Rol van sport in stadsontwikkeling

Transcriptie

1 Rol van sport in stadsontwikkeling

2 Inhoud Omgevingsanalyse publieke voorzieningen Pieter Beck (ruimtelijke planning stad Antwerpen) Kennis vanuit beleidsdomein - Steven De Meyer (sport & recreatie stad Antwerpen) Case Park Spoor Noord Manuel Verreet (AG Stadsplanning Antwerpen) Conclusies

3 Stad leefomgeving van de mens, hoge bevolkings- en bebouwingsdichtheid, hoog voorzieningenniveau schaarse ruimte

4 Publieke voorzieningen wijk-, buurt- of stadsdeelniveau ondersteunen de woonfunctie leefbaarheid

5 Publieke voorzieningen buurt-, wijk en stadsdeelgroen speel-, buurtsport-, hondenloopterreinen volkstuinen, openluchtsport basis-, secundair-, deeltijds kunstonderwijs kinderopvang, jeugdcentra, fuifruimten sporthallen, zwembaden biblitiotheken, cultuur- en ontmoetingscentra, dienstencentra supermarkten

6 toegankelijk open ruimte gebruik

7 Sportvoorzieningen ondersteunen de woonfunctie leefbaarheid vrijetijdsbesteding via fysieke inspanning

8 Sportvoorzieningen buurtsportterreinen buurt-, wijk- en stadsdeelgroen loopparcours openluchtsport (georganiseerde clubs) sporthallen zwembaden

9 Omgevingsanalyse stap 1: bepalen locaties stap 2: bereikzones & tekortzones stap 3: rol van aantal inwoners stap 4: omzetten naar ruimteclaim

10 stap 1: bepalen locaties kaart: gelokaliseerde objecten op kaart (punten, lijnen, polygonen) tabel: informatie van het kaartobject

11 Hoboken

12 stap 1: bepalen locaties toegankelijke openruimte

13 Stap 2: bereik- en tekortzones bereik van: BUURTvoorzieningen WIJKvoorzieningen STADSDEELvoorzieningen

14 bereik buurtvoorzieningen dagelijks/wekelijks gebruik loopafstand: 400 m tijdsafstand: 5 min wandelen

15 bereik buurtvoorzieningen lokale woonondersteunende voorzieningen niveau afstand in m vogelvucht in tijd Woonbuurt openruimte BouwblokBuurt min Speelterreinen BouwblokBuurt min Speelruimte BouwblokBuurt min Buurtsportterreinen Buurt min Kinderopvang Buurt min Gewoon basisonderwijs Buurt min Supermarkten en superettes Buurt min

16

17 bereikzones buurtsporttereinen

18

19 bereikzones speelterreinen

20

21 bereikzones buurtgroen

22 bereik wijkvoorzieningen dagelijks/wekelijks gebruik loopafstand: 800 m tijdsafstand: 10 min wandelen

23 bereik wijkvoorzieningen lokale w oonondersteunende voorzieningen niveau afstand in m vogelvucht in tijd Wijkgroen (>= 5 ha voor park, >=10 ha) Wijk min Hondenloopzones Wijk min Dienstencentra Wijk min Supermarkten Wijk min

24

25 bereikzones wijkgroen

26

27 bereikzones hondenloopzones

28 bereik stadsdeelvoorzieningen wekelijks/maandelijks gebruik loopafstand: 1600 m tijdsafstand: 20 min wandelen

29 bereik stadsdeelvoorzieningen lokale w oonondersteunende voorzieningen niveau afstand in m vogelvucht in tijd Stadsdeelgroen (>=10 ha voor park, >=30 ha) Stadsdeel min Volkstuinen Stadsdeel min Districtshuizen en stadskantoren Stadsdeel min Secundair onderwijs, 1ste graad Stadsdeel min Deeltijds kunstonderwijs Stadsdeel min Jeugdcentra Stadsdeel min Fuifruimten (klein + groot) Stadsdeel min Sporthallen WijkStadsdeel m min Overdekte zwembaden WijkStadsdeel m min Openluchtsportvelden (clubs) Stadsdeel min Bibliotheken (zonder bibpunten) WijkStadsdeel m min Cultuur- en ontmoetingscentra Stadsdeel min

30

31 bereikzones wijkgroen

32

33 bereikzones volkstuinen

34

35 bereikzones openluchtsport

36 bereikzones sporthallen

37 Stap 3: rol van inwoners -aantal inwoners -bevolkingsdichtheid

38 aantal inwoners bevolkingsdichtheid

39 aantal kinderen kinddichtheid

40 Stap 3: rol van aantal inwoners evaluatie van de draagkracht van een voorziening: -aantal of oppervlakte van voorzieningen in een buurt/wijk/stadsdeel -aantal inwoners/kinderen/ in een buurt/wijk/stadsdeel

41 Stap 3: rol van aantal inwoners vergelijking met referentiewaarde: norm of stedelijk gemiddelde

42 Stap 3: rol van aantal inwoners buurtniveau lokale w oonondersteunende voorzieningen Norm/stedelijk gem iddelde referentie Woonbuurt openruimte Antwerpse norm (ov) 4 m² per inw oner Speelterreinen Antwerpse norm 10 m² per 0 tot 11-jarige Speelruimte Sted.gemidd. 89 m² per 0 tot 18-jarige Buurtsportterreinen Sted.gemidd. 0,47 m² per inw oner Kinderopvang Barcelonanorm 33 pl. per tot 3-jarigen Gewoon basisonderwijs norm 1 pl. per 2,5 tot 11-jarige Supermarkten en superettes Sted.gemidd. 1,89 per inw oners

43 buurtsportterreinen stedelijk gemiddelde = 0,47 m²/inwoner

44 speelterreinen norm = 10 m²/kind

45 buurtgroen norm = 4 m²/inwoner

46 Stap 3: rol van aantal inwoners wijkniveau lokale w oonondersteunende voorzieningen Norm/stedelijk gem iddelde referentie Wijkgroen (>= 5 ha voor park, >=10 ha) Antwerpse norm (ov) 8 m² per inw oner Hondenloopzones Sted.gemidd. 0,30 m² per inw oner Dienstencentra Vl.Programmatienorm 1 per inw oners Dienstencentra Antwerpse norm 1 per plussers Supermarkten Sted.gemidd. 1,94 per inw oners

47 wijkgroen norm = 8 m²/inwoner

48 Stap 3: rol van aantal inwoners stadsdeelniveau lokale w oonondersteunende voorzieningen Norm/stedelijk gem iddelde referentie Stadsdeelgroen (>=10 ha voor park, >=30 ha) Antwerpse norm (ov) 16 m² per inw oner Volkstuinen Sted.gemidd. 1,25 m² per inw oner Secundair onderwijs, 1ste graad Sted.gemidd. 45,05 per tot 15-jarigen DKO - Muziek en Woord Sted.gemidd. 0,53 per inw oners DKO - Beeldende kunst Sted.gemidd. 0,47 per inw oners Jeugdcentra Sted.gemidd. 3,00 per tot 24-jarige Fuifruimten (klein + groot) Sted.gemidd. 0,35 m² per 16 tot 24-jarige Sporthallen Blosonorm 0,22 m² sportopp. per inw oner Overdekte zwembaden Blosonorm 0,014 m² sportopp. per inw oner Openluchtsportvelden (clubs) Bibliotheken (zonder bibpunten) Sted.gemidd. 0,36 per inw oners Cultuur- en ontmoetingscentra Sted.gemidd. 0,41 per inw oners

49 stadsdeelgroen norm = 16 m²/inwoner

50 sporthal norm = 0,22 m² sportoppervlakte/inwoner

51 Stap 3: rol van aantal inwoners Doel: bepalen behoefte nieuwe voorzieningen

52 Bevolkingsprognose tot (2030)

53 Bewoningsdruk druk op open ruimte 833ha ontwikkelbaar

54 Bewoningsdruk druk op open ruimte 27% -> 23% groen 25m² -> 19m² gebruiksgroen per inwoner + 300ha groen nodig

55 Recreatieve druk druk op open ruimte +2,5ha speelterreinen +5 ha buurtsportterreinen +3 ha hondenloopzones

56 Integratie -Samenwerking tussen groen, sport, recreatie, jeugd -Middelen en functies bundelen

57 Invalshoek vanuit sportdienst Sport is (slechts) één onderdeel van stadsontwikkeling. Ook andere domeinen hebben tekorten en vragen ruimte. Omgevingsanalyse of norm helpt om tekorten in beeld te brengen (tussen wijken). Omgevingsanalyse vooral interessant voor voorzieningen op wijk/buurtniveau (vb. trapveld)

58 Invalshoek vanuit sportdienst Analyse moet aangevuld worden met specifieke kennis vanuit de sector om gegevens te interpreteren en keuzes te kunnen maken. Nog belangrijker: analyses en kennis aanvullen met inspraak en participatie van bewoners en gebruikers.

59 Informatieverzameling door o.a. - Sportparticipatie-onderzoek bij volwassenen en jongeren - Seniorensportonderzoek - Vitaliteitsonderzoek sportclubs - Sportraad en districtssportraden - Antwerpse monitor en stadsmonitor - Overlegmomenten met clubs en partners - Deze onderzoeken en contacten geven kennis over de concrete sportbehoeften en vullen de omgevingsanalyses aan.

60 Inspraak en participatie door Participatiestuurgroep Oor Stedelijk wijkoverleg Ontwerpdagen

61 Voorbeeld overlegmoment Tijdens voorbereiding en uitvoering Park Groot Schijn nauw overleg met partners (bewoners, clubs, jeugd, volkstuinders, ) via participatiestuurgroep.

62 Voorbeeld overlegmoment

63 Dubbele beweging: lokale voorzieningen in de wijken brengen, bovenlokale voorzieningen clusteren Locatie voor grotere (bovenlokale) infrastructuur (sporthal, zwembad, ) via apart locatieonderzoek op basis van afwegingskader.

64 Afwegingskader In welke sporten investeren? Omgevingsanalyse Bereikbaarheid Grondeigenaar Grondstatuut Mogelijke partners

65 Schijnbare knelpunten Georganiseerde sport in open ruimte tegen over het ongeorganiseerd, vrij gebruik van de ruimte. Visies ruimtelijke planning Ruimteclaims van andere sectoren Allerlei reglementering

66 Knelpunten oplossen Samenwerking is sleutel tot succes Stadsontwikkeling, andere beleidsdomeinen of andere overheden zijn geen concurrenten maar partners. Samenwerken om een leefbare stad te creëren. De burger staat centraal. Niet alleen de ruimte wordt schaarser. Ook andere middelen staan onder druk.

67 Knelpunten oplossen Brede allianties zoeken (binnen en buiten de organisatie) om projecten sterker/haalbaar te maken door clusteren (bvb jeugdcentrum + sporthal + onderwijs). Zoeken naar creatieve oplossingen bvb zwemvijver Boekenberg.

68

69 dus Sport en recreatie spelen, samen met andere domeinen, een belangrijke rol in leefbare stadsontwikkeling. Sportinfrastructuur kan bijdragen om een wijk op de kaart te zetten (vb. thuis in de stadprijs voor badboot)

70

71 Ook sportevenement dragen bij tot stadsontwikkeling: vb Big Air of ISB congres op het Eilandje, parcours Ten Miles,

72 Park Spoor Noord ISB congres 20 maart 2013

73 UNIEK Een unieke impuls op een unieke plek op een uniek moment via een uniek traject 2001

74 Een uniek impuls gebied, een buitenkans Oud treinterrein van 24ha in Antwerpen Noord (1,6 km lang) Gewestplan: gebied voor stedelijke ontwikkeling Eigendom NMBS Barrière tussen wijken Zeer dicht bebouwde en bevolkte kansarme omgeving 1 op 8 woningen heeft private buitenruimte

75 Specifieke timing onder/dankzij bovenlokale druk Start van het project NMBS verlaat terrein (2000) Intrede subsidieprogramma s Federaal grootstedenbeleid Doelstelling II => Uitvoeringsbudget voor start der werken!

76 Specifieke timing onder/dankzij bovenlokale druk Planningsproces 1. Fase I: Visie 2. Fase II: Deal en open oproep 3. Fase III: Uitvoering / realisatie

77 INNOVATIEF Een tuin voor de buurt Een park voor de stad

78 Innovatief teamwerk en regie 1. Dagelijkse regie van A tot Z 2. Multidisciplinair teamwork (10 mensen: 1 stedenbouwkundige, 1 sociologe, 2 wervend programma, 1 communicatie, 1 zakelijk leider, 1 werfleider, 1 architect, 2 parkbeheerders (sociaal & fysiek beheer) 3. Huisvesting Projecthuis Damstation 4. Sturing door stuurgroep en college

79 Innovatief proces 1. Degelijk en onderbouwd basisdebat op basis van behoeftenonderzoek & participatie 2. Structuur van AG ANN (regie en financiering) en AG ANNEIS (vehicel ifv parkeren van subsidiemiddelen + regie via grondpositie) als voorloper van AG Stadsplanning

80 Innovatieve participatie Evenementen bij belangrijke mijlpalen in het planningsproces Trek je plan dag, Park in zicht, Tourneé générale, Evenementen op de plek / wervend programma / onbekend is onbemind tijdelijke kunst op het terrein, vliegeren en urban golf, t winkelend noord, Bon bazaar, Park in beeld, Stratenloop spoor noord, Film Plein Publiek Sterke iconen en wervend drukwerk / de boodschap in een oogopslag Verspreid in 2060 (scholen, horeca ) => DRAAGVLAK EN FEEDBACK!

81 Beheerplan: park voor 21 e eeuw Opmaak geïntegreerd beheerplan (Groentechnisch beheer, onderhoud, toezicht ) Parkcoordinator en parkprogrammator (fysiek & sociaal beheer, uniek in de stadsorganisatie / experiment, parkcoördinator wordt opgevolgd door buurtregisseur met expliciet mandaat)

82 VISIE Stad en bewoners Een tuin voor de buurt Een park voor de stad 2001

83 Park Spoor Noord, Antwerp September 2003 In beeld brengen behoeften Stad aan de stroom (1993), bewonersenquête (1999) Drie denkdagen met stadsdiensten en kabinetten Wetenschappelijke onderbouwing adhv GIS analyse Behoeften uit alle beleidsdomeinen, groenbehoeften Nood aan open groene ruimte. Minimum 10 hectare. Drie parallelle denkdagen met bewoners + tentoonstelling Damstation Villages and Metropolis

84 In beeld brengen behoeften PRODUCT: Consensusnota / structuurschets (beleids- en visiedocument) Basis en rode draad voor vervolgtraject! buik van het park Verbinden wijken Stedelijke ontwikkeling Behoud spoorweggebouwen

85 DEAL Stad en NMBS 18 ha publieke ruimte & 6 ha vastgoed 2001

86 Programma 18ha park 6ha/ m² bouwrechten Visie stad blijft overeind tijdens onderhandelingen 18 ha gesaneerde grond voor 1 euro naar de stad in ruil voor bouwrechten op de Kop ( m²) BPA met V/T 0,8 à 1,2 Beleidsovereenkomst AG ANN & AG ANNEIS

87 ONTWERP Stad en ontwerpers Programma als antwoord op (boven)lokale behoeften Ruimtelijke kwaliteit Open oproep procedure Vlaamse Bouwmeester 2002 / 2003

88 Ontwerpwedstrijd Open Oproep / Internationale ontwerpwedstrijd Winnend ontwerp VILLAGES AND METROPOLIS : 2003 Studio Secchi-Vigano (I) & - Kromwijk (NL)

89 Ontwerp Uitgangspunten en grammatica Twee schaalniveaus: buurt en stad Evenwicht tussen bovenlokaal en lokaal publiek. Tuin voor de buurt, park voor de stad. Voldoende groot: ieder heeft zijn plaats Eenvoudige grammatica / Basic en robuust park met groeiscenario & bijsturingen - wordt gerespecteerd! Padenstructuur als verbinding van missing links Transparant ifv veiligheid

90 Ontwerp Uitgangspunten en grammatica Maximaal behoud historiek (lengte, contouren, reliëf, viaducten, gebouwen, materialen) + toevoeging van hedendaagse elementen (kiosken, nieuw reliëf, Duurzaamheid als centraal thema

91 Andere ontwerpwedstrijden Open oproep Vlaamse Bouwmeester Parkloods 2007: Verdickt en Verdickt (B) Parkbrug 2007: Ney and Partners (B) Uitgebreide offertevraag met selectiecommissie Shelter 2006: Stramien (B) Watertorens 2007: Pat Heylen (B) Opleidingsgebouw 2008: 360 architecten (B) Grote zandspeeltuin 2008: Kompan (B)

92 REALISATIES stad en ontwerpers/aannemers stad en bewoners Work in progress Gefaseerde toe-eigening 2005 /

93

94 Realisaties 2005: Damplein en Damstation

95 Realisaties 2007: BMX Bowl

96 Realisaties 2008: Opening Park Deel West

97

98

99 Realisaties 2009: Opening Park Deel Oost

100

101

102

103 Realisaties :Spoorweggebouwen met publieke en recreatieve invulling

104 Realisaties :Spoorweggebouwen met publieke en recreatieve invulling

105 Realisaties :Spoorweggebouwen met publieke en recreatieve invulling

106 Realisaties 2012 Ontwikkeling Kop Spoor Noord

107 SPORT EN SPEL stad en bewoners stad en gebruikers

108 Doelstellingen voor sport- en speelplekken Gevarieerd & actief aanbod voor jeugd Gezinspark / bespeelbaar park (sleeën ) Sport: polyvalent karakter, geen georganiseerd sportgebruik (geen clubverband )

109 Aanbod speel- en sportplekken 5x speeleitjes voor de allerkleinsten -6 1 grote zandspeeltuin (cfr centrale plek) +6 Waterspeeltuinen (kleine en grote) Speelaanleidingen langs hoofdpad: 3-99 Speelaanleidingen op de heuvels zijn multifunctioneel (spel, fitness, zitplek) Sport: outdoor en indoor, geen georganiseerd sportgebruik (geen clubverband )

110 Aanbod speel- en sportplekken => Westelijk deel voor spel en evenementen => Oostelijk deel park voor sport

111 Speeleitjes

112 Grote zandspeeltuin

113 Waterspeeltuinen

114 Waterspeeltuinen

115 Waterspeeltuinen Watertuin op expliciete vraag van de buurt Ondiep verfrissend speelwater met fonteinen Urban Beach, uniek in binnenstad, bovenlokale aantrekking Combinatie met horeca (zomerbar) in shelter Divers publiek: water als integratie-element

116 Aanbod open lucht sport Polyvalente en informele terreinen, geen ingerichte en uitgeruste sportvelden, geen club- en reservatiesystemen 1 voetbalveld (zonder goals), 3 onverharde terreinen, 3 verharde terreinen (basket), 5 pingpongtafels Slingerpaden voor wandelaars, skeelers en joggers

117

118

119 Bmx- en graffitizone Op expliciete vraag van jeugddienst en BMX scène Veelvuldig en bovenlokaal gebruik op maat (inter)nationale concours en happenings Aansluitend verharde (en droge) ruimte onder het viaduct Graffiti plek onder het viaduct: geen graffitivrije bowl, weinig graffiti in park (enkel tags)

120 Aanbod overdekt sport Perrierhal als tijdelijke buurtsportloods: laagdrempelige werking, start to sport programma s. Herbestemming voormalige WDT loods (herstelplaats voor locomotieven) tot Parkloods voor cultuur en sport

121 Parkloods

122 Parkloods Onderdak voor buurtsportloods (met basis inrichting) voor buurtsportwerking Onderdak voor sporthal (met complete inrichting) voor afwisselend gebruik door Artesis Hogeschool en buurtsport. Synergie in gebruik! Ruimtelijke kwaliteit!

123

124

125

126 Conclusie sport- en speelplekken Onderbouwd basisdebat op basis van omgevingsanalyse behoeftenonderzoek (stadsbreed) Evenwicht tussen bovenlokaal en lokaal publiek Evenwicht tussen polyvalent / buurtgebonden karakter en enkele rake (boven) lokale functies als publiekstrekker inzetten op kwaliteit en uitstraling

127 EVALUATIE stad en parkcrew stad en gebruiker Het park is van iedereen 2010

128 EFFECTIEF park en wijk Het park is van iedereen 2010

129 Voor

130 Na

131 Voor

132 Na

133 Voor

134 Na

135 Voor

136 Na

137 Voor & tijdens / na leegstand 2002 leegstand 2007

138 Voor & tijdens / na renovaties 2000 Renovaties 2007

139 Voor & tijdens / na kansarmoede 2002 kansarmoede 2007

140

141 Conclusies Schaarse ruimte en middelen daarom: streven naar een optimaal ruimtegebruik daarom: samenwerken tussen verschillende sectoren = noodzakelijk

142 Conclusies Belangrijk om als stad zelf te waken over lokale publieke voorzieningen Sport & recreatie speelt samen met andere beleidsdomeinen een belangrijke rol in stadsontwikkeling daarom: via een onderbouwde stadsbrede visie voor sport samenwerking opzoeken met stadsbrede visies van de andere beleidsdomeinen

143 Conclusies Gebiedsgerichte analyse (omgevingsanalyse & ontwerpend onderzoek) Verschillende beleidsdomeinen betrekken in een stadsontwikkelingsproject.