hoofdkwartieren geschikt zijn om een EU Battlegroup aan te sturen. De minister van Buitenlandse Zaken geeft een aantal voorbeelden van wederopbouw en reconstructie waaraan de NAVO heeft bijdragen. Dit gebeurt echter meestal op ad-hoc basis. Het is niet nodig om hiervoor een nieuwe structuur binnen de NAVO op te zetten. Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 29 6

7 Een «coalition of the willing» moet geen derde structuur naast de NRF en de EU Battlegroups worden. Zo n coalitie zal een sturingsmiddel zijn waardoor flexibeler op omstandigheden kan worden ingespeeld. De ondervoorzitter van de vaste commissie voor Defensie, Herben De voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, De Haan De voorzitter van de vaste commissie voor Europese Zaken, Van Heteren De adjunct-griffier van de vaste commissie voor Defensie, Kok Tweede Kamer, vergaderjaar , en , nr. 29 7