Het oor te luisteren gelegd in Stiltegebieden Resultaten onderzoek Stiltegebieden Drenthe 2009

Transcriptie

1 Het oor te luisteren gelegd in Stiltegebieden Resultaten onderzoek Stiltegebieden Drenthe 2009

2 Colofon Uitgave van Natuur en Milieufederatie Drenthe in het kader van het project Luister naar Drenthe (2009) Tekst: R.W. Brocades Zaalberg Kaarten: pagina 7: aangevuld kaartje uit Concept Ontwerp Omgevingsvisie Drenthe, september 2009, pagina 10: aangevuld kaartje uit Ontwerp-Actieplan EU-geluidbelasting, augustus 2009 Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door Assen, april

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Stilte enquête Observaties in de Drentse Stiltegebieden Evaluatie Conclusies en eerste aanbevelingen Literatuur Bijlage 1 Resultaten geluidobservaties Stiltegebieden Drenthe 2009 Individuele geluiden Bijlage 2 Resultaten geluidobservaties Stiltegebieden Drenthe 2009 Achtergrondgeluid Bijlage 3 Instructies geluidverslag Stiltegebieden Drenthe Bijlage 4 Meetformulieren Bijlage 5 Enquête voor de geluidrapporteurs

4 Het oor te luisteren gelegd in Stiltegebieden Resultaten onderzoek Stiltegebieden Drenthe Inleiding Al enkele decennia wordt stilte als een van de kwaliteiten van Drenthe genoemd en in recreatiefolders bezongen. Toch is er bestuurlijk tot nu toe nog niet veel aandacht geweest voor deze kwaliteit. De Natuur en Milieufederatie vindt dat stilte als omgevingskwaliteit in Drenthe meer aandacht verdient. In de Drentse natuurgebieden mag enige mate van stilte worden verwacht. Helaas lijkt ook in Drenthe echter, net als in de Randstad, de hoeveelheid geluid in die gebieden geleidelijk toe te nemen. In de jaren 80 zijn tien Stiltegebieden door de provincie aangewezen. Het is de bedoeling dat in deze natuurgebieden de stilte nadrukkelijk wordt beschermd. De provincie Drenthe heeft richtwaarden voor niet-natuurlijke geluiden in deze Stiltegebieden opgenomen in de Omgevingsverordening. De richtwaarde voor het gemiddelde geluidniveau in Stiltegebieden is 35 db(a) en voor het maximale geluidniveau 40 db(a). Hoe het er nu voor staat in deze gebieden is helaas niet bekend omdat er geen regelmatig herhaalde metingen worden uitgevoerd (geluidmonitoring) In 2005 hebben wij op het Dwingelderveld decibelmetingen laten uitvoeren en een belevingsenquête gehouden onder recreanten en omwonenden. Dit onderzoek maakte deel uit van een landelijk project over Stilte. Uit het onderzoek bleek dat het gemeten geluid zelfs op de rustigste meetpunten de provinciale normen overschrijden. Dit komt door met name verkeersvliegtuigen en auto s. Als je door het Dwingelderveld wandelt, hoor je ruim eenderde van de tijd het geluid van vliegtuigen. In een strook van een paar honderd meter langs de A28 zorgt het constante verkeerslawaai voor overschrijding van de norm. Het onderzoek leverde een aantal aanbevelingen op over het beschermen van de Stilte. Eén ervan was de aanleg van een geluidwal langs de A28. Om erachter te komen hoe het is gesteld met de Stiltegebieden in Drenthe over de hele linie hebben wij in 2009 de geluidskwaliteit in deze gebieden in kaart gebracht. Het project Luister naar Drenthe (Luuster naor Drenthe) bestond uit twee onderdelen: een internetenquête en daarna een veldonderzoek in de zomer van 2009 met hulp van vrijwilligers. 2. Stilte enquête In mei 2009 hebben 300 deelnemers aan ons natuur- en milieupanel de Groene Peiler vragen beantwoord over stilte en geluid. Het blijkt dat ruim 92 van de mensen het belangrijk tot erg belangrijk vindt dat er in Drenthe gebieden zijn waar het stil is. Vooral tijdens wandeltochten door een natuurgebied vindt het overgrote deel van de mensen de aanwezigheid van stilte belangrijk tot erg belangrijk. Ook bij vogels kijken wordt stilte erg gewaardeerd (figuur 1). Men waardeert stilte vooral vanwege de heilzame werking die ervan uitgaat: tot rust komen en ontspanning worden vaak genoemd. Zelfs in het relatief landelijke Drenthe vindt tweederde van de mensen het in de directe woonomgeving niet stil, zo blijkt. Ruim de helft beoordeelt de eigen woonomgeving als niet stil, maar ook niet als rumoerig en 13 procent vindt hem zelfs rumoerig. Een derde van de mensen zegt wel op een stille plek te wonen. 4

5 Figuur 1 Belang van stilte bij bepaalde activiteiten in de natuur 100 van respondenten dat stilte belangrijk/ zeer belangrijk vindt Wandelen Fietsen Sporten Mediteren Tekenen/ schilderen Vogels kijken 0 Activiteiten Als mensen wandelen of fietsen in de natuur dan vinden zij vooral geluiden van het verkeer storend, zo blijkt. Men stoort zich dus met name aan geluiden die niet passen in een natuurlijke omgeving (figuur 2). Crossmotoren blijken voor vrijwel alle respondenten een bron van ergernis. Aan mede recreanten blijkt een minderheid van de mensen zich nu en dan te storen. Dat percentage is wat hoger als mede wandelaars blaffende honden bij zich hebben. Zoals te verwachten is, stoort vrijwel niemand zich aan natuurgeluiden. Wij hebben ook gevraagd wat er zou moeten gebeuren om Stiltegebieden stiller te krijgen en de stilte te beschermen. Driekwart van de mensen noemt strenger optreden tegen lawaaimakers en omleiden van gemotoriseerd verkeer als belangrijke maatregelen. Daarnaast worden nog heel veel andere maatregelen genoemd, variërend van het afsluiten van zandwegen tot het verbieden van vliegverkeer boven Stiltegebieden. Het is niet verrassend dat de meeste suggesties te maken hebben met gemotoriseerd verkeer. 5

6 Figuur 2 Storende geluiden in natuurgebieden respondenten dat geluid storend vindt Crossmotoren Auto's Militiare vliegtuigen Recreatie vliegtuigen Burger vliegtuigen Treinen Blaffende honden Landbouwvoertuigen Mede recreanten Overige geluiden Natuurgeluiden 0 Geluidbronnen Wij hebben de deelnemers aan de Groene Peiler gevraagd hoe zij de tien Stiltegebieden in Drenthe tijdens ooit gemaakte wandelingen of fietstochten hebben ervaren. De antwoorden geven een globaal beeld van de mening van wandelaars over de diverse Stiltegebieden (zie laatste kolom Bijlage 1). Het Fochteloërveen wordt door het grootste deel van de mensen, ruim 88 procent, als stil tot zeer stil bestempeld. Daarna scoren achtereenvolgens het Bargerveen, Hijkerveld en Boswachterij Hooghalen- Grolloo-Schoonloo het best. In de middenmoot zitten het Drents Friese Wold, Dwingelderveld en Drentsche Aa-gebied en Landgoed de Klencke/ Boswachterij Gees. De boswachterij Gieten-Borger en het Leekstermeer / polder Matsloot-Roderwolde worden door maar weinig mensen als stil ervaren. De gebieden die niet zo goed scoren worden overigens door maar een klein deel van de mensen rumoerig gevonden. Een groter deel van de mensen vindt deze gebieden noch stil, noch rumoerig. Bij deze resultaten moet meteen worden aangetekend dat het waarschijnlijk een onzuiver beeld oplevert omdat mensen zich vaak niet precies kunnen herinneren hoe stil een gebied was, bijvoorbeeld omdat ze veel praatten tijdens hun wandeling of geen aandacht hebben besteed aan geluiden. Veel mensen zullen zich ook niet hebben gerealiseerd dat ze destijds in een gebied wandelden waar de stilte speciaal wordt beschermd. 3. Observaties in de Drentse Stiltegebieden Wij wilden na de enquête een nauwkeuriger beeld proberen te krijgen van de situatie in de diverse Stilgebieden in Drenthe. Wij wilden graag weten welke geluiden in de gebieden doordringen; waar mensen zich echt aan storen. Daarom hebben wij vrijwilligers gevraagd om geluidobservaties te gaan doen in de Drentse Stiltegebieden. Dit gebeurde volgens een door ons bedachte rapportagemethode. In de bijlagen zijn de rapportageformulieren, inclusief toelichting, opgenomen die door de vrijwilligers zijn gebruikt. Na afloop van de geluidrapportages hebben wij de vrijwilligers in de vorm van een enquête o.a. gevraagd of ze vonden dat het gebied stil is en zijn naam als stiltegebied eer aan doet (zie bijlage). 6

7 Afgelopen zomer hebben 20 vrijwilligers geluidobservaties gedaan in de 10 Stiltegebieden die Drenthe rijk is, gedurende een wandeling. Een elfde gebied, het Oosterzand, is een Stiltegebied in oprichting en is ook meegenomen. In totaal hebben de vrijwilligers op 170 plekken in de Stiltegebieden gedurende bijna 27 uur geluiden waargenomen. In de meeste gebieden hebben 2 tot 3 vrijwilligers observaties gedaan. Alleen in Boswachterij Gees waren vier vrijwilligers actief. Helaas is in drie gebieden maar door één persoon een geluidverslag gemaakt. In figuur 3 is aangegeven op welke plekken in de Stiltegebieden waarnemingen plaatsvonden. De meeste observaties zijn gedaan in juli en augustus. Een paar mensen hebben in september en oktober nog een aanvullende geluidwandeling gemaakt. Figuur 3 Waarnemingslocaties in de Stiltegebieden De stippen geven, enigszins globaal, de waarnemingspunten weer. 7

8 Gehoorde geluiden De resultaten van de Stilte observaties zijn samengevat in Bijlage 1 en Bijlage 2. In de Drentse Stiltegebieden kan het op sommige momenten en op sommige plekken stil zijn. Het zal echter niet vaak voorkomen dat iemand die een half uur door een Drents Stiltegebied wandelt alleen natuurgeluiden hoort. In de meeste Stiltegebieden blijkt op veel plaatsen een voortdurend achtergrondgeluid van één of meerdere wegen hoorbaar. In de Randstad is deze deken van geluid een normaal verschijnsel geworden maar ook in Drenthe is deze, in milde vorm, aanwezig. In figuur 4 is te zien om welke provinciale wegen en wegdelen het gaat. Ook het achtergrondgeluid van de A28 en A37 is in een aantal gebieden goed hoorbaar. Aan de randen van de Stiltegebieden is dit soort geluid uiteraard het duidelijkst te horen, zoals in het oostelijke deel van het Oosterzand. In grote delen van de gebieden is het achtergrondgeluid hoorbaar, maar zacht. Aan de noordkant van boswachterij Gieten-Borger zorgt de zandwinning voor een voortdurend achtergrondgeluid, op doordeweekse dagen. Naast dit voortdurende achtergrondgeluid hoorden de vrijwilligers heel regelmatig goed herkenbare individuele geluiden uit de omgeving of uit het gebied zelf (zie tabel 1): - Gemiddeld is bijna 28 van de tijd in Stiltegebieden het geluid van vliegtuigen en/of wegvoertuigen te horen. - Vliegtuiggeluid is het meest voorkomende niet-natuurlijke geluid in de Stiltegebieden. Gemiddeld zijn zo n 18 van de tijd vliegtuigen hoorbaar. De gebieden waar vliegtuiggeluiden meer dan gemiddeld waren te horen zijn: Oosterzand, Drents Friese Wold en Fochteloërveen. - Het grootse deel van het vliegtuiggeluid komt voor rekening van verkeersvliegtuigen, maar in een aantal gebieden werden relatief veel recreatievliegtuigjes gehoord: Fochteloërveen, Hijkerveld, Boswachterij Gees, Drentsche Aa en Oosterzand. - Naast vliegtuigen is ook vrij vaak het geluid van personenauto s, vrachtauto s, (weg)motoren en brommers te horen. Gemiddeld zijn auto s zo n 8 van de tijd hoorbaar. Deze geluiden zijn vooral afkomstig van lokale wegen, maar soms ook van provinciale wegen of snelwegen. In dat geval gaat het om voertuigen die veel lawaai maken (met name motoren en vrachtwagens). - In de meeste gebieden zijn trekkers te horen, die in de omgeving aan het werk zijn. Het geluid van rondrijdende trekkers is gemiddeld 10 van de tijd hoorbaar. - Gemiddeld blijkt slechts in 5 van de tijd in Stiltegebieden het geluid van recreanten en honden te worden gehoord. - In 4 van de tijd zijn nog andere geluiden te horen. In de zomer van 2009 waren dit met name graafmachines (afplaggen, ingraven gasleiding e.d.) en verder grasmaaiers, geweerschoten en hamergeluiden. Beoordeling geluiden - Gerekend over alle gebieden vonden de waarnemers dat ruim 27 van de tijd storende individuele geluiden waren te horen, los van het achtergrondgeluid (tabel1). - In het Drentsche Aa gebied, Bargerveen, Oosterzand en Drents Friese Wold vonden de vrijwilligers dat meer dan 40 van de tijd werd verstoord. - Deze verstoorde tijd wordt vrijwel geheel bepaald door verkeersgeluiden. De waarnemers stoorden zich vooral aan het geluid van motoren, brommers en recreatievliegtuigen. - Geluiden van mede recreanten, honden en landbouwtrekkers vindt men zelden storend. In het Bargerveen stoorden de beide waarnemers zich echter wel aan voortdurend rondrijdende trekkers. - De geluiden van zandwinningmachines in boswachterij Gieten-Borger werden door een waarnemer als storend ervaren. - Het achtergrondgeruis van wegen vond het merendeel van de waarnemers een beetje storend tot niet storend. Hierbij moet wel worden aangetekend dat lang niet alle waarnemers ook aan de rand van een gebied zijn geweest, waar het geluid afkomstig van wegen sterker is. Enkele mensen vonden het achtergrondgeluid van wegen, ook al was het vrij zacht, toch hinderlijk (bijlage 2). Totaaloordeel gebieden - Bij gebieden met meer dan één waarnemer is de mening verdeeld over de vraag of het gebied een echt Stiltegebied genoemd kan worden (zie bijlage 1). Dit resultaat is voor een deel te wijten aan 8

9 verschillen tussen personen, maar ook aan verschillen tussen de diverse geluidwandelingen (toevalligheden en gekozen route). - Twee vrijwilligers vonden dat het betreffende gebied het predikaat Stiltegebied niet verdient door het constante achtergrondgeluid van wegen. Een andere waarnemer noemde een gebied geen echt Stiltegebied door tijdelijke graafwerkzaamheden in verband met de aanleg van een gastransportleiding. Eén waarnemer vond dat het onderzochte gebied de naam verdient in de weekeinden, maar niet op doordeweekse dagen als er zandwinning plaatsvindt. De verschillen zijn voor een belangrijk deel te wijten aan verschillen tussen personen, aan de gekozen route door het gebied en aan toevalligheden wat geluiden betreft. - In tabel 1 zijn ook de resultaten van de Groene Peiler enquête toegevoegd aangaande de beoordeling van de gebieden. De vergelijking tussen het percentage verstoorde tijd in de diverse gebieden en de mening van de geënquêteerden levert helaas geen correlatie op. 4. Evaluatie Evaluatie resultaten Het uiteindelijke aantal waarnemers (20) was helaas veel kleiner dan zich aanvankelijk liet aanzien op grond van de aanmeldingen na de enquête (90 personen). Voor drie gebieden was er uiteindelijk maar één waarnemer. Bij de andere gebieden waren er 2-4 waarnemers. Dit is te weinig voor een goed beeld van elk gebied afzonderlijk en voor de onderlinge vergelijking van gebieden. Een vergelijking tussen de situatie op doordeweekse dagen en de weekeinden hebben wij niet kunnen maken omdat er nauwelijks waarnemingen zijn gedaan in weekeinden. Evaluatie meetmethode De vrijwilligers hebben aangegeven dat het niet altijd gemakkelijk was om geluiden te onderscheiden en goed te rapporteren. In bijlagen 3 en 4 zijn alle formulieren die werden gebruikt opgenomen. Vooral als geluiden tegelijk optreden of er veel na elkaar hoorbaar zijn blijkt dit lastig. Wij gaan na of het formulier, voor wat dit betreft in ieder geval, nog wat gebruiksvriendelijker kan worden gemaakt. Het begrip achtergrondgeluid bleek niet door iedereen op de door ons bedoelde manier te zijn geïnterpreteerd. Wij bedoelden met achtergrondgeluid alleen het vrijwel constante geluid dat in de verte hoorbaar is (een snelweg, een fabriek e.d.). Alle andere geluiden, bijvoorbeeld graafmachines in de verte zijn dan individuele geluiden, ook al duurt het een hele tijd en komt het van ver. De bewerking van de geluidverslagen kostte vrij veel tijd omdat er door de milieufederatie nog een verwerkingsmethode ontwikkeld moest worden. Daarnaast bleken de formulieren soms onduidelijkheden te bevatten of ontbrak er informatie. Het kostte daarom enige tijd voordat alle gegevens compleet waren en konden worden verwerkt. De methode om geluiden vast te leggen en te beoordelen lijkt in principe geschikt om een goed beeld te geven van de situatie in een Stiltegebied. De methode geeft naar verwachting echter pas een goed beeld van een gebied als meerdere waarnemers, minimaal vier, gedurende meerdere dagen, zowel door de week als in het weekeinde in het gebied hebben geobserveerd. In combinatie met geluidmetingen met een decibelmeter ontstaat een nog completer beeld. De methode is te ingewikkeld en omslachtig om gebruikt te kunnen worden door een gemiddelde wandelaar. Omdat wij in 2010 van veel meer mensen rapportages willen verzamelen over Stiltegebieden gaan wij de methode geschikt maken voor een breder publiek. 9

10 Figuur 4 Provinciale wegen en rijkswegen als bron van constant achtergrondgeluid in Stiltegebieden Rode lijnen: provinciale wegen, blauwe lijnen: rijkswegen Groene vlakken: Stiltegebieden, groen gearceerd = stiltegebied in oprichting Oosterzand Roze: wegdelen die de waarnemers noemden als bron van achtergrondgeluid 5. Conclusies en eerste aanbevelingen 1. Omdat in de Drentse Stiltegebieden niet systematisch decibelmetingen plaatsvinden of intensief stiltebeoordelingen worden uitgevoerd bestaat er geen goed beeld van de geluidskwaliteit in elk gebied. Ze kunnen daarom ook niet in een rangorde worden geplaatst van stil naar minst stil. 2. In het zomerhalfjaar is het in de Drentse Stiltegebieden gemiddeld gezien niet stil. Heel regelmatig worden natuurgeluiden overstemd of vergezeld van geluid van vliegtuigen en wegvoertuigen. Het is vrijwel niet mogelijk om op een zomerdag een half uur te wandelen zonder dat men het geluid van vervoermiddelen hoort. 3. Gemiddeld ruim een kwart van de tijd vinden wandelaars in deze gebieden de geluiden die ze horen min of meer storend. Meestal omdat ze hard zijn of helemaal niet passen bij de natuurbeleving. Aan verkeersgeluiden ergeren mensen zich het vaakst en het meest. 4. Aan de randen van de meeste gebieden zorgt het geluid van provinciale wegen en rijkswegen voor een voortdurende, duidelijk hoorbare, achtergrondruis. 5. Of achtergrondgeluid als storend wordt ervaren hangt erg af van de plek waar men zich bevindt. De meest mensen vinden de lichte achtergrondruis die buiten de randzone van de gebieden op veel plaatsen is te horen, niet storend. 10

11 6. Aan het geluid van mederecreanten stoort men zich bijna nooit. Dat komt door de rustige manier waarop de meeste mensen in de gebieden wandelen en fietsen. Om dit zo te houden zou het geen kwaad kunnen om via voorlichting en eventueel een nieuw soort borden de mensen bewust te maken van het feit dat het gaat om een officieel stiltegebied. 7. Een eenvoudige manier om een deel van de hinder weg te nemen van wandelaars is om recreatievliegtuigjes te weren boven Stiltegebieden. Het onderzoek heeft laten zien dat recreatievliegtuigen vrijwel altijd als hinderlijk worden ervaren als ze boven een gebied cirkelen of overvliegen. Met de diverse vliegclubs die in Drenthe actief zijn zouden hierover goede afspraken moeten worden gemaakt. 8. Het geluid van verkeer op wegen rond de Stiltegebieden, soms erdoorheen, is een belangrijke bron van verstoring. Elke maatregel die leidt tot minder geluid van banden op het wegdek pakt daarom positief uit voor het Stiltegebied. 9. Wij denken dat er maatregelen mogelijk zijn om het verkeersgeluid vanaf lokale en provinciale wegen terug te dringen door aanpassingen aan die wegen. Als voorbeeld noemen wij de attentiestroken die op sommige trajecten voor relatief veel geluidoverlast zorgen (bijvoorbeeld bij het Hijkerveld). 11

12 Literatuur 1. Geluidbelasting in het landelijk gebied, Een verkenning van beleidsopties voor een landelijk gebiedsgericht geluidbeleid, Jabben J. e.a., RIVM rapport , Ontwerp-Actieplan EU-geluidbelasting provincie Drenthe, Goudappel Coffeng, 3 augustus Op zoek naar stilte, indicatoren van stilte in Dwingelderveld, het Reitdiepdal en de Groote Peel, Ramaker R. & G.P. van den Berg, Wetenschapswinkel Natuurkunde, RUG, NWU-117 e, januari Stiltegebieden, het is geregeld in de Provinciale omgevingsverordening, Provincie Drenthe, december Stiltewijzer, Overzicht van geluidsbronnen, stiltemaatregelen, hun effect en praktische voorbeelden, De Provinciale Milieufederaties en Stichting Natuur en Milieu, februari Verslag stiltesymposium Dwingeloo (met bijlagen), Milieufederatie Drenthe, juni

13 BIJLAGEN 13

14 Bijlage 1 Resultaten geluidobservaties Stiltegebieden Drenthe 2009 Individuele geluiden Stiltegebied Aantal waarnemers Waarnemingstijd (minuten) Aantal waarn. plekken Vliegtuig-geluid Autoge-luid Motor/ brommer-geluid Geluid recrean-ten/ honden Landbouw-trekkers Overig geluid Verkeersgeluid totaal (excl. trekkers) Storend geluid* (totaal) Oordeel gebied ** Doet gebied naam eer aan? Mensen dat gebied niet stil/ niet rumoerig of rumoerig vond (Groene peiler enquête 2009) 1. Leekstermeer 2. Drentsche Aa ,9 0 33,3 33,3 28,9 2,9 22,2 Stil Ja ,2 13,7 2,9 0 2, ,7 Bs Ja Bosw. Gieten- Borger/ Andersche diep 4. Fochteloerveen 5. Hijkerveld ,4 4,3 9,6 0 0,03 26,7 26,0 Weekeind: Nsnr (1x) Ru (1x) Week: Ru (2x) ,3 0,9 0,6 27,9 0 36,4 21,4 Stil (1x) Bs (1x) Nsnr (1x) , 9 1,7 7,4 2,2 8,4 2,1 13,2 15,4 Stil (2x) Nsnr (1x) Weekeind: Ja (1x) Nee (1x) Werkdagen: Nee (1x) Ja (1x) Ja (2x) Nee(1x) Ja (2x) Nee (1x) 48 11, Boswachterij Hooghalen-Grolloo , 5 16,3 0,8 8,4 1,3 4 36,7 21,4 Stil (1x) Bs (1x) Ja (1x) Nee(1x) 29,5 14

15 Stiltegebied 7. Dr. Friese Wold Aantal waarnemers Waarne-mingstijd (minuten) Aantal Meet-punten Vlieg-tuig-geluid Autoge-luid Motor/ brommer-geluid Geluid recrean-ten/ honden Landbouw-trekkers Overig geluid Verkeersgeluid totaal (exclusief trekkers) Storend geluid * (totaal) , ,2 3, ,5 Nsnr (1x) Bs (1x) Oordeel gebied ** Doet gebied naam eer aan? ** Ja (1x) Nee (1x) Mensen dat gebied niet stil/ niet rumoerig of rumoerig vond (Groene peiler enquête 2009) Dwingelderveld , ,5 2,5 Stil Ja Boswachterij Gees (westelijk deelgebied) *** De Klencke/ Kerkhorsten (oostelijk deelgebied) ,2 8,3 1,6 7,3 18,5 6,6 33,1 20,5 Stil (3x) Ru (1x) ,4 37, , ,8 Stil (1x) Nsnr (1x) Ru (1x) Ja (3x) Tijdelijk niet (1x) (graafwerkzaamheden) Ja (2x) Nee (1x) ,2 6,6 0,3 7,9 20,9 8,8 20,1 42,6 Stil (1x) Ja (1x) 28 Bargerveen Nsnr (1x) Nee (1x) ,4 2,5 5,1 2,1 2,5 2,1 52,1 50,4 Oostelijk Oostelijk Geen gegevens Oosterzand **** deel: deel: Stil (1x) Ja(1x) Nsnr (1x) Nee (1x) Westelijk Westelijk deel: deel: Stil (2x) Ja (2x) totaal ,8 8,2 2,1 4,6 10,2 3,8 27,6 27,2 = percentage van de observatietijd * Storend geluid is gebaseerd op individuele geluiden die hoorbaar waren niet op constant achtergrondgeluid ** Beoordeling gebaseerd op incidentele geluiden en achtergrondgeluid Bs = bijzonder stil Nsnr = niet stil niet rumoerig Ru = rumoerig *** De gegevens van het gebied Gees/ de Klencke zijn gepresenteerd voor twee deelgebieden omdat deze vrij ver uit elkaar liggen en nogal verschillend bleken qua geluidbelasting **** Nog geen officieel Stiltegebied, is gebied in oprichting 15

16 Bijlage 2 Resultaten geluidobservaties Stiltegebieden Drenthe 2009 Achtergrondgeluid Stiltegebied Aantal waarnemers Waargenomen achtergrondgeluid Bron geluid Beoordeling mate van storendheid (volgens waarnemers) 12. Leekstermeer 1 Geen Drentsche Aa 1 Verkeer Snelweg (A28) Niet storend 14. Bosw. Gieten- Borger/ Andersche diep 2 Verkeer Machines Prov. Weg (N33) Prov. wegen (N33, N857) Zandwinning (alleen werkd.) 4. Fochteloerveen 3 Verkeer Prov. Weg (Hoofdweg Kolonievaart) 5. Hijkerveld 3 Verkeer Snelweg (A28) Prov. Wegen (N371, weg langs 6. Boswachterij Hooghalen- Grolloo 7. Dr. Friese Wold 8. Oranje-kanaal) 2 Verkeer Prov. Wegen (Schoonloo- Schoonoord, Elp- Schoonloo) Beetje storend Beetje storend tot Storend Storend Beetje storend Storend Nu en dan storend Niet storend Beetje storend tot storend 2 Verkeer Snelweg Beetje storend Dwingelderveld 1 Geen Boswachterij Gees (deelgebied) 4 Verkeer Snelweg (A37) Niet storend Prov. Weg Meppen- Oosterhesselen) Beetje storend tot storend De Klencke/ Kerkhorsten (deelgebied) 3 Verkeer Snelweg (A37) Prov. Weg N Bargerveen 2 Verkeer Provinciale weg 11. Oosterzand 2 Oostel. deel gebied: verkeer Westelijk deel gebied: geen (Dordse Dijk) Prov weg (N371) - Niet storend Beetje storend Beetje storend Beetje storend tot storend 16

17 Bijlage 3 Instructies geluidverslag Stiltegebieden Drenthe o Het is de bedoeling dat u een verslag maakt van de niet-natuurgeluiden die in een stiltegebied hoorbaar zijn gedurende een wandeling. o U kunt zelf een stiltegebied uitkiezen aan de hand van een kaartje met de grenzen van de diverse Stiltegebieden. U krijgt dit kaartje van de milieufederatie. o De wandeling hoeft niet langer te duren dan een paar uur en kan het best dwars door het gebied lopen, via wegen en wandelpaden uiteraard. U bent vrij in het kiezen van een route door het gebied. o Tijdens de wandeling staat u drie tot vier keer stil en voert u gedurende tien minuten een meting uit, d.m.v. de speciale formulieren. o De plekken waar u stilstaat kunt u zelf bepalen, maar moeten wel enigszins gelijkmatig verdeeld zijn over de wandeling. o De meetlocaties geeft u aan op het kaartje van het gebied. o Het is goed mogelijk om met twee personen de metingen uit te voeren. In dat geval kan de rapportage van de diverse soorten geluiden worden verdeeld. o U kunt de metingen alleen uitvoeren op een dag met vrij weinig wind tot geen wind (advies: niet meten boven windkracht 3, dit is ca. 20 km/uur). Bij veel wind is er een ingewikkeld samenspel van windgeruis en de transport van geluiden over grotere afstanden (snelweg in de verte e.d.). Het vergelijken van Stiltegebieden onderling wordt daardoor heel lastig. Bovendien ontstaat dan ook geen beeld van de rust in het gebied op een gemiddelde zomerdag (weinig wind). o Op de website kunt u voorspellingen zien over windsterkte en richting voor een aantal dagen en voor onze regio. U kunt daarmee uw meetdag inplannen. o U mag de metingen alleen uitvoeren tussen 8.00 uur en uur. Vroeg op de dag of s avonds meten kan een vertekend beeld geven in verband met reflectie van geluid tegen warme luchtlagen. o Tip: het is handig om te meten met een digitaal horloge of klokje, zodat de begin en eindtijd van een geluid gemakkelijk zijn af te lezen. o U wordt verzocht de bijgevoegde korte enquête direct na de geluidmeting in te vullen. Wij verzoeken om de enquête pas na de metingen te bekijken. o Wij vragen u om het kaartje met de meetplekken, ingevulde formulieren en enquête aan ons terug te sturen uiterlijk op 30 augustus 2009 in de antwoordenveloppe (Milieufederatie Drenthe, Antwoordnummer 1032, 9400 WB Assen) Milieufederatie Drenthe, Hertenkamp 6, 9401 HL Assen, tel.nr.: , info@mfdrenthe.nl 17

18 Bijlage 4 Meetformulieren Meetformulier Stiltegebieden Drenthe Voorblad Naam gebied:... Naam rapporteur: Datum:. Begintijd wandeling:. Eindtijd:.. Windsterkte schatting (Beaufort):.. Richting waaruit de wind waait: Bewolking: Geheel bewolkt Half bewolkt Weinig of geen wolken Mistig Heiig (omcirkelen indien van toepassing) Maximum temperatuur gedurende wandeling:. 18

19 Meetformulier Stiltegebieden Drenthe Meetlocatie nummer:. (op kaartje aangeven) Naam gebied: Naam rapporteur:. Begintijd meting: Omschrijving niet-natuurlijk constant geluid ( b.v. snelweg, fabriek):.. Richting waar het geluid vandaan komt: Sterkte geluid: zeer hard hard medium zacht zeer zacht (omcirkelen) Ik vind het constante geluid : storend beetje storend niet storend (omcirkelen) 19

20 Begintijd geluid Beginnen als het geluid hoorbaar begint te worden Eindtijd geluid Eindigen als het geluid nauwelijks meer hoorbaar is Soort geluid (omcirkelen) Recr. = recreanten (wandelen/ fiets) Hond= honden Trein=trein Auto= auto/ vrachtwagen Brom= brommer Cross= crossmotor Trek=landbouwvoertuig (m.n. trekkers) VPass=passagiers/ vrachtvliegtuig VRecr= recreatie vliegtuigje VStraal= straaljager Heli= helikopter Ov=overig (bijv. luidspreker) Sterkte geluid (piekgeluid, omcirkelen) zeer hard medium zacht zeer hard zacht Hoe lang vond u het geluid storend? Recr. Hond Trein Auto Brom Cross Trek minuten VPass VRecr VStraal Heli Overig te weten : Recr. Hond Trein Auto Brom Cross Trek minuten VPass VRecr VStraal Heli Overig te weten : Recr. Hond Trein Auto Brom Cross Trek minuten VPass VRecr VStraal Heli Overig te weten : Recr. Hond Trein Auto Brom Cross Trek minuten VPass VRecr VStraal Heli Overig te weten : 20

21 Bijlage 5 Enquête voor de geluidrapporteurs Naam rapporteur: Stiltegebied waar de wandeling is gemaakt: 1. Hoe zou u uw woonomgeving willen karakteriseren? o Bijzonder stil o Stil o Niet stil en niet rumoerig o Rumoerig o Erg rumoerig 2. Hoe stil vond u het in het gebied over het geheel genomen, afgaande op de hele wandeling? o Bijzonder stil o Stil o Niet stil, niet rumoerig o Rumoerig o Erg rumoerig 3. Wat was destijds uw oordeel over het door u onderzochte gebied in de enquête van het natuur- en milieupanel De Groene Peiler? o Bijzonder stil o Stil o Niet stil en niet rumoerig o Rumoerig o Erg rumoerig o Ik kende het gebied niet o Ik heb niet meegedaan aan de enquête o Ik weet mijn oordeel van destijds niet meer 4. Wat is al met al uw eindoordeel over het Stiltegebied waarin u heeft gewandeld en gemeten? o Gebied doet zijn naam eer aan o Gebied verdient nog niet het predicaat stiltegebied o Gebied is alles behalve een stiltegebied o Anders, namelijk.. 21