Introductie Relational Frame Theory (RFT) Najaarsconferentie 2011 Jacqueline A-Tjak, PsyQ en A-Tjak Cursussen

Transcriptie

1 Introductie Relational Frame Theory (RFT) Najaarsconferentie 2011 Jacqueline A-Tjak, PsyQ en A-Tjak Cursussen

2 Wat gaan we doen? Waarom is RFT belangrijk? Introductie Functioneel Contextualisme (F.C.) Introductie RFT Wat kunnen we ermee?

3 ? Wat is de overeenkomst tussen

4 Niet te verklaren mbv conditionering Hoe kunnen wij voorgaande vraag beantwoorden? Hoe kan iemand die nog nooit een hartaanval meegemaakt heeft of er 1 gezien heeft daar bang voor zijn? Hoe kan iemand die zich opgesloten voelt in zijn relatie een liftfobie ontwikkelen?

5 Introductie in F.C.

6 Waarom is de lucht blauw? God heeft het zo geschapen (lees de bijbel) Dat heeft te maken met de structuur van het oog en de hersenen (bestudeer de werking van het oog en de hersengebieden die betrokken zijn bij zien)

7 A-priori assumpties wetenschap kan gedrag alleen objectief bestuderen als het gedrag publiekelijk zichtbaar is wetenschap kan gedrag bestuderen dat slechts voor 1 persoon waarneembaar is, mits het gedrag meetbare en operationaliseerbare referenten heeft.

8 Wanneer is iets waar? Als een theorie overeenkomt met de werkelijkheid (hoe meer, hoe beter) Als een theorie ons helpt om te voorspellen en beïnvloeden.

9 Cognities bestuderen Cognities bestaan, ergo: wat zijn cognities? Cognities kunnen opgevat worden als gedrag, ergo: hoe denken wij?

10 Psychopathologie Vorm van gedrag: syndromale categorieën (DSM) Functie van gedrag: wat doet iemand en waartoe?

11 Assumpties van FC Het object van wetenschap is: gedrag-incontext Het doel van wetenschap is: Voorspellen-enbeïnvloeden De methode van wetenschap is: gedragsanalyse

12 Introductie RFT

13 Mensen leren niet alleen door directe conditionering Ook door regels: in woorden gegoten verbanden tussen gedrag en consequenties: als je te hard rijdt kun je een boete krijgen. Of: Doe dat niet! Regels leiden tot een ongevoeligheid voor directe conditionering

14 Kunnen we een gedragsanalytische verklaring geven voor wat regels zijn en hoe zij invloed uitoefenen? Kunnen we een gedragsanalytische verklaring geven voor hoe taal ons gedrag stuurt? Dat is wat RFT doet.

15 RFT heeft zijn eigen taal RFT gaat over gedrag-in-context Het gedrag is: het leggen van arbitraire relaties tussen gebeurtenissen middels wederkerige en combinerende implicatie, waarbij transformatie van stimulusfuncties optreedt. De context is: verbale conventies die aanleiding geven tot het leggen van relaties en tot transformatie van stimulusfuncties

16 Ik ben OK Oefening

17 Mijn opa heeft een houten been Hoe heet hij? Jan En je opa?

18 Wederkerige implicatie Als je leert dat = Wat is dan de relatie tussen en?

19 RFT gaat ervan uit dat kinderen een uitgebreide taaltraining krijgen waarin ze leren dat als = dan ook =

20 Dit leidt ertoe dat op den duur mensen automatisch verbanden leggen: Als Jan groter is dan Piet dan is Piet dus kleiner dan Jan Als Anita de moeder is van Denise dan is Denise de dochter van Anita. X Y

21 Geef mensen 1 relatie, zij leiden er zelf een tweede af: X Dus: Y Y Dit noemen we wederkerige implicatie: de relatie tussen X en Y impliceert de relatie tussen Y en X X

22 Combinerende implicatie Als er meer stimuli betrokken zijn, gebeurt er iets nieuws. Stel je leert = en =

23 Je kunt nu zelf afleiden: = en = Dat is in feite wederkerige implicatie

24 Maar je kunt ook afleiden = en = Daarom: combinerende implicatie

25 Combinerende implicatie

26 Merk op Twee relaties gegeven (direct geleerd), vier relaties afgeleid. Bij drie relaties tussen vier stimuli kun je negen zelf afleiden. Hiermee wordt creativiteit verklaard (Chomsky)

27 Transformatie van stimulusfuncties Als de betekenis of functie van een stimulus veranderd ten gevolge van de relatie die deze stimulus heeft met een andere stimulus Voorbeeld: u bent een fan van Nelson Mandela en u bent niet erg gesteld op Mark Rutte. Nu hoort u dat deze twee mannen vrienden zijn. De kans bestaat dat Mark Rutte een positievere betekenis voor u krijgt.

28 Relationele kaders MAAN ZON =

29 Hoe leren we relationele kaders? Laten we dat eens onderzoeken

30 Welke relaties hebben deze stimuli gemeen? Is gelijk aan Verschilt van

31 Niet moeilijk! Maar Stel dat je een kind was met beperkte taalvaardigheid Je zou niet weten wat is gelijk aan en verschilt van betekenen. Je zou niet weten wat de concepten van gelijkheid en verschil zijn. Hoe leer je het concept gelijkheid en verschil, zodat je dingen met elkaar in verband kunt brengen? (en later gedichten kun schrijven, wetenschap bedrijven, over je gevoel kunt praten)

32 We gaan de betekenis van ZAWOK leren Kies degene die ZAWOK de duif is

33 Kies degene die ZAWOK de duif is

34 Kies degene die ZAWOK de duif is

35 Je hebt zojuist het concept gelijkheid geleerd Zawok betekent is gelijk aan

36 Laten we de betekenis leren van KRUZZ Kies degene die KRUZZ de duif is

37 Kies degene die KRUZZ de duif is

38 Kies degene die KRUZZ de duif is

39 Je hebt zojuist het concept van onderscheid geleerd Kruzz betekent verschilt van

40 Contextuele cues Zawok is een contextuele cue geworden die kan leiden tot het leggen van een relatie van gelijkheid Kruzz is een contextuele cue geworden die kan leiden tot het leggen van een relatie van verschil.

41 Contextuele cues Met een beetje meer training, zul je leren dat zawok ook zo gezegd kan worden: is gelijk aan lijkt op hetzelfde gelijkend equivalent =

42 Van fysiek naar symbolisch relaties leggen Tot nu toe, hebben we geleerd om dingen in relatie te brengen aan de hand van hun fysieke eigenschappen. (bijv. kleur of aanwezigheid van vleugels) We noemen dit «non arbitrair relaties leggen» omdat wat we ook zeggen, de fysieke eigenschappen niet zullen veranderen Het is een intrinsieke eigenschap die los staat van de context.

43 Arbitraire eigenschappen Volgens afspraak toegekend als eigenschap Bijvoorbeeld: Cognitief gedragstherapeut Of: Churchill was een groot staatsheer (groot is hier symbolisch bedoeld.

44 Nu hebben we een krachtig instrument om dingen met elkaar in verband te brengen Ik kan zeggen Verschilt is gelijk aan van Niet gebaseerd op intrinsieke eigenschappen!

45 Gelijkheid en verschil zijn slechts twee van vele manieren van relaties leggen Voorbeelden: Vergelijking Vb. Ik voel me beter als ik ontspannen ben dan als ik gestrest ben Hiërarchie Vb. Mijn angst is een van mijn vele zwakheden Conditioneel Vb. Als ik mijn pijnlijke herinneringen kan vergeten, dan zal ik gelukkig zijn

46 Nog meer kaders Tijdskaders: nu, eerder, later Ruimtelijke kaders: hier-daar, voor-achter, boven-onder Tegenstelling of oppositie Etc

47 In ons hoofd, Kan alles alles worden. =

48 Waarom is dat belangrijk

49 Fusie Reageren op gedachten alsof ze de gebeurtenissen zijn waar ze naar verwijzen. Klassieke conditionering & generalisatie Relationeel leren CRASH

50 RFT ACT Fusie: Reageren op gedachten alsof ze de gebeurtenissen zijn waar ze naar verwijzen. Experientiele vermijding: pogingen om gedachten en emoties onder controle te brengen of te onderdrukken Beiden werken via verbale processen

51 Eens kijken hoe dit werkt in een RFT lab Als eerste bouwen we een relationeel netwerk op: Is gelijk aan Dymond et al. 2007, 2008; Roche et al., 2008; Dymond & Roche, 2009

52 Afgeleid leren = Geen bijkomende training nodig Dymond et al. 2007, 2008; Roche et al., 2008; Dymond & Roche, 2009

53 geassocieerd met angstwekkend plaatje = Druk op space bar als je vermijden ziet om te Dymond et al. 2007, 2008; Roche et al., 2008; Dymond & Roche, 2009

54 Test fase: Als ppn zien, vermijding (directe training) Als ppn zien, vermijding (afgeleid leren) Dymond et al. 2007, 2008; Roche et al., 2008; Dymond & Roche, 2009

55 Verbale processen leiden tot vermijding??? «Probeer de gele knop». Je verliest 10!! Je leert de functie van de gele knop door directe blootstelling aan de consequenties. Je zult niet meer op de gele knop drukken

56 ? - 10? «Als je de rode knop indrukt, dan zul je 10 verliezen» Je vermijdt om de rode knop in te drukken. Je leert wat de functie van de rode knop is via taal, niet via directe ervaring (Je hebt nooit 10 verloren door de rode knop in te drukken)

57 Taal kan leiden tot effectieve vermijding Voorbeelden: Rustig rijden als het regent, Van de hete kookplaat afblijven, Deadlines halen Geen noodzaak om gevolgen direct te ervaren

58 ? «Als je de blauwe knop indrukt, dan zul je 10 verliezen». + 10! Je vermijdt de blauwe knop in te drukken. Je leerde de functie van de blauwe knop door taal Maar.

59 Transformatie van stimulus functie Als we taal gebruiken, Leggen we niet alleen relaties tussen objecten en gebeurtenissen we veranderen ook de functie. = Aversief

60 Samenvattend Ik kan leren om iets gevaarlijks te vermijden door contact te maken met de consequenties Ik kan leren iets gevaarlijks te vermijden door taal Ik kan leren iets wat niet gevaarlijk is (en misschien zelfs wel goed) te vermijden door taal.

61 Wat als iemand je zou vertellen dat Je angstig voelen is een teken van zwakte (relatie van coordinatie) Huilen is niet gepast (relatie van tegenstelling) Denken aan pijnlijke herinneringen zal leiden tot depressieve gevoelens (conditionele relatie) Dus: pijnlijke gedachten en gevoelens zijn slecht Ze worden de knoppen die we niet willen indrukken

62 Als een gebeurtenis getransformeerd wordt, kan een heel relationeel netwerk getransformeerd worden. Uitbreiding van vermijding

63 In het RFT lab BOCEEM BEER GEDEER getraint ongetraint Hooper et al. (2010)

64 Relationele training Gedachten onderdrukking groep Controle groep Denk niet aan een beer! Haal het woord beer weg! Trained Beer, Boceem, Gedeer en andere nonwoorden op het Untrained scherm

65 Verbale generalizatie van experientiele vermijding Milliseconden op Scherm Target Trained Derived All other words (BEER) (BOCEEM) (GEDEER) Onderdruk king groep Controle Groep

66 Als ik een emotie/gedachte wil kwijtraken, moet ik alles kwijtraken dat eraan doet denken! Collega x Opmerking werk

67 Ten gevolge van het afleiden van relaties, wordt gedachtenonderdrukking een activiteit zonder einde!

68 Probeer je jezelf af te leiden? Strand, zon, zee

69 Door het afleiden van relaties, kan afleiding van gedachten nieuwe relaties tot stand brengen en pijnlijk emoties teweeg brengen in iedere context!

70 Alternatief? Acceptatie Het veranderen van een relatie van tegenstelling tussen pijnlijke psychologische gebeurtenissen en waardevol gedrag in een relatie van coordinatie. Van : Ik wil mijn vrienden zien maar Ik zal een paniek aanval krijgen als ik naar buiten ga In: Ik weet dat als ik naar buiten ga er gedachten opkomen die zeggen dat ik een paniekaanval zal krijgen. Ik ga naar buiten. En hier komen de gedachten. Welkom. Het systeem werkt als verwacht.

71 Hoe kan experientiele vermijding in stand blijven als het niet werkt? experientiele vermijding wordt tot stand gebracht en in stand gehouden door het volgen van regels.

72 Regelgeleid gedrag in het lab 1 punt/minuut 1 punt/indruk ken Twee groepen: instructies versus geen instructies Consequenties draaien om zonder waarschuwing Het volgen van regels betekent dat we sneller leren, maar ongevoelig worden voor verandering in contingenties; we worden rigide. See Hayes (1989)

73 Waarom mindfulness? Afname van de invloed van ineffectieve regels door : Contact maken met direct consequenties van gedrag Toenemende controle van directe omgeving

74 Stel je voor dat je alleen rijdt volgens wat je GPS zegt Als je niet in contact bent met je omgeving Als de GPS een fout maakt

75 Regels die onze clienten volgen: «Ik kan niet naar het werk, omdat ik te gestressed ben» «Ik kan de angst om voor een groep te spreken niet verdragen» «Ik kan mijn huis niet verlaten want dan krijg ik een paniekaanval» «Ik moet drinken om me niet rot te voelen» «Ik kan niet gelukkig zijn als ik steeds herinnerd word aan dat trauma»

76 Waarden Een richting die je met je leven op wil Kwaliteit die je aan je handelen wilt meegeven Waarden werken motiverend door augmentatie Augmentatie leidt tot transformatie van stimulusfuncties

77 Transformatie van stimulus functies via augmentatie, kan motiveren tot waardevol gedrag. Van: Mijn huis verlaten in de avond herinnert mij aan de overval; Ik wil dat niet doen Naar: Mijn huis verlaten in de avond biedt een kans om mijn vrienden te zien; Ik ga dit doen ook al herinnert het me aan de overval Augmentatie = Uitbreiden van het relationele netwerk zodat appetitieve functies meer controle krijgen over gedrag.

78 Klopt dit wel? Gebaseerd op meer dan 70 empirische studies 70 Overzichtsartikel: Dymond et al, 2010 RFT

79 Relationele frames worden in stand gehouden door coherentie verbale incoherentie werkt als een bestraffer voor de meeste mensen Verhalen die consistent zijn, worden in het algemeen bekrachtigd door de socio-verbale gemeenschap Espin, Gomez, Barnes-Holmes, and Fontan (2004) Pilgrim and Galizio (1990; 1995) Espin, Martin, & Barnes-Holmes (2005) Festinger (1957) RFT

80 RFT analyse van een cognitieve techniek Cliënt denkt zwart-wit: ik ben slecht Therapeut leert cliënt via vergelijkende frames in een continuüm denken: van slecht naar goed. In het eerste geval maakt de cliënt een relationeel frame van coördinatie: ik = slecht RFT

81 In het tweede geval maakt de cliënt een hiërarchisch relationeel frame: ik is onderdeel van een continuüm. Vervolgens wordt ik ben slecht incoherent met ik bevind me op een continuüm van slecht naar goed. De functie van ik verandert hierdoor RFT

82 Realiteitstoetsing Cliënt zegt: ik verdraag geen boosheid De therapeut wijst de cliënt op ervaringen in het verleden waarin hij boosheid heeft verdragen Deze ervaringen staan in een frame van oppositie met de eerste uitspraak Daarmee wordt het geheel incoherent. RFT

83 Defusie Het creëren van een hiërarchisch netwerk: Gedachte x is onderdeel van al mijn gedachten. Aan al mijn gedachten wordt de functie gekoppeld op afstand bekijken. Door onderdeel te zijn van het hiërarchisch netwerk krijgt gedachte x dezelfde functie. RFT

84 Er wordt hier geen beroep gedaan op incoherentie. Voordeel: elke gedachte die de cliënt als gedachte herkent valt onder de hiërarchische relatie en verwerft automatisch de nieuwe functie. RFT

85 Meer weten? oktober cursusdag: RFT en de link met ACT 26 november: workshop waarden:

86 Minder aversief?