Het spanningsveld rondom de combinatie van topsport en studie

Transcriptie

1 Het spanningsveld rondom de combinatie van topsport en studie Een onderzoek naar de knelpunten, behoeften, belangen, betekenisgeving en (on)mogelijkheden om het Utrechts hoger onderwijs topsportvriendelijker te maken Studie Topsport Afstudeeronderzoek Utrechtse School voor Bestuurs- & Organisatiewetenschap Master Sportbeleid & Sportmanagement Auteur: Marion Nijhof Studentnummer: e begeleider: Prof. Dr. Maarten van Bottenburg 2 e begeleider: Dr. Inge Claringbould Utrecht, 10 augustus 2009 Opdrachtgever: Gemeente Utrecht, Afdeling Sport

2 Voorwoord Voor u ligt mijn onderzoeksrapport over het spanningsveld rondom het combineren van topsport en studie in het Utrechts hoger onderwijs. De gemeente Utrecht heeft de ambitie uitgesproken om topsportvriendelijk onderwijs aan te bieden in haar stad. Op het voortgezet onderwijs zijn er speciale faciliteiten voor topsporters op LOOT-scholen (Landelijk Overleg Onderwijs en Topsport). In de beleidsnotitie Sport in het hart heeft de gemeente Utrecht het vervolg onderwijs in de stad uitgedaagd het topsportvriendelijk onderwijs uit te bouwen. Door middel van dit onderzoek krijgt de gemeente Utrecht inzicht in het spanningsveld rondom de combinatie van topsport en studie in het hoger onderwijs in Utrecht. Het gaat hierbij om de knelpunten die de combinatie van topsport en studie oplevert, de (on)mogelijkheden die er volgens de betrokken groepen en organisaties zijn om deze combinatie te vergemakkelijken, de betekenissen die daarbij aan topsport en studie worden toegekend en de belangen die daarmee zijn verbonden. Door middel van dit onderzoek kan de gemeente Utrecht bepalen hoe zij (samen met de Utrechtse onderwijsinstellingen) deze ambitie concreet kan gaan uitvoeren en het Utrechts topsportvriendelijk hoger onderwijs kan optimaliseren. Dit onderzoek naar de combinatie van topsport en studie vond ik erg interessant. Als ex-topsporter ken ik de problematiek. Ik vond het interessant om het probleem vanuit meerdere perspectieven en doelgroepen te bestuderen. Het afnemen van interviews en het combineren van het theoretisch en empirisch onderzoek was zeer leuk en leerzaam. Ik hoop dat dit onderzoeksrapport een bijdrage kan leveren aan het optimaliseren van het topsportvriendelijk hoger onderwijs in Utrecht. Dit onderzoek is tevens de afsluiting van mijn masterstudie Sportbeleid & Sportmanagement en mijn stage bij de gemeente Utrecht, Afdeling Sport. In de afgelopen twee jaren heb ik aan de Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschap een leerzame tijd gehad. Ook tijdens mijn stage heb ik veel geleerd en heb ik leuke werkzaamheden mogen uitvoeren samen met aardige en lieve collega s. Vanuit deze positie wil ik de medewerkers van de Afdeling Sport van de gemeente Utrecht bedanken voor de leuke, leerzame en gezellige tijd die ik bij hun werkzaam ben geweest. In het bijzonder wil ik Richard Makkinga, Davina de Vos, Hermien van der Wal en Joke Brouwer bedanken voor de fijne begeleiding en leerzame momenten. Ook wil ik van deze gelegenheid gebruik maken om mijn afstudeerbegeleider vanuit de Universiteit Utrecht, Prof. Dr. Maarten van Bottenburg, te bedanken. Ik heb veel goede en fijne feedback van hem gekregen en vond het altijd erg leuk en leerzaam om met hem mijn onderzoek te bespreken. Ten slotte wil ik de mensen uit mijn directe omgeving bedanken voor hun steun en hulp tijdens het schrijven van deze scriptie. Veel plezier gewenst bij het lezen van dit onderzoeksrapport. Marion Nijhof 10 augustus 2009 I

3 Samenvatting De gemeente Utrecht heeft de ambitie topsportvriendelijk onderwijs aan te bieden. Naast de faciliteiten van LOOT-scholen van het Leidsche Rijn College en Vianova College daagt de gemeente Utrecht het vervolg onderwijs in de stad uit om het topsportvriendelijk onderwijs verder uit te bouwen. De gemeente Utrecht heeft dit onderzoek uit laten voeren om inzicht te krijgen in het spanningsveld rondom topsport en studie in het hoger onderwijs in Utrecht. Het gaat hierbij om de knelpunten die de combinatie van topsport en studie oplevert, de (on)mogelijkheden die er volgens de betrokken groepen en organisaties (topsporters, onderwijsinstellingen, gemeente Utrecht en de VSU) zijn om deze combinatie te vergemakkelijken, de betekenissen die daarbij aan topsport en studie worden toegekend en de belangen die daarmee zijn verbonden. Uit het literatuur- en empirisch onderzoek blijkt dat het combineren van een topsportcarrière en het volgen van een studie moeilijk is. De leeftijd waar talenten zich ontplooien tot topsporters valt samen met de leeftijd waneer jongeren gaan studeren. Een studerende topsporter wordt beïnvloedt door de omgeving en de transities die hij in zijn leven doormaakt als topsporter, student en daarbuiten. Van Bottenburg (2009) geeft aan: Enerzijds vullen topsport en onderwijs elkaar aan: op beide gebieden ontwikkelen jonge mensen hun competenties en krijgen talenten de kans om zich te ontplooien en zich met anderen te meten. Anderzijds concurreren topsport en onderwijs met elkaar: beide vragen om een zekere overgave aan het regime dat voor beide systemen is ingericht. Deze regimes stellen dwingende eisen aan de talenten waaraan zij in hun levensfase tegelijkertijd moeten beantwoorden, maar die in de praktijk steeds moeilijker zijn te combineren (Van Bottenburg 2009, p. 73). Het empirisch onderzoek laat ook zien dat de combinatie van topsport en studie moeilijk te maken is. Het creëren van topsportvriendelijk onderwijs blijkt meer een issue te zijn vanuit de sport, dan vanuit het onderwijs. Het spanningsveld wordt gecreëerd door de diverse perspectieven en eenzijdige benaderingen van dit probleem door de verschillende partijen. Het onderwijs en de sport hebben verschillende prioriteiten en ideeën binnen deze combinatie. Bij topsporters staat hun topsportcarrière op de eerste plaats en hun studie op de tweede plaats. Hierbij komt ook de externe druk vanuit de sportwereld dat topsporters steeds meer full time moeten gaan trainen. Zij zijn daarbij van mening dat het onderwijs zich behoort aan te passen. Daarentegen verwachten de onderwijsinstellingen (de docenten en medewerkers) dat de sporters, ondanks hun topsportcarrière, toch een minimale inzet tonen voor hun studie. Zij willen dat er zo min mogelijk uitzonderingsgevallen worden gecreëerd. Hierdoor ontstaat een spanningsveld in de huidige situatie, maar ook een verschil in perspectief voor de (on)mogelijkheden om dit in de toekomst te optimaliseren. De knelpunten en behoeften van topsporters om de topsport en studie te kunnen combineren bleken in dit onderzoek divers te zijn. Er zijn verschillen tussen teamsporters en individuele sporters, maar ook zijn er verschillen tussen de diverse sporttakken. Daarnaast blijken de (on)mogelijkheden om topsport en studie te combineren afhankelijk te zijn van de opleiding en de bijbehorende onderwijsvorm. Binnen deze diversiteit is echter wel een aantal gezamenlijke knelpunten te herkennen. Deze zijn te lezen in de tabel op de volgende pagina. II

4 Knelpunten uit literatuuronderzoek 1. Er is geen uniformiteit en duidelijkheid. Topsporters zijn vaak afhankelijk van de medewerking en welwillendheid van de onderwijsinstellingen en vooral docenten. Vaak wordt veel beloofd, maar is de praktijk minder makkelijk. Assertiviteit en zelfstandigheid van topsporters is belangrijk om faciliteiten te regelen. 2. Er is onvoldoende begeleiding en duidelijkheid bij de keuze van opleidingen met topsportvriendelijk onderwijsaanbod. Opleidingen die slecht te combineren zijn zouden nationaal geregistreerd moeten worden. 3. De reisafstand tussen wonen, studeren en trainen kan te ver zijn. 4. Er is geen sprake van een goed doorlopende leerlijn. 5. Er is onvoldoende financiële ruimte voor individuele begeleiding en extra onderwijscapaciteit. Naar schatting doet de helft van de topsporters langer dan vier jaar over hun studie en zorgt zodoende voor een kostenpost voor onderwijsinstellingen. Knelpunten uit empirisch onderzoek 1. Er is geen uniformiteit en duidelijkheid. Er is onvoldoende draagvlak onder de medewerkers van de onderwijsinstellingen waardoor de mate waarin het topsportbeleid wordt toegepast verschillend is per faculteit en zelfs per docent. Topsporters moeten zelf assertief zijn en veel kunnen regelen. (topsporters en studiebegeleiders) 2. Er zijn studies die moeilijk te combineren zijn met een topsportcarrière in verband met bijvoorbeeld practica of stages/co-schappen. (topsportcoördinatoren en VSU) 3. De eisen aan studenten worden steeds hoger. Steeds meer opleidingen maken gebruik van aanwezigheidsplichten en stellen hogere eisen door middel van het Bindend Negatief Studieadvies. (topsportcoördinatoren en VSU) 4. Er zijn een aantal studies met decentrale selectie. Bij de opleiding fysiotherapie zijn er uitzonderingssituaties voor topsporters. Dit zou ook gewenst zijn bij andere studies met decentrale selectie. (topsportcoördinatoren en VSU) 5. Studie- en topsportactiviteiten zijn lastig te plannen. Door lange afwezigheid en het verschuiven van vakken wordt vaak studievertraging op gelopen. (topsporters) 6. Een aantal topsporters ervaart overbelasting en druk vanuit het onderwijs en/of sport. Bij de een is dat incidenteel en bij anderen is dat een continu aanwezige druk. 7. Een aantal topsporters is niet tevreden over de begeleiding van de studiebegeleiders of vindt dat deze niet goed bereikbaar zijn. 8. Bij het verplaatsen van tentamens wordt vaak te makkelijk verwezen naar het herkansingstentamen, ook al is deze pas een paar maanden later. De onderwijsinstellingen zouden het topsportklimaat op hun onderwijsinstellingen kunnen verbeteren door bovengenoemde knelpunten aan te pakken. Daarnaast hebben de informanten nog een aantal behoeften aangegeven waardoor het topsportklimaat zou kunnen optimaliseren: Meer uren en financiën voor de topsportcoördinator (van de Hogeschool Utrecht), deze werkt nu een dag per week aan topsport en zou graag anderhalve dag per week aan topsport willen besteden (topsportcoördinator HU); Een verbeterde samenwerking met partners zoals de gemeente (topsportcoördinatoren) en de sportsector (studiebegeleiders); Het creëren van draagvlak onder docenten en medewerkers waarbij uitleg kan worden gegeven van prestatie- en motivatiesystemen (topsporters en studiebegeleiders); Een standaardisering van de procedure bij een Bindend Negatief Studieadvies voor topsporters (topsportcoördinatoren en VSU); III

5 Het verduidelijken en standaardiseren van het topsportbeleid van de onderwijsinstellingen, zodat de topsporters niet meer afhankelijk zijn van de goodwill en medewerking van docenten en medewerkers (topsporters en studiebegeleiders); Een organisatorische verbetering binnen de onderwijsinstellingen door studiebegeleiders meer uren te geven kunnen zij meer persoonlijk contact hebben met de sporters en hen helpen om alle zaken te regelen. Tevens kunnen zij meer draagvlak creëren onder docenten en ondersteuning bij het topsportbeleid en de regels van de examencommissie. (topsporters) Daarbij geeft een studiebegeleider nog aan dat er goed nagedacht moet worden over de competenties van een studiebegeleider; Het zorgen voor huisvesting tegen sociale woningbouwprijzen of topsportstudentenhuizen (topsporters). Topsporters ervaren druk en overbelasting vanuit hun omgeving (onderwijs, sportwereld en ouders) om zowel de topsport als de studie de volle aandacht te geven. Deze externe druk samen met een perfectionistische instelling en de intrinsieke motivatie bij topsporters om alles goed te willen doen, terwijl de eisen die zowel topsport als onderwijs stellen juist zijn opgeschroefd zorgen er voor dat de combinatie van topsport en studie steeds moeilijker te combineren zijn. Als zodanig kan er gemakkelijk een onverenigbare druk worden uitgeoefend van twee kanten (onderwijs en topsport), waardoor de topsporter het gevoel krijgt het nooit helemaal goed te kunnen doen en altijd een partij zal moeten teleurstellen. Dit gevoel dat de topsporter de sport- en studiesituatie niet meer naar eigen hand kan zetten en te kort te schieten, kan een belangrijke veroorzaker zijn van stress, overbelasting en in sommige gevallen zelfs van drop outs. Deze druk en overbelasting kunnen volgens de informanten uit het onderzoek worden verminderd door ten eerste een beter topsportbeleid van onderwijsinstellingen en ten tweede door betere samenwerking en afstemming tussen het onderwijs, de sportwereld en andere partners zoals de gemeente. De belangen van de diverse partijen hoeven immers niet met elkaar te botsen. Zij kunnen elkaar versterken. Topsporters willen graag een mooie topsportcarrière en daarnaast zich maatschappelijk ontwikkelen. De onderwijsinstellingen en de gemeente Utrecht kunnen door middel van deze topsporters publiciteit behalen voor hun onderwijsinstelling of de stad in het algemeen en daarbij nieuwe topsporters en/of (topsport)studenten aantrekken. De gemeente Utrecht en de onderwijsinstellingen kunnen door het aanbieden van een goede combinatie van topsport en onderwijs het topsportklimaat in de stad verbeteren. Door het verbeterde topsportklimaat wordt gestreefd naar betere topsportprestaties, waarmee een (veronderstelde) bijdrage geleverd kan worden aan de lokale trots en (inter)nationale uitstraling van de stad en/of onderwijsinstelling. Het is echter ook goed dat de diverse partijen zich bewust zijn dat niet alles aangepast kan worden. Veel informanten gaven aan dat er eigenlijk geen ideale combinatie is voor topsport en studie. Een aantal geïnterviewde medewerkers van de HU en UU gaven daarbij aan dat er misschien wel gekeken moet worden naar een grens voor topsporters om bijvoorbeeld een minimum aantal studiepunten te behalen of om een bepaald aantal uren aanwezig te moeten zijn. Het is daarbij goed het spanningsveld rondom topsport en studie in de gaten te blijven houden om te weten of de combinatie van topsport en studie niet te veel onder druk komt te liggen door de hoge eisen vanuit beide kanten. Sommige topsporters en studiebegeleiders geven aan dat niet naar een ideale combinatie moet worden gestreefd, maar naar een (eventueel tijdelijke) keuze voor ofwel studie ofwel topsport. De invloed die de gemeente Utrecht kan uitoefenen op de onafhankelijke onderwijsinstellingen is beperkt. De gemeente zal dan ook realistisch moeten zijn in haar eigen ambities. Een goede afstemming van topsport en studie is primair een taak van de onderwijsinstellingen, topsporters en topsportorganisaties. De gemeente kan slechts een bescheiden (faciliterende) rol spelen om dit proces te bevorderen. Door overleg en samenwerking kan de gemeente Utrecht de onderwijsinstellingen stimuleren het onderwijs topsportvriendelijker te maken. Hierbij kan gedacht worden aan huisvesting van (studerende) topsporters, financiële ondersteuning van onderwijsinstellingen zodat topsportcoördinatoren en studiebegeleiders meer uren kunnen besteden aan het opzetten en uitvoeren van goed topsportbeleid, financiële ondersteuning voor topsporters bijvoorbeeld in de vorm van een topsportstudiebeurs, gratis openbaar vervoer en het zorgen voor topsportvriendelijke stageplaatsen bij de gemeente Utrecht en andere Utrechtse bedrijven en organisaties. IV

6 Inhoudsopgave 1. Inleiding op het onderzoek De aanleiding van het onderzoek De context van het onderzoek De sportambities van de gemeente Utrecht De missie en ambities van de afdeling Sport De topsportambities van de afdeling Sport De ambitie om topsportvriendelijk onderwijs aan te bieden De relevantie van het onderzoek De maatschappelijke relevantie De wetenschappelijke relevantie De opbouw van het rapport Het onderzoek Inleiding De doelstelling De vraagstelling De hoofdvraag De deelvragen De operationalisatie De onderzoeksdoelgroepen Het onderzoeksperspectief De dataverzameling De data analyse De betrouwbaarheid en validiteit De betrouwbaarheid De validiteit Theoretisch kader Inleiding De beïnvloedingsfactoren van een topsportklimaat De invloed van het Nederlandse topsportbeleid Het belang van goed topsportbeleid De Nederlandse topsportstructuur Het Nederlandse topsportbeleid Het beleid rondom topsport en onderwijs De factoren die invloed hebben op de topsportbeoefening van jonge topsporters De faciliteiten van het topsportvriendelijk onderwijs De belangen van het topsportvriendelijk onderwijs De huidige stand van zaken van het topsportvriendelijk onderwijs in Nederland De Centra voor Topsport en Onderwijs en de Nationale Trainings Centra Conclusie De onderzoeksresultaten Inleiding Het beleid rondom topsport en onderwijs in Utrecht De Gemeente Utrecht De Vereniging Sport Utrecht De Hogeschool Utrecht De Universiteit Utrecht Samenwerkingsverbanden...34 V

7 4.3 De ervaringen met het topsportvriendelijk onderwijs in Utrecht De doorlopende leerlijn van het voortgezet naar vervolg onderwijs De ervaringen op concernniveau De ervaringen op uitvoerend niveau De behoeften voor het optimaliseren van het topsportvriendelijk hoger onderwijs in Utrecht De behoeften op concernniveau De behoeften van studiebegeleiders De behoeften van topsporters De topsportcarrière versus de maatschappelijke carrière Het belang van een maatschappelijke carrière Het grensvlak tussen topsport en studie Samenwerking en afstemming De belangen van topsportvriendelijk hoger onderwijs in Utrecht De belangen van de onderwijsinstellingen De belangen van de gemeente Utrecht en de VSU De rolverdeling De rol van de gemeente Utrecht De rol van de VSU De rol van de onderwijsinstellingen De discussie Inleiding De diverse perspectieven op de combinatie topsport en onderwijs Het beleid rondom topsport en onderwijs Het gemeentelijk beleid Het beleid van de onderwijsinstellingen Het beleid vanuit de sportwereld De overbelasting en druk De overbelasting en druk op topsporters De druk op het onderwijs Het bepalen van grenzen De samenwerking tussen de onderwijs- en sportwereld De belangen en rolverdeling De conclusie en aanbevelingen Inleiding De conclusie Het spanningsveld rondom topsport en studie De topsporters Het Utrechts hoger onderwijs De belangen van topsporters en onderwijsinstellingen De gemeente Utrecht De invloed van topsportbeleid op het Utrechts hoger onderwijs De aanbevelingen...75 Afkortingslijst...77 Literatuurlijst...78 Bijlagen...79 Bijlage 1: Topiclijsten per onderzoeksdoelgroep...79 Bijlage 2: Het spliss-model...82 Bijlage 3: De definitie van een topsporter...84 VI

8 1. Inleiding op het onderzoek 1.1 De aanleiding van het onderzoek Dit onderzoeksrapport gaat over het spanningsveld rondom topsport en studie in het hoger onderwijs te Utrecht. Dit onderzoek heeft zich gericht op de knelpunten die de combinatie van topsport en studie oplevert en de mogelijkheden om deze combinatie te vergemakkelijken. Utrecht is een stad die zich in het verleden voornamelijk heeft gepositioneerd op het gebied van breedtesport. De afgelopen jaren is er echter ook steeds meer aandacht gekomen voor de positie van de topsport in de stad. In de beleidsnotitie sport in het hart geeft de gemeente Utrecht aan het sportprofiel te willen versterken door zich te positioneren als het podium voor talent. Om daadwerkelijk het podium voor talent te kunnen zijn, zijn bepaalde faciliteiten voor deze talenten noodzakelijk. Om topsporttalenten binnen de stad Utrecht te krijgen en/of te behouden is het bijvoorbeeld belangrijk om goed topsportvriendelijk onderwijs aan te bieden. Ook het belang van een maatschappelijke carrière van topsporters is hierbij een belangrijk aandachtspunt. De gemeente Utrecht wil daarom inzicht krijgen in het spanningsveld rondom topsport en studie in het hoger onderwijs in Utrecht. Het gaat hierbij om de ervaringen en knelpunten van het huidige topsportvriendelijk onderwijs en de behoeften, belangen en mogelijkheden om deze combinatie van topsport en studie te optimaliseren. Dit is dan ook de reden van dit onderzoek. Deze ontwikkeling om het topsportniveau in de stad Utrecht te verhogen door middel van goede faciliteiten komt overeen met de ontwikkelingen in Nederland. Nationaal wordt veel geïnvesteerd in topsport met als doel Nederland bij de mondiale top 10 te laten behoren. Er zijn echter ook tegengeluiden van mensen die vinden dat er extreem veel aandacht en voorrang gegeven wordt aan topsport en dat dit ten koste gaat van andere zaken. Ook op individueel niveau veroorzaakt dit druk bij topsporters om te moeten presteren en prioriteiten te moeten stellen. In dit onderzoek wordt dan ook breed gekeken naar ontwikkelingen en beïnvloedingsfactoren van een goed topsportklimaat en topsportbeleid. Vervolgens wordt dieper ingegaan op de ontwikkelingen en het beleid rondom topsportvriendelijk onderwijs in Nederland en specifiek in Utrecht. Om een goed inzicht te krijgen in de specifieke situatie van het topsportvriendelijk hoger onderwijs in Utrecht zijn interviews afgenomen onder topsportcoördinatoren en studiebegeleiders van onderwijsinstellingen, topsporters en medewerkers van de Vereniging Sport Utrecht (VSU) en de gemeente Utrecht. 1.2 De context van het onderzoek Het Ministerie van VWS (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) hecht belang aan een goed topsportklimaat in Nederland met een goede ondersteuningsinfrastructuur voor talenten en topsporters, dit blijkt uit de nota Samen voor sport ( ). Deze ondersteuningsinfrastructuur is een voorwaarde voor goede prestaties en het bereiken van het doel van Nederland om bij de mondiale top tien op het gebied van topsport te behoren. Een belangrijk element van een goed topsportklimaat is aandacht voor samenwerking en afstemming tussen onderwijs en topsport. Sport en studie komen immers in dezelfde levensfase tot wasdom. Bovendien hebben ontwikkelingen in de sportcarrière van (potentiële) topsporters consequenties voor en moeten samengaan met hun studie. Hier is per definitie sprake van een spanningsveld. Enerzijds vullen topsport en onderwijs elkaar aan: op beide gebieden ontwikkelen jonge mensen hun competenties en krijgen talenten de kans om zich te ontplooien en zich met anderen te meten. Anderzijds concurreren topsport en onderwijs met elkaar: beide vragen om een zekere overgave aan het regime dat voor beide systemen is ingericht. Deze regimes stellen dwingende eisen aan de talenten waaraan zij in hun levensfase tegelijkertijd moeten beantwoorden, maar die in de praktijk steeds moeilijker zijn te combineren (Van Bottenburg 2009, p. 73)

9 Voor (potentiële) topsporters wordt het steeds moeilijker om topsport en studie te combineren. De druk voor de topsporters vanuit de sportwereld wordt steeds groter om zich te specialiseren en prioriteiten te stellen. Onder de (potentiële) topsporters groeit de drang en dwang om in deze tweestrijd voorrang te verlenen aan het topsportregime. Uit de onderzoeksresultaten van de tweede topsportklimaatmeting (Van Bottenburg 2009) komen hiervoor de volgende redenen naar voren: 1. De druk vanuit de sport neemt toe om te leven als een topsporter en daarvoor zoveel mogelijk andere zaken opzij te zetten. 2. Door de commercialisering van de sport gloort het perspectief van een veelverdienende celebrity. Dat het bereiken van de internationale top en de status van celebrity maar voor weinigen is weggelegd wordt niet altijd voldoende erkend. 3. Topsport wordt onder de bevolking in toenemende mate gezien als een prestigieus en nastrevenswaardig beroep. Talenten worden steeds jonger in talentontwikkelingsprogramma s geplaatst en van hen wordt verwacht dat zij meer gaan trainen en bewuste keuzes voor hun topsportloopbaan maken. In het Masterplan Talentontwikkeling van NOC*NSF ( ) staat beschreven: In de fase waarin de omvang van trainings- en wedstrijdprogramma's sterk toe moet nemen om de aansluiting op het internationale niveau te krijgen of te behouden, zorgt een aantal factoren dat te maken heeft met de infrastructuur voor de uitval van een deel van de talenten. Voorbeelden hiervan zijn de combinatie van sport en studie, de toenemende reistijden en de beschikbaarheid van voorzieningen (Masterplan Talentontwikkeling, 2006, p. 7). Tegelijkertijd verwachten onderwijsinstellingen dat scholieren en studenten zich inzetten voor hun opleiding. Zo stellen steeds meer opleidingen verplichte college-uren vast. Een voorbeeld hiervan is de universitaire studie rechten, waar een paar jaar geleden veel vrijheid was om colleges te volgen. Tegenwoordig worden hier steeds meer verplichte contacturen vastgesteld. Hier uit blijkt dat beide systemen van het topsportregime en studieregime steeds minder mogelijkheden bieden om studie en topsport flexibel te combineren. Beide regimes strijden bij de studerende topsporters om voorrang. De spanning tussen de eisen die het topsport- en schoolregime stellen vergt extra aandacht. Uit de tweede topsportklimaatmeting bleek dat huidige topsporters hier ook voor pleiten. Zij geven in dit onderzoek aan dat begeleiding bij het maken van keuzes voor de toekomst belangrijk is en dat daarbij niet alleen op sport gefocust moet worden, maar ook op de studie (Van Bottenburg 2009). De keuze voor topsport in plaats van studie hoeft geen logische keuze te zijn. Door (potentiële) topsporters goed te begeleiden en goede faciliteiten te bieden is het voor hen aantrekkelijk om zich naast hun topsportcarrière maatschappelijk te ontwikkelen. Door zich persoonlijk te ontwikkelen hebben zij vervolgens betere kansen op de arbeidsmarkt. Concreet betekent dit dat (potentiële) topsporters in ieder geval de mogelijkheid geboden moet worden om ook goed onderwijs te volgen. Hier zijn echter geen landelijke regels voor vastgelegd en iedere onderwijsinstelling volgt hierin dan ook haar eigen weg. De gemeente Utrecht wil graag meer inzicht krijgen in de weg die Utrechtse onderwijsinstellingen in het hoger onderwijs (HBO- en Universitair niveau) volgen en welke mogelijkheden er zijn om deze weg verder te optimaliseren. 1.3 De sportambities van de gemeente Utrecht De missie en ambities van de afdeling Sport De missie van de gemeente Utrecht afdeling Sport luidt: Utrecht is een dynamische sportstad waar iedereen meedoet op zijn of haar niveau (beleidsnotitie Sport in het hart, p. 3)

10 Om deze missie te bereiken heeft de gemeente Utrecht tien ambities opgesteld verdeeld onder de drie pijlers van de afdeling Sport: 1. Breedtesport - Het bieden van aantrekkelijk sportaanbod voor leerlingen, zowel onder als na schooltijd. - Het faciliteren van vitale sportverenigingen. - Het organiseren van Utrechtse Sportdagen (Sport Experience Utrecht). - Het optimaliseren van de wisselwerking tussen top- en breedtesport. 2. Topsport - Het optimaal ondersteunen van de kernsporten. - Het opzetten van een gevarieerd en aansprekend aanbod van (top)sportevenementen in Utrecht. - Het bieden van topsportvriendelijk onderwijs. 3. Sportaccommodaties - Het ontwikkelen van voldoende basisaccommodaties in elke wijk. - Het ontwikkelen van geclusterde multifunctionele sportaccommodaties met een flexibele inrichting, divers aanbod en veel gebruiksmogelijkheden. - Het ontwikkelen van topsportaccommodaties voor alle kernsporten voor trainingen en wedstrijden. Tijdens dit onderzoek gaat het om de ambitie om topsportvriendelijk onderwijs in de stad aan te bieden. Een gedetailleerdere omschrijving van alle ambities is te vinden in de beleidsnotitie Sport in het hart. De topsportambities worden hieronder verder uitgelegd De topsportambities van de afdeling Sport In de beleidsnota Sport in het hart profileert de gemeente Utrecht zich als een sportstad met een groeiend aantal goed presterende topsporters, hoogwaardige (top)sportaccommodaties en aansprekende (inter)nationale topsportevenementen. De gemeente Utrecht geeft tevens in deze nota aan dat zij dit sportieve profiel verder wil gaan versterken door Utrecht te positioneren als: hét podium voor talent. Daarvoor wil de gemeente zich richten op de drie topsportambities die in paragraaf zijn genoemd en hieronder verder worden omschreven: Het optimaal ondersteunen van kernsporten Utrecht heeft in 2006 tien kernsporten en bijbehorende kernsportverenigingen aangewezen die zij met geconcentreerde inzet van ondersteuning en topsportmiddelen wil versterken. De verwachting is dat dit meer resultaat zal hebben dan bij een versnipperde inzet van deze ondersteuning en middelen over alle sporttakken in Utrecht. Sportverenigingen die voldoen aan de kernsportcriteria krijgen een kernsportstatus en krijgen meer aandacht en ondersteuning van de Vereniging Sport Utrecht (VSU) en de gemeente Utrecht bij haar verdere professionalisering. Deze ondersteuning wordt uitgevoerd door het topsportloket van de VSU. Het opzetten van een gevarieerd en aantrekkelijk aanbod van (top)sportevenementen Door de centrale ligging, het uitstekende sportklimaat, een dynamisch bedrijfsleven en aantrekkelijke (top)sportaccommodaties is Utrecht een belangrijke (top)sportevenementenstad. In de sportnota wordt aangegeven dat Utrecht deze positie wil behouden en graag nog verder wil uitbouwen. Op de meerjarenkalender staan jaarlijks terugkerende evenementen als de Utrecht Marathon, de Ronde van Midden Nederland en het Paasworsteltoernooi van de Halter. De gemeente verwacht dat er per kernsport minimaal één keer per vier jaar een topsportevenement op minimaal NK-niveau wordt georganiseerd in Utrecht. Daarnaast richt de gemeente zich op het binnenhalen van grote evenementen. Deze grote evenementen kunnen bijdragen aan de profilering van Utrecht als evenementenstad. In november 2008 is het European Youth Olympic Festival van 2013 aan Utrecht toegewezen

11 Het bieden van topsportvriendelijk onderwijs Utrecht met haar relatief jonge bevolking staat bol van het jeugdig talent. Om hier meer uit te halen gaat de gemeente Utrecht een actievere rol innemen bij de ontwikkeling van talenten. Ieder sportief talent moet zich desgewenst kunnen ontwikkelen tot een topsporter. Hiervoor zijn goede faciliteiten van groot belang. Op het gebied van topsportvriendelijk onderwijs heeft de gemeente Utrecht twee LOOT-scholen (Landelijk Overleg Onderwijs en Topsport): het Leidsche Rijn College en het ViaNova College. Op deze voortgezet onderwijsinstellingen krijgen toptalenten en aanstormende talenten de kans een topsportcarrière te combineren met hun schoolcarrière. In de beleidsnota Sport in het hart worden de ROC s, de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht uitgedaagd hun faciliteiten voor talentvolle studenten uit te bouwen, zodat hen maximale ondersteuning kan worden geboden topsport te beoefenen in combinatie met het volgen van een opleiding die hen voorbereidt op een maatschappelijke carrière De ambitie om topsportvriendelijk onderwijs aan te bieden Het voortgezet onderwijs Utrecht wil het podium voor talent zijn. Daarvoor zijn goede faciliteiten noodzakelijk waaronder de mogelijkheid om een topsportcarrière te kunnen combineren met een maatschappelijke carrière. Op het voortgezet onderwijs in Utrecht wordt hier al aangewerkt door middel van de twee LOOT-scholen (Leidsche Rijn College en Vianova College). Deze twee scholen behoren tot de in 1991 opgerichte Stichting LOOT: Landelijk Overleg Onderwijs en Topsport. In 2008 waren er 24 LOOT-scholen in Nederland. LOOT-scholen bieden toptalenten in de leeftijd van 12 t/m 18 jaar mogelijkheden en faciliteiten om topsport en onderwijs te kunnen combineren. Dit gebeurdt door middel van een flexibel lesrooster dat ruimte geeft voor trainingen en wedstrijden, (gedeeltelijke) vrijstelling van bepaalde vakken, uitstel of vermindering van huiswerk, voorzieningen om achterstanden weg te werken die zijn veroorzaakt door afwezigheid in verband met trainingen en wedstrijden, uitstel of aanpassingen van toetsen, gespreid examen over twee jaar, begeleiding van een studie- en sportcoördinator en bemiddeling bij het gebruik van sportaccommodaties. Ondanks dit mooie systeem voor topsporters signaleerden Blom en Duijvestijn (2008) in hun studie een aantal knelpunten ten aanzien van het LOOT onderwijs. Zo stellen zij onder meer dat: meer flexibiliteit rond roosters en examens noodzakelijk is voor jonge topsporters om te kunnen voldoen aan wedstrijd- en trainingsfaciliteiten; topsportleerlingen gezien hun wedstrijd- en trainingsschema s aangepaste lesroosters nodig hebben. Dit betekent maatwerk, wat voor scholen lastig kan zijn. Ook het inhalen van gemiste lessen brengt vaak organisatorische problemen met zich mee; beleid en faciliteiten van LOOT-scholen niet uniform zijn. Er worden slechts minimale eisen aan LOOTscholen gesteld, waardoor de intensiteit van begeleiding en de aard van de aangeboden voorzieningen tussen de LOOT-scholen sterk kan verschillen. Bovendien worden de toelatingscriteria voor het LOOT-onderwijs niet altijd even streng en consequent toegepast, waardoor ook regionale sporttalenten gebruikmaken van het LOOT-onderwijs, waardoor er minder tijd en geld overblijft voor leerlingen met een officiële topsportstatus; er volgens de Stichting LOOT en de LOOT-scholen nauwelijks sprake is van een doorlopende leerlijn voor topsportleerlingen. Dit komt mede door het ontbreken van een landelijke structuur van onderwijs en topsport in het vervolgonderwijs, waardoor er onvoldoende zicht is op de mogelijkheden en faciliteiten voor topsportleerlingen in het vervolgonderwijs. In 2008 heeft de gemeente Utrecht een onderzoek laten uitvoeren naar de groeimogelijkheden van één van haar LOOT-scholen: het Leidsche Rijn College. De aanleiding hiervoor was de daling van het aantal LOOT leerlingen. Adviezen die in dit onderzoek worden gegeven zijn onder andere meer gestructureerde samenwerkingsverbanden zoeken met (top)sportverenigingen en zorgen voor een meer sportminded schoolbeleid en -directie. In dit onderzoek wordt door de verschillende partijen zoals de schooldirectie, de docenten en talenten veel belang gehecht aan de pr-waarde van LOOTonderwijs. Aangezien het voornamelijk gaat om een imago- en identiteitsonderzoek wordt er in dit onderzoek geen aandacht besteed aan ervaringen, knelpunten, behoeften, belangen en mogelijkheden om het LOOT-onderwijs te optimaliseren

12 Het vervolg onderwijs In het vervolg onderwijs is er minder sprake van gestandaardiseerde faciliteiten voor topsporters. In het vervolg onderwijs heeft iedere onderwijsinstelling haar eigen regels en volgen daarbij hun eigen weg. In januari 2008 is de pilot «MBO-LOOT» gestart. Tevens is er in 2008 een onderzoek gestart naar de haalbaarheid en wenselijkheid van de invoering van een LOOT-model voor het MBO. Het ROC Midden Nederland die in Utrecht gevestigd is doet niet mee aan deze pilot. Naar de mogelijkheden voor gestandaardiseerde landelijke regelingen voor topsporters in het hoger onderwijs is nog geen onderzoek uitgevoerd. Uit het onderzoek van Blom en Duijvenstijn (2008) komen wel knelpunten naar voren die betrekking hebben op het topsportvriendelijk hoger onderwijs. Knelpunten op HBO-niveau: er is geen uniformiteit en duidelijkheid en topsporters zijn vaak afhankelijk van de medewerking en welwillendheid van de onderwijsinstelling en vooral docenten. Daar zitten grote verschillen tussen. Vaak wordt veel beloofd, maar is de praktijk minder makkelijk. Tevens is assertiviteit en zelfstandigheid van de topsporter belangrijk om faciliteiten te regelen bij de hogeschool of docenten; er is onvoldoende begeleiding en duidelijkheid bij de keuze van een opleiding met een topsportvriendelijk onderwijsaanbod. Opleidingen die slecht te combineren zijn zouden nationaal geregistreerd moeten worden; er is onvoldoende financiële ruimte voor individuele begeleiding en extra onderwijscapaciteit. Studenten krijgen slechts vier jaar studiefinanciering en ook onderwijsinstellingen krijgen voor slechts vier jaar geld voor de studenten. Naar schatting doet de helft van de topsporters langer dan vier jaar over hun studie en zorgt dit voor een flinke kostenpost voor de onderwijsinstellingen; de reisafstand tussen wonen, studeren en trainen kan te ver zijn; er is geen sprake van een doorlopende leerlijn. Knelpunten op WO-niveau: er zijn geen landelijke regels rondom vrijstellingen. Daarom zijn topsportstudenten afhankelijk van de universiteiten, faculteiten en docenten; sommige studies met veel practica en stages zoals geneeskunde zijn niet flexibel voor topsporters. Dit kan de studiekeuzemogelijkheid van topsporters beperken; de reistijd en afstand tussen sport en studie is vaak te groot. Veel topsporters kijken eerst waar goede trainingsmogelijkheden zijn en zoeken op die locatie vervolgens een opleiding. De gemeente Utrecht zal niet kunnen zorgen voor een landelijke structuur en standaardisering van regels voor topsporters in het hoger onderwijs. Zij kan echter wel bekijken hoe het topsportvriendelijk hoger onderwijs in Utrecht geregeld wordt, hoe het spanningsveld rondom topsport en onderwijs knelpunten veroorzaakt en hoe deze knelpunten voorkomen kunnen worden zodat het topsportvriendelijk hoger onderwijs in Utrecht geoptimaliseerd kan worden. 1.4 De relevantie van het onderzoek De maatschappelijke relevantie In paragraaf 1.3 is te lezen dat de gemeente Utrecht zich wil positioneren als Hét podium voor talent en daarvoor haar ambities nastreeft op het gebied van de ondersteuning van kernsporten en het opzetten van een gevarieerd en aantrekkelijk aanbod van (top)sportevenementen. Net als landelijk het geval is, zijn er op het gebied van topsportvriendelijk onderwijs in de gemeente Utrecht wel samenwerkingsafspraken met de LOOT-scholen op het voortgezet onderwijs, maar nog niet of onvoldoende in het vervolg onderwijs (MBO-, HBO- en Universitaire onderwijsinstellingen)

13 Als Utrecht Hét podium voor talent wil zijn dan zal zij deze talenten ook de faciliteiten moeten bieden om zich verder te kunnen ontwikkelen. Eén van de belangrijkste faciliteiten voor talenten en topsporters is het topsportvriendelijk onderwijs. De gemeente Utrecht wil daarom graag inzicht krijgen in de mogelijkheden om het topsportvriendelijk vervolg onderwijs uit te kunnen bouwen. Dit onderzoeksrapport geeft een beeld van het spanningsveld rondom topsport en onderwijs in het hoger onderwijs (HBO- en Universitair niveau) in Utrecht en de mogelijkheden om deze combinatie verder te optimaliseren. Aangezien de tijdsduur van dit afstudeeronderzoek beperkt was, is er voor gekozen het topsportvriendelijk onderwijs op MBO niveau niet mee te nemen in dit onderzoek. Een eerste reden om het MBO niet te onderzoeken is dat het MBO een ander type onderwijssysteem heeft. Dit vraagt om een zelfstandig (vervolg)onderzoek. Ten tweede is uit de tweede topsportklimaatmeting van Van Bottenburg (2009) gebleken dat slechts 14% van de (ondervraagde) studerende topsporters een MBO opleiding volgt ten opzichte van 69% van de topsporters met een HBO- (34%) en WO-opleiding (35%). Ondanks de beperking tot het hoger onderwijs heeft dit onderzoek dus wel betekenis voor een meerderheid van de studerende topsporters De wetenschappelijke relevantie Zoals eerder omschreven gaat dit onderzoek in op het spanningsveld rondom topsport en onderwijs. In wetenschappelijk opzicht is het interessant te kijken naar de toenemende waarde van topsport in onze samenleving, de druk die dit voor topsporters met zich mee brengt en de betekenis hiervan voor de combinatie van topsport en studie; vanuit het perspectief van zowel de topsporter als de onderwijsinstellingen. Daarmee sluit het onderzoek aan op wetenschappelijke literatuur over (1) de algemene invloed van het topsportbeleid op het topsportklimaat en (2) de problematiek die samenhangt met de toenemende prestatiedruk in de topsport in een levensfase waarin topsporters via studie de basis leggen voor hun maatschappelijke carrière. Dit onderzoek gaat in op verschillende actoren die onderdeel uit maken van deze problematiek en de beschreven spanning wensen op te lossen. 1.5 De opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 staat in het teken van de aanpak van het onderzoek. De doelstelling en vraagstelling worden hier uitgewerkt en opgesplitst in deelvragen. De onderzoeksdoelgroep wordt toegelicht en ten slotte wordt de wijze van dataverzameling en data-analyse beschreven. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op bestaande theoretische perspectieven. Hierbij staat de vraag centraal hoe het Nederlandse topsportklimaat wordt en kan worden beïnvloed door het beleid (in het bijzonder met betrekking tot de combinatie van topsport en onderwijs). Er wordt ingegaan op beïnvloedingsfactoren van het topsportklimaat, de invloed van het Nederlandse topsportbeleid en specifiek het beleid rondom topsport en onderwijs in Nederland. Het vierde hoofdstuk gaat in op de data die tijdens de interviews naar voren is gekomen. Hierbij gaat het om de ervaringen, behoeften, belangen, betekenisgeving en mogelijkheden van topsportvriendelijk hoger onderwijs in Utrecht gezien vanuit de verschillende belanghebbenden. Vervolgens wordt in hoofdstuk 5 de koppeling gelegd tussen de besproken literatuur uit hoofdstuk 3 en de onderzoeksresultaten uit hoofdstuk 4. In hoofdstuk 6 worden de conclusies en de aanbevelingen van dit onderzoek gepresenteerd. Ten slotte zijn achter in het rapport de afkortingslijst, literatuurlijst en bijlagen te vinden

14 2. Het onderzoek 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de aanpak van het onderzoek beschreven. Als eerste wordt de probleemstelling van het onderzoek uitgewerkt door middel van de doelstelling, vraagstelling en deelvragen. Tevens worden de begrippen uit de probleemstelling geoperationaliseerd. Hierna worden de onderzoeksdoelgroepen en het onderzoeksperspectief van dit onderzoek beschreven. Vervolgens wordt in paragraaf 2.7 en 2.8 aandacht besteed aan de wijze waarop de data is verzameld en geanalyseerd. Ten slotte worden nog de kwaliteitscriteria van dit onderzoek beschreven. 2.2 De doelstelling Het doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen in het spanningsveld rondom topsport en studie in het hoger onderwijs te Utrecht. Het gaat hierbij om de knelpunten die de combinatie van topsport en studie oplevert, de mogelijkheden die er volgens de betrokken groepen en organisaties (topsporters, onderwijsinstellingen en gemeente) zijn om deze combinatie te vergemakkelijken, de betekenissen die daarbij aan topsport en studie worden toegekend en de belangen die daarmee zijn verbonden. 2.3 De vraagstelling De hoofdvraag De vraagstelling die tijdens dit onderzoek is gehanteerd luidt als volgt: Met welke knelpunten worden topsporters, onderwijsinstellingen en de gemeente Utrecht geconfronteerd bij het afstemmen van de eisen die het topsportregime en het onderwijsregime stellen, welke betekenissen worden hierbij door de verschillende actoren toegekend aan topsport en studie, welke belangen zijn daarmee verbonden en welke mogelijkheden zien zij voor het optimaliseren van de afstemming tussen beide regimes? De deelvragen Om de hierboven beschreven hoofdvraag te beantwoorden is gebruik gemaakt van de volgende deelvragen: 1. Welk spanningsveld is er rondom het combineren van topsport en studie? 2. Welke betekenissen geven topsporters aan de combinatie van topsport en studie en welke belangen en behoeften hebben ze om hun topsportcarrière te kunnen combineren met een HBO- of Universitaire opleiding? 3. Welke betekenissen geven Utrechtse HBO- en Universitaire onderwijsinstellingen aan de combinatie van topsport en studie, welke belangen hebben ze bij het aanbieden van topsportvriendelijk onderwijs en welke mogelijkheden zien ze om dit te optimaliseren? 4. In welk opzicht kunnen de belangen van topsporters en onderwijsinstellingen botsen en hoe kan dit worden voorkomen? 5. Welke betekenissen geeft de gemeente Utrecht aan de combinatie van topsport en studie, welke belangen heeft zij bij topsportvriendelijk onderwijs in Utrecht en welke mogelijkheden ziet zij om invloed uit te kunnen oefenen op het optimaliseren van het Utrechts topsportvriendelijk hoger onderwijs? 6. In hoeverre kan het hoger onderwijs in Utrecht voor topsporters worden geoptimaliseerd door middel van topsportbeleid? - 7 -

15 2.4 Operationalisatie In de doelstelling en vraagstelling zijn begrippen genoemd, die hieronder worden uitgelegd: Topsporters Binnen de sport in Nederland wordt de volgende definitie van topsporter gehanteerd: Je bent topsporter als je internationaal op het hoogste seniorenniveau (EK s, WK s en Olympische Spelen) meedoet, binnen een erkend topsportonderdeel. Nederlandse topsporters worden door NOC*NSF ingedeeld in topsporters met een A-status (beste 8 van de wereld) of B-status (beste 16 van de wereld) voor senioren en een HP-status voor talenten. In 2008 zijn er in Nederland 712 topsporters, waarvan 500 sporters met een A-status, 190 met een B-status en 22 met een HP-status. Meer informatie over deze definiëring en statussen is te lezen op De onderwijsinstellingen in dit onderzoek geven in hun topsportbeleid een bredere definiëring voor de groep topsporters en talenten. Zij willen de topsportfaciliteiten ook aanbieden aan talenten die de volgende NOC*NSF status hebben: internationaal talent (IT-status), nationaal talent (NT-status) en beloften. Dit zijn talenten die op nationaal en internationaal niveau sporten of in Jong Oranje zitten. Betekenisgeving Het begrip betekenisgeving staat centraal in het boek Sensemaking in organizations van Weick (1995). Hij beschrijft het begrip betekenisgeving als een activiteit of proces waarbij realiteit vorm krijgt door terug te kijken op situaties waarvan men zelf en de gecreëerde betekenissen onderdeel waren. Zodra men zich bewust wordt van bepaalde zaken is er sprake van betekenisgeving. Bij dit onderzoek gaat het om de betekenissen die de geïnterviewden geven aan de combinatie van topsport en studie. Deze hebben te maken met de betekenissen die zij aan topsport en studeren in het algemeen toekennen. 2.5 De onderzoeksdoelgroepen Om antwoord te krijgen op de vraagstelling in paragraaf 2.3 is onderzoek gedaan onder vier belanghebbende doelgroepen: 1. Topsporters Zoals omschreven in paragraaf 2.3 gaat het tijdens dit onderzoek om talenten en topsporters met een A-, B-, HP-, IT-, NT- of belofte status in Utrecht. 2. Utrechtse onderwijsinstellingen met HBO- en universitaire opleidingen Dit onderzoek is uitgevoerd onder de twee grootste onderwijsinstellingen van Utrecht, namelijk de Hogeschool Utrecht (HU) en Universiteit Utrecht (UU). Zij hebben het grootste opleidingenaanbod in Utrecht en kunnen daardoor een goed beeld geven van de problematiek rondom topsportvriendelijk hoger onderwijs. Deze onderzoeksdoelgroep is op twee niveaus onderzocht. Ten eerste is op beide onderwijsinstellingen onderzoek gedaan op het (overkoepelend) concernniveau waar het beleid wordt bepaald (beleidsontwikkeling en formulering). Vervolgens is nagegaan hoe dit beleid op facultatief niveau wordt uitgevoerd (beleidstoepassing en uitvoering). 3. De gemeente Utrecht De gemeente Utrecht is verantwoordelijk voor het topsportbeleid in de stad Utrecht. De gemeente Utrecht wil een actievere rol gaan spelen in de ontwikkeling van talenten: Elk sporttalent moet zich desgewenst kunnen ontwikkelen tot een topsporter. Talentherkenning, talentontwikkeling en topsportbeoefening vormen een integraal onderdeel van het Utrechtse sportbeleid (beleidsnotitie Sport in het hart, p. 23). In de beleidsnotitie van de gemeente Utrecht staat vermeld dat de gemeente Utrecht de ROC s, Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht uitdaagt om de faciliteiten voor talentvolle studenten uit te bouwen, zodat hen maximale ondersteuning wordt geboden om topsport te beoefenen in combinatie met het volgen van een opleiding die hen kan voorbereiden op een maatschappelijke carrière. Afhankelijk van het perspectief en de belangen die de gemeente toekent aan topsport, studeren en de combinatie daarvan in haar stad kan zij de Utrechtse onderwijsinstellingen sturen (stimuleren of afremmen) bij de mogelijkheden voor topsportvriendelijk onderwijs

16 4. De Vereniging Sport Utrecht De afgelopen jaren zijn de krachten rondom ondersteuning van topsport in Utrecht gebundeld in het topsportloket van de Vereniging Sport Utrecht (VSU). De VSU werkt beleidsadviserend en uitvoerend voor de stad Utrecht. Op basis van een contractsubsidie van de gemeente Utrecht worden ten aanzien van de taken jaarlijks prioriteiten aangegeven. In samenwerking met NOC*NSF en Sportservice Midden Nederland is het topsportloket van de VSU uitgegroeid tot het Olympisch Netwerk Utrecht. Dit houdt in dat het topsportloket ook topsporters uit de provincie Utrecht begeleidt en ondersteunt. Daarmee is het loket uitgegroeid tot hét serviceen adviescentrum voor topsport in Utrecht. De begeleiding en ondersteuning is zeer breed en varieert van het helpen aan goede adressen voor krachttraining, voedingsadvies en mentale training tot het helpen bij maatschappelijke onderwerpen zoals het zoeken van een baan. 2.6 Het onderzoeksperspectief Het probleem dat in dit onderzoeksrapport wordt besproken is een beleidsprobleem, aangezien uit de literatuur blijkt dat topsporters en onderwijsinstellingen worstelen met de combinatie van topsport en studie er op dit gebied in Utrecht weinig tot geen beleid lijkt te bestaan. Er is sprake van een toegepast onderzoek, omdat er onderzoek is gedaan en advies wordt gegeven over de specifieke situatie in de stad Utrecht. Het is een interpretatief, beschrijvend en kwalitatief onderzoek geworden, waarbij het gaat om inzicht te krijgen in en het begrijpen van de ervaringen en overwegingen van de mensen die direct bij het spanningsveld rondom topsport en studie in Utrecht betrokken zijn. De betekenissen die de onderzoeksdoelgroepen toekennen aan topsport en studie zitten in de interacties, processen, ervaringen en individuele-, institutionele- en culturele geloofsystemen van deze personen. De hoeveelheid en mate van ervaren problemen kunnen invloed hebben op de betekenissen die door informanten worden toegekend. Vanuit de topsport en vanuit de onderwijsinstellingen wordt er druk uitgeoefend op studerende topsporters. In dit onderzoek gaat het over de wijze waarop topsporters met deze druk omgaan, welke knelpunten hierdoor ontstaan en hoe deze knelpunten kunnen worden voorkomen zodat topsporters en onderwijsinstellingen beter inzicht hebben in de mogelijkheden en onmogelijkheden om topsporters met onderwijs te combineren en hoe die combinatie kan worden verbeterd. Iedere belanghebbende interpreteert de situatie van het Utrechts topsportvriendelijk hoger onderwijs op zijn of haar eigen manier en binnen de eigen sociale en institutionele context. In het onderzoek is intersubjectief gezocht naar de verschillende en gemeenschappelijke betekenissen, belangen, behoeften en mogelijkheden van de verschillende actoren. 2.7 De dataverzameling De dataverzameling tijdens dit onderzoek heeft plaatsgevonden door gebruik making van verschillende bronnen. Ten eerste is door literatuurstudie een theoretisch kader geplaatst rondom het thema topsportvriendelijk onderwijs. Deze literatuurstudie bestaat uit 15 wetenschappelijke bronnen en is voornamelijk gericht op het topsportklimaat, topsportbeleid en het spanningsveld van topsport en studie. Tevens is er door middel van documentenanalyse onderzoek gedaan naar het topsportbeleid van NOC*NSF, Ministerie van VWS, gemeente Utrecht, De Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht. Vervolgens is op 16 maart 2009 een observatie uitgevoerd tijdens een voorlichtingsbijeenkomst van de VSU voor topsportende examenkandidaten van het voortgezet onderwijs. Tijdens deze voorlichtingsbijeenkomst kregen deze sporters informatie over de mogelijkheden bij het combineren van topsport en studie op de verschillende onderwijsinstellingen