docentenhandleiding De maatschappij dat ben JIJ Methode burgerschap voor het mbo Versie 3.0 augustus Dimensie Vitaal burgerschap

Transcriptie

1 docentenhandleiding De maatschappij dat ben JIJ Methode burgerschap voor het mbo Versie 3.0 augustus Dimensie Vitaal burgerschap 1

2 Aanleiding De samenleving verlangt van de school dat ze de jongeren kwalificeert voor een zelfstandig bestaan en socialiseert als burger. Bij het vak Burgerschap gaat het om het samen leven. Burgerschap gaat over kennis van onze politieke instituties, de spelregels die worden gehanteerd en het gedrag dat daarbij past. In een samenleving met veel diversiteit en dynamiek is een besef en bewustzijn onder jongeren van deze spelregels en essentiële waarden cruciaal. Het is een hele kunst om hen hier gemotiveerd mee aan de slag te laten gaan. Een samenhangende en aansprekende aanpak binnen het curriculum van de opleiding helpt daarbij. Met de methode De maatschappij dat ben JIJ behalen jongeren de kwalificatie-eisen voor Burgerschap. Maar veel belangrijker nog: jongeren worden gevormd tot een sociale zelfredzame burger met een goed beeld van hun rol in de samenleving. De burgerschapsmethode heeft als doel jongeren te vormen tot een sociale zelfredzame burgers met een goed beeld van hun rol in de huidige en toekomstige samenleving. Daarmee wordt de basis gelegd voor een bestendige toekomst. De jongeren krijgen kennis en vaardigheden aangereikt en er wordt veel aandacht besteed aan attitudevorming. Het uitgangspunt is dat jongeren inzien dat ze hun eigen rol voor een groot deel zelf (gunstig) kunnen beïnvloeden. De maatschappij dat ben JIJ is ontwikkeld door Codename Future. En is mede tot stand gekomen dankzij financiële steun van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. 2

3 Inhoud Aanleiding... 2 Wat is De maatschappij dat ben JIJ?... 4 Speerpunten van de methode... 4 Hoe kom ik er aan?... 4 Samenhang met Loopbaan... 4 Wat moet ik doen als docent?... 5 Hoe zit de methode in elkaar?... 6 Werken in de Workspace... 6 Werkboek... 6 Toets... 7 Dimensie Vitaal Burgerschap Lessenoverzicht... 8 Overzicht kerntaken, werkprocessen, kritische denkvaardigheden... 9 Dimensie Vitaal burgerschap 4.1 Lekker in je vel! Dimensie Vitaal burgerschap 4.2 Verbeter je leefstijl Dimensie Vitaal burgerschap 4.3 Ik en de liefde Dimensie Vitaal burgerschap 4.4 Ik kan er niet mee stoppen Dimensie Vitaal burgerschap 4.5 Ben je happy? Dimensie Vitaal burgerschap 4.6 De vitale werknemer Dimensie Vitaal burgerschap 4.7 De vitale werknemer Dimensie Vitaal burgerschap Gastlessen en verrijkingslessen

4 Wat is De maatschappij dat ben JIJ? De maatschappij dat ben JIJ is de nieuwe methode voor burgerschap in het mbo (niveau 3 en 4). De methode heeft als doel jongeren te vormen tot sociale zelfredzame burgers met een goed beeld van hun rol in de huidige en toekomstige samenleving. Speerpunten van de methode De methode De maatschappij dat ben JIJ biedt: een samenhangende en aansprekende inhoud, gericht op de belevingswereld van jongeren. De methode voorziet naast het theoretisch kader, een vertaling van begrippen naar de situatie van jongeren zelf. Door middel van praktische verwerkingsopdrachten leert de jongere zijn eigen rol kennen en wat het onderwerp voor hem of haar kan betekenen. Veel aandacht wordt besteed aan attitudevorming. Het uitgangspunt is dat jongeren inzien dat ze hun eigen rol voor een groot deel zelf (gunstig) kunnen beïnvloeden. structuur voor inhoud en vorm van de lessen burgerschap. De methode dekt de inhoudelijke eisen van het vak burgerschap. De vier dimensies de politiekjuridische dimensie, de sociaal- maatschappelijke dimensie, de economische dimensie en de dimensie vitaal burgerschap komen allemaal aan bod. Elke dimensie bestaat uit circa 7 lessen waarin u als docent met variërende werkvormen werkt (klassikaal, zelfstandig of in groepjes). structuur voor peer education : de jongere gaat individueel en in de groep aan de slag met burgerschap. Jongeren leren het meeste van eigen ervaringen of ervaringen van anderen. In de lessen en opdrachten worden leer- en reflectiemomenten gefaciliteerd door ervaringen, gedachten en meningen uitgewisseld in een klassengesprek. Dit gebeurt aan de hand van stellingen, de actualiteit, een filmpje of groepsopdracht. De meningen van klasgenoten en vrienden kunnen nieuwe inzichten voor de jongeren bieden om uiteindelijk een eigen standpunt in te nemen. Hoe kom ik er aan? U kunt de methode De maatschappij dat ben JIJ bestellen door contact met ons op te nemen (tel: of per mail martijn@codenamefuture.nl). Samenhang met Loopbaan De burgerschapsmethode De maatschappij dat ben JIJ sluit naadloos aan bij Werken aan je Toekomst, de methode voor een succesvolle loopbaanoriëntatie in het mbo. Werken aan je Toekomst heeft als doel de zelfredzaamheid van jongeren op de arbeidsmarkt te vergroten, om hen een reëel beeld te geven van hun toekomstperspectief en de wijze waarop zij daar zelf invloed op hebben. Kijk voor meer informatie op: 4

5 Wat moet ik doen als docent? De docent is een belangrijke schakel in het onderwijs en uiteraard ook voor goede vorming en socialisatie van jongeren. De methode De maatschappij dat ben JIJ biedt inhoud en structuur voor de lessen Burgerschap. De lessen bestaan met name uit klassikale digibordlessen en tijdens de klassengesprekken en groepsopdrachten vindt onder andere de peer-educatie plaats. Het werkboek van de leerlingen sluit aan op de structuur van de digibordlessen. De voornaamste rol van de docent is studenten coachen en hen te laten reflecteren. De digibordlessen ondersteunen de docent daarbij en met suggesties uit de handleiding legt de docent verbanden tussen de theorie, praktijk van de opleiding en de ervaringen van de jongeren. De methode ondersteunt en faciliteert de docent om de student te motiveren om een goed beeld te ontwikkelen van hun rol in de samenleving. Hoe? Klassengesprekken leiden In de lessen vinden regelmatig klassengesprekken plaats aan de hand van stellingen of filmpjes. Tijdens deze gesprekken bent u de facilitator. De onderlinge uitwisseling van gedachten en meningen van de jongeren is het doel van het gesprek. In de lesplannen staan gespreksuggesties. Stellingen via Mentimeter: De studenten geven hun mening met hun smartphone of tablet op een simpele en laagdrempelige manier via Het is een stemsysteem dat via internet werkt. De stellingen staan klaar bij mentimeter.com. Log in met dmdbj2016@gmail.com en het wachtwoord: docent2016. U ziet de stellingen per les klaar staan. Klik op een les, en daarna op Start presenting. Mocht er nog een uitslag staan van een collega, dan kunt u op Reset klikken, onderaan de pagina. Graag vragen we u om het wachtwoord NIET te veranderen ;) Afspeellijst YouTube: In de digibordlessen staan verschillende filmpjes. Deze staan ook op een afgeschermde afspeellijst op YouTube (vitaal burgerschap: ) Lesplannen en gespreksuggesties gebruiken De handleiding biedt per les onder meer een lesplan en gesprekssuggesties waarmee u zich zowel volledig als snel kan voorbereiden op de les. Hulp krijgen bij plaats en organisatie van loopbaan & burgerschap in het curriculum Wij geven hulp bij plaats en organisatie van loopbaan & burgerschap in het curriculum. We bieden hiervoor een docententraining, waarin we met de docent(en) een plan van aanpak maken voor het curriculum loopbaanoriëntatie en burgerschapsvorming. Hierin wordt aandacht besteed aan het praktisch werken met de methode en de didactiek. Het resultaat is dat de docent direct aan de slag kan met de methode, in samenhang met de eventuele aanvullende activiteiten van binnen en buiten de school. Voor kosten en meer informatie: martijn@codenamefuture.nl. 5

6 In het echt De lessen worden versterkt door bijvoorbeeld gastlessen te organiseren, een bezoek aan een culturele instelling te plannen of bijvoorbeeld een moskee of synagoge te bezichtigen. Haal ook zoveel mogelijk de actualiteit aan, zodat deze middels het onderwerp of thema geduid kan worden. Een kleine selectie die wij voor u hebben gemaakt staat in de bijlage Gastlessen in deze handleiding. Verdieping Heeft u en uw leerlingen behoefte om door te gaan op een bepaald onderwerp? Per les wordt kort aangegeven welke lesmaterialen er beschikbaar zijn die passen bij een bepaald onderdeel uit de les. Hoe zit de methode in elkaar? Werken in de Workspace De digilessen staan klaar in de leeromgeving van Codename Future: de Workspace. De meeste lessen zijn klassikaal (aangegeven met les docent), zodat er discussie en afweging van verschillende meningen mogelijk is. Het inloggen gaat als volgt: 1. Ga naar 2. Vul gebruikersnaam en wachtwoord in, rechtsboven in venster. 3. Ga naar het tabblad School. 4. Ga naar het lesarrangement DMDBJ 4. Vitaal Burgerschap. 5. Klik op de lestitel om de les te openen. Workspace-tips De les opent altijd op de plaats waar u de vorige keer gebleven was. De studenten (en u ook) kunnen hun wachtwoord (niet hun gebruikersnaam) wijzigen via > Persoonlijk > Instellingen > Wachtwoord wijzigen. Bureaublad van de leeromgeving wijzigen? > Persoonlijk > Instellingen > Workspace. Is een student het wachtwoord vergeten? U kunt het als docent altijd terugvinden: > Organisatie > Gebruikers > Naam invullen > Zoeken Hoe kom ik aan inloggegevens voor mijn studenten? Studenten hebben individuele inloggegevens nodig om gebruik te kunnen maken van de zelfstandige lessen. De inloggegevens worden door Codename Future aangemaakt. Om de inloggegevens aan te maken hebben wij een Excel bestand nodig met in aparte kolommen: voornaam, tussenvoegsel, achternaam en klas van uw studenten. Voorbeeld: Voornaam Tussenvoegsel Achternaam Klas Sarah van Dorpel IO1-3C Het Excel bestand met de leerlingengegevens kan verstuurd worden naar martijn@codenamefuture.nl. Binnen een week krijgt u per mail de individuele inloggegevens van uw studenten. Werkboek Een regelmatig terugkerend onderdeel is het werkboek. Het werkboek is te koop via verschillende kanalen (van Dijk, Lucie Wernergroep of Codename Future). Het werkboek heeft als ISBN

7 In het werkboek is de theorie kort en bondig samengevat en noteert de student zijn of haar inzichten die tijdens de klassikale lessen aan bod komen. U kunt de vragen in het werkboek tijdens de les laten invullen (als een soort kijkvraag-functie studenten actief tijdens de klassikale les te laten zijn) of pas laten invullen voordat de leerlingen aan de slag gaan met de opdrachten (als een soort overhoor-functie wat heeft hij/zij ervan opgestoken). Toets Aan het einde van elke dimensie is er een toets met 22 multiple-choice vragen beschikbaar. Deze toets is zowel in de Workspace als op papier beschikbaar. Tijdens de docententraining worden alle materialen aan u uitgeleverd. Gastlessen en verdiepingslessen Belangrijk bij het vak Burgerschap is de wereld van buiten te verbinden met de aangeboden theorie en de besproken ervaringen van de jongeren. Door deze verbinding wordt de betrokkenheid bij specifieke thema's sterk vergroot. Na elke dimensie (na les 7) is een overzicht toegevoegd van organisaties en lesmaterialen die aansluiten bij de lessen uit de dimensie. Tips & Tricks 1. Je kunt de inzet van studenten vergroten door vooraf duidelijk aan te geven dat opdrachten klassikaal nabesproken worden. De student moet zijn keuzes kunnen verantwoorden waardoor hij/zij meer nadenkt over de opdracht. Bij het nabespreken krijgt de student waardering voor het gemaakte werk. Hierdoor kan een klassengesprek gemakkelijker op gang worden gebracht. Dit geldt ook voor opdrachten die als afsluiter worden opgegeven zoals vraag die dan na op je stage. 2. Nadenken over jouw plek in de maatschappij is iets wat je altijd kunt doen: tijdens je studie, maar ook later als je een baan hebt. Je zou ervoor kunnen kiezen om bij elke opdracht een extra stap toe te voegen: Wat zou jouw ouder/verzorger/buurman/etc. invullen bij deze opdracht? 3. Soms is het voor studenten fijner om invulopdrachten groter afgedrukt te hebben. Mocht je altijd in hetzelfde lokaal zitten zou je ervoor kunnen kiezen om de posters aan de muur te hangen. Je kunt dan in andere lessen terugkoppelen naar de posters omdat ze daar nog hangen. 4. Wanneer in het boek verwezen wordt naar externa websites of tests, zorg dan dat je deze zelf ook een keer oefent. Daardoor wordt het gebruik met deze websites makkelijker. Bovendien is het leuk om je eigen uitslagen en ervaringen met de klas te delen! 5. Heb jij een opwarmertje nodig voor een bepaalde opdracht? Laat alle studenten een post-it of blaadje op hun rug plakken. Ze mogen door het lokaal lopen en bij elkaar op het blaadje schrijven. Je kunt dit voor allerlei opdrachten gebruiken. Een voorbeeld: Binnen een bepaald thema mogen studenten hun mening op elkaars rug schrijven. Bijvoorbeeld: Gezond eten is belangrijker dan sporten. Daarna moet de student zijn/haar beschreven briefje voorlezen. 7

8 Dimensie Vitaal Burgerschap Lessenoverzicht De dimensie Vitaal Burgerschap heeft betrekking op de bereidheid en het vermogen om te reflecteren op de eigen leefstijl en zorg te dragen voor de eigen vitaliteit als burger en werknemer. De juiste afstemming vinden tussen werken, zorgen (voor jezelf en anderen), leren en ontspannen zijn daarbij belangrijk. In de kern: Welke verantwoordelijkheid neem je voor je leefstijl en gezondheid? 4.1 Lekker in je vel! (3 x 50 minuten) In deze les maken de leerlingen kennis met de dimensie Vitaal Burgerschap en leren ze hun eigen leefstijl kennen. 4.2 Verbeter je leefstijl (90 minuten) In deze les gaan de leerlingen hun eigen leefstijl op het gebied van voeding, beweging en roken onder de loep nemen. Ze kijken waar ze kunnen verbeteren, stellen prioriteiten en maken een kosten-batenanalyse en een plan van aanpak. 4.3 Ik en de liefde (90 minuten) In deze les denken de leerlingen na over liefde, relaties en seks. Ze leren hun grenzen bepalen en bewaken. 4.4 Ik kan er niet mee stoppen (90 minuten) In deze les leren de leerlingen wat verslavingen zijn en in hoeverre ze zelf in de gevarenzone zitten. Als dat zo is: wat kun je doen? 4.5 Ben je happy? (120 minuten) In deze les gaat het over gelukkig en ongelukkig zijn. Wat is geluk? Hoe word je gelukkig? Heb je het zelf in de hand of je gelukkig bent? De les gaat over zelfvertrouwen, stressbestendigheid en veel voorkomende psychische klachten bij jongeren. 4.6 en 4.7 De vitale werknemer (2 x 50 minuten) In les 4.6 krijgen de leerlingen uitleg over wat we verstaan onder vitale werknemers en duurzame inzetbaarheid. Werkgevers én werknemers hebben samen een belang: zorgen dat iedereen gezond blijft. De leerlingen onderzoeken voor hun eigen branche welke aspecten er zitten aan de gezonde werknemer en kiezen per groep één aspect waarvoor ze een campagne gaan bedenken. In les 4.7 gaan de leerlingen verder met de opdracht. De leerlingen bedenken wat er nodig is om jonge werknemers in beweging (op meerdere gebieden) te krijgen. Ze presenteren hun plannen aan elkaar. 8

9 Overzicht kerntaken, werkprocessen, kritische denkvaardigheden 9

10 Dimensie Vitaal burgerschap 4.1 Lekker in je vel! Workspace: Burgerschap 4.1a Lekker in je vel docent Workspace (zelfstandig): Burgerschap 4.1b Lekker in je vel 2 x 60 minuten In deze les maken de leerlingen kennis met de dimensie Vitaal Burgerschap en leren ze hun eigen leefstijl kennen. Leerdoelen De leerling weet waar het over gaat in de dimensie Vitaal burgerschap. De leerling weet wat past bij een gezonde leefstijl. De leerling heeft inzicht in zijn eigen leefstijl en weet waar winst te halen is. Doorloop De les begint met het aanstekelijke nummer Happy van Pharrel. Wie wil er nou niet happy zijn? Vrolijk, energiek, gezond Voor een deel heb je dat zelf in de hand en daarover gaat de dimensie Vitaal burgerschap. In deze eerste les maken de leerlingen kennis met deze dimensie. Daarna gaan ze zelfstandig aan de slag om hun kennis over gezond leven te testen en inzicht te krijgen in hun eigen leefstijl. De resultaten hoe gezond leeft deze klas worden geanonimiseerd besproken. En stel, je wilt je leefstijl verbeteren, hoe doe je dat dan? In een klassikale brainstorm bedenken leerlingen wat helpt om je doelen te bereiken. Inzicht is belangrijk. De leerlingen krijgen aan het einde van de les de opdracht mee hun eten, drinken, roken en bewegen een aantal dagen bij te houden. Globale tijdsindeling Lesuur 1 10 minuten Klassikale introductie 3inuten Klassikaal uitleg en bespreking 10 minuten Zelfstandig opdrachten Lesuur 2 3inuten Klassikale terugkoppeling + brainstorm inuten Klassikale afsluiting Benodigdheden Docent: Digibord met geluid, internet / WiFi Leerlingen: Computers met internetaansluiting voor de leerlingen, een stapel geeltjes. Filmpjes De filmpjes van de les staan op de YouTube afspeellijst vitaal burgerschap: 10

11 Voorbereiding en organisatie Neem de les van tevoren door; Zorg voor computers/computerlokaal; Leg geeltjes of post-its klaar; Opdrachten Opdracht 1 Wat weet jij ervan? (bladzijde 124) zelfstandig Opdracht 2 Mijn leefstijl (bladzijde 125) zelfstandig Opdracht 3 Houd twee dagen lang je leefstijl bij (bladzijde 126 t/m 129) - thuisopdracht Lesplanning Lesuur Burgerschap 4.1a Lekker in je vel docent klassikaal Nr Screen Inhoud & didactische aanwijzingen Tijd 1.a INTRODUCTIE Start met het filmpje: Pharell Williams Happy (official music Video) Laat de leerlingen vertellen waar het over gaat. Het is een ode aan de blijheid ('Clap your hands if you think that happiness is the truth'). Waar gaat dit over? Mensen die happy zijn, zitten lekker in hun vel. Happy zijn is een breed begrip. Het gaat om goed in je vel zitten, gelukkig zijn, je fit voelen. Mensen die happy zijn, hebben daar zelf plezier van, maar ook de omgeving heeft er profijt van. Je vrienden, familie en ook belangrijk: de werkgever. Hoe happy ben jij op een schaal van 0 tot 5? Laat de leerlingen gaan staan of een hand opsteken bij het opnoemen van het cijfer of 5. 11

12 1.b Bespreek de stelling: Happy zijn, dat heb je zelf in de hand. (Of niet??) Hoe denken de leerlingen daarover? Is gelukkig zijn een keuze? Heb je er invloed op? Natuurlijk zijn er tegenslagen in het leven, die heeft iedereen. Je hebt het wel zelf in de hand hoe je er mee omgaat. Wat voor de één moeilijk kan zijn, is voor de ander een eitje. Belangrijk daarbij is: Uitzoeken: WAT kun je eraan doen? Zoek naar dingen WAAR je happy van wordt. Vraag aan de leerlingen: waar word jij happy van? ** Schrijf dit op bladzijde 122 op.** 1.c KLASSIKAAL UITLEG/INTRODUCTIE Maak de brug naar de dimensie Vitaal Burgerschap: Wat is dat? 10 m ** Laat de leerlingen de antwoorden noteren op bladzijde 121 van het werkboek. ** Waar gaat het over in deze dimensie? Bij vitaal gaat het nog meer dan bij de andere dimensies om jou: hoe wordt of blijf je gezond, fit, gelukkig? Voor een deel heb je dat zelf in de hand. Waarom is dit een belangrijk voor de samenleving? - Werkgevers zien liever werknemers die niet of nauwelijks ziek zijn en een hoge arbeidsproductiviteit halen. De voordelen zijn groot: o Fittere en actieve werknemers o Gemotiveerde werknemers o Minder stress leidt tot betere werksfeer en samenwerking o Minder ziekteverzuim (en kosten) door stress en gezondheidsklachten o Goed voor je imago als werkgever - Gezondheidszorg is duur, ziek zijn kost geld. De indirecte kosten (als gevolg van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid) worden geschat op 2 miljard per jaar! 12

13 Belangrijk voor jezelf: - Veel beroepen in mbo kennen een behoorlijke fysieke belasting, dit in relatie tot het feit dat je langer door moet werken tot je pensioen, betekent dat je het werk moet kunnen volhouden en aankunnen. 1.d De leerdoelen van deze les. ** Laat leerlingen de theorie (kader) lezen op bladzijde 121 van het werkboek. ** 1.e Centraal in deze dimensie staat je leefstijl. In leefstijl heb je keuzes. 10 m Wat is leefstijl? Onder leefstijl verstaan de keuzes die je maakt over hoe je leeft: wat je eet, wat je koopt, of je sport, welke gewoontes je hebt. Sommige keuzes hebben invloed op je gezondheid. ** Laat de leerlingen de theorie lezen op bladzijde 122. ** Wat is het verschil tussen een positieve kring en negatieve kring? Leg het schema uit en vertel hoe een positieve of negatieve spiraal werkt. Positieve kring Gezond eten, bewegen en ontstressen hebben een positieve invloed op je leefstijl. Je voelt je fit, bent bereid gezond te leven en regelmatig te sporten. Je hebt energie en voelt je prettig. Deze goede gewoontes kun je volhouden. Negatieve kring Je weet dat je moet bewegen of gezonder moet eten, maar je kan het gewoon niet opbrengen of vindt het niet zo belangrijk. Door deze houding wordt het moeilijk de stap te zetten naar een actievere, gezonde leefstijl. Je hebt minder energie en het wordt steeds moeilijker het roer om te gooien. 13

14 Waar bevinden leerlingen zich in? Herkennen ze de gevolgen? Hoe dan? ** Leerlingen beantwoorden de vraag onderaan bladzijde 122. ** Als ze in de negatieve kring zitten, hoe zou je dit kunnen doorbreken, hebben ze daar ideeën over? Just do it stel jezelf doelen bewust worden van de waarden / voordelen voor jezelf En.. je kan niet altijd happy zijn. Soms heb je het druk of ben je gestresst, eet je minder gezond en beweeg je minder. Wees alleen bewust van de gevolgen en de mogelijke spiraal waarin je kan belanden. 1.f Welvaart = economisch en maatschappelijk gaat het goed ** Lees de theorie en beantwoord de bovenste vraag op bladzijde 123.** Bespreek het antwoord: Welvaart is afgelopen eeuw fors toegenomen en geeft ons kansen om gezonder en langer te leven. Welvaart: gunstige economische omstandigheden. Wat wordt hiermee bedoeld? Denk bv aan de medische wetenschap: er zijn mogelijkheden om langer en gezonder te leven. De gemiddelde leeftijd neemt alleen maar toe. Veranderende arbeidsomstandigheden, veelal minder zwaar werk. Meer kansen op ontplooiing, ontwikkeling, rol van vrouwen sterk verbeterd. Meer inkomen, meer middelen en luxe (telefoon, internet) etc. We weten veel meer dan vroeger wat ongezond en gezond voedsel is, en we hebben ook meer keuze uit gezond voedsel. (maar er komt steeds meer overgewicht voor). We weten nu hoe slecht roken is en overmatig drinken (maar vormen nog steeds onder jongeren een vaak voorkomend probleem). 14

15 1.g We weten dat bewegen en sport goed is voor ons (maar sporten minder). Meer kansen, maar minder benut. Uit onderzoek blijkt dat de groep 16 jaar en ouder meer eten, meer roken, meer drinken en minder bewegen. Hoe komt dat denk je? Welvaart went! Grenzen zoeken als je jongere bent, ontdekken, loskomen, instelling (jolo you only live once ). Je denkt vaak dat het jou niet overkomt, je overziet nog niet de gevolgen voor later en uitstelgedrag (dat doe ik wel als ik ouder ben). Zijn we door de welvaart gelukkiger dan 100 jaar geleden? ** Schrijf op bladzijde 123 in het werkboek op wat je vindt. ** Van het forum Fok.nl met de stelling Zijn we nu gelukkiger dan 100 jaar geleden? schrijft innovative : Bespreek de antwoorden: - Wat is het verschil tussen welvaart en welzijn? - Wat is geluk? Lastige vraag, want hoe definieer je geluk? Elke tijd heeft zijn eigen voor- en nadelen. Wij kunnen ons niet voorstellen hoe mensen zonder auto, wasmachine en computer geleefd hebben, zouden nooit honderd jaar geleden geleefd hebben. Aan de andere kant denk ik dat mensen die honderd jaar geleden leefden, ook nu niet zouden willen leven, in de eerste plaats niet omdat vernieuwing mensen afschrikt, in de tweede plaats niet omdat ze zich vast erg thuis en veilig voelden in hun leven. En hoe dan ook, wanneer je ook leeft, mensen zijn nooit tevreden, willen altijd meer en beter. 100 jaar geleden hadden we geen vrijheid van meningsuiting, geen grondrechten zoals we die nu kennen. Hadden we geen luxegoederen zoals tv, smartphones, internet, auto's. Was er ongelijkheid tussen sociale klassen, man en vrouw. We hebben nu meer loon, meer keuzemogelijkheden. Zijn we dan nu gelukkiger, of is dat relatief? Meer mogelijkheden is dat dan meer geluk? 1.h Leerlingen gaan een testje doen wat ze weten van gezonde leefstijl. Ze maken opdracht 1 (bladzijde 124). Bespreek daarna de stellingen. 15

16 1. Mannen hebben per dag meer calorieën nodig dan vrouwen. Waar, 2000 (vrouw) en 2500 (man), bij normaal activiteitenpatroon. 2. Suikervrij snoep of fris (light) kun je altijd nemen. Niet waar, het ligt er maar net aan wat er dan voor zoetstof door zit. 3. Van sporten val je het beste af. Niet waar, het is goed voor je gezondheid en je figuur en ondersteunend als je wilt afvallen, maar je verbruikt er niet zo veel calorieën mee als je denkt. 4. Als je opschrijft wat je eet, val je meer af. Waar, inzicht is belangrijk als je af wilt vallen, maar opschrijven van wat je eet zorgt op zichzelf ook al dat je afvalt, je maakt bewustere keuzes. 5. De meeste vitamine C zit in sinaasappels. Niet waar. Er betere bronnen, bijvoorbeeld kiwi, de grote winnaar is echter boerenkool. 6. Beweging helpt tegen stress en depressie. Waar, wetenschappelijk aangetoond dat dit bij veel mensen helpt tegen stress en bij depressieve klachten. 7. Light sigaretten zijn minder schadelijk voor je gezondheid. Niet waar, uit onderzoek blijkt dat light-rokers meer gaan roken en hun sigaret verder oproken, effect dus vrijwel gelijk. 8. Koffie is gezond. Waar, in ieder geval niet als je beetje bescheiden drinker bent. 2-3 kopjes per dag zou zelfs gezond zijn. 9. Als je spierpijn hebt, moet je juist bewegen. Waar, rustig bewegen, zorgt voor doorbloeding, dan is het des te eerder over. 10. Jongeren (16-21) hebben minder slaap nodig dan ouderen (50+). Niet waar, tot 21jaar heb je nog wel zo n 9 uur slaap nodig, volwassenen 7-8 uur en 50+ ers juist nog maar een uur of i De leerlingen gaan zelfstandig aan de slag om inzicht te krijgen in hun eigen leefstijl. Leg uit: Je bekijkt je eigen leefstijl en je bedenkt of je tevreden bent en wat je zou willen veranderen. De resultaten hoe gezond leeft deze klas worden geanonimiseerd besproken in het volgende klassikale gedeelte (lesuur 2). -- einde klassikaal deel 16

17 Burgerschap 4.1b Lekker in je vel zelfstandig werken 1.a De leerlingen gaan zelfstandig aan de slag in de Workspace met de individuele les. 5.a 10 m -- einde zelfstandig werken Lesplanning Lesuur Burgerschap 4.1a Lekker in je vel docent klassikaal Met behulp van de antwoorden van de leerlingen uit het zelfstandige deel, wordt de leefstijl van de klas duidelijk. Eten de leerlingen elke dag een ontbijt? Welk cijfer geven de leerlingen hun leefstijl? 2.a Klasselector: hiermee haalt u de meningen van de leerlingen terug uit het zelfstandige gedeelte. Zo kunt u het gesprek aangaan over hun leefstijl. 2.b Ik weet vrijwel elke dag een goed ontbijt. Bespreek de antwoorden. Vraag bij de uitslag wie er bijvoorbeeld wél of juist niet X of Y doet en of je dat bewust doet voor je gezondheid? Vraag: doe je dat bewust voor je gezondheid? 2.c Ik beweeg of sport minimaal 2x per week intensief. Vraag: doe je dat bewust voor je gezondheid? Vergelijk de uitslag met landelijke gemiddelden: 60% van de Nederlanders beweegt voldoende; 65% van de Nederlanders sport. Lichamelijke activiteit jongeren Volgens het CBS voldeed in 2012 de helft van de 12- tot 16-jarigen aan de NNGB (bewegingsnorm) voor jongeren: 56,2% van de jongens en 42,3% van de meisjes. Ten opzichte van de 12- tot 16- jarigen voldoen jongeren van 16 tot 20 jaar vaker aan de beweegnorm (65,3%). 17

18 2.d Over roken Bespreek de uitslag. Vraag: wie heeft dit wel eens geprobeerd? Waarom denk je dat veel jongeren beginnen met roken? Wie is er gestopt met roken? - Sociale druk speelt een grote rol - Het voelt prettig, ontspannen of opwekkend op dat moment, behoefte wordt gewekt - Emotioneel vlak: associaties (bv met gezelligheid) / gewoonten Vergelijk met landelijke gemiddelden: 23% van de volwassenen (19+) rookt wel eens een sigaret en 18% van de jongeren. 2.e Over alcohol Bespreek de uitslag. Vraag: Is er iemand die vindt dat hij/zij te veel drinkt? Zou je willen minderen? Waarom denk je dat veel jongeren (overmatig) alcohol drinken? - Sociale druk speelt een grote rol - Het voelt prettig, ontspannen of opwekkend op dat moment, behoefte wordt gewekt - Emotioneel vlak: associaties (bv met gezelligheid) / gewoonten Vergelijk met landelijke gemiddelden: Ongeveer 6,5% van de Nederlanders drinkt meer dan aanbevolen max 1 glas per dag; 30% van de jarigen heeft de afgelopen maand een keer meer dan 5 glazen alcohol gedronken achter elkaar. 18

19 2.f Over drugs Bespreek de uitslag. Vraag: Waarom denk je dat veel jongeren drugs gebruikt? - Als je niet lekker in je vel zit (spanning, ongelukkig zijn, angst = vlucht) maar is kortetermijn actie. Met een kritische zelfreflectie en het veranderen van leefstijl en gedrag (discipline) kun je dit veranderen. Vergelijk met landelijke gemiddelden: 1 op de 3 16-jarigen heeft wel eens cannabis gebruikt; harddrugs onder scholieren rond de 2% (XTC is het populairst) 2.g Over stress Bespreek de uitslag. Vraag: Herken je dit? Vergelijk met landelijke gemiddelden: Bron: EenVandaag, 29 augustus 2014, Op jongere leeftijd komt stress voor: uit onderzoek van EenVandaag samen met jongerenkrant 7Days blijkt dat zes op de tien ondervraagde jongeren (60%) wekelijks één of meerdere keren stress hebben over school- of studiezaken. In totaal deden jongeren mee aan het onderzoek. Hoe zou dit kunnen? Wat zijn mogelijke oorzaken? - Perfectionisme (karaktereigenschap) - Druk programma - Hoge ambities hebben 19

20 - Verwachtingen van de ouders - Druk vanuit social media - Druk vanuit school: presteren en daarmee de financiering (stufi / lening) - Maatschappelijke druk: het moeten presteren (goede baan krijgen, kansen creëren) = 78% van scholieren ervaart prestatiedruk / een 6je is niet meer voldoende. Wat kun je doen om hiermee om te gaan? Dingen kiezen die je energie geven, hulp krijgen bij signalen herkennen, ambities bijstellen. 2.h Ben jij happy? Bekijk de uitslag van de klas. Kan de relatie worden gelegd met gezonde leefstijl en je happy voelen? Wat speelt er nog meer? 10 m 2.i Tot slot de reflectie: welk cijfer geeft de klas zijn eigen leefstijl? Op welk gebied willen de meesten iets veranderen? 10 m Maak een bruggetje naar het volgende onderdeel, de brainstorm. Want willen veranderen is één ding, maar het ook echt doen en volhouden is iets anders. 20

21 3.a Veranderen, hoe doe je dat? Laat leerlingen brainstormen. Conclusie: Je kunt je gedrag pas veranderen wanneer je gemotiveerd bent om dat te doen. 10 m In de volgende opdracht gaan we op zoek naar je motivatie. Mogelijk helpt dit bij het vinden van je balans. Stap 1 Deel geeltjes of post-its uit. Laat de leerlingen in groepjes eerst zelf 4-5 ideeën opschrijven hoe je veranderingen kunt bereiken door gemotiveerd te blijven. Stap 2 Maak vervolgens met de klas een lijst van ideeën, door de geeltjes te verzamelen. Vraag de leerlingen hun 2 of 3 beste ideeën in te leveren. Hieronder allerlei dingen die werken: - wees overtuigd dat je het kunt - stel realistische doelen - schrijf je voornemens op - beginnen met kleine stappen - stappenplan maken - hou resultaten bij - geef niet op na 1 terugval - beloon jezelf - bedenk welke obstakels je kunt tegenkomen - en wat je dan gaat doen - vertel anderen wat je gaat doen - zoek bondgenoten Stap 3 Laat de leerlingen bij opdracht 2 (bladzijde 125) noteren: Wat past het beste bij jou? Wat is je valkuil / zwakke punt? Hoe kun je daar mee om gaan? Bespreek met leerlingen concreet hoe zij dat voor zichzelf zien. Wat is bijvoorbeeld hun valkuil bij stoppen met roken (bijvoorbeeld na 1 misstap het meteen maar opgeven of het allemaal alleen willen doen) en hoe kunnen ze hier mee om gaan? 21

22 3.b (HUISWERK)OPDRACHT 3 Introduceer de opdracht: Jouw dagelijkse leefstijl 10 m Doel Om inzicht te krijgen in je dagelijkse leefstijl, moet je dit een tijdje bijhouden. De opdracht wordt ook gebruikt voor de volgende les. ** De opdracht staat op bladzijde 126 t/m 129. **! Dit is belangrijk, niet vrijblijvend. Geef aan wanneer het af moet zijn! Verbind desnoods een consequentie aan het niet bijhouden. Geef de opdracht mee om in de volgende les mee aan de slag te gaan: (minstens) twee dagen lang eten/drinken/bewegen (sport)/ roken registreren. Bijvoorbeeld een schooldag en een weekenddag. 4.a Einde van de les 22

23 Dimensie Vitaal burgerschap 4.2 Verbeter je leefstijl Workspace: Burgerschap 4.2 Verbeter je leefstijl docent 90 minuten In deze les gaan de leerlingen hun eigen leefstijl op het gebied van voeding, beweging en roken onder de loep nemen. Ze kijken waar ze kunnen verbeteren, stellen prioriteiten en maken een kosten-batenanalyse en een plan van aanpak. Leerdoelen De leerling heeft inzicht in zijn dagelijkse gewoonten en de kosten en baten daarvan. De leerling heeft een plan van aanpak om een haalbare, concrete verbetering in zijn/haar eigen leefstijl aan te brengen. De leerling weet hoe hij zichzelf en anderen kan motiveren. Doorloop De les begint met een humoristische instap uit Draadstaal met Jeroen van Koningsbrugge en Dennis van de Ven die meer gaan bewegen. Vervolgens bespreekt de klas de bevindingen van de Thuisopdracht van het bijhouden van Jouw dagelijkse leefstijl. Wat viel op? Wat viel mee of tegen? Daarna gaan de leerlingen in tweetallen aan de slag met hun notities. Ze vergelijken hun leefstijlaantekeningen/eigen leefstijl met de norm en kijken waar het beter kan of zou moeten. Vervolgens maken ze een concreet plan van aanpak en schrijven ze een peptalk voor elkaar. Globale tijdsindeling 2inuten Klassikale instap en bespreking thuisopdracht 30+ minuten Zelfstandig aan de slag met opdracht 4 t/m 7 10 minuten Klassikale afsluiting (eventueel twee lesuren van maken w.b.t. de opdrachten). Benodigdheden Docent: Digibord met geluid (docent), internet / WiFi Leerlingen: Antwoorden van (thuis)opdracht 3, werkboek, per twee leerlingen is internettoegang nodig; dit kan ook via eigen telefoons. Voorbereiding en organisatie Neem de les van tevoren door; Opdrachten Opdracht 4 Jouw dagelijkse leefstijl (bladzijde 131 en 132) tweetallen Opdracht 5 Het veranderen van jouw leefstijl: kosten en baten (bladzijde 132, 133 en 134) zelfstandig Opdracht 6 Wat wil je veranderen en hoe? (bladzijde 135) zelfstandig Opdracht 7 Geef een peptalk (bladzijde 136) zelfstandig/tweetallen 23

24 Lesplanning -- Lesuur 1 Nr Screen Inhoud & didactische aanwijzingen Tijd 1.a INSTAP humoristisch filmpje, draadstaal dikke mannen, meer bewegen uit Ic Hoe houd je je goede voornemens vol? Laat de leerlingen kort reageren. 1.b Korte uitleg over voeding en beweging en hoe je op gezond gewicht blijft. De balans is belangrijk! Laat het filmpje zien (tot 3m51!): Dc Refereer kort naar de Thuisopdracht (opdracht 3, bladzijde 126): De leerlingen hebben gedurende minimaal 2 dagen hun dagboek bijgehouden over voeding, bewegen, alcohol en roken. Hoe was het om dit bij te houden? Denk je dat je een patroon gaat ontdekken? 1.c Wat zijn de voordelen van een sportieve leefstijl? - je gaat er beter uitzien - beter humeur - minder kans op depressie en dips - beter bestand tegen tegenslagen - het vermindert risico op allerlei ziektes zoals hart-en vaatzieken en kanker - je slaapt er beter van - het kan je sociale leven oppeppen - je hebt meer weerstand tegen virussen en andere ziekmakers - meer stressbestendigheid 1.d Laat de leerlingen bedenken waarom veel werkgevers willen investeren in beweging, bijvoorbeeld bedrijfsfitness. 10 m Sporten is harder nodig dan ooit, Veel werk is niet meer fysiek. We zitten te veel en bewegen te weinig. Steeds meer bedrijven zijn dan ook bezig een gezonde leefstijl van werknemers aan te 24

25 moedigen. Bijvoorbeeld door gezonde producten in de kantine en bedrijfsfitness. Vraag de leerlingen wat hiervan de voordelen kunnen zijn. Voorbeelden van goede antwoorden. - Fittere en actieve werknemers - Meer productiviteit - Gemotiveerde werknemers - Minder stress - Betere werksfeer - Betere samenwerking - Minder ziekteverzuim - Besparing op de kosten - Je bent extra aantrekkelijk als werkgever - Goed imago voor bedrijf 1.e Welke ideeën kun je bedenken om in je dagelijkse leven iets meer te bewegen? - vaker lopend naar school of werk - vaker op de fiets - bus- of tramhalte eerder uitstappen - de trap in plaats van de lift - huishoudelijke klussen - lopend boodschappen doen - loop naar het station ipv met de bus - laat de hond uit (voor iemand anders) - stretch je spieren terwijl je op de bank tv kijkt - thuis buikspieroefeningen doen - Etc Als jij 1 ding zou kiezen: wat is dan makkelijk haalbaar? Wat past bij je? 1.f Leerdoelen Leerdoelen van deze les. ** Laat leerlingen de theorie op bladzijde 130 lezen. ** 25

26 2.a Leerlingen gaan zelfstandig aan de slag met de opdrachten (4 t/m 7). Leg uit: Jullie hebben een aantal dagen bijgehouden wat je eet, drinkt, rookt en beweegt. Met die aantekeningen gaan jullie nu een opdracht maken.! Indien u de leerlingen de opdracht in de les laat maken, is een tweede lesuur nodig. De opdracht kan ook als huiswerk worden meegegeven. ZELFSTANDIG WERKEN 40 m De leerlingen gaan in tweetallen aan de slag; ze kunnen overleggen of dingen uitwisselen maar vullen zelfstandig de opdrachten in. De opdracht bestaat uit 4 delen: a) Opdracht 4: Ze analyseren hun eigen patroon met de normen die hiervoor bestaan en overige informatie. b) Opdracht 5: Ze maken een kosten/baten analyse van hun huidige gedrag en eventuele gedragsverandering c) Opdracht 6: De leerlingen bedenken wat ze zouden willen veranderen en maken dat zo concreet en uitvoerbaar mogelijk. d) Opdracht 7: Tot slot wisselen de leerlingen hun plannen in tweetallen uit en schrijven ze een peptalk voor elkaar. 3.a KLASSIKALE AFSLUITING Heb je meer inzicht gekregen? Welke plannen en voornemens zijn er geboren? Ga ervoor! Werk samen, stimuleer elkaar! 3.b Einde van de les 26

27 Dimensie Vitaal burgerschap 4.3 Ik en de liefde Workspace: Burgerschap 4.3 Ik en de liefde docent 90 minuten In deze les denken de leerlingen na over liefde, relaties en seks. Ze leren hun grenzen bepalen en bewaken. Leerdoelen De leerling begrijpt dat vooral zijn/haar eigen grenzen ertoe doen. De leerling kent een aantal vuistregels voor positief seksueel gedrag. De leerling weet hoe hij/zij zijn/haar grenzen kan beschermen. Doorloop De les begint met en instapfilmpje, first kiss. Dit richt de aandacht op het onderwerp van vandaag: liefde, seks en relaties. Na een kort klassengesprek en uitleg van de opdracht, gaan de leerlingen in groepen discussiëren over wat wel en niet oké is op het gebied van seks en relaties. Daarna ervaren ze in een rollenspel wat grenzen zijn, wanneer grenzen worden overschreden en hoe ze daar assertief op kunnen reageren. Globale tijdsindeling 1inuten Klassikale introductie en uitleg 20 minuten Zelfstandig/in groepen aan de slag 3inuten Klassikale nabespreking en rollenspel assertiviteit inuten Klassikale afsluiting Benodigdheden Docent: Digibord met geluid (docent), internet / WiFi Leerlingen: Werkboek Stellingen met Mentimeter.com In de les worden de leerlingen geconfronteerd met stellingen waarop zij hun mening kunnen geven. De stellingen vormen ook de basis voor een klassikaal gesprek dat u met de leerlingen aangaat. Peil de onderlinge verschillen en laat de leerlingen argumenteren. U kunt de leerling laten stemmen met hun smartphone of tablet op een simpele en laagdrempelige manier via Het is een stemsysteem dat via internet werkt. Wij hebben de stellingen al voor u klaar gezet! Log in met het account: dmdbj2016@gmail.com en het wachtwoord: docent2016. U ziet daar de stellingen klaar staan. Klik op een stelling, en daarna rechts bovenaan op Show presentation. Mocht er nog een uitslag staan van een collega, dan kunt u op Clear results klikken in het menu, links onderaan de bladzijde. Filmpjes De filmpjes van de les staan op de YouTube afspeellijst vitaal burgerschap: 27

28 Voorbereiding en organisatie Neem de les van tevoren door; Bedenk hoe het rollenspel eruit moet gaan zien, kies eventueel uit de aangeboden situaties de meest aansprekende (let daarbij op de tijd); Print de rollenspel kaartjes uit (zie: Opdrachten Opdracht 8 Wat vind jij oké? (bladzijde 137 en 138) twee- of drietallen Opdracht 9 Waar liggen jouw grenzen? (bladzijde 139) zelfstandig Opdracht 10 Rollenspel (bladzijde 140 en 141) - groepsopdracht Lesplanning klassikaal, circa 20 minuten Nr Screen Inhoud & didactische aanwijzingen Tijd 1.a INSTAP KLASSIKAAL Laat het korte filmpje zien: First kiss 9A Vraag de leerlingen: Zou je dit kunnen? Zou je je fijn/ongemakkelijk/ellendig/ voelen? 1.b Voer met de klas een kort gesprek om in het onderwerp te komen: Wat is liefde? Wat is verliefdheid? Wat voor soorten liefde zijn er? (Bijv. liefde tussen partners, liefde tussen ouders en kinderen, liefde voor bepaalde artiest of muziek, liefde voor je werk?) 1.c Waar gaat het over? In deze les gaat het over liefde, relaties en seks en jouw normen en waarden. Je lichaam is van jou. Wat vind jij prettig en wat niet? De één vindt een knuffel van een vreemde op straat verschrikkelijk, de ander geeft zich er meteen aan over. De één vindt een one-nightstand prima, de ander wil seks alleen binnen een vaste relatie of na een huwelijk. Er is geen goed of fout, het gaat erom wat jij er zelf van vindt en 28

29 wat binnen je eigen grenzen is.. Het gaat over: - Ontdekken van eigen grenzen en wensen - Achterhalen wensen en grenzen van een ander - Communiceren over wensen en grenzen 1.d De leerdoelen van de les. ** Laat leerlingen de theorie op bladzijde 137 lezen. ** 1.e Uitleg opdracht Leg de 3 opdrachten uit. Opdracht 8, in groepen De leerlingen gaan in groepen van 2-3 praten over fictieve situaties in het werkboek. Wat vinden ze oké en wat niet? Er is gekozen voor fictieve situaties zodat het wel herkenbaar is, maar toch veilig omdat het niet over henzelf gaat. Opdracht 9, zelfstandig De leerlingen gaan onderzoeken waar hun grenzen liggen en in hoeverre die te maken hebben met de grenzen die ze vanuit hun omgeving meekrijgen. -- einde klassikaal deel zelfstandig werken, circa 20 minuten Werkboek: Opdracht 8 (bladzijde 137/138) en Opdracht 9 (139) -- einde zelfstandig werken Inhoud & didactische aanwijzingen De leerlingen gaan aan de slag met de opdrachten. Tijd 20 m 29

30 klassikaal, circa 30 minuten Nr Screen Inhoud & didactische aanwijzingen Tijd 2.a Er wordt een korte peiling in de klas gedaan met behulp van mentimeter. Mentimeter.com 4.3 VB Ik en de liefde Laat leerlingen reageren op de stelling: Tongzoenen met een ander is geen vreemdgaan Waar ligt voor jou de grens? Jouw grens is niet per se ook altijd de grens voor een ander. Refereer naar de TIP die op bladzijde 140 van het werkboek: Ken je grenzen. Check voor je zelf waar jouw grenzen liggen op fysiek, mentaal, emotioneel en spiritueel vlak. Als je je eigen grenzen kent dan kan je die bewaken en je hebt meer respect voor andermans grenzen. 2.b Mentimeter.com 4.3 VB Ik en de liefde Laat leerlingen reageren op de stelling: Geen zin in seks? Dan moet je maar zin maken Je hebt recht op jouw grens, welke deze dan is. De stelling is wellicht meer aan de orde bij mensen die al lang bij elkaar zijn en minder op nieuwe relaties. Het gaat erom: denk aan de 6 vuistregels, vermijd dwang of druk. Wat kun je doen? Refereer naar de TIPS op bladzijde 140 in het werkboek.. Wees direct. Als iemand over jouw grens gaat wijs dat dan direct en duidelijk af. Anders is het al te laat. Daarna kan je erover praten. Met de een is dit makkelijker als met de ander maar uiteindelijk heb jij gewonnen en ben je niet over je eigen grens gegaan. Wees niet bang. Je kunt bang zijn om de reactie van de ander op jouw afwijzing. Maar let op grenzen stellen is de basis voor een gezonde relatie, het is ook een teken van zelfrespect. 30

31 2.c Mentimeter.com 4.3 VB Ik en de liefde Laat leerlingen reageren op de stelling: Nee zeggen, dat doe je niet als je elkaar net kent Idem informatie die bij 2.c staat. Pak de andere tips van bladzijde 140 erbij. ZORG voor jezelf. Dit is het belangrijkste jouw gevoelens zijn belangrijk deze doen ertoe en dat is wat je ongelukkig of gelukkig maakt. Ondersteuning Wanneer je moeite hebt met grenzen stellen zoek dan ondersteuning. Er zijn mensen gespecialiseerd in het coachen van mensen op dit op punt. Uiteindelijk gaat het erom dat je ook doet wat je zegt! 2.d Bespreek de vuistregels van bladzijde 137: 1. Wederzijdse toestemming: Wil je het allebei? Zegt de ander ja of nee? Of zijn er twijfels? 2. Vrijwilligheid: Is er druk of dwang? 3. Gelijkwaardigheid: Heeft de ander veel meer te zeggen? Zijn jullie aan elkaar gewaagd? 4. Leeftijd: Past wat je doet bij de leeftijd van jou en je vriend/vriendin? 5. Omgeving: Vindt het bijvoorbeeld plaats op een juiste plek? 6. Zelfrespect: Zorg je ervoor dat je jezelf of een ander niet schaadt? Deze vuistregels zijn handig, ze kunnen je helpen om te begrijpen waarom je je niet prettig voelt bij een bepaalde situatie, dat dat waarschijnlijk niet aan jou ligt maar dat de situatie gewoon niet echt oké is. Het gaat erom dat je vooral je eigen grenzen leert kennen en ze duidelijk kunt maken naar anderen. è Bespreek evt. een voorbeeld uit opdracht 8 ** Leerlingen lezen de theorie op bladzijde 140. ** 31

32 2.e Hoe bewaak je je grenzen? Leg uit: Dat heeft alles te maken met assertiviteit: voor jezelf opkomen. Om je grenzen te bewaken zijn 3 dingen van belang: 1. Je weet waar je grens ligt. 2. Je herkent wanneer jouw grens wordt over schreden. 3. Je maakt duidelijk dat jouw grens is bereikt. Krachtige manieren daarvoor zijn: a. De ik-boodschap (niet: jij bent een, maar: ik vind het niet prettig dat ) b. Herhalen, herhalen, herhalen van je grens (niet argumenteren/in discussie gaan). 2.f Uitleg rollenspel (opdracht 10) Leg uit: oefenen met situaties in een rollenspel. Kies maar max. 3 situaties en houd de tijd in de gaten! -- einde digiborddeel Aantal leerlingen spelen het rollenspel (voor in de klas). De rest van de klas noteert in het werkboek: - wanneer het grens-moment is bereikt - of en hoe de grens duidelijk wordt gemaakt (op een assertieve manier, of met een smoes?) Rollenspel (voor de knipkaartjes zie Didatische aanwijzingen staan op de volgende bladzijden. Inhoud & didactische aanwijzingen Rollenspel spelen Maak een keuze uit een van de volgende situaties: Tijd 1 32

33 Rollenspel - Hoe bewaak je grenzen? Situatie Nodig: 2 leerlingen Situatieschets Een stel is langere tijd samen. De ene partner wil per se altijd in de telefoon van de ander kunnen kijken. De ander wil dat niet en vindt dat hij/zij recht heeft op privacy. Partner 1 blijft zeuren en aandringen en vindt dat je elkaar alles moet vertellen. Komt met allerlei argumenten. Voor partner 2 ligt er echter een duidelijke grens. Persoon 1 Jullie hebben 3 jaar een fijne relatie. Ik wil gewoon altijd in telefoon kunnen kijken. Je hebt toch niets te verbergen? Probeer je standpunt duidelijk te maken. Bedenk argumenten. Dring aan. Persoon 2 Jullie hebben 3 jaar een fijne relatie. Ik heb recht op privacy. Vertrouw je me niet? Bewaak je grens: Ik boodschap: Ik vind Herhaal dit! Wees niet bang voor de reactie. Zelfrespect. Jouw standpunt is belangrijk dus houd vol. Wie kan jou misschien helpen? Didactische aanwijzingen voor de docent Wie herkent dit? Waar gaat deze situatie eigenlijk over? (vertrouwen) Wat kun je met elkaar afspreken? (je mag een keer de telefoon checken samen / gesprek waar komt de onzekerheid vandaan?) Situatie Nodig: 2 leerlingen Situatieschets Jongen ontmoet meisje op vakantie. Ze hebben een paar dagen met elkaar opgetrokken, gezoend en geknuffeld. Morgen gaat de jongen naar huis. Hij wil heel graag met het meisje vrijen. Zij wil dat niet. Maar het is de laatste kans! Jongen blijft aandringen. Eerst aardig. Gaat dan zeggen dat hij haar maar een preutse muts vindt. Persoon 1 Je ontmoet een leuk meisje op vakantie. Jullie zijn verliefd, hebben gezoend. Morgen ga je naar huis. Ik moet en zal met haar vrijen! Het is onze laatste kans! Probeer je standpunt duidelijk te maken. Bedenk argumenten. Dring aan. Doe lullig (iets als: wat ben jij een preutse trut, yolo etc.) Persoon 2 Je ontmoet een leuke jongen op vakantie. Jullie zijn verliefd, hebben gezoend. Morgen gaat hij naar huis. Ik vind hem superleuk, maar ik wil (nog) niet met hem vrijen. Bewaak je grens: Ik-boodschap: Ik vind Herhaal dit! Wees niet bang voor de reactie. Zelfrespect. Jouw standpunt is belangrijk dus houd vol. Wie kan jou misschien helpen? 33

34 Didactische aanwijzingen voor de docent Wie herkent dit? Waar gaat deze situatie eigenlijk over? (seks is alleen leuk/oké als je het allebei wilt) Wat kun je met elkaar afspreken? (dat niemand iets tegen zijn/haar zin hoeft te doen, dat je altijd respectvol moet blijven) Situatie Nodig: 2 leerlingen Situatieschets Twee beste vriendinnen van 16, waarvan er één enorm in de watten gelegd wordt door haar nieuwe vriendje. Hij aanbidt haar, haalt haar met zijn auto op uit school, wil elke dag afspreken, koopt kadootjes, sieraden en kleding voor haar en betaalt alles als ze uitgaan. Ze is superverliefd op hem en vindt hem de prins op het witte paard. Haar vriendin zien haar steeds minder, steeds vaker zegt ze afspraken af om bij haar vriendje te zijn. Persoon 1 Je bent een meisje van 16. Je bent superverliefd op je nieuwe vriend die alles voor je wil doen en kopen en gaat ervan uit dat dit de man van je leven is. Je beste vriendin zie je steeds minder. Hij is echt te goed om waar te zijn. Voor hem doe ik alles! Je bent superverliefd en niet meer echt kritisch. Je zit op een roze wolk. Je wilt natuurlijk je beste vriendin ook niet kwijt. Maar ze is nu even wat minder belangrijk. Persoon 2 Je bent een meisje van 16. Je beste vriendin heeft opeens superkleffe verkering. Je vraagt je af of die relatie wel oké is, of haar vriend jouw vriendin niet te veel claimt en of hij misschien ook ander bedoelingen heeft. Je baalt dat je opeens op de tweede plek staat. Ik vertrouw je vriend niet helemaal. En ik wil niet dat je onze afspraken afzegt. Straks heb je alleen hem nog. Maak op een vriendelijke manier duidelijk dat je je zorgen maakt. Probeer afspraken te maken die een goede middenweg zijn. Didactische aanwijzingen voor de docent Wie herkent dit? Waar gaat deze situatie eigenlijk over? (loyaliteit, zorgen maken) Wat kun je met afspreken? (Jullie kunnen altijd bij elkaar terecht, ook als de relatie misgaat. Afspraken alleen in noodgevallen afzeggen) Situatie Nodig: 3 leerlingen Situatieschets Twee meiden zitten te chatten met een jongen achter de webcam. De jongen vraagt hen om zich uit te kleden. Meisje 1 vindt dit grappig en spannend, meisje 2 ziet het niet echt zitten. Meisje 1 begint haar onder druk te zetten, ze is flauw, kinderachtig, preuts etc. De jongen aan de andere kant van de camera doet ook mee. Hoe gaat meisje 2 zich hieruit redden? 34