GENETISCHE GENEALOGIE IS GEN-IAAL. dr. Maarten Larmuseau

Transcriptie

1 GENETISCHE GENEALOGIE IS GEN-IAAL dr. Maarten Larmuseau Laboratorium van forensische genetica & moleculaire archeologie

2

3 12,5% 12,5% 12,5% 6,25% 3,125% 25% 25% 12,5% 25% 50% Jezelf 50% 50% 25%

4 Joannes Josephus Lievens ( ) x Barbara De Puydt ( ) Maria Ludovicus Lievens ( ) Pieter Lievens ( ) Emilia Soenen ( ) Julie Flavie Lievens ( ) Remi-Leo Lernout ( ) Maria Saelens ( ) Lucrece Lernout (1948) Wilfried Devoldere (1952) Maarten Larmuseau (1983) Maarten Devoldere (1983) Koppel 1 Constant Lievens ( )

5 Ych ro m os oo m al a ri d on h c ito M A N D

6

7

8 Vereenvoudigde fylogenetische Y-chromosoom boom

9 Geografische verspreiding van Y-chromosoom lijnen

10 Geografische verspreiding van Y-chromosoom lijnen

11

12 &

13 Stand 19 januari 2016: >1650 families Resultaten omtrent genealogie van de deelnemers Internationaal wetenschappelijk studie met vertaling naar brede publiek

14 Wat is de zin van genetische genealogie? Vraag 1: Genetische genealogie nuttig voor genealogen? Vraag 2: Komen juridische stambomen overeen met de biologische? Vraag 3: Geven familienamen informatie over afkomst? Vraag 4: Waar zijn verwanten van vóór het ontstaan van familienamen? Vraag 5: Is er ook een maatschappelijk nut?

15 Vraag 1: Genetische genealogie nuttig voor genealogen?

16 Henri IV ( ) Koning van Frankrijk (Larmuseau et al. 2014, EJHG)

17

18

19

20 Louis XVI ( ) Koning van Frankrijk

21

22

23

24

25 Anna van Habsburg ( ) Mathilde van Ballenstedt ( Judith van Brandenburg ( ) 7 generaties 16 generaties Jeanne III van Albret ( ) Maria Theresa, Aartshertogin ( ) Henri IV ( ) Marie Antoinette, Koningin van Frankrijk ( ) Lodewijk XVII ( ) mtdna haplogroep U5b* mtdna haplogroep H

26 Antwoord op vraag 1: Is genetische genealogie nuttig voor genealoog? Genetische genealogie (GG) kan bijzonder nuttig zijn voor familiegeschiedenis GG-methode kan gebruikt worden door elke genealoog om stamboom te toetsen of deze uit te breiden TIP: Oppassen voor te snelle conclusies = vaak emotioneel erbij betrokken of vooringenomenheid (cfr. Franse koningen)

27 Vraag 2: Komen juridische stambomen overeen met de biologische?

28

29 Anderson (2006) Huidige koekoeksgraad: 0,9% [0,5-2%] in West-Europa Een koekoeksgraad >10% blijkt een mythe te zijn

30 Larmuseau et al. (2013; 2015)

31 Kans op verkeerde GCA 4/10 2/10 1/10 1/10 0/10 0/10 Aantal meioses => Historische koekoeksgraad: 0,9% per generatie [0,4%; 1,7%] Larmuseau et al. (2013; 2015)

32 Antwoord op vraag 2: Komen juridische stambomen overeen met biologische? Kans op ongekend buitenechtelijk kind is laag zowel vandaag als in voorbije 400 jaar Juridische stamboom ~ biologische stamboom => 1-2% kans koekoekskind / generatie => Koekoekskind kan ook niet negatief zijn (bv. ongekende adoptie) TIP: Mag geen reden zijn om niet aan (genetische) genealogie te doen!

33 Vraag 3: Geven familienamen (extra) informatie over afkomst?

34 Toponiem Dialect of taal Familienamen verwijzen niet zelden naar bepaalde afkomst ( maar daarvoor nog niet in genealogie te vinden )

35

36 Vóór 1585: immigratie vanuit Noord-Frankrijk (Nord-pas-de-Calais, Picardië, ) Begin 17de eeuw: 10% van de Vlamingen van Noord-Franse afkomst Eerst wantrouwen daarna immigratie => enige overblijfsel zijn familienamen - Ghesquires - Seynaeve - Delanote - Marchal - Ook genetische sporen in Y-chromosoom? Larmuseau et al. (2012, Heredity)

37 Antwoord op vraag 3: Geven familienamen (extra) informatie over afkomst? Familienaam kan informatie geven over afkomst van biologische voorvader (- indien geen gekende EPP) => deze informatie gaat verder dan archief Antroponymie biedt waardevolle informatie en kan deels geverifieerd worden via genetische genealogie TIP: Wel onmogelijk om enkel op basis van individueel genetisch profiel migratieroute en datering op te stellen => genetische astrologie

38 Vraag 4: Waar zijn verwanten van vóór de familienamen?

39 Onderzoeksdoel Tijdens de aanname van familienamen in Vlaanderen (14de-15de eeuw): Was de biologische verwantschappen groter binnen gemeenten vs regio s? Hoe verschillend is de Y-chromosomale diversiteit in de gemeenten vs regio s?

40

41 Biologische verwantschap 1 Graad aan verwantschap (ORPA <2000 jaar) was zeer laag! binnen stalen van één gemeente, regio of gans Vlaanderen

42 Biologische verwantschap Graad aan verwantschap (ORPA <2000 jaar) was zeer laag! binnen stalen van één gemeente, regio of gans Vlaanderen

43 Biologische verwantschap Graad aan verwantschap (ORPA <2000 jaar) was zeer laag! binnen stalen van één gemeente, regio of gans Vlaanderen

44 Biologische verwantschap Graad aan verwantschap (ORPA <2000 jaar) was zeer laag! binnen stalen van één gemeente, regio of gans Vlaanderen De observatie verwijst naar hoge migratie tijdens langdurig proces van aanname van een erfelijke familienaamduring (14de-15de eeuw) => Migraties: reden voor familienaam aanname? => Zwarte Dood?

45 Y-chromosomale diversiteit Veel hogere diversiteit dan verwacht binnen elke (rurale) gemeente De diversiteit op gemeentelijke schaal is gelijkaardig aan regionale schaal = Laagste diversiteit in West-Vlaanderen hoogste in Limburg

46 Y-chromosomale diversiteit Veel hogere diversiteit dan verwacht binnen elke (rurale) gemeente De diversiteit op gemeentelijke schaal is gelijkaardig aan regionale schaal = Laagste diversiteit in West-Vlaanderen hoogste in Limburg Geografie > specifieke geschiedenis van de gemeente = Volledig volgens de W-O gradient in Vlaanderen en West-Europa (Larmuseau et al. 2014, FSI:Genetics)

47 Antwoord op vraag 4: Waar zijn verwanten vóór familienaam? Geografische differentiatie binnen Vlaanderen = conform gekende regionale endogamie Té hoge migratie tijdens naamgeving om onverwachte verwanten te vinden in dorp/regio van ORPA TIP: Bijzonder moeilijk om vóór het ontstaan van familienamen én archief verwanten te vinden => Diepe resolutie in Y-chromosomale boom => Kwalitatieve genealogische databanken => Veel vals positieven

48 Vraag 5: Is genetische genealogie nuttig voor maatschappij?

49 De Vaatstra zaak (Nederland, )

50

51 WO I ( ) & WO II ( )

52 Antwoord op vraag 5: Is genetische genealogie nuttig voor maatschappij? Gegevens in genetische genealogie bijzonder nuttig in forensisch kader Uittesten van nieuwe genetische merkers met genealogische achtergrond Informatie over schatting familienaam van ongekende donor, kans op EPP, TIP: Uw deelname is citizen science

53

54 DE GEN-IALE STAMBOOM Volwassen mannen met een gemeenschappelijke voorvader in directe paternale lijn (normaal dus mannen met eenzelfde familienaam) maar met minstens 7 meioses (= generaties ) tussen beiden (m.a.w. geen broers of neven) Doel van het wetenschappelijk onderzoek: meten van de mutatiesnelheid op het Y-chromosoom, bepalen van de historische graad aan buitenechtelijke kinderen, historische migraties opsporen, Kostprijs is volledig gratis en deelnemers krijgen hun persoonlijk resultaat Meer informatie: maarten.larmuseau@bio.kuleuven.be of

55

56

57 Take home messages Genetische genealogie is nuttig voor elke genealoog Juridische stamboom komt heel vaak overeen met biologische Genetica kan migratie afgeleid uit familienaam bevestigen Verwantschappen van vóór familienamen zeldzaam & niet eerder op dorpsniveau dan regionaal terug te vinden Genetische genealogie is nuttig voor maatschappij

58