Draaiboek Leren Budgetteren in modules v Info Katrien Feyaerts en Lieze Valenberghs,

Transcriptie

1 Materiaal OCMW Herentals Draaiboek Leren Budgetteren in modules v Info Katrien Feyaerts en Lieze Valenberghs, OCMW Herentals, Nederrij 133a, 2200 Herentals

2 Draaiboek Leren Budgetteren in modules OCMW Herentals 1

3 Algemene doelstellingen Leren Budgetteren in modules Het Vormingstraject Leren budgetteren dat in modules wordt georganiseerd, wil volgende doelstellingen bereiken: De deelnemers hebben de basisvaardigheden geleerd die iemand nodig heeft om zelf zijn/haar budget te beheren. De deelnemers weten zich gesterkt in hun beslissingskeuzen. De deelnemers hebben hun sociaal netwerk uitgebreid en hebben (andere) relaties ontwikkeld. Door het contact met anderen en het leren van vaardigheden hebben de cliënten (meer) zelfvertrouwen opgebouwd. De deelnemers hebben het gevoel dat ze opnieuw greep hebben op hun eigen budget. Het kritisch bewustzijn en de weerbaarheid van de cliënt is verhoogd. Door de participatie en het beslissingsvermogen dat cliënten krijgen, vergroot hun zelfvertrouwen en zelfbewustzijn. De vormingswerker pikt zaken op door het werken met de groep over de werking van het OCMW. Hij/zij kan deze informatie gebruiken om de werking van het OCMW te evalueren en hij/zij zorgt er voor dat deze informatie wordt aangewend om in te spelen op de noden van de cliënten. 2

4 Werkwijze Leren Budgetteren in modules De vormingswerker biedt verschillende kortdurende modules aan rond een bepaald thema. Het gaat om de thema s: Leefgeld, Paperassen, Uitgaven plannen, Energie en Leningen en kredieten. Deze modules of themabijeenkomsten volgen elkaar op. Mensen kunnen zich inschrijven voor alle modules of deze modules eruit pikken die voor hen interessant zijn. Op deze manier kunnen mensen ook nóg sneller inschakelen in het vormingstraject. Ze hoeven niet te beginnen bij de eerste module. Ze kunnen deze aanvatten wanneer deze module opnieuw start. De vormingswerker spreekt met iedere cliënt in het begin af om de sterkte-zwakteanalyse samen te doen (eventueel samen met maatschappelijk werker). Op deze manier wordt er duidelijk wat de werkpunten zijn en kan er beter ingeschat worden welke modules interessant zijn voor de mensen. Het feit dat de vormingswerker de cliënt voor de cursus ook éérst ziet, samen met de maatschappelijk werker, bevorderd het contact tussen cliënt en vormingswerker én tussen het vormingswerk én de maatschappelijk werker. Is tot op heden nog niet zo gebeurd Eventuele tussenstap: niet voor alle cliënten, maar voor enkelen waarbij bv. het niveau en de leerpunten nog niet duidelijk zijn. De groepen die het vormingstraject volgen zijn zeer heterogeen. Er nemen mensen deel met verschillende achtergronden en niveaus. Het is belangrijk dat de vormingswerker steeds rekening houdt met de traagsten. Vandaar dat er per thema een map voorhanden is met extra oefeningen, extra prikkels, dingen die mensen kunnen inkijken, lezen, doen, Omdat voor iedere module weer nieuwe mensen kunnen inschrijven, kunnen de groepen steeds verschillend zijn. Iedere 1 ste bijeenkomst van een nieuwe module start dan best met een kennismaking. Kennismakingsmethodieken kan je terug vinden in de map Kennismaking en veiligheid in groep. Het is zeer belangrijk dat er steeds afspraken worden gemaakt aan het begin van een module. De vormingswerker overloopt de afspraken en laat de deelnemers de afsprakenposter ondertekenen. Deze afsprakenposter komt omhoog te hangen in het opleidingslokaal (zie afsprakennota in kast opleidingslokaal). 3

5 Modules/themabijeenkomsten Leren Budgetteren Het vormingstraject Leren Budgetteren bestaat uit 5 opeenvolgende themabijeenkomsten: Leefgeld : 3 bijeenkomsten van 3 uur Paperassen : 2 bijeenkomsten van 3 uur Uitgaven plannen : 4 bijeenkomsten van 3 uur Energie : 1 bijeenkomst van 3 uur Leningen en kredieten : 1 bijeenkomst van 3 uur Hieronder een overzicht van de doelstellingen en inhoud van iedere module. Module/thema 1 Leefgeld Doelstellingen De deelnemer ervaart dat hij/zij niet alleen staat met zijn moeilijke financiële situatie. De deelnemer kan zijn/haar frustraties en moeilijkheden, maar ook succesverhalen, vertellen met betrekking tot zijn/haar financiële situatie. De deelnemer verzamelt tips and trics vanuit de groep over hoe om te gaan met een beperkt budget. De deelnemers staan stil bij de manier waarop zij trachten om te gaan met een beperkt leefgeld. De deelnemers delen hun succesvolle besparingstips. De deelnemers hebben een overzicht van besparingstips die ze zelf kunnen toepassen. De deelnemers zijn zich bewust van hun uitgavenpatroon van hun leefgeld of huishoudbudget. De deelnemers bekijken het uitgavenpatroon van hun leefgeld kritisch. De deelnemers weten hoe ze hun leefgelduitgaven kunnen plannen. De deelnemers delen hun zuinig winkelen -ervaringen. De deelnemers zijn zich bewust van de prijsverschillen tussen witte producten en merkproducten. De deelnemers zijn zich bewust van de prijsverschillen in de verschillende supermarkten. De deelnemers zijn zich bewust van de gevolgen van reclame en de beoogde doelen van marketing. De deelnemers weten hoe ze zich kunnen weren tegen ongewenste reclameboodschappen. De deelnemers leren dat ze goedkoop en gezond kunnen koken aan de hand van een kooksessie tijdens de laatste bijeenkomst. 4

6 Inhoud Bijeenkomst 1 Start met kennismaking Zie map Kennismaking en veiligheid in groep Groepsgesprek (zie vragenkaartjes): De vragenkaartjes worden op de tafel gelegd en de deelnemers nemen en beantwoorden één voor één een vraag. De anderen uit de groep mogen en/of worden gevraagd om te reageren. Voorbeelden van de vraagjes zijn: o Met hoeveel moet je toekomen? o Hoe voelt dat? Hoe lukt dat? o Waaraan moet je je leefgeld/huishoudbudget allemaal uitgeven? o Kom je soms ook niet toe? Hoe los je dat dan op? o Vraag je soms extra leefgeld? Hoe voelt dat? Wordt dat op voorhand besproken? Is dat ingepland? Is er een bepaald budget aan extra voorzien? o Besparingstips Doorheen het groepsgesprek en daarna noteren we de besparingstips die de mensen opnoemen op gouden sterretjes. Deze kunnen doorheen de module nog verder aangevuld worden en we kunnen hier ook steeds naar teruggrijpen. De gouden sterretjes hangen we aan het prikbord in het opleidingslokaal. Tot slot kiest iedere deelnemer aan welke besparingstips hij/zij de komende tijd willen werken, wat hij/zij anders wil doen, waar hij/zij op wil letten, Ze schrijven dit op een sterretje. Deze sterretjes worden tegen de volgende bijeenkomst geplastificeerd en er wordt een magnetisch klevertje op gekleefd. Ze kunnen deze sterretjes op hun koelkast hangen zodat ze er steeds aan worden herinnerd. Uitgaven leefgeld/huishoudbudget Iedere deelnemer maakt een schatting van zijn/haar uitgaven. Ze vullen de eerste bladzijde in van het blaadje Hoe besteed ik mijn Leefgeld. De volgende bijeenkomst gaan we hier mee verder. De deelnemers krijgen als opdracht hun kasticketjes te bewaren gedurende een week en andere uitgaven te noteren. Ze krijgen elk een envelopje mee waarin ze deze kunnen stoppen en een blaadje waarop ze de uitgaven kunnen noteren. Dit brengen ze dan volgende bijeenkomst mee. Winkels vergelijken We starten hier met een proeftest. De deelnemers krijgen elk twee proevertjes: een wit product en een merkproduct. Ze proeven, ruiken, kijken, voelen eventueel of ze een verschil merken en proberen te raden welk het witte product is en welk het 5

7 merkproduct (In de winkelmandjes zitten nog volle bussen chocopoeder. Deze kunnen hier voor gebruikt worden.). Vervolgens bekijken we de winkelmandjes. Er is een winkelmandje met allemaal witte producten. Daarnaast staat een winkelmandje met dezelfde of vergelijkbare producten, maar dan met een bekende merknaam. De deelnemers mogen de prijzen van de verschillende mandjes raden. De prijs wordt besproken. Hierna doen we een groepsgesprek waarin volgende zaken aan bod komen: o Koop jij witte producten of merkproducten? o Denk jij dat witte producten slechter zijn van kwaliteit dan merkproducten? o Waar ga jij winkelen? o Wat is volgens jou de goedkoopste winkel? o Welke producten koop je in de winkel? o Gezonde en budgetvriendelijke voeding Dit thema bespreken we a.d.h.v. de voedingsdriehoek. De vormingswerker tekent een lege voedingsdriehoek op het bord en vraagt de groep deze in te vullen. Dit kan ook gedaan worden in kleine groepjes. Wanneer de voedingsdriehoek is ingevuld worden de verschillende groepen overlopen. Hoe zou je op een budgetvriendelijke manier, toch kunnen zorgen dat iedere trap van de piramide in je dagelijkse voedingspatroon zit? De deelnemers geven zelf tips, de vormingswerker vult aan. Zie hiervoor: power point presentatie diëtiste in map. Workshops gezonde voeding Als deze er zijn of op komst zijn, kan de vormingswerker reclame maken voor de workshops gezonde voeding. De deelnemers kunnen zich inschrijven. Bevraging kookdag derde samenkomst Tijdens de derde bijeenkomst gaan de deelnemers samen met de vormingswerker koken. De vormingswerker legt uit wat de bedoeling hiervan is en welke regels hier aan vast hangen. De cliënten mogen het geld alleen gebruiken om eten te kopen voor de derde bijeenkomst, ze moeten hier een kasticket van kunnen voorleggen, als ze die dag niet aanwezig zijn, wordt het geld teruggegeven. Hiervoor krijgen zij 5 mee tijdens de tweede bijeenkomst (dit wordt afgehouden van de vergoeding die ze krijgen voor de cursus te volgen). Tijdens de eerste bijeenkomst wordt er bekeken welk gerecht de deelnemers willen maken. Ze krijgen het kookboek Lekker en Gezond, meer smaak met minder centen en het papier: Kookmoment bijeenkomst 3: het gerecht. Ze bekijken welke gerechten een optie zijn en welke zij graag willen maken. Dit kruisen ze aan op het papier en geven ze door aan de vormingswerker. Deze beslist welk gerecht het uiteindelijk wordt. 6

8 Inhoud Bijeenkomst 2: Reclame en beïnvloeding Uitgaven leefgeld/huishoudbudget We bekijken onze schatting van vorige samenkomst. Iedere deelnemer neemt zijn/haar kasticketjes en lijstje er bij en we bekijken hoeveel we nu aan wat hebben uitgegeven. De mensen vullen het schema Hoe besteed ik mijn leefgeld? in en maken de totalen. We bespreken de resultaten in groep. De vormingswerker bevraagt volgende zaken: o Kwamen de eigenlijke uitgaven overeen met de schatting? o Is er iemand geschrokken van bepaalde uitgaven? o Aan wat heb je het meeste uitgegeven en aan wat het minste? o Denk je dat dit schema een juiste en systematische weergave is van je uitgavenpatroon? o Zijn er dingen waarop je zou willen of kunnen besparen en hoe zou je dit dan willen aanpakken. De vormingswerker bevraagd vervolgens bij de mensen of ze hier nog dieper op in willen gaan. o Willen zij voorgedrukte boodschappenlijstjes? o Willen zij samen een huishoudboekje maken? o Hoe ga je te werk bij het plannen van je huishoudbudget? o Inleiding We bekijken verschillende reclameboodschappen op papier, op internet, Vrije associatie: De vormingswerker noteert in grote letters het woord reclame op het bord. De deelnemers mogen hierrond noteren wat dit woord bij hen oproept, waar ze aan denken, waar ze reclame zien of tegen komen, of ze er positieve en negatieve dingen kunnen over zeggen, De invloed van reclame: zie nota s reclame De vormingswerker bekijkt samen met de groep waar en wanneer reclame overal opduikt. Hoe ervaren de deelnemers dat reclame overal is? De vormingswerker bevraagt door wie of wat de deelnemers worden beïnvloed wanneer ze dingen kopen. Reclame en idealen: zie nota s reclame De vormingswerker laat een aantal reclameboodschappen zien (op internet of op papier) en vraagt de deelnemers welke idealen ze kunnen herkennen. De deelnemers kunnen eventueel ook in kleine groepjes op zoek gaan naar de idealen. Het doel van reclame en de drie principes: zie nota s reclame De vormingswerker overloopt het doel en de drie principes. 7

9 De vormingswerker bevraagt welke dingen je best eerst bij jezelf bevraagt alvorens een belangrijke aankoop te doen of wanneer je een moeilijk keuze moet maken in de winkel. De technieken van reclame: zie nota s reclame De vormingswerker toont verschillende reclameboodschappen en vraagt de deelnemers of ze de trucjes van de reclamemakers er uit kunnen halen. (eventueel door boodschappen aan het bord te hangen, nadien onder de boodschappen de truc noteren). Nadien overloopt de vormingswerker deze. Je weren tegen reclame: zie nota s reclame De vormingswerker overloopt de verschillende manieren dat reclame ons kan bereiken en de bijhorende manier dat je je hiertegen kan weren (stickers op brievenbus, Robinsonlijst). De vormingswerker reikt de nodige informatie en materialen aan. Hierbij heeft de vormingsweker het ook over huis-aan-huis verkoop en de 7 werkdagen bedenktijd (zie nota s Huis-aan-huisverkoop). De vormingswerker heeft het met de mensen tot slot over neen zeggen en assertiviteit. De vormingswerker overloopt een aantal stellingen rond assertiviteit. Nadien wordt er een klein rollenspel gedaan. De vormingswerker speelt een hardnekkige verkoper en iemand van de deelnemers tracht zich hier tegen te weren. De groep geeft nadien opmerkingen en tips. Na deze bespreking worden mensen warm gemaakt voor een cursus assertiviteit en kunnen ze zich inschrijven. (De vormingswerker geeft elke deelnemer 5 euro voor de volgende bijeenkomst te kunnen koken. Ze legt duidelijk uit dat ze hiermee hun eten moeten komen in een winkel naar keuze en dat ze het kasticketje moeten meebrengen. De vormingswerker herinnert iedereen er aan dat dit doorgaat op de sociale economie campus). Wedstrijdje: de deelnemers krijgen elk een bepaald bedrag mee en moeten bepaalde producten kopen en meebrengen naar de volgende les. Ze brengen het kasticketje ook mee. We bekijken wie, waar het goedkoopst heeft gekocht. 8

10 Inhoud Bijeenkomst 3: Koken We spreken af met de deelnemers aan de ingang van de Sociale Campus. In de leskeuken krijgt elke deelnemer (of per twee) een kookboek waarin het recept staat uitgelegd. De taken worden verdeeld en we bereiden samen de maaltijd voor. Tijdens de maaltijd bespreken we hoe het voor hen gegaan is. - Vonden ze het moeilijk om deze ingrediënten te vinden? - Kwamen ze toe met hun beperkt budget? - Waar zijn ze gaan winkelen? - Hebben ze prijzen vergeleken? - Achteraf geeft elke deelnemer het kasticket af en mogen ze de overschot mee naar huis nemen. Eventueel: Tot slot bekijken we eventueel de resultaten van de wedstrijd: Wie heeft de producten het goedkoopst gekocht en waar was dat? (= eventuele opdracht eind vorige les). 9

11 Module/thema 2 Paperassen Doelstellingen De deelnemers kunnen een nationaal rekeningnummer herkennen. De deelnemers kunnen een Europees rekeningnummer herkennen. De deelnemers weten wat een mededeling is en kennen het verschil tussen een gestructureerde en een vrije mededeling. De deelnemers weten wanneer ze een gestructureerde mededeling moeten gebruiken en wanneer ze een vrije mededeling moeten gebruiken. De deelnemers weten wat ze in een vrije mededeling kunnen zetten. De deelnemers maken opnieuw of beter kennis met hun eigen rekeningen en facturen. De deelnemers weten de belangrijkste gegevens op hun eigen facturen terug te vinden. De deelnemers weten wat (welke gegevens en waar) er op een nationale en een Europese overschrijving staat. De deelnemers maken kennis met de nieuwe Europese overschrijvingsformulieren en weten wat deze zijn en waarom deze er zijn. De deelnemers weten wat IBAN nummers en BIC nummers zijn en waar ze deze kunnen terugvinden. De deelnemers weten wat de verschillen zijn tussen de nationale overschrijvingen en de Europese overschrijvingen. De deelnemers weten wat de verschillende manieren zijn om betalingen te doen. De deelnemers weten wat domiciliëringen en doorlopende opdrachten zijn. De deelnemers weten wat de voor- en nadelen zijn van domiciliëringen en doorlopende opdrachten. De deelnemers leren over internetbankieren. De deelnemers zijn warm gemaakt om zelf ook internetbankieren aan te vragen en zien hier de voordelen van. De deelnemers hebben leren werken met internetbankieren en kunnen hun verrichtingen en saldo s raadplegen. De deelnemers kunnen een Europese overschrijving op papier invullen. De deelnemers voelen zich hierdoor gesterkt om een betaling te doen aan de automaat in de bank. De deelnemers hebben zelf een rekening betaald via internetbankieren. De deelnemers weten wat er allemaal op een bankuittreksel staat en kunnen er belangrijke gegevens op terugvinden. De deelnemers hebben tips gekregen over hoe een goed klasseersysteem in elkaar zit. De deelnemers worden geprikkeld om hun eigen klasseersysteem te verbeteren. De deelnemers weten hoe lang ze wat moeten bewaren en waarom en hebben hier een handige handleiding voor. 10

12 De deelnemers zien de voordelen van met een agenda te werken en krijgen informatie over hoe ze dit best aanpakken. Opdracht vooraf Op voorhand worden de cliënten gevraagd een 10-tal rekeningen (of kopies van hun rekeningen) mee te brengen. Deze brengen ze mee van bij hen thuis, of vragen ze op bij hun maatschappelijk werker. Als het niet gelukt is om dit op voorhand te vragen, kunnen de oefeningen m.b.t. hun eigen rekeningen naar de tweede bijeenkomst worden verschoven. Inhoud Bijeenkomst 1: (Bank)rekeningen Starten met kennismaking indien nodig. Zie map Kennismaking en veiligheid in groep. Rekeningnummers en mededelingen herkennen De vormingswerker geeft info over hoe rekeningnummers en mededelingen er uit zien (door de vorm ervan op het bord te schrijven). Zie ook uitdeelblaadjes map. De deelnemers maken de oefeningen Rekeningen en facturen ontcijferen a.d.h.v. (kopies van) hun eigen rekeningen. Ze vullen voor een 10-tal rekeningen de invulblaadjes in. De vormingswerker voorziet een aantal kopies van rekeningen voor de deelnemers die hun eigen facturen niet meebrachten. De vormingswerker vermeldt dat mensen op volgende manieren kunnen erkennen tegen wanneer ze een rekening moeten betalen: - te betalen voor xx/xx/xxxx, - te betalen binnen 7 of 14 dagen, - vervaldag en - uiterste betaaldatum. Belgische overschrijvingen en de begrippen (zie ook A3 geplastificeerde overschrijving in kast opleidingslokaal) De vormingswerker deelt het blaadje Overschrijvingen uit en overloopt deze met de deelnemers. De deelnemers krijgen een kopietje van een overschrijving en noteren hierop de nummers van de bijhorende begrippen op de juiste plaats. Europese overschrijvingen en begrippen (zie ook A3 overschrijving) Vervolgens worden de nieuwe Europese overschrijvingen aangehaald. Eerst kadert de vormingswerker : wat, waarom en wat is nieuw. 11

13 De vormingswerker overloopt ook weer de verschillende zaken die verplicht zijn in te vullen en laat de deelnemers deze ook weer noteren op een kopie van een Europese overschrijving. De vormingswerker toont aan waar je die nieuwe gegevens kan terugvinden (zoals IBAN en BIC). Nadien overloopt de vormingswerker de verschillen tussen de nieuwe en de Europese overschrijvingen. De vormingswerker legt beide overschrijvingen naast elkaar en vraagt de deelnemers de verschillen te benoemen. Betalingen doen De vormingswerker overloopt de verschillende manieren dat betalingen kunnen gebeuren (zie Betalingen doen ). Met bijzondere aandacht voor internetbankieren. De vormingswerker bevraagt of iedereen internetbankieren kent en vraagt of mensen interesse hebben om dat te leren. Hiervoor kan bij Dexia bank Herentals worden afgesproken om dit te laten uitleggen. De vormingswerker kan ook de opdracht geven aan diegenen die willen om internetbankieren tegen de volgende les aan te vragen bij Dexia. Volgende les kan de vormingswerker dan aan de mensen uitleggen hoe dit werkt met hun persoonlijke kaartjes en kastjes. De vormingswerker kan aan de mensen ook vragen om een rekening bij hun m.a. te vragen die ze zelf mogen betalen. Het geld hiervoor wordt dan op hun afnamerekening gezet en de deelnemers kunnen zelf een overschrijving dopen tijdens de volgende bijeenkomst. Tot slot oefenen de deelnemers het invullen van een Europese overschrijving. Dit op twee manieren: kopies van rekeningen en de oefening Kan ik je overhalen deze rekening te betalen?. Ze vullen de betalingen in op kopies van Europese overschrijvingen. Opdrachten volgende les o Langsgaan bij Dexia om internetbankieren aan te vragen o Langsgaan bij m.w. (of op een andere manier contact opnemen) voor een te betalen rekening + geld hiervoor laten storten op afnamerekening o Meebrengen: kastje internetbankieren, bankkaart en te betalen rekening o Meebrengen: stapeltje, pakketje, bankuittreksels Inhoud Bijeenkomst 2: Bankuittreksels en andere papieren Betalingen doen De deelnemers betalen zelf een rekening via internetbankieren, onder begeleiding van de vormingswerker. Vervolgens toont de vormingswerker ook hoe je de verrichtingen van je bankrekening en de saldo s kan raadplegen via internetbankieren. 12

14 Bankuittreksels Daaropvolgend leggen we de link naar papieren bankuittreksels. We starten met de oefening Ik zie, ik zie Wat staat er allemaal op een bankuittreksel. De vormingswerker maakt gebruik van het A3 bankuittreksels (zie kast opleidingslokaal) en laat de deelnemers opnoemen wat ze allemaal zien. Ze schrijven deze dingen op het invulbladje en noteren de nummers op een kopie van een bankuittreksel. De vormingswerker noteert mee op het bord. Vervolgens vraagt de vormingswerker a.d.h.v. de geplastificeerde bankuittreksels aan een deelnemer om deze te sorteren/klasseren. De vormingswerker legt uit hoe dit moet en laat de groep zijn eigen bankuittreksels sorteren indien nog nodig. Tot slot maken de deelnemers een oefening op het terugvinden van gegevens op een bankuittreksel: oefening Wie zoekt Die vindt ALLES op een bankuittreksel. Huishoudadministratie We starten dit thema met te overlopen hoe iedereen zijn papieren thuis bewaart en klasseert. De vormingswerker stelt o.a. volgende vragen: o Heb jij een klasseersysteem? Leg eens uit hoe jij je papieren bewaart. o Ben je tevreden van dit systeem? o Wat is er goed aan je klasseersysteem en wat loopt er minder goed? o Zou je het graag anders willen? Zo ja, hoe dan en wat zou je willen veranderen? o Vind je gemakkelijk terug wat je nodig hebt? o Raak je vaak dingen kwijt? o Vervolgens toont de vormingswerker aan wat een goed voorbeeld is van een klassement. Dit kan bijvoorbeeld door het persoonlijke klassement mee te brengen, of door een dossiermap van SD te tonen. Daarna geeft de vormingswerker de deelnemers het document, door de juristen nagekeken Seg, hoe lang moet je dat bijhouden en overlopen ze dit samen. Vervolgens bevraagt de vormingswerker of het de deelnemers lukt om afspraken na te komen en een planning te maken. Werken de deelnemers met een agenda? o Wie werkt met agenda? o Wat is hier een voordeel aan? o Zijn er nadelen? o Is dat gemakkelijk? o Hoe doe je dat eigenlijk? o 13

15 Module/thema 3 Uitgaven plannen Doelstellingen De deelnemers hebben een idee van alle inkomsten en uitgaven die er zijn. De deelnemers kennen het verschil tussen vaste kosten, onregelmatige kosten, vaste inkomsten, onregelmatige inkomsten, maandelijkse en jaarlijkse kosten en inkomsten. De deelnemers denken na over hun eigen financiële situatie. De deelnemers staan dichter bij hun eigen financiële situatie. De deelnemers zien de voordelen in van het werken met een jaarplanning. De deelnemers zijn gemotiveerd om zelf met een jaarplanning te werken. Ede deelnemers maken kennis met de jaarplanning op een manier die voor hen veilig aanvoelt. De deelnemers maken zelf een jaarplanning voor hun eigen financiële situatie, op hun eigen tempo, via een stappenplan. De deelnemers kunnen de gegevens op hun jaarplanning raadplegen en begrijpen. De deelnemers kunnen hun jaarplanning analyseren en een betekenis geven. De deelnemers weten hoe gezond hun financiële situatie is. De deelnemers weten wat je best kan doen als je een rekening niet kan betalen. De deelnemers weten ook wat je best niet kan doen als je een rekening niet kan betalen. De deelnemers weten hoe de inning van schulden gebeurd en wat de gevolgen hier van zijn. De deelnemers weten wat een gerechtsdeurwaarder is en wat deze kan en mag. Opdracht vooraf Op voorhand vraagt de vormingswerker aan de deelnemers om volgende zaken mee te brengen: - Voor de mensen in budgetbeheer: vragen bij hun maatschappelijk werker kopies van de groene budgetteringsfiches van het laatste jaar (dus de recentste voor een heel jaar) - Voor mensen niet in budgetbeheer: hun bankuittreksels van het voorbije jaar. - Eventueel kunnen beiden ook hun betaalde rekeningen meebrengen van het voorbije jaar. 14

16 Inhoud Bijeenkomst 1: Een zicht krijgen op de financiële situatie Starten met kennismaking indien nodig. Zie map Kennismaking en veiligheid in groep. Inleiding o Algemeen overzicht We starten dit thema met een algemeen overzicht van alle te betalen rekeningen en de mogelijke inkomsten. Het is de bedoeling dat het blaadje Wat komt er binnen? Wat gaat er buiten? ingevuld wordt. De vormingswerker vraagt de deelnemer eerst in te vullen wat ze weten. Dit voor hun eigen situatie. Vervolgens wordt de rest met de gehele groep verder aangevuld. De vormingswerker overloopt de mogelijke inkomsten en kosten en noteert mee op het bord. De deelnemers vullen aan wat voor hun situatie van toepassing is. Ze mogen, indien mogelijk, de bedragen er ook bij zetten. De vormingswerker vermeldt het verschil tussen vaste kosten, onregelmatige kosten, vaste inkomsten, onregelmatige inkomsten, maandelijkse en jaarlijkse kosten en inkomsten. o Wat is een jaarplanning? De vormingswerker bekijkt met de deelnemers de jaarplanning op papier en toont ze op de computer (Excel bestandje). Hij/zij legt uit dat iedere deelnemer er één gaat maken voor zijn/haar eigen financiële situatie. De vormingswerker legt uit hoe er te werk zal worden gegaan: - A.d.h.v. de kopies van de groene fiches wordt er eerst in het schema gezet wat er de voorbije jaren is betaald en binnengekomen. - Wanneer dit is gebeurd wordt er een planning gemaakt a.d.h.v. dit overzicht. - De reeds betaalde zaken worden in zwarte letters gezet. De planning en dus de te betalen of binnen te komen gelden worden in het rood gezet. - Het is de bedoeling dat de jaarschema s iedere maand worden aangepast en de rode cijfers in het zwart komen te staan. De zaken die verwacht waren, maar niet zijn binnengekomen of niet zijn betaald, worden weggedaan (of eventueel naar een volgende maand verplaatst). o Waarom een jaarplanning? De vormingswerker bevraagt bij de deelnemers waarom het voordelig zou zijn om een jaarplanning op te maken en te gebruiken. De vormingswerker vult zelf verder aan: zie nota map. De vormingswerker vermeldt dat een jaarplanning kan helpen om een rekening op tijd te betalen. Vervolgens bekijkt de vormingswerker met de groep wat er gebeurd als een rekening niet op tijd of niet betaald wordt. Dit aan de hand van een A3 poster (zie geplastificeerde poster kast opleidingslokaal) waarop de weg staat beschreven die een 15

17 rekening volgt wanneer ze niet betaald wordt (visueel: een factuur die op reis gaat: het valiesje van het factuur wordt steeds groter en groter, want de schuld wordt duurder en duurder). Oefening test jaarplanning Om een beetje gewoon te geraken aan het idee om een jaarplanning op te stellen, oefenen de deelnemers eerst op het opmaken van een jaarplanning op papier van een andere (dan hun eigen) financiële situatie. Zie map voor de oefening (situatie Carlo en Els). Ze beantwoorden ook de vraagjes. Wanneer iedereen klaar is, overloopt de vormingswerker de antwoorden in groep. Inhoud Bijeenkomst 2 en 3: de jaarplanning maken Jaarplanning Er worden 2 bijeenkomsten gespendeerd aan het opstellen van de jaarplanning (zie stappenplan hierboven beschreven). Deze jaarplanningen worden opgeslagen op een USB-stickje (te bestellen bij Diane Gepts). Deze stick mogen ze ook zelf bijhouden achteraf. De mensen mogen er thuis aan verder werken als dit kan. Het is de bedoeling dat iedereen de planning af heeft tegen de laatste bijeenkomst. Eventueel kunnen ze een extra moment komen als dit niet lukt. Mensen die al eerder klaar zijn, kunnen wat extra info bekijken in de extra mappen van de andere thema s. De jaarplanningen worden ook afgedrukt om te kunnen gebruiken tijdens de laatste bijeenkomst en omdat niet iedereen een computer ter beschikking heeft. Inhoud Bijeenkomst 4: De jaarplanning gebruiken Interpreteren van jaarplanning Iedere deelnemer neemt zijn/haar jaarplanning even onder de loep en beantwoord de vraagjes Je jaarplanning af? Denk eventjes na over volgende zaken. De mensen vullen dit eerst zelf in en dan overloopt de vormingswerker dit in groep. Budgetplanner A.d.h.v. de jaarplanning vullen we in groep de budgetplanners in (zie kast opleidingslokaal). Dit is een andere manier om het budget te bekijken en geeft een goed overzicht van hoe gezond je budget gemiddeld is. Wat als je een rekening niet kan betalen? Zie Oei oei!!! Je kan een rekening niet (op tijd) betalen! Wat nu gedaan?. 16

18 De vormingswerker bevraagt eerst bij de mensen wat zij zouden doen én niet zouden doen, wat ze al gedaan hebben, of ze er al ervaring mee hebben, De vormingswerker overloopt het infoblaadje. Vervolgens vraagt hij/zij een deelnemer die een telefoongesprek wil oefenen. De situatie: de vormingswerker is de schuldeiser en de deelnemer heeft een rekening die hij/zij niet kan betalen en waarvoor hij/zij een regeling wil treffen. De vormingswerker toont een voorbeeld van een brief die je kan opstellen om een afbetaalplan aan te vragen. Vervolgens bekijkt de vormingswerker wat er gebeurd als je de huur niet betaald en wat er gebeurd als je de elektriciteit niet betaald. Heeft iemand uit de groep dit al meegemaakt? Wat gebeurd er als je een rekening niet betaalt? De vormingswerker vraagt de deelnemers wat zij hebben onthouden van het verloop van de inning van schulden. Hij/zij herhaalt dit kort en geeft dan info over de deurwaarders (zie nota Een gerechtsdeurwaarder aan de deur? ). De deelnemers bereiden de oefening Wat KAN en MAG een gerechtsdeurwaarder?. Dit wordt in groep besproken. 17

19 Module/thema 4 Energie Doelstellingen De deelnemers staan stil bij hun manier van omgaan met energie. De deelnemers hebben een idee van hoe energiezuinig ze reeds zijn. De deelnemers krijgen tips over hoe ze energiezuiniger kunnen zijn. De deelnemers denken na over het belang van zuinig omspringen met energie. De deelnemers weten welke weg elektriciteit aflegt, alvorens het uit het stopcontact komt. De deelnemers weten welke spelers er zijn op de energiemarkt en wat hun rollen zijn. De deelnemers hebben een idee bij welke speler op de energiemarkt ze met welke vraag of in welke situatie terecht kunnen. De deelnemers maken kennis met de site van VREG waar ze energieleveranciers kunnen vergelijken. De deelnemers maken een vergelijking tussen energieleveranciers en weten welke leverancier, in hun situatie, de goedkoopste is. De deelnemers hebben geleerd weke stappen ze moeten/kunnen zetten wanneer ze willen veranderen van leverancier. De deelnemers wisselen ervaringen uit van hun in aanraking komen met energieleveranciers e.d. De deelnemers hebben een idee van wat er gebeurd als ze hun energiefacturen niet betalen. De deelnemers kennen hun rechten als energieconsument en hebben weetvan de sociale maatregelen die er zijn. De deelnemers hebben een idee van hoe een energiebudget er uit ziet en waar de grootste kost naar toe gaat. De deelnemers denken na over energiebesparingstips. De deelnemers hebben de intentie om een aantal besparingstips zelf te gaan toepassen. Deelnemers zijn geïnformeerd over mogelijke andere vormingen en/of projecten van de vormingsdienst of het Armoedeoverleg en deelnemers hebben de kans om zich hier voor in te schrijven. Opdracht vooraf De vormingswerker vraagt de deelnemers hun laatste afrekeningen van gas en elektriciteit mee te brengen. 18

20 Inhoud Bijeenkomst Starten met kennismaking indien nodig. Zie map Kennismaking en veiligheid in groep. Inleiding De vormingswerker start het thema energie met de doe-het-zelf- energietest. De deelnemers vullen deze afzonderlijk in, de resultaten worden bekeken en de vragen worden in groep besproken, alsook de bijhorende tips op de achterkant. Vervolgens bevraagt de vormingswerker waarom we zuinig zouden moeten zijn met het gebruik van energie De groep haalt zelf redenen aan die zij belangrijk vinden. Van elektriciteitscentrale tot stopcontact Voordat elektriciteit bij ons uit het stopcontact komt, heeft het een hele weg afgelegd. Dit verklaart ook mede de kostprijs van onze elektriciteit. Waar komt het vandaan en welke weg legt het af? Dit ontdekken de deelnemers a.d.h.v. de kaartjes Van elektriciteitscentrale tot stopcontact. De vormingswerker legt de prentjes en de naamkaartjes willekeurig op de tafel en de groep probeert samen de weg van de elektriciteit samen te stellen. De vormingswerker verklaart en legt uit. De spelers op de energiemarkt Doorgaans hebben we als consumenten van elektriciteit en aardgas enkel te maken met onze leverancier. Maar we moeten soms onze meterstanden aan een andere instantie doorgeven, we moeten bij gasgeur contact opnemen met nog een andere instantie Wie zijn al deze organisaties en welke rol spelen ze? De vormingswerker bekijkt met de deelnemers de verschillende spelers op de energiemarkt en hun verschillende rollen en verantwoordelijkheden. Dit staat helemaal uitgeschreven; De spelers op de energiemarkt. Het energielandschap. Er zijn ook bijhorende prentjes. De vormingswerker verteld het verhaal a.d.h.v. een bordschema waarop de prentjes komen te hangen. De deelnemers krijgen achteraf het overzocht mee in kopietjes. Wie is de beste en de goedkoopste leverancier? (zie Veel voorkomende vragen i.v.m. de energiemarkt ) De vormingswerker vraagt aan de deelnemers wie volgens hen de beste leverancier is. Vervolgens vergelijkt iedere deelnemer de leveranciers op en onderzoekt welke voor hem/haar de goedkoopste is. Van leverancier veranderen (zie Veel voorkomende vragen i.v.m. de energiemarkt ) De vormingswerker bekijkt vervolgens met de deelnemers het volgende: Wanneer je merkt dat een andere leverancier, dan die je nu hebt, goedkoper is voor jouw situatie, 19

21 zou je er voor kunnen kiezen om te veranderen. Hoe doe je dit? Waar moet je op letten? Hoe pak je dat aan? Zijn er risico s aan verbonden?. De vormingswerker bevraagt dit eerst bij de deelnemers en overloopt dan de gang van zaken. Wat als je je energiefacturen niet betaald? (zie Veel voorkomende vragen i.v.m. de energiemarkt ) De vormingswerker bevraagt bij de deelnemers of ze reeds ervaring hebben met het niet betalen/niet betaald hebben/niet kunnen betalen van hun energiefacturen. Kunnen ze vertellen wat er dan gebeurd? Kunnen ze mensen zo maar afsluiten van gas en elektriciteit? De vormingswerker toont, a.d.h.v. een bordschema, aan wat er gebeurd als iemand zijn energiefactuur niet betaalt. Sociale maatregelingen (zie Veel voorkomende vragen i.v.m. de energiemarkt ) De vormingswerker vraagt of iemand van de deelnemers weet of ze recht hebben op sociale maatregelen en wat dat deze dan inhouden. De vormingswerker overloopt de info. Je energiebudget en zuinig verbruik De vormingswerker vraagt de mensen vervolgens wat zij denken dat onze grootste energiekost is. De vormingswerker toont dit ten slotte aan a.d.h.v. grafiekje (zie map). Vervolgens wordt er in groep besproken hoe je kan besparen op je verbruik. Op wat kan je besparen zonder grote investeringen te doen? Vele kleintjes, maken één groot. Hoe gaan jullie zelf met energie en water om? Besparen jullie zelf al door bepaalde dingen te doen? Tijdens dit groepsgesprek noteren de mensen zelf tips op kaartjes. Deze kaartjes worden in het opleidingslokaal opgehangen. Op het einde kiest ieder er een 3-tal tips uit die ze nog niet toepassen en willen gaan toepassen. Deze noteren ze op aparte kaartjes. De vormingswerker maakt er magneetjes van en deze kunnen ze dan thuis op een zichtbare plaats hangen (bv. op hun verwarming). Als er nog tijd over is kan het Energiebespaarkwartet van Klimaatwijken (zie map Info Energie) gespeeld worden. Info andere vormingen/projecten: Indien er andere projecten of vormingsmomenten i.v.m. energie op het programma staan (via de vormingsdienst, groepswerkers en/of het Armoedeoverleg of andere) kan de vormingswerker de mensen hierover informeren en ervoor warm maken. De mensen kunnen dan eventueel inschrijven. 20

22 Module/thema 5 Leningen en kredieten Doelstellingen De deelnemers hebben nagedacht over het aangaan van een krediet en hebben de mening van andere hierover gehoord. De deelnemers hebben weet van de verschillende soorten kredieten en hun kenmerken. De deelnemers hebben geoefend op het herkennen van een krediet. De deelnemers weten dat een krediet steeds geld kost. De deelnemers weten wat de gevolgen kunnen zijn bij het niet volgen van de afbetalingen van een krediet. De deelnemers zijn zich er van bewust dat er regelgeving is rond het afsluiten van kredieten en dat contracten wettelijk in orde moeten zijn. De deelnemers zijn zich bewust van het belang van de kleine lettertjes. De deelnemers hebben mee nagedacht over het gevaar dat kredieten met zich meebrengen. De deelnemers hebben handige tips meegekregen bij het overwegen van het al dan niet aangaan van een lening. Inhoud Bijeenkomst Starten met kennismaking indien nodig. Zie map Kennismaking en veiligheid in groep. Inleiding Zie tekstje map. De deelnemers vullen individueel de oefening Waarvoor zou jij een krediet aangaan? in. Daarna bespreekt de vormingswerker dit met de groep en geeft iedereen zijn/haar mening. Verschillende soorten kredieten Zie tekst map. De vormingswerker overloopt de verschillende soorten kredieten en de kenmerken van de kredieten. De vormingswerker doet dit aan de hand van een schema op het bord. Na de theoretische uitleg, krijgt iedere deelnemer een kopietje van 5 voorbeelden van kredieten. Ze maken de opdracht soorten kredieten herkennen. Ze doen dit individueel of in groepjes van twee. Nadien overloopt de groep de oefening en geven ze aan waaraan ze een bepaald krediet erkennen. Tijdens de oefening kunnen ze gebruik maken van het schema op het bord. 21

23 De kostprijs en de Zwarte lijst Zie tekst map. De vormingswerker stelt o.a. volgende vragen: o Is er zoiets als een gratis lening? o Wat kost zo n lening? o Heeft er al iemand gehoord van deze Zwarte lijst? o Heeft iemand er al opgestaan of staat er nog op? o Wat wil dit zeggen? o Wat zijn de gevolgen hier van? De vormingswerker overloopt het begrip jaarlijks kostenpercentage en de Lijst voor kredieten aan particulieren. Addertjes onder het gras Zie tekst map. Vervolgens bekijkt de vormingswerker met de mensen hoe een contract er moet uit zien en welke gegevens dit moet bevatten. De vormingswerker heeft het over de kleine lettertjes en het belang hiervan. Kopen op krediet, gebruik je verstand of doe het niet! Zie tekst map. De vormingswerker bevraagt bij de mensen waarvoor ze moeten opletten of waar ze moeten over nadenken alvorens een lening aan te gaan. Hij/zij overloopt de verschillende aandachtspuntjes. Het verhaal van Hans en Sofie Zie map. Als praktijkvoorbeeld gebruikt de vormingswerker het verhaal van hans en Sofie. Na het vertellen of voorlezen van het verhaal stelt de vormingswerker de bijhorende vraagjes aan de groep (zie ook weer map). Afsluiting Ter afsluiting van het thema maken de deelnemers de oefening Maak volgende zinnen af. De vormingswerker geeft de mensen individueel wat tijd, laat hen eventueel in groepjes van twee werken of vergelijken. Tot slot worden de vraagjes met de hele groep overlopen en worden de meningen vergeleken. Extra oefening/spel/... Wanneer er nog tijd over is, kan de vormingswerker een spel spelen uit Gemakkelijk krediet, verslik je niet, 9 spelvormen rond het thema krediet. Zie extra map, extra materiaal. Achteraan de map Module Leningen en kredieten bevindt zich ook de handleiding bij het bordspel dat op het eind van de cursus kan worden gespeeld. Het materiaal (bordspel en speelkaartjes) zitten in de kast in het opleidingslokaal. 22

24 Na afronding van de laatste module, kan, indien er nog tijd over is, het spel worden gespeeld. 23