Niet voor niets! Drie jaar na de tsunami Verslag SHO actie Periode 26 december september

Transcriptie

1 Niet voor niets! Drie jaar na de tsunami Verslag SHO actie Periode 26 december september 2007 Samenwerkende Hulporganisaties: ICCO & Kerk in Actie, Cordaid Mensen in Nood, Nederlandse Rode Kruis, Oxfam Novib, Stichting Vluchteling, Tear, Terre des Hommes en Unicef Nederland GastledenTsunami actie: CARE Nederland, Family Help Programme, Habitat for Humanity, Hivos, Plan Nederland, Save the Children, SOS-Kinderdorpen, World Vision Nederland en SHO: Pakistan en India, 1 jaarzoa-vluchtelingenzorg. na de aardbeving 1

2 Inhoudsopgave foto Family Help Programme Korte terugblik Voorwoord Niet voor niets! Inleiding India Indonesië Birma Somalië Sri Lanka Thailand Wat is er met uw geld gedaan? Geleerde lessen Samenvatting Begrippenlijst Afkortingen Adressen en contactpersonen Samenwerkende Hulporganisaties Gastorganisaties Er zijn door de SHO-leden en gastleden ruim huizen gebouwd. Korte terugblik Drie jaar geleden is het inmiddels, maar iedereen heeft de beelden nog op zijn netvlies staan. De tsunami die op Tweede Kerstdag 2004 een ongekend aantal slachtoffers eiste en een enorme verwoesting veroorzaakte. De zeebeving en de verschrikkelijke vloedgolf die daarop volgde maakten slachtoffers in tien verschillende landen. De omvang van de ramp drong maar langzaam door. Steeds meer verschrikkelijke beelden bereikten ons. Ruim mensen kwamen om. Meer dan drie miljoen mensen werden direct getroffen en hadden hulp nodig. De inzet en betrokkenheid van de Nederlandse bevolking zorgden voor een recordopbrengst van ruim 200 miljoen euro. 2 Direct na de ramp is er eerste, levensreddende hulp gegeven. Gewonden werden opgevangen en verzorgd, voedsel, water en tijdelijk onderdak verstrekt. Kort daarna begon de enorme klus van de wederopbouw. Een proces van lange adem. De verwoesting besloeg zo n groot gebied en was zo totaal dat de SHO-organisaties voor een ongekende opdracht stonden. Tijdens de wederopbouw was er niet alleen aandacht voor de herbouw van huizen en scholen en het verstrekken van boten. Ook wegen en bruggen zijn hersteld of opnieuw aangelegd. En er is veel kleinschalige hulp gegeven: leningen voor winkeliers, opleidingen en bijscholing voor leraren, zaaigoed voor boeren, bijscholing voor medici maar ook timmergereedschap voor werklui of pannen en potten voor een gaarkeuken.

3 Voorwoord Niet voor niets! Hoewel het af en toe een onmogelijk klus leek, zijn uw hulp en al het werk niet voor niets geweest. Het heeft veel tijd, geld, inspanning en moeite gekost. Maar met uw steun is heel veel gedaan. De met SHO-fondsen gefinancierde wederopbouw programma s in de getroffen gebieden is bijna afgerond. Drie jaar hadden de SHO-leden en gastleden om de beschikbare gelden goed te besteden. Dat lijkt misschien lang maar is gezien de omvang van de ramp en het budget, een beperkte termijn. Alle gelden zullen op 31 december 2007 een bestemming hebben maar dat wil niet zeggen dat we op die dag alles uit onze handen laten vallen. Natuurlijk loopt de wederopbouw nog door. De hulp die gegeven is varieert van grootschalig (huizen, scholen, ziekenhuizen) tot kleinschalig (inentingen, zaaigoed, trainingen en bijvoorbeeld het uitdelen van muskietennetten). Natuurlijk zijn er ook dingen mis gegaan. Zeker in het begin was het moeilijk om alle hulp te coördineren en op elkaar af te stemmen. Komt de juiste hulp wel bij de juiste mensen terecht? Hoe weet je welke grond van wie was als alle papieren verloren zijn gegaan? Heeft het zin een dorp weer op te bouwen als meer dan de helft van de bevolking is omgekomen? Trekken de resterende bewoners dan niet weg? Vrouwen die er ineens alleen voor staan met hun kinderen en plots tot kostwinnaar gebombardeerd worden. Hoe help je mensen weer op de been? Het verdriet en gemis neem je niet weg met geld. Wel hebben we geprobeerd de randvoorwaarden voor een nieuw bestaan te bieden. Zo sprak ik tijdens mijn reis naar Atjeh, afgelopen november, een vrouw wier man omkwam door de tsunami. Met steun van de SHO, dus met uw steun, heeft ze nu een klein eigen bedrijfje. Niets groots, een oestervijver bij haar huis. De oesters zijn voor de verkoop. Maar het is wel voldoende om voor haar kinderen te kunnen zorgen en om weer met optimisme de toekomst tegemoet te zien. Het is moeilijk om aan te geven hoeveel mensen er precies bereikt zijn met de hulp. Meerdere mensen zijn op verschillende manieren geholpen en vaak ook door verschillende organisaties. De kans op dubbeltellingen is groot maar dat er, met uw geld, drie miljoen mensen bereikt zijn is een redelijke schatting. Al die hulp, al die huizen, boten, opleidingen, visvijvers en medische zorg is gegeven dankzij uw steun. Hartelijk dank daarvoor. Hans Bruning Kerk in Actie / ICCO Voorzitter tsunami actie SHO 3

4 Inleiding De tsunami was een ramp van ongekende omvang met een onvoorstelbaar aantal slachtoffers en een record aan verwoesting. Er gingen heel veel mensenlevens verloren, land spoelde weg en op Atjeh was er nauwelijks nog sprake van infrastructuur. Drie jaar na de tsunami zijn alle geworven gelden toegewezen aan projecten. Eind december 2007 zullen alle projecten worden afgerond. Er is heel veel gedaan met uw geld. Door de omvang van de ramp en de enorme verwoesting leek de hulpverlening soms traag op gang te komen. Wederopbouw is een proces van lange adem. Nog steeds zijn de sporen van de tsunami zichtbaar in de getroffen gebieden. Het wordt nooit meer als voor de ramp. Eén lidorganisatie (Terre des Hommes) en vijf gastdeelnemers (WFP/TNT, World Vision Nederland, Family Help Programme, SOS-Kinderdorpen en Plan Nederland) hebben het volledige aan hen toegewezen bedrag al besteed aan hulpverlening. Voor de overige SHO lid- en gastorganisaties loopt de bestedingstermijn tot eind Unicef Josh Estey Hoewel de hulpverlening zich al geruime tijd concentreert op de wederopbouw, heeft de opgelaaide burgeroorlog in Sri Lanka noodhulp opnieuw nodig gemaakt. Daardoor zijn sommige gelden die al een bestemming hadden gekregen herbestemd. Bestaande plannen konden door de onveilige situatie niet worden uitgevoerd. De hulpverlening in Birma, Somalië en Thailand is volledig afgerond. In India is het grootste deel van de wederopbouwprojecten afgerond of voortgezet met middelen uit andere bronnen. In Indonesië en ook Sri Lanka bevindt de wederopbouw zich in de eindfase. Voortgang De vorderingen zijn duidelijk zichtbaar. De huizenbouw heeft een moeizame start doorgemaakt. Toch zijn inmiddels duizenden huizen opgeleverd of gerepareerd. Daarnaast zijn allerlei activiteiten ondernomen om het normale leven weer zijn beloop te laten krijgen. Honderdduizenden mensen hebben een opleiding gekregen. Er zijn honderden scholen gebouwd of hersteld en kinderen worden ondersteund, zodat zij weer naar school gaan. De hulpverlening stopt niet bij tastbare hulp zoals huisvesting, ziekenhuizen en scholen. Het gaat ook om immateriële hulp zoals het trainen van ziekenhuispersoneel, voorlichting op het gebied van gezondheidszorg en psychosociale zorg. Ook wordt naar de toekomst gekeken door aandacht te geven aan management van rampenbestrijding en disaster preparedness (het voorbereid zijn op rampen). Kinderen gaan weer naar school. Er zijn boeken, schriften, spel- en lesmateriaal verstrekt. 4

5 Habitat for Humanity, Hivos, ICCO & Kerk in Actie, Oxfam Novib. Cordaid Mensen in Nood, Oxfam Novib, Save the Oxfam Novib, Terre des Hommes en ICCO & Kerk in Actie. Children, Tear, Terre des Hommes. ICCO & Kerk in Actie, Oxfam Novib, Stichting Vluchteling. Care Nederland, Family Help Programme, Habitat for Humanity, Habitat for Humanity, Hivos, ICCO & Kerk in Actie, Hivos, ICCO & Kerk in Actie, Cordaid Mensen in Nood, Cordaid Mensen in Nood, Nederlandse Rode Kruis, Nederlandse Rode Kruis, Oxfam Novib, Plan Nederland, Oxfam Novib, Save the Children, SOS-Kinderdorpen, Stichting Vluchteling, Tear, Terre des Hommes, Unicef Nederland, Stichting Vluchteling, Tear, Terre des Hommes, TNT/ WFP, Unicef World Vision Nederland, ZOA Vluchtelingenzorg. Nederland, World Vision Nederland. Figuur 1: Geografische spreiding van organisaties in de door de Tsunami getroffen gebieden. Samenwerking Vanaf het begin hebben de SHO-organisaties samengewerkt met de centrale en lokale autoriteiten in de getroffen landen. In het veld is de coördinatie van de hulpverlening in principe in handen van de lokale overheid. De NGO s hebben zelf ook actie ondernomen om hun activiteiten te coördineren. Er worden speciale bijeenkomsten gehouden en activiteiten worden toegelicht en afgestemd. Welke problemen zijn we tegengekomen? De organisaties kwamen tijdens de hulpverlening verschillende problemen tegen. Door het grote aantal organisaties dat actief was in de getroffen gebieden was het soms moeilijk om het overzicht te behouden en de hulpverlening goed te coördineren. Inmiddels is het aantal organisaties verminderd. Er deden zich ook onduidelijkheden voor op het gebied van landeigendom, regels van de regering en wet- en regelgeving in bijvoorbeeld de bouw. Ook het feit dat de tsunami niet alleen de infrastructuur, wegen, bruggen had weggevaagd maar ook de sociale structuur van de getroffen gebieden verwoestte, was een belangrijke factor. Veel eigen medewerkers van de lokale organisaties werden persoonlijk getroffen. De grote vraag naar arbeidskracht en materiaal en het tekort aan beide zaken dreven de prijzen op. Ook corruptie door bijvoorbeeld het doorverkopen van verkregen boten, het dubbel ontvangen van hulp of speculeren met grondprijzen en bouwmateriaal bemoeilijkten het werk. Misbruik van noodhulp werd zoveel mogelijk voorkomen door te werken met lokale administratieve comités, vaardigheidstesten en steekproeven. Zo werd er bij een project waar naaimachines werden uitgedeeld gekeken of de begunstigden wel wisten hoe ze met een naaimachine moesten omgaan en werd er gecontroleerd of ze niet thuis al een naaimachine hadden staan. Op die manier werd misbruik en doorverkopen voorkomen. Strikte procedures 5

6 Nederlandse Rode Kruis Huizen in aanbouw. vanuit de organisaties en afspraken met lokale overheden hielpen de corruptie tegen te gaan. Het opgelaaide conflict in Sri Lanka maakte de werkzaamheden in sommige gevallen onmogelijk. De onveilige situatie bemoeilijkte het werk, zorgde voor nieuwe stromen vluchtelingen en maakte het noodzakelijk de plannen voor deze gebieden te herzien. Evaluaties Een internationaal initiatief, de Tsunami Evaluation Coalition (TEC), is opgericht voor evaluatie van de tsunami-hulpverlening in de eerste elf maanden na de ramp. Naar aanleiding van het TEC-rapport hebben vertegenwoordigers van de SHO lid- en gastorganisaties gediscussieerd over de belangrijkste conclusies. Er zijn lessen geleerd tijdens de tsunami-hulpverlening die in de toekomst toegepast zullen worden. De SHO-leden en gastdeelnemers hebben bovendien ieder een eigen evaluatiesysteem waarmee ze de efficiëntie, effectiviteit, impact en duurzaamheid van hun tsunamiprojecten beoordelen en hieruit lessen trekken. Geografische spreiding van de hulpverlening Zo n drie miljoen getroffenen zijn met de projecten bereikt, waarbij de meeste hulp geboden is in Indonesië, Sri Lanka en India. Er is gestreefd naar wederopbouw-plus, dat wil zeggen naar een situatie die beter is dan die van vóór de tsunami. 6 Hulpverlening per sector De nadruk van de hulpverlening lag met 84% op de wederopbouw. Huizenbouw en levensonderhoud zijn de grootste kostenposten. De activiteiten in de sector levensonderhoud zijn vooral gericht op inkomensherstellende activiteiten, zoals vaktraining en ondersteuning van landbouw, kleinschalige handel en visserij. In de noodhulpfase lag de nadruk op levensonderhoud en gezondheidszorg. Er werd vooral veel besteed aan levensonderhoud (41%). Het ging hier onder andere om het uitdelen van dekens, huishoudelijke artikelen, hygiënepakketten en medicijnen. Daarnaast zijn voedselpakketten uitgedeeld en is voor tijdelijk onderdak gezorgd. Hoewel de noodhulpfase voorbij is, werd in 2007 weer noodhulp verleend vanwege de conflictsituatie in Sri Lanka. Bijdrage ministerie voor Ontwikkelingssamenwerking De bijdrage van de minister voor Ontwikkelingssamenwerking is in 2005 besteed in Indonesië (38%), India (44%) en Sri Lanka (18%). De bijdrage van 5 miljoen werd in de noodhulpfase in bijna alle sectoren besteed. De nadruk lag op water en sanitaire voorzieningen, levensonderhoud, huisvesting en gezondheidszorg. Het ging hierbij om het voorzien in veilig drinkwater, latrines, waterputten, afvalvoorzieningen, huishoudelijke artikelen, kleding en inkomstengenererende activiteiten.

7 figuur 2 Bestedingen per land Figuur 2: Bestedingen per land figuur 3 of 4? Figuur 4: Bestedingen per 30 september 2007 (in%). Figuur 3: Bestedingen per 30 september 2007 (in%)1 0,2% 1% 14% 15% 9% 3% 2% 9% 35% 3% 23% 1% 27% 48% 0,01% 10% India (15%) Gezondheidszorg (9%) Indonesië (48%) Water & sanitatie-voorzieningen (3%) Birma (0,01%) Voedselzekerheid (2%) Somalië (1%) Levensonderhoud (23%) Sri Lanka (35%) Onderwijs (10%) Thailand (0,2%) Huisvesting (27%) Niet geclassificeerd (1%) 2 Rampen management (3%) Programma management (9%) Niet geclassificeerd (14%) 3 Nederlandse Rode Kruis 2 Atjeh voor Atjeh na 1 Niet geclassificeerd is een bijdrage aan een algemeen programma van een internationale koepel van het Nederlandse Rode Kruis, die niet specifiek is toegewezen aan een bepaald land. Het gaat om 1,6 miljoen en is alleen van toepassing op de noodhulpfase. 2 Niet geclassificeerd betreft hier 1,6 miljoen die onderdeel is van een algemeen noodhulp programma van een internationale koepel van het Nederlandse Rode Kruis en niet specifiek is toegewezen aan een bepaalde sector. 3 Niet geclassificeerd betreft hier deels bestedingen via Mensen in Nood/Cordaid die in een later stadium worden opgesplitst per sector. Het gaat om ruim 23 miljoen en is van toepassing op de wederopbouwfase. De rest is 1,6 miljoen die onderdeel is van een algemeen noodhulp programma van een internationale koepel van het Nederlandse Rode Kruis en niet specifiek is toegewezen aan een bepaalde activiteit. 7

8 ICCO & kerk in Actie India Kinderen spelen op het schoolplein in de pauze. Achtergrond Een deel van de kust van Zuid-Oost India en van de Nicobar en Andaman eilanden werd getroffen door de vloedgolf die ontstond na de zeebeving voor de kust van Indonesië. Niet alleen mensen en huizen werden weggespoeld, ook de infrastructuur werd verwoest; de spoorlijn en wegen langs de kust verdwenen geheel of volledig. Dat bemoeilijkte de hulpverlening, zeker in het begin. De tsunami overspoelde ook de moeilijk bereikbare Andaman en Nicobar eilanden. De hulpverlening kwam in India relatief snel op gang. Het land kent een stabiele politieke situatie en had ervaring opgedaan met acute hulpverlening bij eerdere rampen. Resultaten in de hulpverlening De wederopbouwfase verloopt in India redelijk voorspoedig. Veel projecten zijn inmiddels afgerond. Een beperkt aantal loopt nog door tot eind In deze fase is de hulp vooral gericht op inkomstengenerende activiteiten. Op die manier blijven mensen niet afhankelijk van hulp. 8 Beschadigde boten zijn gerepareerd en nieuwe boten vervaardigd en geleverd, evenals netten, visopslagcontainers en vrieskisten. Met training op het gebied van veehouderij, teelt van gewassen, touwmakerij, visverwerking, verwerking van bananen, palmvezel, bamboe en kokosnoot kan men alternatieve inkomstenbronnen aanboren of weer oppakken. De kleinschalige handel is ondersteund en de lokale markten leven weer op. Met de aanplant van mangrovesoorten en economisch belangrijke boomsoorten is bijgedragen aan het kustherstel en de bescherming van de kustbewoners. In de noodhulpfase zijn op grote schaal tijdelijke huizen neergezet en beschadigde woningen gerepareerd. Ook is er bouwmateriaal verstrekt. Het grootste deel van de geplande nieuwbouw is afgerond. Daarnaast zijn ook kinder- en gemeenschapscentra gebouwd. Veel kinderen volgen nu weer regelmatig onderwijs dankzij terug naar school -campagnes en het herstel van scholen en

9 India 3% 1% 4% 30% 26% 6% 7% 3% 20% Gezondheidszorg (3%) Water & sanitatie-voorzieningen (1%) Voedselzekerheid (4%) Levensonderhoud (26%) Onderwijs (7%) Huisvesting (20%) Rampen management (3%) Programma management (6%) Niet geclassificeerd (30%) 4 speelplaatsen. School- en lesmateriaal is uitgedeeld en leraren kregen trainingen en bijscholing. In de gezondheidszorg lag de nadruk van de noodhulp op psychosociale zorg, acute medische zorg en het verbeteren van de gezondheidszorg in het algemeen. In een latere fase kwamen daar voorlichtingsactiviteiten, traumacounseling, vaccinaties, verbetering van de verloskundige zorg en medische zorg bij. Verder blijkt de lobby bij de overheid zijn vruchten af te werpen voor een betere toegang tot hulp voor de meest achtergestelde groepen in de samenleving, onder wie de Dalits (onaanraakbaren) en de tribale gemeenschappen. Knelpunten in de hulpverlening India is een stabiel land en de hulpverlening verloopt betrekkelijk voorspoedig. Wel lopen de hulporganisaties tegen knelpunten aan, zoals het bereiken van de hele doelgroep. In het begin was de aandacht te eenzijdig gericht op de vissersgemeenschappen. De overheid beschouwde hen als de grootste getroffen groep, maar later werd duidelijk dat niet alleen vissers getroffen waren. De NGO s hebben steeds geprobeerd de hulp zo rechtvaardig mogelijk te verdelen. Het kastensysteem in India geeft belemmeringen voor het bereiken van specifieke groepen in de laagste kasten zoals de Dalits. Deze groepen worden veelal niet in de registratiesystemen van de overheid opgenomen. Getroffenen uit de hoogste kasten weten vaak de meeste hulp los te krijgen bij de overheid. De NGO s zijn hier alert op en proberen zoveel mogelijk oog te hebben voor alle getroffenen. Binnen de vissersgemeenschappen is er verzet om deze groepen te ondersteunen. Ervaring heeft geleerd dat hulp aan gemarginaliseerde groepen mogelijk is, wanneer dit gelijktijdig gebeurt met hulpverlening aan de vissersgemeenschappen. Het principe building back better is bij de wederopbouw gehanteerd. Dit heeft ook geleid tot huizenbouw met en voor Dalits die niet eerder een eigen huis hadden. Vooral in de beginfase was de kwaliteit van de tijdelijke huisvesting laag. De overheid wilde, met de verkiezingen in het verschiet, zo snel mogelijk iedereen onder dak hebben. Deze snelle handelswijze heeft ertoe geleid dat soms ongeschikte locaties zijn geselecteerd. Door cyclonen en de hevige regens in de moessontijd zijn deze huizen ondergelopen en werd de aanvoer van materialen bemoeilijkt. De overheid stelde nieuwe bouwrichtlijnen voor huizen en scholen op die aanvankelijk veel onduidelijkheden bevatten. De tot nu toe gebouwde huizen zijn voornamelijk tot stand gekomen met fondsen van NGO s en kerken. Tien tot twintig procent van de slachtoffers woont nog steeds in tijdelijke behuizing. De overheid zal de komende jaren dus nog een flinke slag moeten maken. De hulporganisaties maken zich zorgen over de duurzaamheid van de projecten. Een programma voor juridische hulp bij compensatieaanvragen werd aanvankelijk overspoeld door meer dan honderdduizend aanvragers. Naast het vaste land zijn ook de Andaman en Nicobar eilanden getroffen. Door de grote afstand tussen de eilanden en het gebrek aan transportmiddelen, deden zich grote logistieke problemen voor. Daarnaast was er weinig materiaal om puin te ruimen. De aanvoer van transportmiddelen heeft de situatie iets verbeterd en de wederopbouwfase nadert ook hier de afronding. 4 Niet geclassificeerd betekent hier een besteding van Mensen in Nood /Cordaid die pas in de eindrapportage wordt opgesplitst per sector. 9

10 Projectvoorbeelden Een nieuwe boot, een nieuw leven Meneer Antony is een visser en verloor zijn boot en netten tijdens de tsunami. Hij heeft een gezin met zes kinderen en natuurlijk moest er gewoon brood op de plank komen. Als visser was hij altijd volledig afhankelijk van de vangst van de dag. Geen werk, geen eten. Antony kreeg met uw steun een boot, een buitenboordmotor en een visnet van Tear. Hij ontving nieuwe keukenspullen en de schade aan zijn huis werd volledig hersteld. Nu kan hij vissen en zijn gezin onderhouden. Nu hij een redelijk stabiel inkomen heeft, wil hij sparen om zijn kinderen te laten studeren zodat ze een beter leven tegemoet kunnen gaan. Cordaid Mensen in Nood Vissers van Kalvi Kendra niet langer afhankelijk van lokale geldschieters In één van de door de tsunami getroffen dorpen in Tamil Nadu, aan de kust van India, wonen 90 vissersfamilies. Deze vissers kampten met hoge schulden. Ze hebben geld geleend om beschadigde netten te vervangen of te herstellen. Omdat ze geen toegang hebben tot reguliere banken waren De vers gevangen vis wordt meteen op de markt verkocht. 10 ze voor hun lening afhankelijk van lokale geldschieters. Deze rekenden een zeer hoge rente van wel 60 tot 120 procent. Daarnaast legden zij de vissers vaak extra voorwaarden op. Ze wilden bijvoorbeeld dat de lening niet in geld werd terugbetaald, maar in garnalen. Hierdoor duurde het vaak lang voordat de volledige lening afbetaald was. Kalvi Kendra, de partner van Cordaid/Mensen in Nood, heeft de vissers georganiseerd in comités. Samen hebben ze bij de bank gelobbyd om de vissers in aanmerking te laten komen voor een reguliere lening. De lokale geldschieters met hun torenhoge rentes zijn niet meer nodig en de vissers werken nu niet langer individueel, maar samen. Ze kopen bijvoorbeeld gezamenlijk visnetten in. Herstel van de kust Na de tsunami hebben vier organisaties een gezamenlijk projectvoorstel ingediend bij Oxfam Novib voor het herstel van ecosystemen aan de kust. Het project wordt uitgevoerd in Indonesië, India en Sri Lanka. In Thailand en Maleisië wordt op kleine schaal steun gegeven aan beleidsondersteuning en het ontwikkelen van modelvoorbeelden. Het project is bedoeld om lokale gemeenschappen te helpen een duurzaam bestaan op te bouwen. Veel van deze gemeenschappen, en in het bijzonder de arme mensen die er wonen, zijn voor hun bestaan afhankelijk van natuurlijke hulpbronnen (uit de zee en van het land). Bovendien is gebleken dat de tsunami minder schade heeft aangericht in dorpen die beschermd werden door goed ontwikkelde kustlijnen. Mangroves, koraalriffen en andere ecosystemen aan de kust vormden een natuurlijke barrière en kunnen ook in de toekomst mensen beschermen tegen de gevolgen van overstromingen en cyclonen, die in deze regio vaak voorkomen. Kleine organisaties uit de lokale gemeenschappen kunnen aanspraak maken op het fonds als zij een plan hebben om het ecosysteem in (de buurt van) hun dorp te herstellen of te verbeteren. Lokale experts geven advies en letten op de deelname van vrouwen en brengen de behoeften van de meest achtergestelde groepen onder de aandacht.

11 Terre des Hommes Indonesië In de deuropening van het nieuwe huis. Achtergrond De tsunami van 2e Kerstdag 2004 richtte de meeste schade aan in Atjeh. Hoe ernstig de situatie daar was, drong maar langzaam door. Het conflict tussen de Atjeeërs die voor een onafhankelijk Atjeh streden en de Indonesische regering maakte dat het gebied grotendeels van de buitenwereld afgesloten was. Een deel van de bevolking was al voor de gevechten op de vlucht geslagen en werd nu ook nog overspoeld door de grootste natuurramp ooit. Meer dan één miljoen Atjeeërs werd getroffen, hele stukken land verdwenen in zee en het duurde dagen voordat duidelijk werd dat er alleen al in Indonesië minstens doden te betreuren waren. Resultaten in de hulpverlening In Atjeh is ruim driekwart van de families die door de tsunami en het conflict ontheemd waren, teruggekeerd naar hun dorpen. De mensen die nu nog in tijdelijke huisvesting verblijven, zijn vooral degenen die vóór de tsunami een huis huurden en aanvankelijk geen recht leken te hebben op een huis vanuit wederopbouwprogramma s. Inmiddels worden voor deze groep enkele initiatieven ondersteund. De gevolgen van de tsunami gaven een extra impuls aan de de vredesonderhandelingen tussen de afscheidingsbeweging voor een vrij Atjeh en de Indonesische regering. Naast de tsunami-slachtoffers worden ook de slachtoffers van het conflict in de projecten betrokken. Hoewel de politieke situatie in Atjeh op dit moment redelijk stabiel is, is er laatstelijk en incidenteel sprake van criminaliteit. Dit heeft mogelijk te maken met de nog niet voltooide re-integratie van ex-strijders. In Indonesië is in vergelijking met de andere getroffen landen het meeste geld besteed: 83 miljoen. Het totale bedrag dat is toegewezen aan projecten bedraagt 95 miljoen. De nadruk ligt in de eerste plaats op huisvesting, zoals de (her)bouw van huizen en gemeenschapscentra en het herstellen van de infrastructuur eromheen. Daarnaast is er veel aandacht voor levensonderhoud en onderwijs. Binnen een half jaar na de ramp kon 90% van de schoolgaande kinderen weer naar school. Tientallen scholen zijn hersteld of herbouwd. Leraren zijn getraind en kindvriendelijk onderwijs is gestimuleerd. Traumaverwerking werd vaak opgepakt binnen de context van het onderwijs op scholen, zowel in de noodhulpfase als in de wederopbouwfase. Lesmateriaal, meubels en ander materiaal dat verloren ging tijdens de ramp werd zo veel mogelijk vervangen. 11

12 Indonesië (in%). 13% 10% 5% 2% 9% 4% 17% 26% 14% Gezondheidszorg (10%) Water & sanitatie-voorzieningen (5%) Voedselzekerheid (2%) Levensonderhoud (17%) Onderwijs (14%) Huisvesting (26%) Rampen management (4%) Programma management (9%) Niet geclassificeerd (13%) 5 Aan gezondheidszorg werd veel uitgegeven in de noodhulpfase. Op grote schaal werd medische hulp verleend, doden werden geïdentificeerd en geborgen. Mobiele medische teams werden ingezet om zoveel mogelijk mensen te bereiken. Een opsporingsprogramma hielp familieleden elkaar na de ramp terug te vinden en de psychosociale zorg kreeg veel aandacht, ook in de wederopbouwfase. Klamboes ter voorkoming van malaria zijn verstrekt, vaccinatieprogramma s uitgevoerd, ziekenhuizen en gezondheidsposten zijn voorzien van medische apparatuur en medicijnvoorraden. Kinderen die geen verzorger meer hadden, werden begeleid en beschermd en er is een kinderbeschermingsbureau opgericht. De uitbraak van besmettelijke ziektes via vervuild drinkwater is voorkomen door op grote schaal waterputten, watertanks en waterleidingen aan te leggen. Tonnen voedsel en noodhulpgoederen werden in die fase geleverd. De lokale economie heeft een enorme impuls gekregen door alle hulpactiviteiten die ter plekke geboden en ingekocht worden. Veel SHO lid- en gastorganisaties ondersteunden inkomstenherstel- lende projecten op het gebied van landbouw, veehouderij en kleinschalige handel. Lokale gemeenschapsorganisaties, kleine en middelgrote bedrijven en organisaties van boeren of vissers zijn ondersteund met reparaties, trainingen, giften, leningen en technische assistentie. Garnalenvijvers en botenwerven zijn hersteld. Families boren nieuwe bronnen van inkomsten aan met activiteiten zoals borduren, naaien en het maken van meubels. Knelpunten in de hulpverlening In de eerste fase na de ramp bemoeilijkte de conflictsituatie de hulpverlening en bestond het risico dat buitenlandse organisaties moesten vertrekken. De re-integratie van ex-gam leden op dorpsniveau verloopt soms moeizaam. Op het eiland Nias wonen nog veel mensen bij familie of in een tijdelijk onderkomen. Over het algemeen loopt de huizenbouw op Nias achter. Sinds 2005 heeft de steeds stringentere uitvoering van de Sharia wetgeving in Atjeh gevolgen voor de bewegingsvrijheid van vrouwen. Dat geldt zowel voor projectmedewerksters als voor vrouwen die hulp nodig hebben. Er zijn toenemende spanningen tussen de kustregio s en de binnenlanden. De minderheden in de binnenlanden zijn tijdens de verkiezingen niet goed vertegenwoordigd en er is een gebrek aan internationale aandacht voor hen. Ook blijkt dat mannen vaak meer dan vrouwen profiteren van de tsunamihulpverlening. Capaciteitsversterking en begeleiding van lokale partnerorganisaties voor een evenwichtige aanpak bleven daarom belangrijke aandachtspunten in In moeilijk bereikbare gebieden ten zuiden van Lhokseumawe en op de eilanden Nias en Simeulue verloopt het proces nog steeds moeizaam. Nias is geen makkelijke plaats om te werken. De luchtvochtigheid is er enorm hoog. De infrastructuur op het eiland is minimaal. Veel dorpen zijn alleen na een zware, urenlange voettocht te bereiken. Er is er een groot gebrek aan geschoolde bouwvakkers. Door de grote cultuurverschillen tussen Nias en de rest van Indonesië willen bouwvakkers elders uit het land niet op Nias werken. In de eeuwenoude traditie van Nias hebben rijke families de macht door de minder bedeelde families geschenken te geven. De buitenlandse hulp gooit dit hele systeem in de war. De oude machthebbers werken de hulp vaak tegen. In een aantal gevallen zijn de hulpverleners zelfs fysiek bedreigd en zijn er wegblokkades opgericht 5 Niet geclassificeerd betekent hier een besteding van Cordaid Mensen in Nood die pas in de eindrapportage wordt opgesplitst per sector. 12

13 SOS-Kinderdorpen Kinderen voor hun nieuwe woningen in Medan. om hulpgoederen tegen te houden. Ook in Atjeh is de schaarste aan gekwalificeerde mensen een probleem. Onduidelijkheid over de blijvende terugkeer van bevolkingsgroepen naar hun oorspronkelijke woonplaatsen heeft geleid tot ingrijpende wijzigingen in de plannen voor scholenbouw. De hulporganisaties bespreken in samenwerking met de overheid en lokale gemeenschappen de corruptie en zoeken naar mogelijkheden om corruptie te voorkomen of aan te pakken door strikt beleid te voeren. De BRR (Badan Rehabilitasi dan Rekonstruksi), het coördinatieorgaan van de overheid, speelt hier ook een belangrijke rol in. Een lidorganisatie stuitte tijdens een controle op corruptie binnen een wederopbouwproject waarvoor de gemeenschappen zelf verantwoordelijk zijn. Geld is teruggevorderd en degenen die betrokken waren zijn geroyeerd. Het gevaar van het gebruik van illegaal gekapt hout bestaat nog steeds. Bij de huizenbouw worden alternatieve bouwmaterialen ingezet in plaats van hout en op deze manier kunnen de hoge prijzen worden gedrukt. Het leidt hier en daar echter wel tot vertraging van de projecten. Naast de positieve impuls die de hulpverlening geeft aan de lokale economie, heeft het hulpaanbod ook invloed op de inflatie in Atjeh. De prijzen zijn flink gestegen en de verwachtingen van de lokale bevolking zijn hoog gespannen. Het is echter de vraag of aan al deze verwachtingen voldaan kan worden. Projectvoorbeelden De tsunami heeft mij nu ook veel goeds gebracht Pak Nurdin is een gelukkig man. In de zomer van 2005 heeft hij samen met zijn vrouw Siti en hun zeven kinderen zijn nieuwe huis betrokken. Ik ben zo gelukkig, het is net een droom. Mijn oude huis was een krot dat ik destijds zelf van afvalmaterialen heb gebouwd. Het werd door de tsunami vernietigd. En nu heb ik een prachtig nieuw huis gekregen. Straks krijg ik ook nog een nieuwe vissersboot zodat ik weer aan het werk kan. De tsunami heeft veel ellende gebracht, maar nu voor mij ook veel goeds. Nurdin is een van de eerste nieuwe bewoners van de inmiddels 1291 gebouwde woningen in Atjeh. Het huizenbouwprogramma van Terre des Hommes in het district Samalanga is voorspoedig verlopen. Al zes maanden na de tsunami werden 200 huizen opgeleverd en betrokken. Twee vliegen in één klap In de stad Meulaboh in Indonesië heeft Tear veertig winkelhuizen gebouwd. Dit zijn woningen met daaronder een winkelruimte. Twee vliegen in één klap: slachtoffers van de tsunami krijgen weer onderdak én daarbij de mogelijkheid om zelf in hun inkomen te voorzien. Meneer en mevrouw 13

14 vastgesteld zodat alle begunstigden voldoende water kunnen tappen op gezette tijden. Iedereen betaalt een kleine bijdrage voor het drinkwater. Daarmee kan het watercomité het onderhoud van de leidingen betalen. Voor iedereen is er nu drinkwater aanwezig binnen 500 meter van hun woning. Yahya Harun hebben zo n winkelhuis gekregen. Inmiddels zijn zij daar een traditioneel koffiehuis begonnen dat goed loopt. Het is in hun stadsdeel een populaire ontmoetingsplaats geworden. Voor de familie Harun betekent het hoop voor de toekomst. Ze kunnen weer helemaal zelf in hun onderhoud voorzien en zijn niet langer afhankelijk van hulp van buitenaf. Hellingbanen in de nieuwe school Het afgelopen jaar heeft Unicef 52 scholen voltooid gemiddeld één per week. Alle Unicef scholen zijn kindvriendelijk. Ze beschikken bijvoorbeeld over ruime leslokalen en een grote binnenplaats en ze voldoen aan alle nieuwe maatstaven op het gebied van aardbevingsbestendigheid. Unicef opende haar eerste twee permanente scholen meer dan een jaar geleden. Op de begane grond telt de school twaalf leslokalen en op de eerste verdieping bevinden zich een gedeelde multifunctionele zaal, een laboratorium en een bibliotheek. Deze dubbele school is voorzien van hellingbanen voor gehandicapte kinderen en aparte toiletten voor jongens en meisjes. We zijn heel blij met onze school, zegt Ibu Ros, lerares op Muhammadiyah 2. Alle faciliteiten worden regelmatig gebruikt, vertelt ze. Neem nou de multifunctionele zaal: daar worden de nieuwe lessen in levensvaardigheden gehouden. Maar in de zaal vinden ook activiteiten plaats als dansen, koken en zingen. En het dorp en de leraren gebruiken de ruimte regelmatig voor bijeenkomsten en seminars. Simeulue Simeulue is een eiland op ongeveer 120 km ten westen van de kust van Atjeh, op één van de seismisch meest actieve gedeelten van de wereld. Er wonen zo n mensen. De tsunami heeft het eiland aanzienlijk beschadigd. Cordaid/Mensen in Nood heeft 65 aardbevingbestendige scholen op Simeulue gebouwd en docenten en leerlingen geholpen met het creëren van een veilige schoolomgeving. Ook worden docenten en leerlingen getraind de school goed te onderhouden. De leerlingen houden de school schoon en de docenten verrichten reparaties. De scholen hebben hiervoor gereedschap en schoonmaakspullen gekregen. Docenten en leerlingen zijn nu erg betrokken bij het reilen en zeilen van hun school. Door de extra aandacht voor beplanting en aankleding van het schoolterrein zijn de scholen ook kindvriendelijker geworden. Stichting Vluchteling Eric van der Lee Water Voor Hasanah, moeder van vier kinderen is het leven een stuk gemakkelijker geworden. Het watercomité, dat bestaat uit tien mensen uit verschillende delen van het dorp, heeft het waterpunt voor het dorp vlakbij haar huis geplaatst. Ruim twee jaar na de tsunami was er nog steeds een probleem met de drinkwatervoorziening. Veel vervuilde waterputten konden niet meer worden schoongemaakt. Het project dat Stichting Vluchteling ondersteunt, voorziet in een watersysteem waarbij via leidingen het water naar verschillende tappunten stroomt. Omdat er onvoldoende water is om continu alle punten te voorzien, is er een schema De oogst van de landbouwgrondjes wordt binnen gehaald. 14 Het dak zit er op Even buiten Balapitiya staat het nieuwe huis van Sunil Gayasiri. Het dak zit erop. Elektricien Sunil raakte bijna alles wat hij bezat kwijt bij de tsunamiramp. Het enige wat hij nog overhield was zijn koelkast, die hij terugvond op het dak van de buren. Na de ramp bouwde Sunil een houten hutje naast de resten van zijn huis. Daar woont hij nu al twee jaar met zijn vrouw Madhuka en hun vijfjarig zoontje, die ook Sunil heet. Ik kan niet wachten tot we dit huisje uit kunnen, zegt Madhuka. Tijdens de moesson loopt het regenwater zo van de hoofdweg dwars door de hut. En we zitten ook te dicht bij het strand. Het ruisen van de golven s nachts maakt onze zoon bang, aldus Sunil. Rode Kruisvrijwilligers Navindra en Romesh controleren regelmatig of alles bij de bouw naar wens verloopt. Het Rode Kruis organiseert tweewekelijkse zogeheten vooruitgangsbijeenkomsten. Daar komen de families bij elkaar die meedoen met het wederopbouwproject van het Nederlandse Rode Kruis. Mensen komen samen en geven elkaar tips. Over welke bouwvakkers je het beste kunt inschakelen en over waar je korting krijgt als je met z n allen bouwmaterialen inkoopt.

15 Birma Resultaten in de hulpverlening De schade in Birma bleef beperkt. Er is dan ook slechts één SHO-organisatie actief geweest in de noodhulpfase. Het bedrag dat werd toegewezen aan projecten, , werd volledig besteed aan voedselhulp en het ondersteunen van families om hun werk weer op te pakken. Daarnaast werd een brug gebouwd, muskietennetten gedistribueerd en een aantal huizen gerepareerd. Vermiste migranten werden in kaart gebracht en achtergebleven familieleden kregen psychische ondersteuning. Knelpunten in de hulpverlening De toegang tot het rampgebied in Birma was moeilijk. Dit heeft te maken met het totalitaire regime dat aan de macht is. De militaire junta controleert alles en het reizen door buitenlanders wordt belemmerd. De organisatie die in Birma actief was, werkte via lokale organisaties die hulpverlening in de noodhulpfase mogelijk maakten. Birma (in%). 9% 2% 24% 1% 38% 26% Gezondheidszorg (24%) Voedselzekerheid (26%) Levensonderhoud (38%) Onderwijs (1%) Rampen management (2%) Programma management (9%) 15

16 Somalië Resultaten in de hulpverlening In Somalië waren drie organisaties actief. Alle geplande projecten zijn inmiddels uitgevoerd, zij het met enige vertraging vanwege de onveilige situatie. In het totaal is er 1,3 miljoen besteed, waarvan 55% aan wederopbouwprojecten. Er zijn trainingen en leningen gegeven, boten en visgerei gedistribueerd en waterputten geboord. Wegen zijn gerepareerd en erosie is tegengegaan. In de noodhulpfase is veruit het meeste geld besteed aan levensonderhoud: 76%. Het betrof activiteiten om de eerste noden te lenigen zoals transport en verspreiding van voedselpakketten, dekens, jerrycans, keukensets en materialen voor onderdak. Knelpunten in de hulpverlening De Somalische maatschappij is opgebouwd uit clans. Het ontbreken van een centrale overheid, de Sopmalië (in%). 11% 16% 9% 7% 57% Water & sanitatie-voorzieningen (11%) Voedselzekerheid (9%) Levensonderhoud (57%) Rampen management (7%) Programma management (16%) 16 armoede en de beperkte infrastructuur maken het werken in Somalië moeilijk. Organisaties moeten opereren in een onzekere veiligheidssituatie. Het is lastig om medewerkers te vinden en het overmaken van geld naar partnerorganisaties in Somalië is moeilijk omdat een formeel banksysteem ontbreekt. Toch was een aantal partnerorganisaties direct na de ramp al aanwezig met hulp. De mensen in de getroffen kuststreek zijn feitelijk slachtoffer van meerdere rampen: het slepende conflict tussen verschillende clans, de aanhoudende droogte, de tsunami zelf en daarna nog eens de overstromingen in Om het principe van Do no Harm te kunnen hanteren, is de hulp in deze kuststreek niet beperkt gebleven tot de direct getroffenen van de tsunami, maar hebben ook andere, indirect getroffen mensen in dezelfde streek hulp gekregen.

17 Familly Help Programme Sri Lanka Vissers met hun nieuwe boot op weg naar zee. Achtergrond Hoewel Sri Lanka een stuk verder van het epicentrum van de zeebeving ligt dan Atjeh, veroorzaakte de tsunami ook hier een enorme verwoesting. Meer dan duizend kilometer kust werd getroffen. Huizen spoelden weg, mensen vonden de dood en een half miljoen mensen werden dakloos. In eerste instantie leek vooral de vissersgemeenschap zwaar getroffen. Later bleek dat een veel bredere groep tot de slachtoffers behoorde en hulp nodig had en 2007 is het tot openlijke vijandelijkheden gekomen tussen de Tamil Tijgers en het Sri Lankaanse leger en is het aantal (bom)aanslagen, ontvoeringen en andere geweldincidenten toegenomen. Meer dan mensen zijn op de vlucht geslagen. Een aanzienlijk deel van deze ontheemden was ook al slachtoffer van de tsunami. In de onveilige gebieden in het oosten en noorden van Sri Lanka hebben SHO-leden en hun partners wederopbouwactiviteiten moeten stoppen en zijn ze betrokken bij crisisopvang. Resultaten in de hulpverlening In Sri Lanka zijn vijftien SHO lid- en gastorganisaties actief, voornamelijk in het noorden, noordoosten, oosten en zuiden van het land. 84% van de bestedingen is naar wederopbouwprojecten gegaan. De noodhulpfase is in 2005 afgerond, maar door het oplaaiende conflict en de stroom van ontheemden die daarvan het gevolg was, zijn er in 2006 en 2007 opnieuw noodhulpactiviteiten uitgevoerd. Het meeste geld is in Sri Lanka besteed aan huisvesting. De huizenbouw werd aanvankelijk vertraagd door onduidelijkheid over de definitieve regeling van de bufferzone, een zone van 100 tot 400 meter langs de kustlijn waar aanvankelijk een bouwverbod van kracht was. Tegen deze maatregel was veel verzet. Vissers willen dichtbij de zee en hun boten wonen. Bovendien was er grote onduidelijkheid en onzekerheid over de plek waar mensen dan terecht zouden komen. Dit leidde, samen met het gebrek aan bouwmaterialen en geschoolde arbeidskrachten, tot vertraging bij de huizenbouw. Desondanks zijn ruim 6500 huizen, zowel permanente als tijdelijke, voltooid of in aanbouw. Daarnaast werden enkele weeshuizen en gemeenschapscentra gebouwd. In Sri Lanka lopen zowel de noodhulp als de wederopbouw nog door. Eind 2005 is het vredesproces in het slop geraakt. Na de moord op de minister van Buitenlandse Zaken is de noodtoestand afgekondigd die nog altijd van kracht is. In 17

18 Sri Lanka 7% 11% 10% 2% 3% 2% 28% deelnemers hun strategie aangepast. De organisaties hebben meer tijd genomen voor analyse van de lokale behoeften van getroffenen. Op sommige plaatsen in het zuiden van Sri Lanka zijn meer huizen gebouwd dan strikt noodzakelijk, terwijl in het noordoosten de bouw noodgedwongen beperkt is gebleven door het opgelaaide conflict en de daarmee samenhangende verminderde toegankelijkheid van het gebied. 30% 7% Gezondheidszorg (11%) Water & sanitatie-voorzieningen (2%) Voedselzekerheid (3%) Levensonderhoud (28%) Onderwijs (7%) Huisvesting (30%) Rampen management (2%) Programma management (10%) Niet geclassificeerd (7%) 6 Ook is veel aandacht besteed aan herstel van middelen van bestaan. Oorspronkelijk lag de nadruk op het herstel van de visserijsector: ruim 1200 boten, kano s en duizenden netten werden overhandigd. Landbouwgronden en waterputten zijn ontzilt en weer bruikbaar gemaakt. Zaaigoed is uitgedeeld. Mensen hebben vakopleiding of omscholing gekregen en zijn begeleid bij het opzetten van een eigen bedrijf. In een groot aantal gevallen is men erin geslaagd om het inkomensniveau tenminste terug te brengen op het niveau van voor de tsunami of zelfs tot een hoger niveau. In Sri Lanka werd aanvankelijk aangenomen dat de vissers de zwaarst getroffen groep vormden. Hierdoor hebben veel organisaties in het begin boten uitgedeeld. De markt is er door verzadigd geraakt. Sommige mensen hebben ten onrechte boten ontvangen en niet alle boten bleken even geschikt. Natuurlijk zijn ook vissers getroffen door de ramp. Er is echter, door sommige organisaties, te weinig gekeken naar de werkelijke lokale behoeften. Toen dit bleek, hebben de SHO-lidorganisaties en gast- In samenwerking met de overheid is gezorgd voor het aanvullen van de medicijnvoorraden, het herstellen, bouwen en uitrusten van (mobiele) klinieken en het uitvoeren van vaccinatieprogramma s. Ook is er psychosociale hulp gegeven aan slachtoffers en hebben gezondheidswerkers en onderwijspersoneel trainingen gekregen op dit gebied. Ontheemde kinderen en wezen zijn geïdentificeerd, opgevangen en verder geholpen. Zandduinen en kustbeplanting beschermen de kust. Drinkwaterverbindingen en waterputten zijn aangelegd, zodat families weer toegang tot veilig drinkwater hebben. Schoolkinderen, families, leraren en hulpdiensten zoals de brandweer kregen een training in rampenmanagement. Knelpunten in de hulpverlening Het opgelaaide conflict speelt zich vooral af in het noorden en oosten, maar ook in de hoofdstad Colombo en in andere plaatsen in het zuiden vonden bomaanslagen en geweldsincidenten plaats. In een aantal gevallen zijn medewerkers van hulporganisaties rechtstreeks slachtoffer en doelwit geworden van geweldsincidenten. De veiligheidsmaatregelen zijn in het hele land geïntensiveerd. Het aantal controleposten van politie en leger is enorm uitgebreid en daardoor zijn reis- en transporttijden toegenomen en daarmee ook de kosten. De capaciteit, die tijdens de tsunami-hulpverlening is opgebouwd, zoals het organiseren van mobiele teams en het geven van professionele aandacht aan psychosociale problemen, kan nu worden gebruikt in de hulpverlening aan de ontheemden van het conflict. Ook de regering lijkt nu beter toegerust om in te spelen op crises, interventies worden tijdig georganiseerd. Als gevolg van het conflict is ook de onzekerheid over de duurzaamheid van tsunami-programma s toegenomen, met name die in het noordoosten van het land. 6 Niet geclassificeerd betekent hier een besteding van Cordaid Mensen in Nood die pas in de eindrapportage wordt opgesplitst per sector. 18

19 PLAN Nederland De Happy Sad Letter Box Projectvoorbeelden Happy Sad Letter Box Het succes van de Happy Sad Letter Box krijgt een vervolg! Uit de evaluatie bleek dat de methode erg effectief is en dat kinderen, docenten en ouders veel baat hebben bij een kindvriendelijk supportsysteem op scholen. Plan heeft daarom besloten om het systeem op meer scholen te introduceren en om de Happy Sad Letter Box verder aan de wensen van kinderen aan te passen. De Happy Sad Letter Box, een simpele kartonnen doos waarin kinderen hun angsten, zorgen, verhalen en tekeningen kwijt kunnen, was in eerste instantie bedoeld om kinderen te helpen met het verwerken van een eventueel trauma na de tsunami. Nu wordt de Happy Sad Letter Box ook ingezet om op 75 scholen kinderbescherming te stimuleren en om kinderen de mogelijkheid te geven om zelf bij te dragen aan het vinden van oplossingen voor hun problemen. Zoutjes Priyanthi en Sunimal verloren door de tsunami hun bron van inkomsten. Zij maakten aan huis zoutjes die ze op kleine schaal verkochten. De tsunami beschadigde niet alleen ernstig hun huis maar verwoestte ook alle middelen om de zoutjes te maken. Van uw geld kregen Priyanthi en Sunimal via ICCO & Kerk in Actie een kleine lening van 100 dollar. Hiervan kochten ze een tafel om aan te werken, vormpjes voor het deeg, een deegroller en een enorme pan. Het resterende geld gebruikten ze om voorraden in te slaan: meel, kokosolie, zout en peper. Sunimal verkoopt de zoutjes. Priyanthi zegt trots dat er veel vraag naar haar product is, die ze in kleine en gezinsverpakking aanbiedt. Inmiddels hebben ze al een eerste kleine afbetaling kunnen doen. Het gaat goed met de onderneming van Privanthi en Sunimal. Vrijwilligers voor rampenbestrijding Dit nooit weer. Na de tsunami zijn veel waarschuwingssystemen ontwikkeld. Wat is echter een waarschuwingssysteem als mensen de signalen niet herkennen en niet weten hoe te reageren op een alarmmelding? Daarom hebben verschillende SHO-leden en gastleden, waaronder HIVOS, trainingen in rampenvoorbereiding ondersteund. Jongeren, brandweerlieden, politie en medici maar ook vissers hebben les gekregen. Wat is een ramp? Welke natuurlijke hulpbronnen kunnen we gebruiken om vernieling tegen te gaan of te verminderen? Waar vlucht ik heen? En ook, hoe waarschuw 19

20 ik anderen? Bij een gelukkig vals tsunami-alarm in Sri Lanka bleek de training zijn vruchten te hebben afgeworpen. Coördinatoren brachten mensen snel op de hoogte en hielpen met evacueren naar veilige gebieden. Plan Nederland Tijdelijke huizen World Vision zorgde er met uw geld voor dat binnen zeer korte tijd na de tsunami 300 tijdelijke huizen werden gebouwd in het dorpje Aliyayalai in Jaffna, Sri Lanka. Zo hoefden overlevenden van de tsunami maar relatief kort in tenten te verblijven. Voor eind april 2005 waren alle tijdelijke huizen klaar en bewoond. World Vision kon zo snel reageren omdat de organisatie al langere tijd werkzaam is in dit door de Tamil Tijgers bezette gebied. De staf van het project had ervaring met het bouwen van tijdelijke behuizing voor de oorlogsslachtoffers die hun huizen hadden verloren in het oorlogsgeweld. Doordat het team van Sri Lankanen in Jaffna de bevoegdheid had gekregen van het hoofdkantoor in Colombo om te interveniëren, konden ze snel en effectief aan de slag. Een eigen, veilig huis is zo belangrijk. 20 Plan Nederland Een deur in huis Ranjana Rose, 29 jaar, komt uit een dorp aan de zee, Kaddaikadu. Direct na de tsunami werden noodkampen opgericht, waar ik een paar dagen bleef. Mijn dochter heb ik naar een weeshuis in Uruthirapuram gestuurd, zodat ze naar school kon blijven gaan. ZOA heeft een kamp opgezet van tijdelijke woningen voor de 232 getroffen families. Ik kon in zo n tijdelijke woning terecht. Ik was heel blij met mijn woning. Het huis had een kamer, een cementen vloer, een dak van golfplaten en een deur. In de buurt waren wc s en een wasgelegenheid. ZOA leerde ons hoe belangrijk schoon water is en welke ziektes je kunt krijgen als je vervuild water gebruikt. In de toekomst wil ZOA hier permanente huizen gaan bouwen. Ook is er een school gekomen, zodat ik erover denk om mijn dochter weer thuis te laten komen. Leerlingen krijgen les in autotechniek

21 Thailand Resultaten in de hulpverlening In Thailand zijn drie organisaties betrokken bij de hulpverlening. De schade in Thailand was, in verhouding tot andere gebieden, beperkt en de Thaise regering gaf te kennen zelf goed voor de getroffenen te kunnen zorgen. Vandaar dat in Thailand slechts is toegewezen aan projecten. De hulpverlening is vrijwel afgerond; van één programma loopt de rehabilitatiefase nog door tot eind december Knelpunten in de hulpverlening In Thailand begon de regering snel met de hulpverlening aan de getroffenen. Zij sloot de migranten uit Birma hiervan uit. De NGO s namen deze taak op zich. De economische migranten uit Birma zijn veelal illegaal in Thailand en kunnen daardoor geen aanspraak maken op regeringshulp. Onder de Birmese migranten is de angst groot dat zij uitgezet worden; dit is ook in verschillende gevallen gebeurd. Het opstellen van een lijst van vermisten en de identificatie van omgekomen migranten bleek niet gemakkelijk. Veel migranten zijn bang om bureaucratische procedures te doorlopen. Het was aanvankelijk moeilijk om ter plaatse goed opgeleide en ervaren medewerkers te vinden. In het begin richtten organisaties zich vaak op één kwestie, bijvoorbeeld de voorziening van een huis. Hierdoor kwamen andere vragen niet aan bod en was er geen aandacht voor traumaverwerking. Er worden waarschuwingssystemen opgezet door de Thaise regering. Migranten ontwikkelen nu zelf een waarschuwingssysteem in hun eigen gemeenschap, in het bijzonder gericht op evacuatie. Projectvoorbeelden Thailand 11% 3% 31% 16% 0,1% 14% 25% Gezondheidszorg (11%) Water & sanitatie-voorzieningen (3%) Voedselzekerheid (16%) Levensonderhoud (25%) Batikken Voor de tsunami leefden de bewoners van Ban Tahle Nok in de Ranong-provincie van de visvangst. Het dorp met een schooltje lag vlak aan zee. De tsunami verwoestte de school en veel mensen verloren familieleden, onder wie veel kostwinners. Ook de visnetten, de boten en al het vee gingen verloren. De overlevenden bleven getraumatiseerd achter. De partner van ICCO & Kerk in Actie hebben schoolmaterialen verstrekt en een boekenfonds ingesteld waar leerlingen schoolboeken kunnen lenen. Jongeren en vrouwen zijn getraind in batikken en hebben materialen hiervoor ontvangen. Ze maken nu zakdoeken, sarongs en tafelkleden. Er zijn bovendien plannen om zelf kleding van de gebatikte stof te leren maken. ICCO & Kerk in Actie hebben hiermee niet alleen bijgedragen aan het genereren van een eigen inkomen door het aanleren van nieuwe vaardigheden, maar ook aan het psychosociale herstel van de groep dorpelingen. Onderwijs (14%) Huisvesting (0,1%) Programma management (31%) 21