JONGEREN STAGEVADEMECUM STAGEVADEMECUM 1. INLEIDING

Transcriptie

1 JONGEREN STAGEVADEMECUM STAGEVADEMECUM 1. INLEIDING De verschillende Vlaamse bestuursniveaus (de Vlaamse overheid, de provincies, de lokale besturen) hebben de handen in elkaar geslagen om binnen hun diensten meer stage- en leerwerkplaatsen te creëren voor jongeren, zodat ze ervaring kunnen opdoen voor ze de arbeidsmarkt betreden. Om dat te realiseren heeft de Vlaamse regering een actieplan goedgekeurd. Het actieplan is een concreet uitvloeisel van het Werkgelegenheidsakkoord (2005) tussen de Vlaamse Regering en de sociale partners. In dit actieplan wordt onder andere werk gemaakt van kwaliteitsvolle onbezoldigde stageplaatsen én van meer bezoldigde leerwerkplaatsen voor leerlingen uit het deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO). In Vlaanderen volgen ongeveer jongeren één of andere vorm van deeltijds onderwijs. Ze krijgen wekelijks enkele dagen les. Sommigen doen daarnaast ervaring op op een werkplek, anderen niet. Op 1 oktober 2008 was 68,2% van deze jongeren voltijds aan de slag. Eén op drie heeft dus geen voltijds engagement. De gevolgen zijn eenduidig: hun positie op de arbeidsmarkt verzwakt. Heel wat van deze jongeren komen wegens gebrek aan ervaring op de werkvloer in de jeugdwerkloosheid of bij het OCMW terecht. Het is daarom belangrijk deze jongeren vroeg genoeg kansen te geven.

2 Het actieplan De Vlaamse overheid stelde samen met de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en de Vereniging van Vlaamse Provincies (VVP) een actieplan op om stage en leerwerk bij publieke werkgevers te bevorderen. Alle beleidsdocumenten zijn terug te vinden op: (omzendbrief 2005/05) en Het actieplan bevat volgende concrete actiepunten: 1.1. De invoering van 100 leerwerkplaatsen Specifiek voor jongeren uit het deeltijds beroepsonderwijs (DBSO) worden er 100 leerwerkplaatsen aangeboden: 20 bij de Vlaamse overheid en 80 bij de lokale besturen en provincies. Die aantallen zijn bepaald op basis van het aandeel van de betrokken overheden in de totale Vlaamse werkgelegenheid Financiering van de medische onderzoeken voor stagiairs en leerwerkers Op 21 september 2004 werd een Koninklijk Besluit betreffende de bescherming en het arbeidsgeneeskundig onderzoek voor stagiairs uitgevaardigd. Tijdens het schooljaar dreigden heel wat stageaanbieders af te haken door de extra kosten die ze zouden moeten betalen om de stagiairs dit onderzoek te laten ondergaan. Voor de komende schooljaren kwam als oplossing uit de bus dat de federale overheid vijf miljoen euro uittrekt om de arbeidsgeneeskundige onderzoeken te betalen voor leerlingen uit het secundair onderwijs, studenten uit het hoger en universitair onderwijs en cursisten uit het volwassenenonderwijs die stage lopen Begeleiding van de stage- en leerwerkaanbieders Dit deel van het handboek is een uitvloeisel van bovenstaande actiepunt. De bedoeling is een houvast te bieden voor stage- en leerwerkaanbieders bij een overheidsdienst. Verder is gezorgd voor eerstelijnsaanspreekpunten en wordt er afhankelijk van de behoefte

3 vorming georganiseerd Communicatie en sensibilisatie Besturen en leidinggevenden zullen worden gesensibiliseerd om stageof leerwerkplaatsen aan te bieden. Bij de overheidsdiensten op de verschillende niveaus bestaat er soms grote onduidelijkheid over wat een stage- of leerwerkplaats nu precies inhoudt, welke regelgeving van toepassing is, in welke mate een financiële tegemoetkoming mogelijk is, wie moet worden gecontacteerd enzovoort. Deze tekst bundelt al die informatie en poogt concrete adviezen aan te bieden. Merk op dat er heel wat verwarring in gebruik van terminologie bestaat. Wij pleiten voor het gebruik van: stagiair: leerlingen en studenten die in het kader van hun voltijdse schoolse opleiding een onbetaalde schoolstage volgen; leerwerker: leerling deeltijds beroepsonderwijs die alternerend leert en betaalde werkervaring opdoet. Wie specifieke vragen heeft, kan contact opnemen met één van de contactpersonen: Vlaamse Overheid Greta Gryson Agentschap voor Overheidspersoneel (AgO) Boudewijnlaan 30 bus Brussel Tel +32 (0) Fax +32 (0) Lokale besturen Lore Vandeurzen Sectorconsulent lokale besturen (

4 Paviljoenstraat Brussel Tel +32 (0) Fax +32 (0) lore.vandeurzen@diverscity.be De tekst werd nagelezen door het departement Onderwijs en de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. 2. ONBEZOLDIGDE STAGES Het begrip stagiair kan zeker in de overheidssector voor verwarring zorgen. Een personeelslid dat stage loopt met het oog op een vaste benoeming wordt daar immers ook een stagiair genoemd. In deze tekst bedoelen we met de stagiair : 1) leerlingen en studenten die in het kader van hun schoolse opleiding stage volgen (schoolstage); 2) cursisten van opleidingscentra (stage van opleidingscentrum). 2.1 Schoolstages Definities - kader Wat is een stagiair? Een wettelijke definitie met algemene draagwijdte bestaat niet. Binnen de specifieke context van de Welzijnswet is er wel het Koninklijk Besluit van 21 september 2004 betreffende de bescherming van stagiairs. Daarin wordt de volgende definitie gehanteerd: Elke leerling of student die in het kader van een leerprogramma georganiseerd door een onderwijsinstelling daadwerkelijk arbeid verricht bij een werkgever, in gelijkaardige omstandigheden als de werknemers in dienst van die werkgever, en dit met het oog op het opdoen van beroepservaring. Dat betekent: dat de stagiair is ingeschreven als leerling of student in een

5 onderwijsinstelling (secundair, hoger, volwassenenonderwijs). De stage moet rechtstreeks verband houden met een opleidingsonderdeel of studierichting. Iemand die een opleiding als werkzoekende of als werknemer bij de VDAB volgt, is dus geen stagiair in het kader van een schoolstage. Iemand die zich op vrijwillige basis (bijvoorbeeld nadat hij afgestudeerd is) aanbiedt om stage te lopen, valt evenmin onder deze definitie. dat de stagiair een actieve doe-stage moet doen en als het ware deelneemt aan het arbeidsproces. dat de stagiair weliswaar deelneemt aan het arbeidsproces, maar dat de gepresteerde arbeid alleen een middel wordt dat in dienst staat van het leerproces. De stagiair heeft met de stageaanbieder geen arbeidsrelatie. De stageovereenkomst is geen arbeidsovereenkomst. De stagiair is dus enerzijds onderworpen aan de onderwijswetgeving, maar aangezien hij ook arbeid verricht onder gezag, zijn ook een aantal bepalingen uit de arbeidsreglementering van kracht, waaronder de Welzijnswetgeving. Wat is een stage? De school heeft de vrijheid om te beslissen wanneer en onder welke vorm stages worden verricht. Dit kan ofwel een blokstage zijn, gedurende één aaneengesloten periode, ofwel een alternerende stage, gespreid over verschillende periodes. Het is belangrijk dat de stageaanbieder hier goede afspraken over maakt zodat de stageperiode voor iedereen een win-winsituatie is. De stage is steeds onbezoldigd. Dat betekent dat de stagiair van de stageaanbieder geen loon in geld of in natura mag ontvangen. Reële kostenvergoedingen (bijvoorbeeld voor reiskosten) en vrijgevigheden doen geen afbreuk aan het onbezoldigde karakter van de leerlingenstage: de stageaanbieder kan die kosten op zich nemen als hij daartoe bereid is. Als de omvang van die vergoeding echter meer bedraagt dan de reële kosten, dan kan ze als loon worden beschouwd, wat gevolgen kan hebben op het vlak van de sociale zekerheid en fiscaliteit. De stageovereenkomst kan dan

6 bovendien als een arbeidsovereenkomst beschouwd worden. Schenkingen (vrijgevigheden) van de stageaanbieder aan de school zijn mogelijk, evenwel onder de voorwaarden waaronder schenkingen naar gemeen recht mogelijk zijn. De school kan niet de betaling van een bepaald bedrag eisen om stagiairs bij een werkgever aan te stellen. De duur van de stage in het kader van een opleiding moet zinvol zijn: de stage kan alleen binnen het school- of academiejaar en tot uiterlijk het einde van de zomervakantie. Voor het secundair onderwijs is een minimale duur bepaald bij een omzendbrief van het departement Onderwijs: Stages die op schooljaarbasis minder dan één week bedragen, kunnen nooit als stage beschouwd worden. Wat het hoger en universitair onderwijs betreft, geldt er voor stages binnen de opleiding geen beperking Welke arbeidsrechtelijke bepalingen moeten zeker worden gevolgd? Een stagiair behoudt het statuut van leerling of student tot het einde van zijn studie en is onderhevig aan de onderwijswetgeving. In het kader van de stage bevindt de leerling of student zich echter in een arbeidsmilieu om te leren. Daarom wordt hij voor een deel van de arbeidswetgeving gelijkgesteld aan een werknemer die arbeid onder gezag verricht. Op die manier wordt de stagiair op de werkplek extra beschermd en krijgt hij een tweevoudig statuut. Voor de toepassing van de Belgische arbeidswetgeving en regelgeving wordt de stagiair uit het secundair onderwijs, het hoger onderwijs of het volwassenenonderwijs in de meeste gevallen gelijkgesteld met een gewone werknemer. De arbeidsrechtelijke bepalingen zijn van toepassing, tenzij de materie die erin geregeld wordt niet relevant is. De verantwoordelijkheid, bekeken vanuit de arbeidswetgeving en regelgeving ten aanzien van de leerling-stagiair op de werkvloer, berust bij de stageaanbieder. Bepalingen die op de openbare sector van toepassing kunnen zijn met betrekking tot stagiairs, zijn te vinden in: de Arbeidswet (16 maart 1971) de Arbeidstijdwet (14 december 2000) de Feestdagenwet (4 januari 1974)

7 de Wet tot instelling van de arbeidsreglementen (8 april 1965) de Wet betreffende het welzijn van werknemers bij de uitvoering van hun werk (4 augustus 1996) en de daarmee samenhangende koninklijke besluiten (in het bijzonder het Koninklijk Besluit van 21 september 2004 betreffende de bescherming van stagiairs). Hieronder vindt u een overzicht van de voornaamste bepalingen uit de federale arbeidsreglementering die in het kader van de schoolstages van toepassing kunnen zijn. Verboden arbeid (Hoofdstuk II, Afdeling 2 Arbeidswet) Jeugdige werknemers (dat zijn de werknemers van 15 jaar of ouder die niet meer onderworpen zijn aan de voltijdse leerplicht) mogen geen arbeid verrichten die hun krachten te boven gaat, hun gezondheid bedreigt of hun zedelijkheid in gevaar brengt. Tevens verboden voor leerlingen-stagiairs zijn de activiteiten die in het Koninklijk Besluit van 3 mei 1999 betreffende de bescherming van jongeren op het werk worden opgesomd. Het gaat om: arbeid die leerlingen-stagiairs, objectief gezien, lichamelijk of psychisch niet aankunnen; arbeid waardoor zij worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen (bijvoorbeeld giftige stoffen, stoffen die erfelijke genetische veranderingen veroorzaken of die tijdens de zwangerschap schadelijke gevolgen hebben); arbeid die blootstelling aan ioniserende straling meebrengt; arbeid die risicofactoren voor ongevallen inhoudt waarvan vermoed kan worden dat leerlingen-stagiairs (doordat ze nog niet veel inzicht hebben in veiligheid, onervaren zijn of onvoldoende opgeleid zijn) die meestal niet kunnen inschatten of voorkomen; arbeid die hen blootstelt aan extreme koude of hitte, of aan lawaai of trillingen. Een niet-limitatieve lijst van agentia, procedés, werkzaamheden en plaatsen die in dit kader verboden zijn, werd als bijlage bij het Koninklijk Besluit van 3 mei 1999 gevoegd.

8 Arbeidsduur, inhaalrust, rusttijden, arbeid op zon- en feestdagen, nachtarbeid (Arbeidswet) Leerlingenstages (leerlingen secundair onderwijs) moeten in principe de dienstregeling volgen die in de onderneming of instelling van toepassing is. Maar er zijn wel een aantal grenzen ingebouwd. Vanaf 1 september 2001 gelden de volgende richtlijnen: stages tussen 20 uur en 6 uur (nachtarbeid), op zondag en op de tien wettelijke feestdagen zijn verboden. Voor een aantal opleidingen (zoals hotel, personenzorg, land- en tuinbouw) zijn evenwel afwijkingen op het verbod op nacht- en zondagstages en stages op feestdagen mogelijk; het is verboden nog stages te organiseren na het einde van het schooljaar (na 31 augustus); stages tijdens de vakantieperiodes zijn mogelijk, maar de jongere heeft hoe dan ook recht op minstens vier weken opeenvolgende vakantie in juli en augustus; het aantal stage-uren is beperkt tot maximaal acht klokuren per dag en maximaal achtendertig klokuren per week. Het aantal gewone lesuren, omgerekend in klokuren (één lesuur telt maar 50 minuten, zodat zes lesuren neerkomen op vijf klokuren van 60 minuten), mag samen met de stage-uren per schooljaar de grens van 1200 klokuren niet overschrijden. Per week ligt de limiet op 38 uur en per dag op 8 uur; leerlingen-stagiairs mogen niet meer dan 4.30 uur ononderbroken arbeid verrichten. Nadien hebben zij recht op een half uur rust. Als de arbeidstijd meer dan zes uren bedraagt, duurt de rusttijd een uur, waarvan een half uur ineens moet worden genomen (bijvoorbeeld twee keer 15 minuten pauze en een half uur als lunchpauze). Arbeidsreglement (de Wet tot instelling van de arbeidsreglementen) Het arbeidsreglement van de stageaanbieder geldt ook voor stagiairs, maar alleen voor zover het gaat om bepalingen die relevant zijn (bijvoorbeeld niet de bepalingen over de betaling van het loon, gunstiger opzeggingstermijnen). Sommige stageaanbieders hanteren een arbeidsreglement dat is aangepast aan de stagiairs. Dat kan, aangezien de wet de mogelijkheid

9 biedt om afzonderlijke arbeidsreglementen op te maken voor de verschillende categorieën van werknemers of voor de verschillende afdelingen van de onderneming. Bij het onthaal van de leerling-stagiair moet de stageaanbieder hem kennis laten nemen van het arbeidsreglement. Op dit ogenblik beschikken evenwel nog niet alle overheidswerkgevers over een arbeidsreglement; in de nabije toekomst zal dat echter wel het geval zijn. Sociale documenten In de privé-sector moet de stagiair ingeschreven worden in het personeelsregister van de stageaanbieder. Overheidsbesturen en - instellingen moeten echter geen personeelsregister bijhouden (Koninklijk Besluit van 17 juni 1983 waardoor bepaalde categorieën van werkgevers worden onttrokken aan de verplichting tot het bijhouden van een personeelsregister). Voor meer informatie over arbeidsrechtelijke bepalingen: Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg: statuut van de leerling-stagiair: toepasselijkheid van de arbeidsreglementering: Welke verzekeringen moeten de school en de stageaanbieder sluiten? Een stagiair is geen werknemer. Hij valt dus in de eerste plaats onder de onderwijsinstelling waar hij is ingeschreven. De verantwoordelijkheid om de stagiair te verzekeren ligt dan ook bij de school. Verzekeringen van de school Tijdens hun stage zijn leerlingen automatisch gedekt door de schoolverzekering. De schoolpolis moet de volgende rubrieken omvatten: burgerlijke aansprakelijkheid voor personeel en leerlingen; lichamelijke ongevallen voor leerlingen; rechtsbijstand voor personeel en leerlingen;

10 - arbeidsongevallenverzekering. Die verzekering heeft betrekking op alle activiteiten die onder het begrip schoolleven vallen, dat zijn alle schoolse en buitenschoolse activiteiten die verband houden met de onderwijsinstelling. De activiteiten kunnen plaatshebben binnen of buiten de school. Ook de weg naar en van de school komt in aanmerking. De ruime definitie van schoolleven zorgt ervoor dat de stagiair tijdens de stage ook wordt gedekt door de schoolverzekering. Voor leerlingenstages moet de school bijkomend een polis toevertrouwde goederen sluiten, voor de dekking van de materiële schade die de leerling-stagiair onopzettelijk veroorzaakt op de stageplaats. Verzekeringen van het overheidsbestuur Een overheidsbestuur moet voor het organiseren van een stage geen extra verzekeringen afsluiten. Voor de gecoördineerde wetten betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten werd het toepassingsgebied kosteloos uitgebreid tot leerlingen en studenten. Stagiairs vallen daardoor zoals alle werknemers onder de toepassing van de beroepsziektewet. Stagiairs die door de aard van hun opleiding en de daaraan verbonden stage blootgesteld worden aan het risico van de beroepsziekte zijn dus verzekerd door de verzekering van de stageaanbieder. De werkgever moet een stagiair in het kader van een onbezoldigde stage verzekeren tegen lichamelijke schade als gevolg van een arbeidsongeval. Als de stagiair bijvoorbeeld als gevolg van een ongeval een blijvend letsel oploopt, zal in eerste instantie de arbeidsongevallenverzekering optreden en de uitbetalingen doen en bij eventueel ontbreken van dergelijke verzekering zal de schoolverzekering tussenbeide komen. Die tegemoetkoming is wel lager dan die van een arbeidsongevallenverzekering bij gewone werknemers. Bij elke verzekering zijn vooral de kleine lettertjes van belang. Grote risico's en zware fouten worden wel gedekt door de schoolverzekering, tenzij het voorval opgenomen is in de lijst met niet verzekerde gevallen. De polis moet die gevallen duidelijk omschrijven. Voorbeelden zijn:

11 In de polis burgerrechterlijke aansprakelijkheid: dronkenschap, geweld, activiteiten in gebouwen in verval, schade aan kleding zonder lichamelijk letsel...; in de polis lichamelijke ongevallen: activiteiten met hoog risico, ongevallen waarbij verzekerde onder invloed was, weddenschappen...; in de polis rechtsbijstand: gebeurtenissen in verband met oorlog, oproer, kernreacties... In ieder geval moet de onderwijsreglementering strikt gevolgd worden om onder de verzekering te kunnen vallen. Opzettelijke schade wordt dan weer volledig uitgesloten van verzekering. Die schade moet persoonlijk vergoed worden. Hier is artikel 18 van de Arbeidsovereenkomstenwet van toepassing, namelijk met betrekking tot de aansprakelijkheid voor bedrog, zware fouten, veelvuldige lichte fouten. Hier geldt hetzelfde als voor contractueel personeel Wat te doen om in orde te zijn met de welzijnswetgeving Het wetgevend kader inzake de welzijnswetgeving en de bescherming van stagiairs onderging recent heel wat wijzigingen. Op de helpdesk stage (Coprant vzw) vind je een overzicht terug van alle wetgevende teksten en veel gestelde vragen. Hier zijn ook voorbeelddocumenten terug te vinden. helpdesk stages Samengevat: Het is voortaan verplicht om de volgende procedure te volgen: Elke werkgever moet over een risicoanalyse per werkpost of activiteit beschikken. Die risicoanalyse geldt automatisch ook voor de stagiair die aan die werkpost of voor die activiteit wordt ingeschakeld. De risicoanalyse beschrijft: de werkposten of activiteiten; alle (toe te passen) preventiemaatregelen, opleiding tot en met de instructies over het welzijn op het werk; de verplichtingen die de stagiair moet naleven in verband met

12 de risico's die eigen zijn aan de werkpost of activiteit; de aard van het risico dat een specifiek gezondheidstoezicht vereist. De stageaanbieder bezorgt de risicoanalyse van de werkplaats waar de stagiair terechtkomt aan de onderwijsinstelling. Aangezien bestaande risicoanalyses dikwijls langer dan een jaar geleden werden opgemaakt en soms te weinig rekening houden met jonge en onervaren stagiairs, is het wenselijk of noodzakelijk om vooraf de preventieadviseur te raadplegen, zodat die alvast een accuraat advies kan geven. Als uit de risicoanalyse blijkt dat de leerling aan bepaalde gevaren wordt blootgesteld, kan de werkgever-stageaanbieder aan de onderwijsinstelling vragen om het geneeskundig onderzoek te organiseren. In dat geval kan gebruik gemaakt worden van de financiële middelen waarin de federale overheid voor arbeidsgeneeskundige onderzoeken voorziet. Die beslissing wordt in de stageovereenkomst vastgelegd. De stageovereenkomst en de risicoanalyse worden ondertekend en bezorgd aan de school. De preventiedienst van de school organiseert dan het geneeskundig onderzoek. De school en stageaanbieder betalen niets. De externe dienst in kwestie factureert maandelijks aan het federale Fonds voor de beroepsziekten, dat daarop de betaling doet. De werkgever-stageaanbieder kan ook altijd beslissen om zelf het gezondheidstoezicht te organiseren en dat niet overlaten aan de school. In dat geval kan echter geen beroep worden gedaan op de financiële middelen die de federale overheid voor arbeidsgeneeskundige onderzoeken ter beschikking stelt. De beslissing om zelf het geneeskundige onderzoek te organiseren en te betalen moet ook in de stageovereenkomst worden opgenomen. Als uit het medisch onderzoek blijkt dat de stagiair geschikt is, kunnen eventueel nog extra maatregelen worden afgesproken met de arbeidsgeneesheer, de stageaanbieder, de school en de stagiair. De werkgever stelt de werkpostfiche op en bezorgt ze aan de school en de stagiair. Als er geen risico's blijken uit de risicoanalyse, hoeven de hierboven vermelde formaliteiten en het gezondheidstoezicht niet te worden uitgevoerd. Wie geen 18 jaar is, ondergaat in principe wel altijd een geneeskundig onderzoek. Als er echter geen risico is, is het medisch schooltoezicht volgens de onderwijswetgeving voldoende. De federale regering dringt erop aan dat alleen leerlingen aan een

13 gezondheidstoezicht worden onderworpen die een verhoogd risico lopen. Onderzoeken van leerlingen die niet nodig bleken, worden niet aan de externe diensten terugbetaald. Als stelregel geldt dat het gezondheidstoezicht gebeurt voor de eerste keer dat stage wordt gelopen. Bij latere stages zal een nieuwe risicoanalyse moeten uitwijzen of er zich al dan niet nieuwe risico's voordoen Een stageovereenkomst opstellen Voor het secundair onderwijs is de organisatie van stages veel meer gereglementeerd dan voor het hoger en universitair onderwijs. Dat komt duidelijk tot uiting bij het opstellen van het stagecontract. Wat het hoger, universitair onderwijs en het volwassenenonderwijs betreft, zijn de contractpartijen vrij om binnen de wettelijke grenzen in het contract op te nemen wat zij willen. Voor wat het secundair onderwijs betreft, is een stagecontract pas in orde met de onderwijswetgeving als het minimaal volgende gegevens bevat: het ondernemingsnummer van de betrokken onderneming in de Kruispuntbank van Ondernemingen. Het begrip onderneming slaat ook op de zachte sector. Dit nummer is sinds 1 januari 2005 verplicht. Het bestaat uit 10 cijfers waarvan het eerste cijfer 0 is. Bij vermelding in de leerlingenstageovereenkomst van de gegevens inzake de stagegever dient daarom het ondernemingsnummer, afgekort, toegevoegd: nr. KBO 0xxx.xxx.xxx; na het ondernemingsnummer wordt vermeld: eenmanszaak of onderneming ; de stageperiode(s) met precisering van dag(en)/maand(en), beginen eindduur; gegevens over de stagebegeleider en mentor; (in voorkomend geval) een raming van de kosten die de stagiair moet betalen; de vermelding dat de stageaanbieder het gezondheidstoezicht toevertrouwt aan de preventiedienst van de school of het zelf organiseert en bekostigt; de vermelding dat de stagegever een werkpostfiche ter beschikking stelt van de leerling-stagiair en de school; een bijlage met de geplande lijst van stageactiviteiten, die gezamenlijk wordt opgesteld door de stagebegeleider en de stagementor en die rekening moet houden met zowel de genoten en

14 schoolse opleiding en vorming als met de fysieke en psychische maturiteit van de leerling; een bijlage met het stagereglement (verplicht voor het secundair onderwijs); een bijlage met de door de stageaanbieder ondertekende risicoanalyse. Zodra de betrokken partijen de stageovereenkomst hebben ondertekend, zijn de opgenomen bepalingen afdwingbaar. Daarom moet de stageovereenkomst met de grootste zorg worden opgemaakt. Elke betrokken partij (er zijn drie partijen: schoolbestuur, stageaanbieder, en ouders en leerling) moet er één exemplaar van ontvangen. Voorbeelden van een minimalistisch model en een uitgebreid model van stageovereenkomst voor het secundair onderwijs vindt u op de cd-rom van dit handboek Het stagereglement respecteren Ondernemingen, instellingen en overheden die een stagiair uit het voltijds secundair onderwijs opnemen, zijn ook verplicht het stagereglement te aanvaarden dat het departement Onderwijs via een omzendbrief aan de scholen als bindend model heeft opgelegd (zie cdrom). Het stagereglement is een gedragscode die van toepassing is op alle betrokken partijen en die hun onderlinge verhoudingen regelt. Hogescholen en universiteiten zijn voor het organiseren van stages veel vrijer dan het secundair onderwijs omdat er geen centrale regelgeving voor stages in het hoger onderwijs bestaat. Ze kunnen dus met een (eigen) stagereglement werken, maar dit is niet verplicht.

15 2.2 Stages van opleidingscentra Definities kader Naast de stages georganiseerd door een onderwijsinstelling, bestaan er ook onbezoldigde stages voor niet-werknemers die georganiseerd worden door de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB), diverse instellingen en vzw's. Die opleidingscentra organiseren onder andere opleidingen voor mensen die het moeilijk hebben om zich te integreren in het normale arbeidscircuit. Die stages zijn niet gereglementeerd via de onderwijswetgeving, maar dat wil niet zeggen dat alles zomaar kan. Contractueel kan een en ander vrij bepaald worden, maar toch moet met specifieke wetgeving rekening worden gehouden (zie verder). De duur van die stages kan bijvoorbeeld al heel verschillend zijn: die moet vastgelegd worden binnen het kader van een cursus die leidt tot het afleveren van een diploma, een getuigschrift of een bewijs van beroepsbekwaamheid. Over het algemeen wordt een stagiair van een opleidingscentrum intensief begeleid door de stagebegeleider van het opleidingscentrum. Die stages zijn steeds onbezoldigd. De stageaanbieder kan als hij dit wil net zoals bij de schoolstages de reële kosten (zoals reisvergoedingen) terugbetalen Welke arbeidsrechtelijke bepalingen moeten zeker worden gevolgd? Ook voor deze stages moet met dezelfde Belgische arbeidswetgeving en regelgeving rekening worden gehouden als voor de gewone schoolstages (zie hiervoor bij 2.1.2) Welke verzekeringen moeten de stagevragende instantie en de stageaanbieder sluiten? Bij dit soort stages komt de verzekering burgerlijke aansprakelijkheid zoals bij een school het geval is niet automatisch voor rekening van de VDAB of een opleidingscentrum. Bij het sluiten van dit soort stagecontracten moet dus vooraf duidelijk worden afgesproken wie wat

16 zal verzekeren Wat te doen om in orde te zijn met de welzijnswetgeving? Wat welzijn betreft, is het Koninklijk Besluit van 3 mei 1999 betreffende de bescherming van de jongeren op het werk van toepassing. Net als voor leerlingen-stagiairs gelden een reeks voorschriften op het vlak van arbeidsveiligheid, -hygiëne en -geneeskunde, die strenger zijn dan de voorschriften die gelden bij de tewerkstelling van gewone werknemers. Voor de meest recente informatie hierover kunt u het best uw preventieadviseur raadplegen. Als uit de risicoanalyse blijkt dat een medisch onderzoek noodzakelijk is voor die welbepaalde stagiair, dan worden de kosten niet vergoed door de federale overheid zoals bij de schoolstages. Het is dus belangrijk om als stageaanbieder met de stageaanvragende organisatie af te spreken wie het medisch onderzoek laat uitvoeren en wie het zal betalen Een stageovereenkomst opstellen De stagevragende organisatie zal meestal over een stagecontract beschikken en dat aan de stageaanbieder voorleggen. De contractsluitende partijen zijn vrij om binnen de wettelijke grenzen in het contract op te nemen wat zij willen. 3. BEZOLDIGDE LEERWERKPLAATSEN 3.1 Definities kader Het Decreet van 10 juli 2008 betreffende het stelsel van leren en werken in de Vlaamse Gemeenschap bepaalt het (Vlaamse) beleidskader t.a.v. leren en werken. 1 Het decreet legt de klemtoon op: het invoeren van een voltijds engagement voor de jongere; 1 Het Decreet van 10 juli 2008 betreffende het stelsel van leren en werken, B.S., 3 oktober 2008.

17 de afstemming van de bestaande leersystemen (DBSO, deeltijdse vorming, leertijd) tot een transparanter systeem; de opbouw van een individueel trajectbegeleidingsplan (persoonlijk ontwikkelingstraject, voortraject, brugproject, arbeidsdeelname); het valoriseren van trajectbegeleiding; de koppeling van de opleiding aan kwalificaties (in functie van de Vlaamse kwalificatiestructuur). Een component leren en een component werken Om te voldoen aan de deeltijdse leerplicht heeft de jongere vanaf de leeftijd van 16 jaar (en in sommige gevallen vanaf 15 jaar) de volgende mogelijkheden: ofwel zet hij het voltijds onderwijs voort; ofwel volgt hij een deeltijds leersysteem (component leren). De deeltijds leerplichtige jongere mag deeltijds werken voor de tijd die niet besteed wordt aan zijn opleiding (component werken). Die combinatie omvat minimaal 28 uren per week (voltijds engagement). De som van de lesuren en werkuren mag de voltijdse arbeidsduur (38u/week) niet overschrijden. Men spreekt van een alternerende werkervaring als er een inhoudelijke aansluiting is tussen de schoolse opleiding en de werkinvulling. Deze jongeren zullen naast de bijzondere bescherming die zij binnen de arbeidswetgeving genieten tevens onderworpen zijn aan specifieke bepalingen die voor de verschillende types van overeenkomsten gelden. In het geval van tewerkstelling via een gewone (deeltijdse) arbeidsovereenkomst zijn zij zelfs reguliere werknemers die tegen een loon en onder gezag arbeid presteren. 3.2 Soorten contracten en voorwaarden In het deeltijds beroepssecundair onderwijs kan de component werkplekleren ingevuld worden via een voortraject, via een brugproject of via arbeidsdeelname. Onderstaande leerwerkovereenkomsten zijn mogelijk. Elk overheidsbestuur bepaalt zelf van welke overeenkomsten het gebruik wil maken.

18 3.2.1 Een brugproject: het verwerven van basisattitudes De doelgroep bestaat hier uit deeltijds leerplichtige jongeren die nog niet arbeidsrijp zijn of bepaalde basisattitudes die nodig zijn in het normale economische circuit (stiptheid, tempo, nauwkeurigheid ) onvoldoende beheersen. Zij kunnen onder gestructureerde en individuele begeleiding werkervaring opdoen bij een zogenaamde promotor. Dat is een vzw, een OCMW, een gemeente- of provinciebestuur. De bedoeling is de jongere zo efficiënt mogelijk naar het normale economische circuit te begeleiden. De maximale duurtijd van een brugproject is tien maanden, gedurende 20 uur per week (maximum 800 effectief gepresteerde uren). De werkgever ontvangt 5,75 EUR per jongere per gepresteerd uur (openbaar bestuur) of 6,55 EUR per jongere per gepresteerd uur (vzw) (code 9). Van bovenstaande bedragen betaalt de organisator (cf. art. 3 1 van het B.V.R. van 24 juli 1996) een te indexeren vergoeding uit aan de jongere. De organisator wordt begin januari verwittigd van het uit te betalen geïndexeerde bedrag. Om een brugproject aan te vragen of voor meer informatie over alle voorwaarden, surf naar: Een Individuele Beroepsopleiding bij de VDAB (IBO) Deze titel werd geactualiseerd en opgenomen onder Deel 2. Werkgelegenheidsmaatregelen inzetbaar door de lokale besturen Een deeltijdse arbeidsovereenkomst Als voor een deeltijdse arbeidsovereenkomst wordt geopteerd, moet de jongere volledig als een regulier personeelslid worden beschouwd. De jongere wordt vergoed volgens de loonbarema s die gelden voor het reguliere personeel van het bestuur.

19 3.2.4 Een beroepsinlevingsovereenkomst (BIO) Deze titel werd geactualiseerd en opgenomen onder Deel 2. Werkgelegenheidsmaatregelen inzetbaar door de lokale besturen. 4. CONCRETE INVULLING VAN WERKPLEKLEREN 4.1 Nuttige link Leidraad, goede praktijken en tips rond werkplekleren 4.2 Contactpersonen Voor de Vlaamse overheid Greta Gryson Agentschap voor Overheidspersoneel (AgO) Boudewijnlaan 30 bus Brussel Tel +32 (0) Fax +32 (0) Voor de provincies Provincie Oost-Vlaanderen: Inge Dellaert (tel ; Provincie West-Vlaanderen: Karolien Demeyer (tel ; Provincie Limburg: Bart Bisschops (tel ; Provincie Vlaams-Brabant: Pierre De Hertog (tel ; Provincie Antwerpen: Nico Lycoops (tel ;

20 Voor de lokale besturen Lore Vandeurzen Sectorconsulent lokale besturen ( Paviljoenstraat Brussel Tel +32 (0) Fax +32 (0) lore.vandeurzen@diverscity.be 4.3 Checklists Werkplekleren biedt voor alle partijen heel wat voordelen op korte en lange termijn, tenminste als het kwaliteitsvol gebeurt. Om deze kwaliteit te bewaken ontwikkelde het Departement Onderwijs en Vorming een leidraad. Deze leidraad bevat de belangrijkste aandachtspunten waar begeleiders en mentoren samen op moeten letten. Naargelang de vorm van werkplekleren (bv. verschil tussen stage of leerwerk) zullen bepaalde voorwaarden belangrijker zijn dan andere. De leidraad kan dienen als een checklist of als een zelfevaluatieinstrument. Je vindt de leidraad samen met goede voorbeelden van concreet ontwikkelde instrumenten terug op: In bijlage 2 werden een aantal checklists opgenomen die stage- en leerwerkaanbieders aan de hand van een aantal stappen helpen om tot een geslaagde en voor beide partijen zinvolle stage te komen. Voor de opmaak van deze checklists werd gebruikgemaakt van bestaande begeleidingsinstrumenten van de Unie voor Zelfstandig Ondernemen (UNIZO):