Inhoud. Kennismaking met Nougatine 5

Transcriptie

1 Inhoud Kennismaking met Nougatine 5 1 Economische omgeving Economische groei en welvaart Behoeften en welvaart Bruto binnenlands product Economische groei Economische groei in België Economische groei op wereldvlak Conjunctuur Indicatoren van de conjunctuur in België Economische sectoren Productiefactoren 29 Test je kennis 32 2 Ondernemend werken als werkgever en werknemer 42 HA HA HA HA HA 2.1 Ondernemen Hulp voor ondernemers Risico s en opportuniteiten van ondernemerschap Competenties van een ondernemer Competenties van een werknemer Werkgever versus werknemer Attitudes van een commercieel-administratief bediende Combinatie werk en gezin voor ondernemers 64 Test je kennis 67 3 Stakeholders van de onderneming De financiers van de onderneming Financiering met eigen vermogen versus vreemd vermogen De aandeelhouders van de vennootschap: financiers van het eigen vermogen Relatie met de bankiers Relatie met leveranciers Relatie met de overheid Relaties met klanten Relatie met klanten en leveranciers in de verschillende marktvormen Relatie met de overige stakeholders Maatschappelijk verantwoord ondernemen Relatie met het personeel Bedrijf en milieu Relatie met de consumenten Relatie met buren Relatie met sectorgenoten Relatie met het buitenland 116 Test je kennis 119 Inhoud 3 DHEWHB51W.indd 3 6/17/16 5:54 PM

2 4 Opstarten van een onderneming 123 HA HA 4.1 Strategische doelstellingen van de onderneming Markt- en sectoranalyse Marktonderzoek: informatiebronnen, doelgroep en sector Een marktonderzoek opzetten Marketingplan Financieel plan Keuze van de ondernemingsvorm Formaliteiten bij het opstarten van een onderneming Rechten en plichten van de handelaar Kiezen van een naam Administratieve formaliteiten bij het opstarten van een onderneming en bijbehorende kosten Vestigingsvoorwaarden Wettelijke verplichtingen inzake milieu Milieuheffingen Bodemonderzoek Aanvaardingsplicht versus terugnameplicht Milieubewust op kantoor Huwelijksvermogensstelsel, samenlevingscontract Faillissement 200 HA 8 Bijzondere reglementeringen Reglementering inzake rustdagen en openingsuren Reglementering inzake de wet op de privacy en inzake auteursrechten 207 Test je kennis 211 HA 9 Sociaal statuut van de ondernemer De sociale zekerheid in België Zelfstandige onder diverse vormen De sociale rechten en plichten van de zelfstandige 227 Test je kennis 232 HA 10 Fiscaal statuut van een zelfstandige 234 HA Test je kennis Handig met ICT Excel Formules opbouwen met relatieve, absolute en gemengde celverwijzing Grafieken Draaitabellen PowerPoint Word Tabellen in Word Structureren van een zakelijk rapport 280 Deze delen zijn bedoeld voor Handel. De delen zonder pictogram zijn gemeenschappelijk. 4 De h@ndel en wij 3de graad A De onderneming en haar omgeving DHEWHB51W.indd 4 6/17/16 5:54 PM

3 kennismaking met nougatine Nougatine is een artisanaal bedrijf. Dat betekent dat de eigen producten met de hand vervaardigd worden. Daarnaast heeft Nougatine twee winkels waar het eigen assortiment pralines verkocht wordt, aangevuld met thee, nougat, confiserie, zoet broodbeleg zoals heerlijke zelfgemaakte choco en dranken in kleine verpakkingen. Kortom, alles wat in een geschenkmand kan. Persoonlijke gegevens Nougatine bvba Molenweg Damme tel fax BE RPR Brugge IBAN: BE BIC: GEBABEBB Zaakvoerder: Lucas Bonneval Een greep uit het assortiment 1 Assortiment pralines (btw 6 %) Art. nr. Omschrijving per kg Kostprijs Excl. btw Verkoopprijs Excl. btw Leverancier P101 Studentenhaver wit 5,90 20, P102 Studentenhaver melk 5,95 20, P103 Studentenhaver fondant 6,05 20, P104 Orangette 11,40 20, P105 Isabelle fondant 6,72 20, P106 Manon nougat 6,10 20, P107 Manon aardbeivulling 7,20 20, P108 Manon koffie 7,20 20, Kennismaking met Nougatine 5 DHEWHB51W.indd 5 6/17/16 5:54 PM

4 Personeel organisatieschema van de onderneming Zaakvoerder Lucas Bonneval Aankoopmanager Productiemanager Verkoopmanager Administratief manager Hendrik Delbeke Victor Decrane Emma Debrabander Margot Casneuf Aankoopmedewerker Louise Van Holme Arbeiders Lars Van Gerben Commercieel Medewerker binnendienst Boekhouding Simon Beckevoort Cedric Van Linden Lotte Caudron Emile Beck Receptie Verkopers winkel Pauline Lambert Elodie Barry Nina Wibo Verkopers buitendienst Francis Carson personeelsgegevens Naam Adres Brutowedde Gezinstoestand Schaal Bedienden Lucas Bonneval Molenweg Damme 3 920,00 EUR 2 kinderen 1 Emma Debrabander Molenweg Damme 3 480,00 EUR 0 1 Victor Decrane Moerdijkstraat Ichtegem 3 150,00 EUR 4 kinderen 2 Hendrik Delbeke Cathilleweg Jabbeke 2 980,00 EUR 2 kinderen 1 Margot Casneuf Dyver Brugge 2 875,00 EUR 1 kind alleen Louise Van Holme Groenerei Brugge 2 195,00 EUR 3 kinderen 2 Emile Beck Portiekenlaan Westende 1 983,00 EUR 0 alleen Elodie Barry Duinenstraat Bredene 1 950,00 EUR 0 alleen Nina Wibo Hoornstraat Moerkerke 1 878,00 EUR 0 alleen Francis Carson Zandvoordestraat Oudenburg 2 320,00 EUR 3 kinderen 2 Simon Beckevoort A. Vermeylenstraat Stene 2 050,00 EUR 2 kinderen 1 Pauline Lambert Veldhoekstraat Waardamme 1 780,00 EUR 1 kind alleen Arbeiders Lars Van Gerben Stationstraat Gistel 15,00 EUR 3 kinderen 2 Cedric Van Linden Pastoriestraat Sint-Michiels 13,00 EUR 2 kinderen 1 Lotte Caudron Rijselstraat Sijsele 14,00 EUR 0 alleen 6 De h@ndel en wij 3de graad A De onderneming en haar omgeving DHEWHB51W.indd 6 6/17/16 5:54 PM

5 Copyright Plantyn 1 Economische omgeving 1.1 Economische groei en welvaart Stad Gent, De Zwarte Doos, Stadsarchief Economische omgeving DHEWHB51W.indd 7 7 6/17/16 5:54 PM

6 Copyright Plantyn Behoeften en welvaart Hoe zou het zijn om op een onbewoond tropisch eiland te wonen? Zonder bakker, slager, supermarkt, bankautomaten, huizen, scholen, auto s... in complete harmonie met de natuur! Genietend van de zon, het exotische fruit, de prachtige stranden... Zou je een hut bouwen, een bed in elkaar knutselen of een stoel misschien? Bron: > NL > Statistieken en Analyses > Arbeid, fiscaliteit en levensomstandigheden: Huishoudbudget > Historiek. Noot: De enquête werd in 2012 hervormd en heeft nu 12 rubrieken. Wij hebben de cijfers voor 2014 opgenomen in het Excelbestand Blz8 Gemiddelde uitgaven per gezin Je vindt het bestand online. 8 DHEWHB51W.indd 8 De h@ndel en wij 3de graad A De onderneming en haar omgeving 6/17/16 5:54 PM

7 verkenning Behoeften 1 Laten we veronderstellen dat je gedropt wordt op een onbewoond eiland en dat je één voorwerp mag meenemen. Wat neem je zeker mee? 2 Stel dat je één keer mag telefoneren. Naar wie bel je? 3 Waaraan heb je nood op het eiland? 4 Kun je je behoeften indelen? 5 Op welke manier zal je levenshouding veranderen als er een groepje reizigers strandt op je eiland? Welvaart 6 Wat vertellen de foto s over de evolutie van de welvaart in het Westen? 7 Wat vertellen de foto s over het verschil in welvaart tussen verschillende landen? 8 Construeer een cirkeldiagram met de procentuele verdeling van de gezinsuitgaven over de jaren 1978/1979, en Maak via een kolomdiagram en een trendlijn de evolutie in de gezinsuitgaven duidelijk tussen de jaren 1978/1979 en Welke gevolgen kun je trekken uit de tabel en de cirkeldiagrammen i.v.m. de welvaart in België? 11 Zijn er ook goederen en diensten die in het Westen, in vergelijking met bijvoorbeeld 100 jaar geleden, minder beschikbaar zijn? Welke? ICT-tip bij vraag 8: instructies om een cirkeldiagram te maken, vind je in hoofdstuk 11 van dit boek. Een instructiefilmpje vind je via ICT-tip bij vraag 9: instructies voor het maken van een kolomdiagram vind je in hoofdstuk 11. Een instructiefilmpje vind je via Voor het toevoegen van een trendlijn, kun je ook dit filmpje raadplegen: ter zake 1 Behoeften De kernvraag voor de economie als wetenschap is de optimale verdeling van de schaarse middelen om zoveel mogelijk behoeften te kunnen vervullen. Schaarste heeft in de economie niet de betekenis van zeldzaam, maar van beperkt beschikbaar. Economisch handelen is nodig omdat we niet alles tegelijk kunnen hebben. Er moeten bij het gebruik van de schaarse middelen keuzen worden gemaakt. We noemen dat het keuzeprobleem. Een consument bevredigt zijn behoeften aan vrijetijdsbesteding door doelbewuste keuzen te maken bij het aankopen van bepaalde goederen: een on-ear headphone, een paar loopschoenen, een ticket voor een concert De economische wetenschap bestudeert de factoren die deze keuzen bepalen, zoals prijzen, reclame, concurrentie Economische omgeving 9 DHEWHB51W.indd 9 6/17/16 5:54 PM

8 Behoeften? Middelen De term economie wordt ook gebruikt in de zin van behoeftebevrediging van een land en zijn inwoners. Wanneer een land welvaartsgroei kent, zeggen we Het gaat goed met de economie! De lonen stijgen, de werkloosheid is laag en de bedrijven maken winst. Dat is de betekenis van economie als sociale wetenschap. De welvaart van elk van ons wordt grotendeels bepaald door de hoeveelheid goederen en diensten waarover we kunnen beschikken. Hoe groter de hoeveelheid goederen, hoe meer behoeften we kunnen bevredigen. Het studiegebied economie deelt de behoeften als volgt in. Economische behoeften Behoeften die bevredigd worden door het aanschaffen van goederen en diensten. Behoefte aan: een pc een bed ontbijtkoeken Niet-economische behoeften Behoeften die niets met economie te maken hebben: culturele, psychische, spirituele behoeften. Behoefte aan: waardering door vrienden tot een groep behoren een warme thuis Economische behoeften kunnen we verder opsplitsen in primaire en secundaire behoeften. Primaire behoeften Dit zijn de basisbehoeften waaraan elke mens nood heeft, ongeacht waar hij leeft. Behoefte aan: voeding onderdak onderwijs kleding Secundaire behoeften Dit zijn behoeften van een hogere orde, ze zijn niet levensnoodzakelijk. Behoefte aan: een auto een polshorloge een filmavond een reis Verder kunnen we een onderscheid maken tussen individuele en collectieve behoeften. Individuele behoeften Collectieve behoeften Deze behoeften kunnen door een individu Dit zijn behoeften die we individueel niet kunnen bevredigen: ze zijn niet opsplitsbaar. bevredigd worden door de aankoop van een goed of dienst. De overheid biedt ze aan. een boekentas defensie een tv politie een internetverbinding infrastructuur (wegen) een hamburgermenu justitie een theateravond openbaar vervoer een spannend boek onderwijs 10 De en wij 3de graad A De onderneming en haar omgeving DHEWHB51W.indd 10 6/17/16 5:54 PM

9 2 Behoefteniveaus Maslow onderscheidt in het menselijk gedrag de volgende vijf behoefteniveaus. Behoeftehiërarchie van Maslow 5 Zelfontwikkeling 4 Erkenning 3 Sociale behoefte 2 Bestaanszekerheid 1 Primaire biologische behoeften 2.1 Primaire biologische behoeften Eten, drinken, gezonde lucht, kleding, onderdak behoren tot de primaire behoeften. Een kind dat in armoede leeft en honger heeft, zal vooral aandacht hebben voor voedsel. Die behoefte is dominant aanwezig, de rest is bijzaak. Wanneer de basisbehoeften niet bevredigd kunnen worden, spreken we van absolute armoede. 2.2 Bestaanszekerheid Behoefte aan werk, een vast inkomen, een degelijk huis. 2.3 Sociale behoeften Behoefte aan liefde, aan contact met buren en vrienden, behoefte aan het behoren tot een groep, behoefte deel uit te maken van een bepaalde gemeenschap. 2.4 Behoefte aan erkenning en waardering Behoefte aan een schouderklopje, een complimentje, een teken dat het gepresteerde werk goed is. 2.5 Behoefte aan zelfverwezenlijking De mogelijkheid kunnen scheppen om dromen waar te maken. De nodige wilskracht kunnen opbrengen om uit te groeien tot een persoonlijkheid. 3 Welvaart Welvaart is de mate waarin de behoeften met de beschikbare middelen kunnen worden bevredigd. Van de behoeften wordt aangenomen dat ze groter zijn dan de beschikbare middelen. Er is dus sprake van een tekort, relatieve schaarste genoemd. In de economie draait het allemaal rond het bevredigen van onze behoeften. De mate waarin de bevolking van een land haar behoeften kan bevredigen, bepaalt de welvaart van dat land. Economische omgeving 11 DHEWHB51W.indd 11 6/17/16 5:54 PM

10 Copyright Plantyn De welvaart is niet in alle landen gelijkmatig toegenomen. Om de welvaart van verschillende landen met elkaar te vergelijken, berekenen de Verenigde Naties de Human Development Index (HDI) of de menselijke ontwikkelingsindex. De HDI wordt uitgedrukt in een cijfer tussen 0 en 1 en is het resultaat van een berekening op basis van indicatoren als: het bbp (bruto binnenlands product) per hoofd de levensverwachting bij de geboorte de alfabetiseringsgraad van volwassenen. Op basis van deze criteria kunnen we drie groepen onderscheiden: landen met een hoge menselijke ontwikkeling (HDI hoger dan 0,800) middelmatige menselijke ontwikkeling (HDI tussen 0,500 en 0,799) lage menselijke ontwikkeling (HDI onder de 0,500). Bron: > Data > Human Development Data Visualization Competition > Please click here to view the top nine submissions > HDI by population and country over time. UNDP = united nations development programme Bij de jongste berekening bleek Noorwegen het beste land om te leven. België stond in 2013 op de 21ste plaats. Veel minder goed vergaat het de bevolking van vele Afrikaanse landen. De oude Belgische kolonie, Democratische Republiek Congo, neemt de voorlaatste plaats in, net voor Niger. Van landen als België en Noorwegen wordt verondersteld dat iedereen er kan lezen en schrijven. De gemiddelde schooltijd bedraagt in België 10,9 jaar. In Marokko is dat gemiddeld 4,4 jaar. Ook voor de levensverwachting vallen flagrante verschillen te noteren. Zo is de gemiddelde levensverwachting in België 81 jaar. In de Democratische Republiek Congo is dat 50 jaar. Vandaag beschikken wij over meer goederen en diensten dan onze ouders en grootouders: pc s, microgolfovens, digitale tv s of digitale fotoapparaten bestonden vroeger niet. Maar anderzijds stellen we vast dat het milieu erop achteruit gaat. Het gat in de ozonlaag wordt elk jaar groter en gezonde lucht steeds schaarser. Door de bouwwoede van de meeste Belgen, wordt de open ruimte in ons land, en zeker in Vlaanderen, elk jaar kleiner. Ook hier moeten in de toekomst keuzes gemaakt worden. 12 DHEWHB51W.indd 12 De h@ndel en wij 3de graad A De onderneming en haar omgeving 6/17/16 5:55 PM

11 Copyright Plantyn Toch kunnen we stellen dat de welvaart gestaag is toegenomen. We hebben allemaal een comfor t abeler leven dan vijftig jaar geleden. Hoewel de welvaart is toegenomen, voelt niet iedereen zich gelukkig en geborgen. De kranten en tijdschriften berichten vaak over de toegenomen stress, stijgende zelfmoordcijfers en de verzuring van de maatschappij. Wanneer we het hebben over zich goed voelen en gelukkig zijn hebben we het over welzijn. Welzijn gaat over vrienden en vriendinnen, over leuke contacten met de huisgenoten, over gezellig samenzijn enz. Bij welzijn wordt er geen beslag gelegd op schaarse middelen. In de praktijk Stel dat je deze zomer, gedurende een maand, een goedbetaalde vakantiejob doet in een logistiek bedrijf. 1 Wat doe je met je verdiende geld? 2 Wat doe je met het geld dat je kreeg van je ouders om de maand door te komen? 3 Welke behoeften zal je zeker bevredigen? Bruto binnenlands product Verkenning Veronderstel dat in een land slechts twee producten worden geproduceerd: brommers en pc s. Economische omgeving DHEWHB51W.indd /17/16 5:55 PM

12 1 Bereken voor jaar 1 en 2 de totale waarde van de geproduceerde hoeveelheid goederen. 2 Bereken de procentuele toename van de waarde van de goederen tussen jaar 1 en 2. 3 Is de toename van het aantal goederen gelijk aan de toename in waarde? 4 Welke bijkomende berekeningen moet je maken om de werkelijke of reële toename van de geproduceerde hoeveelheid goederen te berekenen? 5 Met hoeveel procent is de productie echt toegenomen? 6 De criminaliteit in het Westen neemt toe en de bedrijven spelen in op het toenemende onveiligheidsgevoel: alarmsystemen en beveiligingsinstallaties verkopen als zoete broodjes. Heeft deze trend invloed op de hoeveelheid geproduceerde goederen? Verklaar. 7 In het kader van een gezonde levensstijl zijn er veel mensen die de fiets nemen om naar hun werk te gaan. Zal deze trend de totale waarde aan goederen doen toe- of afnemen? Verklaar. ter zake 1 Begrip bruto binnenlands product Een eenvoudige en veelgebruikte manier om de welvaart van een land te meten, is de berekening van het bruto binnenlands product of bbp. Het bbp is de som van de waarde van alle goederen en diensten die in een bepaalde periode (meestal een jaar) in een land werden geproduceerd. 2 Soorten goederen Kenmerk Voorbeelden Gevolg Consumptiegoederen Investeringsgoederen Verbruiksgoederen Gebruiksgoederen Uitbreidingsgoederen Vervangingsgoederen Niet-duurzaam Duurzaam Toevoegen van extra kapitaalgoederen. Een balpen Een brood Een bureau Een bed Een tweede productielijn opstarten. De productiecapaciteit verhoogt. Oude kapitaalgoederen worden vervangen. De oude machine vervangen door een nieuwe. De productiecapaciteit blijft gelijk. 3 Verklaring van het begrip bbp Bruto Bij de berekening van het bbp worden ook de vervangingsinvesteringen geteld. Bij vervangingsinvesteringen worden verouderde of versleten kapitaalgoederen (machines, gebouwen, vrachtwagens, ) vervangen door nieuwe. Er komt dus geen extra productiecapaciteit bij. Binnenlands Alleen die goederen en diensten die binnen de landsgrenzen worden geproduceerd maken deel uit van het bbp. Product Alle geproduceerde goederen en diensten, zowel de consumptiegoederen als de kapitaalgoederen. 14 De h@ndel en wij 3de graad A De onderneming en haar omgeving DHEWHB51W.indd 14 6/17/16 5:55 PM

13 4 Het bbp als meetinstrument Om het bbp van twee of meer jaren op een zinvolle manier met elkaar te vergelijken moeten alle geproduceerde goederen en diensten gewaardeerd worden tegen prijzen van eenzelfde basisjaar. We spreken dan van het bbp tegen vaste of constante prijzen en van de reële verandering van het bbp. Indien de berekening van het bbp gebeurt tegen de prijzen van verschillende jaren, hebben we het over het bbp in lopende prijzen en over de nominale verandering van het bbp (uitgedrukt in euro). Maar, het bbp is niet het ideale meetinstrument om de welvaart van een land te meten. Het vrijwilligerswerk, het huishoudelijke werk, de opbrengst van de moestuin, burenhulp worden niet opgenomen in het bbp. Het zwartwerk maakt evenmin deel uit van het bbp. Nochtans schatten sommige specialisten de omvang van de zwarte markt in België op ongeveer 20 % van het officiële bbp. In Europa staan we hiermee ruimschoots op het podium. Bovendien wordt het bbp vandaag geproduceerd door een bevolking die naast de geleverde arbeid veel meer vrije tijd heeft dan de voorouders van 50 of 100 jaar geleden. Deze vrije tijd, die gepland kan worden volgens eigen inzichten, is voor de meeste mensen een kostbaar goed dat ongetwijfeld onze welvaart doet groeien. Nochtans wordt het bbp door deze vrij te plannen tijd niet beïnvloed. De files, de milieuvervuiling, de stress zorgen voor meer uitgaven en dus voor een groter bbp. Maar, de welvaart neemt hierdoor af. En toch wordt het bbp in heel veel gevallen gebruikt als indicator van de welvaartevolutie. Algemeen kunnen we stellen: hoe hoger het bbp, hoe meer en beter de behoeften van de inwoners van een land zullen worden bevredigd. 5 Tekortkomingen van bbp per capita als welvaartsindicator Het bbp: houdt geen rekening met de inkomensverdeling, onderschat: zwartwerk, thuiswerk, eigen productie worden niet opgenomen in het bbp, overschat: kosten gemaakt om de negatieve externe effecten te bestrijden zorgen voor een stijging van het bbp, maar leiden niet noodzakelijk tot een toename van de welvaart. Voorbeelden van negatieve externe effecten: milieuvervuiling doet installaties van zuiveringsstations stijgen, stress leidt tot meer depressies, meer opnames in ziekenhuizen en meer verbruik van medicamenten. Economische omgeving 15 DHEWHB51W.indd 15 6/17/16 5:55 PM

14 Uit de praktijk Bron: Woordverklaring: GDP = Gross Domestic Product = Bruto binnenlands product = bbp capita = hoofd, dus per persoon. Ppp = purchasing power parity (koopkrachtpariteit) Opdracht De grafiek hiervoor geeft een beeld van de evolutie van het gemiddelde bbp per capita in de wereld. Welke besluiten kun je trekken uit deze grafiek? 1.2 Economische groei Economische groei in België Bron: > Cijfers > Trends en conjunctuur > Economische groei 16 De h@ndel en wij 3de graad A De onderneming en haar omgeving DHEWHB51W.indd 16 6/17/16 5:55 PM

15 Verkenning 1 Aan de hand van welk gegeven wordt de economische groei gemeten? 2 Vergelijk de evolutie van de economische groei in België met die van de EU28 voor Zoek de meest recente cijfers over de evolutie van de economische groei in België. 4 De Nationale Bank verwacht een groei van + 1,2 % in 2015 en 1,5 % in Is deze prognose gehaald? 5 Wat zijn de voornaamste taken van de NBB? Surf naar > Nederlands > Over de Nationale Bank. Scrol naar Taken en activiteiten. 6 Kies Over de Nationale Bank > Bestuur en toezicht > Gouverneur. Wie is de huidige gouverneur van de NBB? Ter zake 1 Begrip economische groei Economische groei is de toename van de economische activiteit vergeleken met een meetpunt uit het verleden. Als indicator voor economische groei wordt de procentuele toename van het bbp per capita (per hoofd) berekend over een bepaalde periode. In de Westerse industrielanden verliep deze groei de jongste honderd jaar op een min of meer gestage wijze. Daardoor nam ook de materiële welvaart toe. In de jaren vijftig van de vorige eeuw hadden de meeste gezinnen nog geen televisie en ook de telefoon behoorde niet voor iedereen tot de dagelijkse communicatiemiddelen. Van pc s, mobiele telefonie, digitale fotografie, was er nog geen sprake. Wordt het bbp uitgedrukt in geldwaarde of in nominale waarden van de periode zelf, dan drukt de procentuele groei de nominale groei uit. De evolutie in waarde kan opgedeeld worden in: een factor die de prijsveranderingen weergeeft, een factor die de volumeveranderingen aangeeft. Als het effect van de prijsveranderingen wordt geëlimineerd door de prijzen constant te houden, wordt de volumegroei of de reële groei van het bbp gemeten. 2 Indicatoren In de nationale rekeningen worden reeksen die volume weergeven, uitgedrukt in kettingeuro s. Kettingeuro s zijn een middel om bij de berekening van diverse economische indicatoren de volumegroei te bepalen en het effect van de jaarlijkse prijsveranderingen te elimineren. Economische omgeving 17 DHEWHB51W.indd 17 6/17/16 5:55 PM

16 Bron: > Statistieken > Online database en cijfers > Economische activiteit > BBP internationale vergelijking. Verander de frequentie in jaarlijks. Bij toepassing van kettingeuro s wordt de volumegroei tussen twee opeenvolgende periodes, t en t+1, berekend door de prijzen van het jaar t te gebruiken. Zo wordt de volumegroei van de investeringen tussen de jaren 1 en 2 berekend door de investeringen van jaar 2, uitgedrukt in prijzen van jaar 1, te vergelijken met de investeringen in jaar 1. De groei tussen jaren 2 en 3 wordt berekend door de investeringen in jaar 3 uitgedrukt in prijzen van jaar 2, te vergelijken met de investeringen in jaar 2, enz. Prijs t-1 x Volume t wordt vergeleken met Prijs t-1 x Volume t-1 De introductie van kettingeuro s verbetert de accuraatheid van de meting van de reële economische groei en leidt tot een verbetering van de internationale vergelijkbaarheid met zijn diverse prijsniveaus. Berekenen we een groeipercentage op basis van bbp in kettingeuro s, dan bekomen we de reële economische groei. De jaarlijkse prijsverandering is geëlimineerd vermits het bbp van de huidige periode berekend is op basis van de hoeveelheden van de huidige periode, vermenigvuldigd met de prijzen van de vorige periode. Groeipercentage = (bbp huidige periode bbp vorige periode) x 100 bbp vorige periode Berekenen we de gegevens uit de tabel van de NBB voor 2014, dan bekomen we een reële groei van: Groeipercentage = ( ) x 100 = x 100 = 1,059 = 1, In de praktijk Surf naar > Statistieken > Algemeen: Kerncijfers > Groei bbp %. Klik op het pictogram Tabel naast België. Kies Jaarlijks. Kies bij Frequentie voor de laatste 5 volledige jaren. Welke sector heeft het laatste jaar het hoogste groeipercentage? In welke sector is de laatste 5 jaar het groeipercentage constant afgenomen? 18 De h@ndel en wij 3de graad A De onderneming en haar omgeving DHEWHB51W.indd 18 6/17/16 5:55 PM

17 Copyright Plantyn Economische groei op wereldvlak Evolutie van het bbp/capita (in USD van 1990) Bron: > Madisson historical statistics > website > Database > Madisson Project Database > Openen. Noot: Deze database met historische gegevens werd na 2010 niet meer bijgewerkt. verkenning Haal in je online documenten het bestand Blz19 Economische groei wereldvlak Verkenning LL op. 1 Bereken de economische groei t.o.v. het basisjaar 1913, voor de verschillende perioden en voor de verschillende landengroepen. 2 Maak hiervan een lijngrafiek. 3 Welke landengroep haalde de hoogste groeicijfers? 4 Welke landengroep haalt de slechtste groeicijfers? 5 Bereken per continent de economische groei t.o.v. het basisjaar 1900 voor de verschillende perioden voor de verschillende landen. 6 Maak hiervan per continent een lijngrafiek. 7 Groeien alle landen binnen een landengroep even snel? 8 Hoe zijn de verschillen te verklaren? ICT-tip bij vraag 1: kies met de rechtermuisknop bij Celeigenschappen voor Percentage met 0 decimalen. Gebruik in je formule ook absolute celadressering. Verwijs bijvoorbeeld naar het basisjaar via B$3. Zie ook ICT-tip bij vraag 2: instructies voor het maken van een lijngrafiek vind je in hoofdstuk 11. Een instructiefilmpje voor kolomdiagrammen vind je via ter zake Grootste groeivoeten In de 20ste eeuw werden de grootste groeivoeten opgetekend in West-Europa, de VS en Japan. West-Europa was vele eeuwen de landengroep met de grootste economische groei, maar werd de Economische omgeving DHEWHB51W.indd /17/16 5:55 PM

18 laatste decennia van de vorige eeuw ingehaald door de VS en Japan, die in deze periode zeer hoge groeicijfers lieten optekenen. Afrika bengelt helemaal achteraan in het peloton. Groeiverschillen Binnen een landengroep noteren we eveneens in het oog springende groeiverschillen. In de Aziatische groep kan dit geïllustreerd worden met de landen India en Japan. China kende heel lang amper economische groei, maar is aan een spectaculaire opmars bezig. Waarom halen sommige landengroepen of individuele landen betere groeicijfers dan andere? Het antwoord is eenvoudig. In sommige landen zijn de factoren die de economische groei bepalen in ruime mate aanwezig, in andere niet. Oorzaken van de verschillen De oorzaken van de verschillende groeicijfers zijn heel divers van aard. In sommige landen bv. West-Europa, de VS en Japan is er een behoorlijke graad van ondernemerschap aanwezig. Mensen worden er sinds jaar en dag gestimuleerd om initiatief te nemen en een eigen onderneming op te starten. In (ex)-communistische landen werd het ondernemerschap afgeremd. De verspreiding van de technologie is niet in alle landen even ver doorgedrongen. In sommige landen is er onvoldoende geld om de noodzakelijke investeringen te financieren. Weer andere landen beschikken niet over de noodzakelijke geschoolde arbeidskrachten. Sommige landen, bijvoorbeeld Afrika, worden geleid door corrupte regimes of dictators. Corruptie en illegaliteit remmen economische groei af. In landen waar een burgeroorlog woedt of waar het terrorisme hoogtij viert, valt evenmin een groeiende economische activiteit te verwachten. uit de praktijk Surf naar > Over ons > Ecologie. Scrol naar Terre bleue in de wereld. 1 Welke sociaal engagement neemt Terre Bleue op zich? 2 Op welke manier probeert Terre Bleue bij te dragen tot een duurzame welvaart in de derde wereld? 3 Wat is de bedoeling van de microkredieten? 4 Hoe wil Terre Bleue bijdragen tot het bevorderen van de gezondheid in Afrika? 5 Waar haalde het bedrijf de inspiratie voor haar merknaam Terre Bleue? 6 Waarom is water zo belangrijk voor de ontwikkeling van een land in het Zuiden? 1.3 Conjunctuur krantenknipsel 1 De Belgische economie groeide in het tweede kwartaal met 0,4 procent. Dat blijkt uit een raming van de Nationale Bank van België. De totale inflatie in ons land werd in die periode met gemiddeld 0,7 procent opnieuw positief. In het eerste kwartaal stond die nog op -0,4 procent. Het bruto binnenlands product (bbp) is in het tweede kwartaal gestegen met 0,4 procent tegenover het vorige kwartaal. Op jaarbasis bedraagt de toename van de economische activiteit 1,3 procent. 20 De h@ndel en wij 3de graad A De onderneming en haar omgeving DHEWHB51W.indd 20 6/17/16 5:55 PM

19 11 Handig met ICT 11.1 Excel Formules opbouwen met relatieve, absolute en gemengde celverwijzing 1 Relatieve celverwijzing Een celverwijzing is standaard relatief. Wanneer je bijvoorbeeld vanuit cel B2 verwijst naar cel D4, verwijs je in feite naar een cel die zich twee kolommen naar rechts en 2 rijen naar beneden bevindt. Een formule met een relatieve celverwijzing wordt gewijzigd wanneer je deze naar een andere cel kopieert. 2 Absolute celverwijzing Absolute celverwijzing houdt in dat je met het symbool $ (dollarteken) werkt om te verwijzen naar een welbepaalde vaste cel in rij X en kolom Y zonder dat deze verwijzing wijzigt bij het kopiëren van de formule. Absolute adressering biedt het voordeel dat je telkens in de formule kunt verwijzen naar een vaste waarde, die je maar één keer moet aanpassen (bijvoorbeeld een index of eenzelfde factor waarmee je vermenigvuldigt of een vast cijfer voor een basisjaar, waarnaar in de overige formules wordt verwezen). Raadpleeg het bestand Blz19 Economische groei wereldvlak Verkenning LL. Om de procentuele groei per landengroep t.o.v. het jaar 1913 te berekenen, maak je gebruik van absolute adressering. Handig met ICT 241 DHEWHB51W_CH11.indd 241 6/17/16 5:56 PM

20 Hoe ga je te werk? STAP 1 Open het bestand Blz19 Economische groei wereldvlak Verkenning LL. STAP 2 Ga naar West-Europa en vul in cel C3 de formule B3/$B$3 in. Het resultaat is 100 %. Het jaartal 1913 is het basisjaar ten opzichte waarvan je de volgende jaartallen vergelijkt. In de drie onderliggende formules moet telkens in de noemer verwezen worden naar deze waarde voor het basisjaar in B3. STAP 3 STAP 4 Cel B3 wordt in de formule vastgezet door een dollarteken te plaatsen voor de kolomletter en het rijnummer. Gebruik nu de vulgreep om het resultaat te bepalen voor de jaren 1950, 1970 en Zodra je met de muis aan het kleine blokje rechts onderaan de cel C3 komt, verandert de muispijl in een klein plusteken. Wanneer je dan klikt en naar beneden sleept, worden de onderliggende cellen gevuld op basis van de eerste cel. Herhaal deze bewerking voor alle overige te berekenen percentages. 3 Gemengde celverwijzing Een gemengde celverwijzing fixeert de kolom maar niet de rij, of fixeert de rij maar niet de kolom. Stel dat je een formule kopieert die de verwijzing $A1 gebruikt. Ongeacht waar je de formule plaatst, zal deze altijd verwijzen naar kolom A. De verwijzing naar het rijnummer wordt wel aangepast, omdat direct hiervoor geen dollarteken staat. Op dezelfde manier geldt, dat als je een formule kopieert die de verwijzing A$1 bevat, de kolom zal worden aangepast, maar het rijnummer niet Grafieken 1 Cirkeldiagram Raadpleeg het bestand met de titel Blz8Gemiddelde uitgaven per gezin historiek tot Je wilt de gezinsuitgaven voor de jaren 2010 procentueel verdelen. Dit kan door middel van een cirkeldiagram. De gegevens kunnen in 2D of 3D worden voorgesteld. Hoe ga je te werk? STAP 1 Open het bestand Blz8Gemiddelde uitgaven per gezin historiek tot STAP 2 Selecteer de gegevens die je wilt opnemen in het cirkeldiagram. Hou de toets CTRL+SHIFT LOCK (Windows) / CMD (Apple) ingedrukt als je verschillende, niet naast elkaar gelegen, kolommen samen wil selecteren. Let erop dat je eerst de cellen B5 B19 selecteert en dan kolom O5 O De h@ndel en wij 3de graad A De onderneming en haar omgeving DHEWHB51W_CH11.indd 242 6/17/16 5:56 PM

21 Copyright Plantyn STAP 3 Kies in de werkbalk Invoegen, cirkeldiagram en maak de selectie van de kolommen nog niet ongedaan. Handig met ICT DHEWHB51W_CH11.indd /17/16 5:56 PM

22 Copyright Plantyn 11.2 PowerPoint Maak een boeiende powerpointpresentatie met een 8-tal dia s (zie Verkenning blz. 49, vraag 9). Voeg foto s toe die je vindt op het internet over Katoen Natie en Fernand Huts. Hoe ga je te werk? STAP 1 Open het programma PowerPoint. STAP 2 Duid een thema aan naar keuze. STAP 3 Het gekozen thema wordt nu als achtergrond voor al je dia s gebruikt. Klik op Maken om dit thema te gebruiken. Handig met ICT DHEWHB51W_CH11.indd /17/16 5:58 PM

23 Copyright Plantyn STAP 4 Vul titel en ondertitel in. STAP 5 Voeg een nieuwe dia toe. Klik op Nieuwe dia. Kies nadien de gepaste integraal. 264 DHEWHB51W_CH11.indd 264 De h@ndel en wij 3de graad A De onderneming en haar omgeving 6/17/16 5:58 PM

24 Copyright Plantyn STAP 6 Je wilt graag starten met een filmpje over de onderneming Katoen Natie. Hoe voeg je dit nu toe in je powerpointpresentatie? Ga naar YouTube en typ Katoen Natie. Kies nadien Delen en kopieer de URL. STAP 7 Dit videobestand moet nog omgezet worden naar een mp4-file om de video te kunnen afspelen vanop een pc die niet met het internet verbonden is. Kopieer de link van YouTube, ga dan naar en plak deze URL in de daartoe voorziene balk > Download. STAP 8 Klik nu op Download MP4 (kies hoogste aantal pixels) en bewaar deze video op de harde schijf van je computer. Handig met ICT DHEWHB51W_CH11.indd /17/16 5:58 PM

25 11.3 Word Tabellen in Word 1 Tabellen maken Maak een tabel in Word waarbij je de competenties (kennis, vaardigheden, attitudes) van dokter Janssen weergeeft (zie Verkenning blz. 50, vraag 3). Hoe ga je te werk? STAP 1 STAP 2 Open het programma Word. Duid een sjabloon aan naar keuze om met een nieuw document te starten. Handig met ICT 271 DHEWHB51W_CH11.indd 271 6/17/16 5:59 PM