Doel van het overleg is om gezamenlijk de koers voor besluitvorming over de Rijksstructuurvisie te bespreken.

Transcriptie

1 Geannoteerde agenda/gespreksnotitie voor het overleg tussen Minister van IenM en Stuurgroep ZWD over de ontwerp- Rijksstructuurvisie Grevelingen Volkerak/Zoommeer Datum: 2 juli 2014, uur, Ministerie IenM Den Haag Aanwezig: Minister van IenM; Delegatie Stuurgroep: mevr. Moonen, mevr. Schonknecht, dhr. Weber, dhr. van der Hout, dhr. van Dis; Ambtelijke ondersteuning: dhr. Hordijk + ambtenaren IenM 1. Opening Op 23 april jl. hebben de Minister van Infrastructuur en Milieu en (een delegatie van) de Stuurgroep Zuidwestelijke Delta gesproken over de concept-besluiten van de Rijksstructuurvisie Grevelingen en Volkerak-Zoommeer. In dat overleg bleek zowel bij Minister als Stuurgroep Zuidwestelijke Delta een gedeelde ambitie om via het oplossen van de waterkwaliteitsproblemen van Grevelingen en Volkerak- Zoommeer een ontwikkelingsperspectief te bieden voor een vitale, veerkrachtige en veilige delta. Tegelijkertijd is geconstateerd dat voor de realisatie van deze ambitie het noodzakelijk is dat er zicht wordt geboden op de bekostiging van de benodigde investeringen voor getij op Grevelingen en zout Volkerak-Zoommeer. Er is op 23 april een aantal acties afgesproken en een vervolgbijeenkomst gepland om voorafgaand aan behandeling van de ontwerp-rijksstructuurvisie in de Ministerraad als Rijk en Regio gezamenlijk te bezien welke betekenisvolle besluitvorming wenselijk en mogelijk is. Doel van het overleg is om gezamenlijk de koers voor besluitvorming over de Rijksstructuurvisie te bespreken. Daarbij zijn drie opties denkbaar: a. Besluiten tot geen getij op Grevelingen en geen zout VZM, vanwege onvoldoende zicht op bekostiging. In dit geval wordt vanuit het rijk wel duidelijkheid geboden: er zal niet in de (water)kwaliteit worden geïnvesteerd; b. Vaststellen van een structuurvisie waarin getij Grevelingen en zout VZM planologisch mogelijk wordt gemaakt, zonder tijdpad en zonder financiering. In dit geval is er geen zicht op bekostiging van de investeringen in de (water)kwaliteit en wordt ook geen duidelijkheid geboden over de toekomstige ontwikkeling van het gebied c. Vaststellen van een structuurvisie waarin getij Grevelingen en zout VZM planologisch mogelijk wordt gemaakt, waarbij een tijdpad wordt geschetst van de termijnen waarop dit gerealiseerd kan worden en waarbij voldoende zicht op bekostiging wordt geboden. Optie C getuigt van de meeste ambitie om de waterkwaliteitsproblemen op te lossen en kansen voor de Zuidwestelijke Delta te verzilveren. Om voor optie C te kunnen kiezen is het van belang dat er sprake is van: I. Overeenstemming over de tijdpaden; II. Voldoende Zicht op Bekostiging ; III. Een gedeeld beeld bij Rijk en Regio over de benodigde vervolgstappen.

2 In deze geannoteerde agenda, die gezamenlijk door ambtelijke vertegenwoordigers van IenM en van de Stuurgroep Zuidwestelijke Delta is opgesteld, zullen deze punten kort worden toegelicht. 2. Overeenstemming over de tijdpaden Inzicht in de tijdpaden is van belang om helderheid te bieden op welke termijn de voorgestelde ingrepen noodzakelijk en technisch, procedureel en financieel mogelijk zijn. In Grevelingen/Volkerak-Zoommeer zijn de volgende tijdpaden aan de orde: a) In het Deltaplan zoetwater (onderdeel DP2015) wordt een maatregelenpakket voor een klimaatbestendig robuust zoetwatersysteem rondom het Volkerak- Zoommeer geprogrammeerd ( en geagendeerd ). De totale kosten bedragen 60,2 miljoen waarbij globaal uitgegaan wordt van een 50% -50% verdeling Rijk (onder voorwaarde voldoende bijdrage regio) en regio (onder voorwaarde van een zout Volkerak-Zoommeer). Er wordt vanuit gegaan dat de maatregelen vóór 2028 zijn gerealiseerd en dat het advies van de Deltacommissaris, inzake het Deltaplan zoetwater, wordt overgenomen in de begroting van I&M; b) getij Grevelingen: het doorlaatmiddel in de Brouwersdam waarmee (gedempt) getij op Grevelingen terugkomt, kan in 2020 zijn gerealiseerd; c) zout Volkerak-Zoommeer: de maatregelen om het Volkerak-Zoommeer zout te maken (doorlaatmiddel) en de maatregelen om zoutindringing tegen te gaan kunnen in de periode zijn gerealiseerd. Voorstel: Uitgaan van de genoemde tijdpaden Grevelingen en Volkerak-Zoommeer. 3. Zicht op bekostiging Zicht op bekostiging betekent dat de kosten van de voorgestelde maatregelen (inclusief beheer en onderhoud en eventuele financieringslasten) in voldoende mate worden gedekt door bijdragen van betrokken partijen. Zicht op bekostiging vraagt dus inzicht in de kosten van de ingrepen en inzicht in de dekking (of bekostiging). Omwille van het overzicht zijn de kosten en bekostiging voor Grevelingen en Volkerak-Zoommeer in tabel 1 in eerste instantie afzonderlijk in beeld gebracht. Uit de marktconsultatie is echter gebleken dat een combinatie van ingrepen per meer in een samenhangend programma vanuit het oogpunt van kostenbesparing en uitvoeringssnelheid de voorkeur heeft. Daarom wordt in deze gespreksnotitie zicht op de bekostiging voor het totale programma in beeld gebracht. 3.1 Inzicht in de kosten van de maatregelen in Grevelingen en Volkerak- Zoommeer. Het inzicht in de kosten van de maatregelen in Grevelingen en Volkerak- Zoommeer is gebaseerd op de kostenramingen (inclusief beheer en onderhoud) die zijn gebruikt voor de MKBA Rijksstructuurvisie Grevelingen en Volkerak- Zoommeer. Deze ramingen zijn door RWS getoetst aan de inzichten van een viertal consortia met brede betrokkenheid van de Nederlandse waterbouw (onder meer BAM, Boskalis, Structon, Van Oord en Ballast Nedam). Deze toetsing heeft uitgewezen dat marktbetrokkenheid bij de investeringen in de Grevelingen en het Volkerak-Zoommeer een aanzienlijke kostenbesparing (minstens 20 %) kan opleveren wanneer: 1. De markt vroegtijdig (bij de plan- en ontwikkelfase) wordt ingeschakeld en er dus optimaal gebruik kan worden gemaakt van kennis en innovatie vanuit de markt ( early contractor involvement ).

3 2. De maatregelen voor getij Grevelingen en zout Volkerak-Zoommeer niet als afzonderlijke projecten worden aanbesteed maar als een samenhangend programma van investeringen. Hierdoor kan werk met werk worden gemaakt en kunnen risico s en onzekerheden door marktpartijen binnen het programma worden afgedekt, wat leidt tot een lagere kostenraming. Tabel 1: Overzicht kosten 1 maatregelen getij Grevelingen en zout Volkerak-Zoommeer Kosten getij Grevelingen Kosten inlaat Brouwersdam mio Kosten mitigerende maatregelen getij 10 mio Subtotaal getij Grevelingen 110 mio Kosten zout Volkerak-Zoommeer 3 Kosten inlaat Philipsdam Kosten maatregelen beperking zoutindringing 47,5 mio (MKBA) 50 4 mio (MKBA) Kostenbesparing optimalisatie maatregelen zoutindringing Optimalisatie kostenraming aanleg innovatieve zoetzout-scheiding Volkeraksluizen Subtotaal zout Volkerak-Zoommeer minus 6 mio 5 minus 9 mio 82,5 mio Kosten TOTAAL getij Grevelingen + zout Volkerak- Zoommeer 192,5 mio Kostenbesparing integrale programmering Grevelingen/Volkerak-Zoommeer Besparing door vroegtijdige betrokkenheidmarkt en programma-aanpak Grevelingen/Volkerak- Zoommeer minus 20 % kosten totaalinvesteringen 6 KOSTEN INTEGRAAL PROGRAMMA GREVELINGEN/VOLKERAK-ZOOMMEER 156 mio 1 Deze tabel heeft betrekking op de stichtingskosten. De kosten voor beheer en onderhoud (geraamd op een jaarlijks bedrag van 1 % van de stichtingskosten) zijn daarom hier niet opgenomen. In het financieel model dat is gebruikt om zicht op bekostiging door te rekenen, zijn de beheer- en onderhoudskosten wel meegenomen. Deze beheer- en onderhoudskosten worden gedekt uit de opbrengsten van de gebiedscoöperaties (zie 3.2) 2 Dit bedrag is resultaat van JFF Getijcentrale en is lager dan de raming zoals opgenomen in de MKBA 3 In de kostenoverzicht zout Volkerak-Zoommeer zijn de kosten voor de robuuste zoetwatermaatregelen (totale investering 60,2 miljoen) niet opgenomen omdat deze kosten worden opgenomen in Deltaprogramma Zoetwater. 4 In MKBA wordt 53,5 mio opgevoerd. Dit is echter inclusief Doorvoer Krimpenerwaarddie in DP-Zoetwater is opgenomen 5 Dit bedrag zal in vervolg via modelberekening nader worden opgehard 6 Deze besparing van 20% treedt niet op bij de kosten voor de mitigerende maatregelen getij ( 10 mio)

4 3.2 Inzicht in de bekostiging Het inzicht in de bekostiging is gebaseerd op een (zoveel mogelijk onderbouwde) inschatting van de mogelijke bijdragen van verschillende partijen aan de investeringen (kosten van realisatie, beheer en onderhoud en financieringslasten) in Grevelingen en Volkerak-Zoommeer. Tabel 2: Inschatting mogelijke bijdragen van publieke partijen aan bekostiging Publieke bijdrage bekostiging Grevelingen/Volkerak-Zoommeer Publieke partijen Bijdrage Argumentatie Ministerie IenM Decentrale overheden EU 30 mio 10 à 12,5 mio 15 mio 5 mio 15 mio 6 mio 12 mio Bijdrage van IenM aan getij, mogelijk door herprioritering KRW-budget 7 : 30 mio of andere bronnen. Gezien de bijdragen van derden die met dit bedrag worden gegenereerd, lijkt te worden voldaan aan de criteria van kosteneffectiviteit en proportionaliteit. Niet uitvoeren herstel Krammersluizen conform Deltaprogramma Zoetwater, maar wel uitvoeren correctief onderhoud Krammersluizen conform Vervanging en Renovatieprogramma RWS levert besparing op. 8 Bijdrage aan stimuleren ecologisch herstel en stimuleren gebiedsontwikkeling Grevelingen Bijdrage aan stimuleren gebiedsontwikkeling Volkerak-Zoommeer Lening tbv stimuleren gebiedsontwikkeling Volkerak-Zoommeer De ingrepen in de Grevelingen lenen zich voor verschillende EU-programma s (ESF, Horizon 2020, Interreg, EFRO). Verwachting van subsidie experts op basis van voorzichtige slagingskans is dat 6 mio EU-bijdrage haalbaar moet zijn De ingrepen in het Krammer-Volkerak en het Zoommeer lenen zich voor verschillende EUprogramma s (ESF, Horizon 2020, Interreg, EFRO). Verwachting van subsidie experts op basis van voorzichtige slagingskans is dat 12 mio EU-bijdrage haalbaar moet zijn Totaal bekostiging publieke partijen 80,5 mio + 15 mio voorfinanciering Naast bovengenoemde bijdragen van publieke partijen zijn er per meer (Grevelingen, Krammer-Volkerak en Zoommeer) gebiedscoöperaties in oprichting. Deze gebiedscoöperaties hebben naast de begeleiding van realisatie en het organiseren van draagvlak ook als doel om vanuit waardecreatie als gevolg van zout en getij (via visserij, toerisme, scheepvaart) bij te dragen aan de bekostiging van de maatregelen voor zout en getij. De opgestelde gebiedsbusinesscases per meer, laten zien dat vanuit de gebiedscoöperaties op de volgende private bijdragen kan worden gerekend: 7 Er is voor in Schelde/Maas-stroomgebied in het totaal 320 mio KRW-maatregelen geraamd. Het vergt herprioritering van de KRWmaatregelen om dit budget voor Grevelingen te benutten. 8 Deze besparing treedt alleen op bij een versnelde uitvoering van de zoetwatermaatregelen (binnen 5 jaar)

5 Tabel 3: Bijdrage van gebiedscoöperaties aan bekostiging Private bijdrage bekostiging Grevelingen/Volkerak-Zoommeer via gebiedscoöperaties Gebiedscoöperatie Grevelingen Gebiedscoöperatie Krammer- Volkerak en Gebiedscoöperatie Zoommeer 30 mio 46 mio In de Businesscase Grevelingen is geraamd dat een betere waterkwaliteit en getij leiden tot toename opbrengsten van visserij en toerisme. Private ondernemers zijn bereid gebleken een deel van deze verdiensten via een gebiedscoöperatie in te brengen voor de bekostiging van de investering. Dit bedrag is voor de periode geraamd op 1 mio per jaar en voor de periode op 2 mio per jaar In de Businesscase Volkerak-Zoommeer is geraamd dat een betere waterkwaliteit en zout leiden tot toename opbrengsten van visserij en toerisme Private ondernemers zijn bereid gebleken een deel van deze verdiensten via een gebiedscoöperatie in te brengen voor de bekostiging van de investering. Dit bedrag is voor de periode geraamd op 2 mio per jaar en voor de periode op 3 mio per jaar Bruto bijdrage vanuit gebiedscoöperaties Netto bijdrage vanuit gebiedscoöperaties 76 mio Dit betreft een bruto bijdrage waar de kosten van beheer en onderhoud (jaarlijks 1% van de totale stichtingskosten betekent ca 22 mio) nog moeten worden afgetrokken 54 mio Deze bedragen komen vrij nadat waardecreatie als gevolg van zout en getij is opgetreden. De netto bijdrage vanuit de gebiedscoöperaties, 54 mio, komt beschikbaar wanneer waardecreatie heeft plaatsgevonden, dus na realisatie van getij en zout. Omdat de bijdrage vanuit gebiedscoöperaties nodig is om een deel van de investeringen in getij en zout te bekostigen, zal er voorfinanciering voor dit bedrag noodzakelijk zijn. De decentrale overheden hebben aangeven om te zoeken naar mogelijkheden voor renteloze voorfinanciering van 15 mio. Daarmee resteert een voorfinancieringsbehoefte van 39 mio. Als dit bedrag renteloos wordt voorgefinancierd volgen hieruit geen extra financieringslasten. Als dit bedrag wordt voorgefinancierd tegen een rente van 1,5%, aflossing na 20 jaar, leidt dit tot een extra financieringslast van ca 12 mio. Dit betekent dat er 80, = 134,5 mio beschikbaar kan komen om de kosten van totaal 156 te dekken. Er is dan een tekort van 21,5 mio, dat (vanwege indexeringen) een reëel tekort van 33 mio in de bekostiging betekent, bij een renteloze voorfinanciering van de bijdragen uit de gebiedscoöperaties. Indien voorfinanciering van een deel van de bijdragen ( 39 mio) tegen 1,5% plaatsvindt moeten er 12 mio extra financieringslasten worden bekostigd en bedraagt het reële tekort 45 mio. Op basis van bovenstaande gegevens is te concluderen dat het reële bekostigingstekort 33 tot 45 mio bedraagt. Daarmee is er zicht op bekostiging van 70 tot 80 % van de totale investeringskosten, afhankelijk van rente die wordt berekend over de voorfinanciering.

6 Er is een aantal oplossingen denkbaar om het tekort van de mio te dekken: 1. Extra kostendragers door een brede scope van het gebiedsfonds Zoals is aangegeven zijn er aanzienlijke voordelen te behalen wanneer de investeringen in een integraal programma worden ondergebracht. Hiervan zijn meerdere bekostigers aangegeven. Dit geeft ook aanleiding om de bijdragen van meer dan één bekostiger onder te brengen in een gezamenlijk fonds: Gebiedsfonds Zuidwestelijke Delta. Aan dit fonds kunnen bredere doelstellingen worden verbonden dan waterkwaliteit alleen; ook natuurkwaliteit, duurzaamheid, innovatie en werkgelegenheid zouden daarmee als kostendragers kunnen worden benoemd. 2. Benut mogelijkheden bijdragen derden In het project Markerwadden is door Natuurmonumenten via de Postcodeloterij een bijdrage van 15 mio gerealiseerd. De estuariene natuurambities voor Grevelingen/Volkerak-Zoommeer lijken zich goed te lenen voor ondersteuning vanuit de Postcodeloterij. Hierover worden gesprekken gevoerd met Natuurmonumenten. 3. Additionele middelen vanuit ontschotting van rijksbegroting De berekeningen laten zien dat er met een rijksinvestering van 42,5 mio een totaal investering van 134,5 mio wordt gerealiseerd. Een aanzienlijke multiplier die het lijkt te rechtvaardigen dat er ook binnen de bestaande begroting wordt gezocht naar mogelijkheden om (een deel van) het tekort van 33 mio te overbruggen (anders treedt de multiplier immers niet op). Mogelijk zijn via herprioritering van KRW-budgetten voor Volkerak-Zoommeer additionele financiële middelen vrij te spelen. 4. Extra verdienpotentieel genereren in de private sector Door de Zuidwestelijke Delta te ontwikkelen tot een showcase voor deltatechnologie, innovatie en Gebiedsontwikkeling Nieuwe Stijl, kan extra verdienpotentieel worden aangeboord waardoor een hogere private bijdrage aan de bekostiging mogelijk zou zijn. Conclusie De combinatie van een programma-aanpak en vroegtijdige betrokkenheid van de markt leidt tot aanzienlijke kostenreductie Een gezamenlijk commitment van rijk-regio-private partijen biedt voor 70-80% zicht op bekostiging. Er bestaat op dit moment nog een tekort van op de totale investering van 156 mio. Voor dit tekort zijn verschillende oplossingen denkbaar; Het zal noodzakelijk zijn een bedrag van 54 mio voor te financieren. Deze voorfinanciering zal in 20 jaar worden afgelost (renteloos, danwel tegen een rente van 1,5%) Voorstel: Door een combinatie van bijdragen van rijk en decentrale overheden en private investeringen via een op te richten gebiedscoöperaties is er nu momentum om de benodigde investeringen daadwerkelijk te gaan bekostigen. Voorgesteld wordt dit momentum te benutten en het zicht op bekostiging verder uit te werken tot concrete afspraken over de bekostiging. 4. Vervolgstappen Indien op basis van voorgaande wordt geconstateerd dat er voldoende zicht op bekostiging bestaat, zou na de zomer de Rijksstructuurvisie Grevelingen/Volkerak-

7 Zoommeer kunnen worden vastgesteld met heldere uitvoeringstermijnen conform de gepresenteerde tijdspaden en zicht op bekostiging. Deze Rijksstructuurvisie vormt de basis voor een gezamenlijk op te stellen Bestuursovereenkomst Grevelingen/Volkerak-Zoommeer die in het voorjaar 2015 door alle betrokken parallel aan de parlementaire vaststelling van de structuurvisie - kan worden ondertekend. Rijk en regio stellen deze Bestuursovereenkomst gezamenlijk op en dragen daarbij zorg dat: 1. Parallel aan het opstellen van de bestuursovereenkomst wordt de competitieve dialoog met de markt voor het programma gestart 9. Met deze vroegtijdige marktbetrokkenheid bij de uitwerking van een samenhangend programma wordt beoogd om de kostenreductie van ten minste 20% op de investeringsramingen daadwerkelijk te realiseren; 2. Afspraken worden gemaakt over de oprichting van de gebiedscoöperaties per meer. Deze gebiedscoöperaties zijn van belang om regionaal draagvlak te behouden en de regionale waardecreatie te begeleiden; 3. De structurering van de bekostiging van het programma via een Gebiedsfonds wordt uitgewerkt waarbij ook de NII zo mogelijk en nodig wordt betrokken; 4. Bij de ondertekening van de Bestuursovereenkomst de bijdragen van de verschillende partijen aan de bekostiging is gedekt en dat er heldere afspraken zijn gemaakt over risicoverdelingen en -beheersing. Voor het uitvoeren van de activiteiten die nodig zijn ter voorbereiding en uitwerking van de bestuurovereenkomst wordt voor de periode van september 2014 tot en met voorjaar 2015 een projectorganisatie opgericht met vertegenwoordigers van rijk, regio en terreinbeheerders. Voorstel: In de Rijksstructuurvisie wordt opgenomen dat de bekostiging van de ingrepen plaatsvindt door gezamenlijke inspanningen van Rijk, decentrale overheden, de Europese Unie en private shareholders (verenigd in gebiedscoöperaties per bekken). In het voorjaar van 2015 wordt een bestuursovereenkomst ondertekend waarin is vastgelegd wat de definitieve bijdragen per betrokkene zijn en binnen welke de structuur de financiering van het programma zal plaatsvinden. 5. Verslaglegging en Communicatie De afspraken van dit overleg worden door de partijen gezamenlijk vastgelegd. Er wordt geen persbericht uitgebracht. 9 Hierbij worden ook de resultaten van de JFF Getijcentrale en de daarop volgende Red Flag Analysis betrokken