Methodiek tekortenanalyse lokale voorzieningen

Transcriptie

1 Rapport Datum: 21 april 2015 Van: Stadsontwikkeling/ afdeling Ruimte/ team ruimtelijk onderzoek Betreft: Methodiek tekortenanalyse lokale voorzieningen Methodiek tekortenanalyse lokale voorzieningen Inhoud Methodiek tekortenanalyse lokale voorzieningen Inleiding Voorzieningenanalyse van de tekortzones en tekorten Tekortzones (loopafstand ruimtelijke spreiding en nabijheid) Tekorten (draagkracht - capaciteit- bevolkingsdichtheid) Overzicht lokale voorzieningen Ruimteclaims voorzieningen Voorbeelden van sectorale en gebiedsgerichte voorzieningenanalyse van de tekortzones en tekorten Sectorale analyse Gebiedsgerichte analyse Toekomstige tekorten: nood aan bijkomende voorzieningen Definities voorzieningen / 23

2 1 Inleiding Een van de mogelijkheden van omgevingsanalyse 1 is een onderzoek naar ontbrekende functies/ voorzieningen in een projectgebied of voor heel de stad. Dit functioneel onderzoek bestaat op twee niveaus, met telkens een andere aanpak. Bij bovenlokale voorzieningen zoals de kantoorlocaties (s-rsa en Kantorennota), de bovenlokale (publieke) voorzieningen (s-rsa: toplocaties, topsporthal, hoger onderwijs, ), retail (s-rsa) spelen vooral bereikbaarheid en ambities een grote rol. Bij de lokale woonondersteunende voorzieningen (groen, onderwijs, jeugd, sport, cultuur, welzijn) (buurt 2, wijk 3 en stadsdeel 4 voorzieningen) speelt nabijheid en wandelafstand een grote rol en dit vergt een andere aanpak. Voor deze voorzieningen worden zowel tekortzones als de tekorten berekend. De tekortzone 5 in de loopafstandenanalyse geeft aan waar de inplanting van een nieuwe voorziening het grootste effect heeft t.a.v. ruimtelijke spreiding en nabijheid. De tekortenanalyse gebruikt een norm of het stedelijk gemiddelde als referentiewaarde om te bepalen hoeveel voorzieningen er tekort zijn in een bepaalde wijk of stadsdeel en houdt rekening met de bevolkingsdichtheid. Voorzieningen die zowel tekorten als tekortzones hebben, hebben uiteraard de eerste prioriteit. Het projectgebied kan dan een rol spelen in het oplossen van bestaande tekorten/ tekortzones van deze voorzieningen. De kwantitatieve analyse geeft een ordegrootte van tekorten weer en beperkt zich tot de relatie loopafstanden en draagkracht en maakt abstractie van ruimtelijke kwaliteit en beeld. Sinds het project park Spoor Noord (2001) en bij de opmaak van het structuurplan Antwerpen (s-rsa, 2006) worden zo de meest kwetsbare functies onderzocht, gekwantificeerd en meegegeven bij afweging van ruimteclaims (infrastructuur, groen, lokale voorzieningen, commercieel programma, ) in ruimtelijke projecten. Niet alleen de bestaande tekorten kunnen worden berekend, maar ook de toekomstige tekorten (met de verwachte bevolkingstoename) kunnen worden gekwantificeerd. 1 Aan de hand van geodata (GIS) en statistische data brengen we de omgeving op een kwantitatieve en objectieve manier in beeld om zo tot een onderbouwde visie te komen. De volgende thema s komen aan bod: socio-demografie, economie, wonen, mobiliteit, milieu en lokale voorzieningen (onbebouwd en bebouwd). 2 Een buurtvoorziening krijgt een loopafstand van 400 meter vogelvlucht. Dit komt overeen met ongeveer 500 meter werkelijke afstand of 5 min. wandelen (aan 6 km/u). 3 Een wijkvoorziening krijgt een loopafstand van 800 meter vogelvlucht. Dit komt overeen met ongeveer meter werkelijke afstand of 10 min. wandelen (aan 6 km/u). 4 Voorzieningen die op stadsdeel (district of postcode) functioneren, hebben een bereik van meter vogelvlucht. Dit komt overeen met ongeveer meter werkelijke afstand of 20 min. wandelen (aan 6 km/u) of 10 min. fietsen (aan 12 km/u). 5 Aan de hand van een GIS- model krijgt de voorziening een bepaald bereik die rekening houdt met belangrijke barrières (water, ring, snelweg, het spoor, ) en oversteekplaatsen voor zwakke weggebruikers (tunnels, bruggen, zebrapaden met verkeerslichten). De tekortzone is dan het woongebied (inclusief de geplande woongebieden) complementair aan het bereik. Inwoners die buiten de invloedsfeer van een voorziening wonen komen terecht in een tekortzone. 2 / 23

3 2 Voorzieningenanalyse van de tekortzones en tekorten De tekorten/ tekortzones aan lokale publieke voorzieningen zijn op twee manieren bepaald. 2.1 Tekortzones (loopafstand ruimtelijke spreiding en nabijheid) De eerste methode brengt per voorziening met behulp van een GIS model 6 tekortzones op basis van loopafstand in beeld. In samenspraak met de stadsbedrijven (onderwijs, jeugd, sport, cultuur en welzijn) is voor elke lokale voorziening beslist op welk niveau (bouwblok, buurt, wijk, stadsdeel) de voorziening functioneert. Hierbij werd ook rekening gehouden met de hoeveelheid voorzieningen7, frequentie8, de doelgroep en het belang ervan. Aan de hand van dit niveau krijgt de voorziening in het GIS- model een bepaald bereik die rekening houdt met belangrijke barrières (water, ring, snelweg, het spoor, ) en oversteekplaatsen voor zwakke weggebruikers (tunnels, bruggen, zebrapaden met verkeerslichten) (zie onderstaande kaart) Bereikzones Tekortzones Een bouwblokvoorziening 9 krijgt een loopafstand van 150 meter vogelvlucht. In een stedelijke context weerspiegelt 150 meter vogelvlucht ongeveer 188 meter werkelijke afstand of 2 min. wandelen (aan 6 km/u). Een buurtvoorziening 10 krijgt een loopafstand van 400 meter vogelvlucht. In een stedelijke context weerspiegelt 400 meter vogelvlucht ongeveer 500 meter werkelijke afstand of 5 min. wandelen (aan 6 km/u). 6 Dit GIS model is ontwikkeld door de VUB Torsten Wiedeman-in opdracht van het s-rsa. 7 Aantal voorzieningen die relevant worden op niveau: buurt of stat. sect.:rond de 200, wijk: rond de 50 en stadsdeel: tss de 10 en 20 8 Frequentie waarmee de voorzieningen worden aangedaan:: buurt: dagelijks/ wekelijks, wijk: dagelijks/ wekelijks, stadsdeel: wekelijks/ maandelijks, 9 bouwblokvoorziening: woongroen- en open ruimte en sommige speelterreinen 3 / 23

4 Een wijkvoorziening 11 krijgt een loopafstand van 800 meter vogelvlucht. In een stedelijke context weerspiegelt 800 meter vogelvlucht ongeveer meter werkelijke afstand of 10 min. wandelen (aan 6 km/u). Voorzieningen die op stadsdeel 12 (district of postcode) functioneren, hebben een bereik van meter vogelvlucht. In een stedelijke context weerspiegelt meter vogelvlucht ongeveer meter werkelijke afstand of 20 min. wandelen (aan 6 km/u) of 10 min. fietsen (aan 12 km/u). Om de bevolking binnen bereik van een voorziening te meten, lokaliseren we de inwoners van Antwerpen als bevolkingspunten op kaart op basis van hun adres, ook opgesplitst in leeftijdsgroepen. Vervolgens selecteren we al de inwoners binnen het bereik van de voorziening. Inwoners die buiten de invloedsfeer van een voorziening wonen (rode/ zwarte punten in bufferkaart of gearceerde gebieden in synthesekaart), komen terecht in een tekortzone. Deze tekortzones zijn dan de woongebieden (inclusief de geplande woongebieden) complementair aan de buffers. Het beleid kan hiermee een evenwichtige spreiding van voorzieningen op basis van wandelafstand plannen en zo nabijheid van voorzieningen stimuleren. Dit resulteert dan in kaarten met bereik- en tekortzones (zie intranet Stad in Kaart en bovenstaande kaarten) en de statistische verwerking ervan (aandeel inwoners binnen bereik) in tabellen, grafieken en kaarten (zie internet Buurtmonitor) Tekortzones 10 buurtvoorziening: buurtgroen- en open ruimte, speelterreinen, buurtsportterreinen, kinderopvang, jeugdwerk, basisonderwijs, (mini)supermarkten, apothekers, bakkers, slagers, banken en tram- en bushaltes 11 Wijkvoorziening: wijkgroen (>=5 ha parken en >=10 ha ander groen), hondenloopzones, dienstencentra, huisartsen, tandartsen, supermarkten, winkelstraten en treinstations 12 Stadsdeelvoorzieningen: stadsdeelgroen (>=10 ha parken en >=30 ha ander groen), volkstuinen, recyclagecentra, stadskantoren, politiekantoren, middenscholen, academies (dko beeld en dko muziek), jeugdcentra, fuifruimten, sporthallen, zwembaden, bibliotheken, cultuurcentra 4 / 23

5 Bevolkingspunten rood in tekortzone, groen in bereikzone 5 / 23

6 2.2 Tekorten (draagkracht - capaciteit- bevolkingsdichtheid) Naast de analyse op basis van loopafstand is het noodzakelijk om ook de draagkracht van de voorziening in beeld te brengen. Het aantal (capaciteit) of de oppervlakte van de voorzieningen per inwoner wordt berekend. Zodoende wordt de bevolkingsdichtheid mee in rekening gebracht. Om een realistisch beeld te krijgen van de tekorten wordt de draagkracht van een voorziening het best berekend op een zo laag mogelijk schaalniveau, met name het wijkniveau 13 (zie volgende kaarten). Om de wijken of stadsdelen onderling te vergelijken werken we met een referentiewaarde. Voor sommige voorzieningen bestaan er inwoners-gerelateerde-normen (Volkstuinen, Barcelonanorm, Blosonorm, Vlaamse programmatienorm) en kan er dus een vergelijking voor deze wijken of stadsdelen gemaakt worden 14. Bij de voorzieningen waarvoor binnen de stad, Vlaanderen of Europa geen norm beschikbaar is, is het stedelijk gemiddelde als referentiewaarde genomen. Het beleid wil een evenwichtige spreiding van voorzieningen op basis van bevolkingsdichtheid beogen. Op basis van deze methodiek kunnen ook toekomstige tekorten berekend worden. Naast de bestaande tekorten, kunnen er bij een geplande nieuwe woonontwikkeling tekorten bijkomen. Onderstaande tabel geeft aan vanaf hoeveel geplande inwoners welke voorzieningen nodig zullen zijn. voorzieningen nodig # inw # won volgens waarde: 2014 vanaf 70 inwoners/ 30 woningen: # woningen volgens gezinsgrootte: 2,13 1 bouwblokpark (1.500 m²) (min) Stedelijk gemiddelde (m² per inw) 21,3 1 buurtpark (5.000 m²) Stedelijk gemiddelde (m² per inw) 21,3 1 speelterrein (500 m²) (min) speelruimtenorm (m² per 0 tot 11j.) 10,0 1 bouwblokpark (1.500 m²) (min) voorstel min: (m² per inw) 4,0 1 wijkpark ( m²) Stedelijk gemiddelde (m² per inw) 91,5 1 speelterrein (1.000 m²) speelruimtenorm (m² per 0 tot 11j.) 10,0 vanaf inwoners/ 470 woningen: 1 speelterrein (500 m²) (min) Stedelijk gemiddelde (m² per 0 tot 11j.) 3,2 1 stadsdeelpark ( m²) Stedelijk gemiddelde (m² per inw) 96,0 1 (mini)supermarkt Stedelijk gemiddelde (aantal per inw) 0,9 1 huisarts Impulseo I norm: 1 huisarts per inw 1 buurtpark (5.000 m²) voorstel min: (m² per inw) 4,0 1 speelterrein (2.000 m²) speelruimtenorm (m² per 0 tot 11j.) 10,0 1 bank Stedelijk gemiddelde (aantal per inw) 0,7 1 bakker Stedelijk gemiddelde (aantal per inw) 0,5 1 kinderdagverblijf (85 pl.) Barcelonanorm: 1 plaats per kind vanaf inwoners/ 940 woningen: 1 speelterrein (1.000 m²) Stedelijk gemiddelde (m² per 0 tot 11j.) 3,2 1 basisschool (240 lln) norm: 1 plaats per kind 1 buurtsportterrein (1.000 m²) Stedelijk gemiddelde (m² per inw) 0,5 1 kleuterschool (96 lln) norm: 1 plaats per kind 1 tandarts norm: 1 tandarts per inw 1 apotheek norm: 1 apotheek per inw 1 jeugdwerk Stedelijk gemiddelde (aantal per tot 24-jarigen) 1,1 1 slager Stedelijk gemiddelde (aantal per inw) 0,3 1 speelterrein (2.000 m²) Stedelijk gemiddelde (m² per 0 tot 11j.) 3,2 1 hondenloopzone (1.900 m²) Stedelijk gemiddelde (m² per inw) 0,3 1 wijkpark ( m²) voorstel min: (m² per inw) 8,0 1 stadsdeelpark ( m²) voorstel min: (m² per inw) 16,0 Dit resulteert dan in de statistische verwerking ervan (draagkracht voorzieningen) in tabellen, grafieken en kaarten (zie internet Buurtmonitor). 13 Het gaat om de 62 wijken volgens de wijkindeling van het stedelijk wijkoverleg. Voor de volgende voorzieningen wordt de draagkracht op wijkniveau berekend: speelterreinen, buurtsportterreinen, hondenloopzones, basisscholen, voorschoolse groepskinderopvang en dienstencentra. 14 Groennorm (ov) : 32m²/ inw, speelterreinnorm: 10m²/ 0-11j, volkstuinnorm, OVAMnorm (1 recyclp per inw), Barcelonanorm: 33 kinderopvangpl. per j, Blosonorm: 0,22 m² sportopp sporthal per inw, 0,014m² sportopp zwembad per inw, Vl. Programmatienorm: 1 dienstencentrum per inw 6 / 23

7 7 / 23

8 2.3 Overzicht lokale voorzieningen Onderstaande tabel geeft een overzicht van alle geanalyseerde voorzieningen met telkens per voorziening het bereik en loopafstand in meter en de norm of het gemiddelde van de draagkracht. Van elke voorziening is in overleg met het bevoegde stadsbedrijf het bereik bepaald en de gehanteerde normen achterhaald. Tabel 2: Overzicht lokale publieke voorzieningen met waarden bereik en draagkracht Draagkracht (capaciteit) Stedelijk gemiddelde/ Norm Waarde Aantal Jaar % inw binnen bereik Bereik (ruimtelijke spreiding) Afstand in vogelvucht Voorziening Jaar Niveau in tijd Open ruimte - lokaal Woonbuurtgroen 2014 Antwerpse min. norm 4 m² per inw oner ,5 BouwblokBuurt m 2-5 min 2014 Sted.gemidd. 21,3 m² per inw oner buurtgroen (400m) ,1 Buurt 400m 5 min Woonbuurtgroen (ruim) 2014 Antwerpse min. norm 4 m² per inw oner ,1 BouwblokBuurt m 2-5 min 2014 Sted.gemidd. 95,0 m² per inw oner Woonbuurt openruimte 2014 Antwerpse min. norm 4 m² per inw oner ,1 BouwblokBuurt m 2-5 min 2014 Sted.gemidd. 22,0 m² per inw oner Openruimte (norm) 2014 Antwerpse min. norm 32 m² per inw oner buurt openruimte (400m) ,7 Buurt 400m 5 min Woonbuurt openruimte (ruim) 2014 Antwerpse min. norm 4 m² per inw oner ,7 BouwblokBuurt m 2-5 min 2014 Sted.gemidd. 95,7 m² per inw oner Wijk openruimte 2014 Antwerpse min. norm 8 m² per inw oner ,3 Wijk 800m 10 min 2014 Sted.gemidd. 91,5 m² per inw oner Stadsdeel openruimte 2014 Antwerpse min. norm 16 m² per inw oner ,8 Stadsdeel 1600m 20 min 2014 Sted.gemidd. 96,0 m² per inw oner Speelruimte 2013 Sted.gemidd. 84,5 m² per 0 tot 18-jarige ,3 BouwblokBuurt m 2-5 min Speelterrein 2014 Antwerpse norm 10 m² per 0 tot 11-jarige ,8 BouwblokBuurt m 2-5 min 2014 Sted.gemidd. 3,2 m² per 0 tot 11-jarige 2014 Buurtsportterrein 2013 Sted.gemidd. 0,5 m² per inw oner ,9 Buurt 400m 5 min Openluchtsportveld (club) 2013 Sted.gemidd. 3,3 m² per inw oner ,3 Stadsdeel 1600m 20 min Hondenloopzone 2014 Sted.gemidd. 0,3 m² per inw oner ,1 Wijk 800m 10 min Volkstuin 2014 Sted.gemidd. 1,2 m² per inw oner ,3 Stadsdeel 1600m 20 min Bebouwde ruimte - lokaal basisschool, middenschool, dko beeldk, dko muziek, kinderdagverblijf, dienstencentrum, jeugdwerk, jeugdcentrum, fuifruimte, zwembad, sporthal, bib, cc/oc, supermarkt/superette, apot heek, bakker, bank, winkelst raat, recyclagepark, districtsstadskantoor, Lokale voorziening 2013 Sted.gemidd. 50,9 per inw oners politiekantoor Onderwijs Basisschool 2013 norm 1 plaatsen per 2,5 tot 11-jarige ,4 Buurt 400m 5 min Kleuterschool 2013 Sted.gemidd. 1,0 plaatsen per 3 tot 5-jarige Lagere school 2013 Sted.gemidd. 1,0 plaatsen per 6 tot 11-jarige Middenschool 2013 Sted.gemidd. 44 per tot 15-jarigen ,8 Stadsdeel 1600m 20 min Dko Muziek 2013 Sted.gemidd. 0,5 per inw oners ,7 Stadsdeel 1600m 20 min Dko Beeld 2013 Sted.gemidd. 0,5 per inw oners ,8 Stadsdeel 1600m 20 min Jeugd Kinderopvang 2014 Barcelonanorm 33 plaatsen per tot 3-jarigen ,9 Buurt 400m 5 min 2014 Sted.gemidd. 27 plaatsen per tot 3-jarigen Jeugdwerk (vrijw) 2013 Sted.gemidd. 1,10 per tot 24-jarigen ,9 Buurt 400m 5 min Jeugdcentrum 2014 Sted.gemidd. 3,0 per tot 24-jarigen ,9 Stadsdeel 1600m 20 min Fuifruimte 2013 Sted.gemidd. 0,4 m² per 16 tot 24-jarige ,5 Stadsdeel m min Sport Sporthal 2013 Blosonorm 0,22 m² sportopp. per inw oner ,4 WijkStadsdeel m min 2013 Sted.gemidd. 0,14 m² sportopp. per inw oner Zwembad (overdekt) 2013 Blosonorm 0,014 m² sportopp. per inw oner ,2 WijkStadsdeel m min 2013 Sted.gemidd. 0,008 m² sportopp. per inw oner Zwembad (alle) 2013 Sted.gemidd. 0,015 m² sportopp. per inw oner ,6 WijkStadsdeel m min Cultuur Bibliotheek 2014 Sted.gemidd. 0,3 per inw oners ,9 WijkStadsdeel m min Cultuurcentrum 2014 Sted.gemidd. 132 zitplaatsen per inwoners ,9 Stadsdeel 1600m 20 min 2014 Sted.gemidd. 0,4 per inw oners Welzijn en gezondheid Dienstencentrum 2014 Vl.Programmatienorm 1 per inw oners ,9 Wijk 800m 10 min 2014 Sted.gemidd. 1,2 per inw oners Dienstencentrum 2014 Antwerpse norm 1 per plussers 2014 Sted.gemidd. 1,4 per plussers Apotheker 2014 vestigingswet (max) 1 per inw oners ,0 Buurt 400m 5 min 2014 Sted.gemidd. 1,50 per inw oners 257 Huisarts 2014 Impulseo I norm 1 per inw oners ,0 Wijk 800m 10 min 2014 Sted.gemidd. 0,91 per inw oners 422 Tandarts 2014 min norm 1 per inw oners ,1 Wijk 800m 10 min 2014 Sted.gemidd. 1,60 per inw oners 330 Publieke diensten Recyclagecentrum 2014 OVAM norm 1 per inw oners ,4 Stadsdeel 1600m 20 min 2014 Sted.gemidd. 0,5 per inw oners Districtshuis/ stadskantoor 2014 Sted.gemidd. 0,2 per inw oners ,3 Stadsdeel 1600m 20 min Politiekantoor 2014 Sted.gemidd. 0,3 per inw oners ,1 Stadsdeel 1600m 20 min Handel Winkelstraat 2014 Sted.gemidd. 0,1 m per inw oner ,4 Wijk 800m 10 min Supermarkt 2014 Sted.gemidd. 0,3 per inw oners ,9 Wijk 800m 10 min (Mini) supermarkt 2014 Sted.gemidd. 0,9 per inw oners ,9 Buurt 400m 5 min Bakker 2014 Sted.gemidd. 0,5 per inw oners ,2 Buurt 400m 5 min Slager 2014 Sted.gemidd. 0,3 per inw oners ,4 Buurt 400m 5 min Bank 2014 Sted.gemidd. 0,7 per inw oners ,7 Buurt 400m 5 min 8 / 23

9 2.4 Ruimteclaims voorzieningen Op basis van de draagkracht (norm of stedelijk gemiddelde als referentiewaarde) wordt de hoeveelheid tekorten bepaald. Alleen de tekorten van de open ruimte zijn uitgedrukt in oppervlakte (aantal ha), die van het gebouwd programma worden vermeld in aantal voorzieningen. Om de ruimtelijke impact van deze tekorten te kennen, zijn de tekorten van het gebouwd programma (aantal voorzieningen) omgezet in oppervlaktes (aantal ha) via onderstaande tabel. Bijvoorbeeld een gewone basisschool (kleuter- en lagere school) met 225 leerlingen, met telkens per jaar 1 klas, heeft een vloeroppervlakte nodig van 4.500m². De uiteindelijke ruimteclaim is een maximale claim, als de voorziening volledig op maaiveld zou gebouwd worden. In functie van toegankelijkheid worden publieke voorzieningen veelal op maaiveldniveau ingeplant, door stapeling en medegebruik is echter een kleinere grondinname denkbaar. Toch wordt daar in deze analyse abstractie van gemaakt, aangezien bijvoorbeeld ook de nodige oppervlakte voor ontsluiting van een functie niet in rekening wordt gebracht. In deze onderzoeksfase krijgt men een ordegrootte van de ruimteclaim, in het ontwerpend onderzoek wordt deze ruimteclaim verder verfijnd. Tabel 3: Omzettingstabel lokale publieke gebouwde voorzieningen naar vloeroppervlaktes Lokale voorziening Gemiddelde terreinopp. in m² in ha Open ruimte Bouwblokpark ,15 Buurtpark ,50 Wijkpark ,00 Stadsdeelpark ,00 Speelterrein (klein) 500 0,05 Speelterrein ,10 Speelterrein (groot) ,20 Buurtsportterrein (klein) ,10 Buurtsportterrein ,22 Hondenloopzone ,19 Volkstuin ,70 Gemiddelde waarvan Gemiddelde vloeropp: 1 perceelsopp: 3 buiten Lokale voorziening bouwlaag bouwlagen ruimte in m² in ha in m² in ha in m² Bebouwde ruimte 1 basisschool (240 lln-1 klas) speelpl: 4m² , , basisschool (480 lln-2 klass.) speelpl: 4m² , , middenschool (180 lln) , , dko Muziek (L,MH gr) (650 lln) , ,08 1 dko Beeld (L,MH gr) (650 lln) , ,16 1 kinderdagverblijf (85 pl) , , jeugdwerk (75 leden) 500 0, ,02 1 jeugdcentrum , ,07 1 fuifruimte , ,03 1 sporthal (sportopp.1.440m²) , ,27 1 zwembad (sportopp. 495m²) , ,27 1 bibliotheek , ,05 1 cultuur- en/ of ontmoetingscentrum , ,25 1 dienstencentrum 950 0, ,03 1 recyclagecentrum , , districtshuis/ stadskantoor , ,10 1 politiekantoor , ,03 1 handelszaak 400 0, ,04 Bron: Onderwijs: AGION normen, Kinderopvang: Jeugd: Stad Antwerpen, Jeugddienst, Sport: Stad Antwerpen, Sportdienst, Cultuur: Stad Antwerpen, Cultuurdienst, Dienstencentrum: OCMW Antwerpen 9 / 23

10 3 Voorbeelden van sectorale en gebiedsgerichte voorzieningenanalyse van de tekortzones en tekorten Deze methodiek van de voorzieningen kan toegepast worden zowel voor een sectorale analyse als bij een gebiedsgerichte analyse. 3.1 Sectorale analyse Om de prioriteiten van één voorziening bij een sectorale analyse te bepalen, kan men op basis van de twee kaarten (aantal tekorten en tekortzones) bepalen waar er/ in welke wijken prioritair bijv. nieuwe kinderopvang moet voorzien worden. Aantal tekorten 10 / 23

11 Tekortzones 3.2 Gebiedsgerichte analyse Een gebiedsgerichte analyse gebeurt telkens in de beginfase van een ruimtelijk project (grote vergunningsaanvraag, opmaak RUP, hoogbouwproject, masterplan, grotere stadsontwikkelingsprojecten.) Bij een gebiedsgerichte analyse worden alle lokale woonondersteunende voorzieningen (groen, onderwijs, jeugd, sport, cultuur, welzijn) in beeld gebracht. Dan wordt telkens per niveau de volgende statistische gebieden meegenomen in de berekening: Buurt: statistische sectoren die in een buffer van 400m vallen rond het projectgebied 11 / 23

12 Wijk: statistische sectoren of wijken die in een buffer van 800m vallen rond het projectgebied Stadsdeel statistische sectoren of wijken of stadsdelen die in een buffer van 1.600m vallen rond het projectgebied Buffer400m en selectie buurten Buffer800m en selectie buurten Buffer1.600m en selectie wijken Als er geplande projecten in die gebieden vallen, dan houdt de tekortenanalyse hiermee rekening: zowel naar aantal geplande woningen en inwoners als naar het aantal geplande voorzieningen. En als resultaat krijgt men een overzicht per niveau van de tekorten en tekortzones in dat gebied (zowel kaarten, grafieken, vendiagrammen,..) 12 / 23

13 13 / 23

14 4 Toekomstige tekorten: nood aan bijkomende voorzieningen Niet alleen de bestaande tekorten worden berekend, maar gezien de verwachte bevolkingstoename in Antwerpen hebben we ook de toekomstige tekorten in beeld gebracht. Als we onze huidige voorzieningengraad (2014) willen behouden en met de komst van bijna nieuwe inwoners in , dan krijgen we een tekort van volgende lokale bebouwde en open ruimte voorzieningen: Grafiek Tekort aantal voorzieningen in 2020 volgens huidige voorzieningengraad 15 Volgens de bevolkingsprognose hoog scenario (gemiddeld migratiesaldo met toegenomen vruchtbaarheid) zullen er in inwoners zijn of bijna meer inwoners dan in (zie ook 14 / 23

15 Grafiek Tekort aantal openruimte voorzieningen in 2020 volgens huidige voorzieningengraad Als we rekening houden met de huidige normen, dan krijgen we een Grafiek Tekort aantal voorzieningen in 2020 volgens hanteren normen 15 / 23

16 Grafiek Tekort aantal openruimte voorzieningen in 2020 volgens hanteren normen Dit betekent ook dat er tussen de en woningen moeten bijkomen voor deze nieuwe bewoners. Bij de toekomstige noden van woon-zorgvoorzieningen, merken we de volgende tekorten op in 2020: tot sociale woningen (volgens minimum norm van 10%) 461 studentenkoten (volgens het sted. gemiddelde van 2014) 960 bedden in woonzorgcentra (of 8 centra met 120 bedden) (volgens Vlaamse programmatienorm) En geen tekort aan assistentiewoningen Om de ruimtelijke impact van deze tekorten te kennen, zijn de tekorten van het gebouwd programma (aantal voorzieningen) omgezet in oppervlaktes (aantal ha) via bovenstaande tabel. Bijvoorbeeld een gewone basisschool (kleuter- en lagere school) met 240 leerlingen, met telkens per jaar 1 klas, heeft een vloeroppervlakte nodig van 3.800m². De uiteindelijke ruimteclaim is een maximale claim, als de voorziening volledig op maaiveld zou gebouwd worden. In functie van toegankelijkheid worden publieke voorzieningen veelal op maaiveldniveau ingeplant, door stapeling en medegebruik is echter een kleinere grondinname denkbaar. Toch wordt daar in deze analyse abstractie van gemaakt, aangezien bijvoorbeeld ook de nodige oppervlakte voor ontsluiting van een functie niet in rekening wordt gebracht. In deze onderzoeksfase krijgt men een ordegrootte van de ruimteclaim, in het ontwerpend onderzoek wordt deze ruimteclaim verder verfijnd. Concreet zal men 162 ha extra ruimte nodig hebben voor deze voorzieningen: 71,3 ha voor bebouwde ruimte en 90,8 ha voor open ruimte voorzieningen. 16 Bij toegenomen gezinsgrootte 2,23 17 Bij dezelfde gezinsgrootte als in 2014: 2,13 18 Bij toegenomen gezinsgrootte 2,23 19 Bij dezelfde gezinsgrootte als in 2014: 2,13 16 / 23

17 Grafiek Tekort ha bebouwde en openruimte voorzieningen in / 23

18 Of concreet per voorziening: Grafiek Tekort ha voorzieningen in 2020 volgens huidige voorzieningengraad per voorziening 18 / 23

19 Grafiek Tekort ha openruimte voorzieningen in 2020 volgens huidige voorzieningengraad 19 / 23

20 5 Definities voorzieningen De volgende lokale publieke woonondersteunende voorzieningen zijn bestudeerd, zowel voor de open ruimte als het gebouwde programma. Voor de open ruimte gaat het om de volgende voorzieningen: groen en open ruimte, speelruimte, speelterreinen, buurtsportterreinen, hondenloopzones en volkstuinen. Voor het gebouwd programma zijn dit: gewoon basisonderwijs, secundair onderwijs eerste graad, deeltijds kunstonderwijs muziek, deeltijds kunstonderwijs beeld, voorschoolse kinderopvang, jeugdwerk, jeugdcentra, fuifruimten, sporthallen, -zalen en loodsen, zwembaden, bibliotheken, cultuur- en ontmoetingscentra en dienstencentra. Woonbuurtgroen _publiek toegankelijk gebruiksgroen _zonder publiek toegankelijke verharde ruimten: pleinen, groene pleinen, sportterreinen (NIET: wegen, voetpaden en fietspaden), TENZIJ deze een onderdeel zijn parken, hanggroen, fortgroen,. _zonder agrarisch en natuurlijk groen en water, dat recreatief medegebruik kent _geen oppervlaktebeperking, in bereikanalyse wel onderscheid tussen woon- en buurtbereik. Woonbuurtgroen (ruim) _publiek toegankelijk gebruiksgroen _zonder publiek toegankelijke verharde ruimten: pleinen, groene pleinen, sportterreinen (NIET: wegen, voetpaden en fietspaden), TENZIJ deze een onderdeel zijn parken, hanggroen, fortgroen,. _met agrarisch en natuurlijk groen en water (incl. Schelde), dat recreatief medegebruik kent _geen oppervlaktebeperking, in bereikanalyse wel onderscheid tussen woon- en buurtbereik. Buurtgroen _publiek toegankelijk gebruiksgroen _zonder publiek toegankelijke verharde ruimten: pleinen, groene pleinen, sportterreinen (NIET: wegen, voetpaden en fietspaden), TENZIJ deze een onderdeel zijn parken, hanggroen, fortgroen,. _zonder agrarisch en natuurlijk groen en water, dat recreatief medegebruik kent _geen oppervlaktebeperking, in bereikanalyse wel onderscheid tussen woon- en buurtbereik. _parken > 0,5 ha _andere ruimtes > 1 ha Woonbuurt openruimte _open ruimte die is ingericht voor gebruik _publiek toegankelijk gebruiksgroen _publiek toegankelijke verharde ruimten: pleinen, groene pleinen, sportterreinen (NIET: wegen, voetpaden en fietspaden) _zonder agrarisch en natuurlijk groen en water, dat recreatief medegebruik kent _geen oppervlaktebeperking, in bereikanalyse wel onderscheid tussen woon- en buurtbereik. Woonbuurt openruimte (ruim) _open ruimte die is ingericht voor gebruik _publiek toegankelijk gebruiksgroen _publiek toegankelijke verharde ruimten: pleinen, groene pleinen, sportterreinen (NIET: wegen, voetpaden en fietspaden) _met agrarisch en natuurlijk groen en water (incl. Schelde), dat recreatief medegebruik kent _geen oppervlaktebeperking, in bereikanalyse wel onderscheid tussen woon- en buurtbereik. Buurt openruimte _open ruimte die is ingericht voor gebruik _publiek toegankelijk gebruiksgroen _publiek toegankelijke verharde ruimten: pleinen, groene pleinen, sportterreinen (NIET: wegen, voetpaden en fietspaden) _zonder agrarisch en natuurlijk groen en water, dat recreatief medegebruik kent 20 / 23

21 _geen oppervlaktebeperking, in bereikanalyse wel onderscheid tussen woon- en buurtbereik. _parken en pleinen > 0,5 ha _andere ruimtes > 1 ha Wijk openruimte _publiek toegankelijk gebruiksgroen _in principe incl. publiek toegankelijke verharde ruimten: pleinen, groene pleinen, sportterreinen (NIET: wegen, voetpaden en fietspaden) _met agrarisch en natuurlijk groen en water (incl. Schelde), dat recreatief medegebruik kent _parken (incl. begraafplaats) > 5 ha _andere ruimtes > 10 ha Stadsdeel openruimte _publiek toegankelijk gebruiksgroen _in principe incl. publiek toegankelijke verharde ruimten: pleinen, groene pleinen, sportterreinen (NIET: wegen, voetpaden en fietspaden) _met agrarisch en natuurlijk groen en water (incl. Schelde), dat recreatief medegebruik kent _met onder voorwaarden toegankelijk gebruiksgroen _parken > 10 ha _andere ruimtes > 30 ha Speelruimte is ruimer dan speelterreinen en is toegankelijke open ruimte, die gebruikt kan worden om te spelen (NIET: water, natuur, agrarisch gebied, structuurgroen, hondenloopzones, begraafplaatsen en volkstuinen). Concreet bevat het toegankelijk groen, pleinen, speelterreinen en buurtsportterreinen. Het zegt iets over de mate van bespeelbaarheid van de openbare ruimte. Een speelterrein is een publiek toegankelijke open ruimte waar één of meerdere speel- en/of skatetoestellen zijn opgesteld en die door de stad wordt onderhouden. Speelterreinen functioneren op bouwblok en buurtniveau. Buurtsportterreinen zijn alle publiek toegankelijke basketterreinen, trapvelden en petanquevelden, meestal gelegen op stedelijke pleinen. Hun invloedssfeer reikt op buurtniveau. Openluchtsportvelden (clubs) zijn alle niet publiek toegankelijke, naar sportclubs gerichte openluchtsportvelden. Hun invloedssfeer reikt op stadsdeelniveau. Een hondenloopzone is een door de stad afgebakend en onderhouden terrein, omheind en aangeduid door een bord, waar een hond op het openbaar domein mag los lopen (niet aangelijnd). Op wijkniveau spelen ze een rol. Een volkstuin is een klein lapje grond, deeluitmakend van een complex, waarop door stadsbewoners voedings- en siergewassen worden geteeld. Ze hebben een invloedssfeer van 1600m. In een Vlaamse Volkstuinenstudie 20 werd volgens de bevolkingsdichtheid van een stadsdeel berekend hoeveel volkstuin er gewenst is in de stadsdelen. De vestigingsplaatsen van de kleuter en/of lagere scholen van alle netten zijnde de gewone basisscholen, (uitgezonderd buitengewoon onderwijs) hebben een buurtfunctie. 20 Georges Allaert, Hans Leinfelder, David Verhoestraete, Universiteit Gent, Afdeling Mobiliteit en Ruimtelijke Planning, in opdracht van Departement Landbouw en Visserij, Toestandsbeschrijving van de volkstuinen in Vlaanderen vanuit een sociologische en ruimtelijke benadering, juli Formule: y=0,0003x-0,00068 (x=bevolkingsdichtheid/ /district in ha, y=% van opp. van stadsdeel dat voor volkstuinen zou voorzien moeten worden) 21 / 23

22 De eerste graad van het secundair onderwijs (middenscholen) heeft een stadsdeel functie, met name een invloedssfeer van 1600m. Het deeltijds kunstonderwijs wordt opgedeeld in de kunstacademies beeldende kunst en muziek en woord zowel van het stedelijk onderwijs als het gemeenschapsonderwijs. Ze functioneren op stadsdeelniveau. De voorschoolse kinderopvang betreft het aanbod van reguliere kinderopvang voor 0 tot 3 jarigen erkend door Kind en Gezin of met een attest van toezicht. Dit zijn dan de erkende kinderdagverblijven, zelfstandige kinderdagverblijven, minicrèches en zelfstandige onthaalouders en onthaalouders aangesloten bij DVO (Dienst voor Onthaalouders). Ze hebben een invloedssfeer op buurtniveau. Naast de Barcelonanorm 21 is er nu ook een Antwerpse norm (50% plaatsen). De stad subsidieert en erkent particuliere jeugdverenigingen (jeugdwerk) die groepsgericht sociaalcultureel werk en vrijetijdsactiviteiten organiseert op basis van niet-commerciële doelen voor of door kinderen en jongeren van 3 tot 30 jaar, onder begeleiding van jongeren op vrijwillige basis (jeugdbewegingen, jeugdhuizen, andere, ). De stedelijke jeugdcentra organiseren de meest uiteenlopende workshops, optredens en vrijetijdsactiviteiten voor alle jongeren uit de buurt. Je kan er ook gebruik maken van vergaderzalen, een multimedialokaal, cafetaria's, polyvalente zalen, Ze functioneren op stadsdeelniveau. Fuifzalen worden verhuurd aan individuen of verenigingen om een fuif of dansfeest te organiseren en voldoen aan de milieu- (Vlarem 2) en de brandveiligheidsvoorschriften. Ze functioneren op stadsdeelniveau. Een kleine fuifzaal is tot 300 personen, middelgroot personen, groot is vanaf 500 personen. In het onderzoek zijn alle door de stad beheerde en door scholen opengestelde sporthallen, -zalen en loodsen geanalyseerd, uitgezonderd de niet toegankelijke sportinfrastructuur van scholen en specifieke commerciële sportzalen. De invloedssfeer reikt op stadsdeelniveau. De BLOSO norm (0,22m² sportoppervlakte per inwoner) geldt hier als norm. De analyse heeft ook de overdekte, openbare zwembaden bestudeerd. De invloedssfeer reikt op stadsdeelniveau. Ook hier geldt de BLOSO norm (0,014m² sportoppervlakte per inwoner). De 3 openlucht zwembaden (De Molen in Linkeroever, de zwemvijver in Boekenbergpark in Deurne en de badboot op het Eilandje) zijn alleen maar 3 maanden per jaar toegankelijk en wel meegenomen als het over recreatief zwemmen gaat (enkele van de zwembaden de openlucht en Merksem en Hoboken hebben een bereik van 2.400m gekregen). Alle filialen van openbare bibliotheken functioneren op wijk en/ of stadsdeelniveau. Alle door de stad beheerde en gesubsidieerde cultuurcentra en de culturele en stedelijke ontmoetingscentra vervullen twee belangrijke functies: zowel een podiumfunctie (theater-, muziek-, dansvoorstellingen) als een gemeenschaps-, ontmoetingsfunctie. Ze functioneren op stadsdeelniveau. Een dienstencentrum is een buurtontmoetingsplaats, voornamelijk gericht op senioren. Men kan er terecht voor georganiseerde activiteiten, cafetaria, verzorging enz. Ze functioneren op wijkniveau en volgens de Vlaamse programmatienorm moet er 1 lokaal dienstencentrum per inwoners aanwezig zijn. 21 Barcelonanorm: 33 opvangplaatsen voorschoolse kinderopvang (groepsopvang en gezinsopvang) per tot 3 jarigen 22 / 23

23 Volgens de Impulseo I 22 norm krijgt elke huisarts inwoners (of 0.9 huisarts per inwoners). Op termijn wil de stad Antwerpen de norm 1 huisarts per inwoners hanteren op bevindingen van het Centrum voor Huisartsgeneeskunde. Voor de tandartsen geldt de norm 1 per inwoners (RIZIV) en bij de apothekers geldt nog steeds de vestigingswet, waarbij in een stad met meer dan inwoners er 1 apotheek per inwoners geldt. In een woon-zorgcentrum of WZC (de vroegere RVT s of rust en verzorgingstehuis) kunnen bejaarden terecht die wegens een langdurige aandoening, sterk afhankelijk zijn van de hulp van derden om dagelijkse levenshandelingen te kunnen verrichten. Deze zorgbehoevendheid kan zich zowel situeren op fysisch als op psychisch vlak. In een WZC zijn meestal 120 bedden aanwezig. De Vlaamse programmatienorm berekent 1 tot 32 bedden per plussers (1 bed per tem 74 jarigen, 4 bedden per 100 ouderen tussen 75 tem 79 jarigen, 12 bedden per 100 ouderen tussen 80 tem 84 jarigen, 23 bedden per 100 ouderen tussen 85 tem 89 jarigen en 32 bedden per jarigen en ouder). Een groep van assistentiewoningen of GAW is een voorziening die bestaat uit een of meerdere gebouwen die functioneel een geheel vormen. Personen die zorgbehoevend zijn en personen vanaf 65 jaar of ouder kunnen er zelfstandig verblijven in individuele aangepaste wooneenheden. Zij kunnen facultatief een beroep op ouderenzorg doen. Assistentiewoningen zijn een andere benaming voor serviceflats. De Vlaamse programmatienorm schrijft 20 flats voor per plussers. 22 Gemiddeld zijn 25 contacten/dag tussen een huisarts en patiënten (huisbezoeken en raadplegingen) mogelijk. Ideaal zou dus zijn als er minstens 0,9 huisarts per inwoners actief is. De richtlijnen van het federale IMPULSEO fonds bevestigt dit. 23 / 23