Deeleconomie. Sectorcommentaar duurzame consumentengoederen. ING Investment Office Publicatiedatum: 25 juli 2016, uur

Transcriptie

1 ING Investment Office Publicatiedatum: 25 juli 2016, uur Sectorcommentaar duurzame consumentengoederen Deeleconomie Hebt u wel eens van Airbnb of Uber gehoord? Zeer waarschijnlijk wel. Maar kent u ook ShareNL, ParkFlyRent, DriveMoby, Croqqer, Huizenruil.com, Society 3.0, Snappcar, Zorgvoorelkaar.com, Thuisafgehaald, Durf Te Vragen, Mywheels, BrownCow, BlaBlaCar, WeHelpen, Crowd Expedition, REWEAR, Peerby, Konnektid of FLOOW2? Ook die zijn allemaal kort geleden opgericht met een innovatief bussinesmodel, en kunnen in de categorie deeleconomie worden ingedeeld. Deeleconomie kan worden omschreven als: netwerken en marktplaatsen die de waarde van onderbenutte goederen en diensten ontsluiten door vraag en aanbod direct bij elkaar te brengen. Daardoor worden traditionele tussenpersonen overbodig. Bijvoorbeeld het door consumenten onderling (uit)lenen en huren van goederen of gereedschap via Peerby. Het huren van verblijfsaccommodatie via Airbnb zonder tussenkomst van een hotel. Of het boeken en afnemen van een taxirit via Uber, zonder tussenkomst van een taxicentrale. Cor Blankestijn is sinds 2008 Beleggingsanalist bij het ING Investment Office voor de sectoren dagelijkse en duurzame consumentengoederen en -diensten. Cor heeft vijfentwintig jaar beleggingservaring en rondde meerdere beleggingsopleidingen af. Voorbeeld succesvol peerto-peerplatform: Marktplaats.nl Net als de reguliere economie kan de deeleconomie onderverdeeld worden in verschillende markten en handelsvormen. Op dit moment zijn op tien specifieke markten deelplatformen actief: goederen, ruimte, kennis, energie, mobiliteit, logistiek, zorg, geld en diensten. Sectorcommentaar Deeleconomie juli

2 Daarbinnen kunnen de handelsvormen kopen, huren, lenen, geven, ruilen en (uiteraard) delen een rol spelen. Een ander onderscheid is de gekozen organisatievorm. De meest bekende binnen de deeleconomie is het zogenoemde peer-to-peerplatform: de marktplaats waarop consumenten direct met anderen in contact komen. Vraag en aanbod komen zodoende direct bij elkaar. Denk aan een app of website waar mensen spullen kunnen kopen of lenen van anderen. Het schoolvoorbeeld van de online peer-to-peer-marktplaatsen in Nederland is Marktplaats.nl, waar miljoenen Nederlanders spullen aan elkaar verkopen. Het bekendste leenplatform is Peerby. Welke organisatievormen komen het meeste voor? Een veelvoorkomende organisatievorm van peer-to-peerplatforms is de coöperatie: groepen mensen die gezamenlijk in een behoefte voorzien. Coöperaties binnen de deeleconomie worden gekenmerkt door kleinschaligheid. Denk aan zzp ers die gezamenlijk een broodfonds oprichten om zich onderling tegen arbeidsongeschiktheid te verzekeren, of buren die gezamenlijk investeren in zonnepanelen. De tweede organisatievorm binnen de deeleconomie is de peer-tobusiness-to-peermarktplaats. Oftewel: een marktplaats waarbij een bedrijf als tussenpersoon fungeert tussen twee personen. Hierbij wordt, net als op een peer-to-peermarktplaats, privébezit verhandeld maar de vrager en aanbieder ontmoeten elkaar niet direct. Denk bijvoorbeeld aan Iambnb dat als serviceprovider appartementen van particulieren verhuurt via Airbnb terwijl die met vakantie zijn. Of ParkFlyRent: een bedrijf dat de auto s van particulieren die op reis gaan, verhuurt aan aankomende reizigers op een luchthaven. Bedrijven zien klant als partner Onderdeel van reguliere economie Winstoogmerk of sociaal imago Reguliere bedrijven leveren business-to-peer Het traditionele bedrijfsleven levert producten en diensten aan consumenten volgens het business-to-consumermodel en aan bedrijven via business-to-businessrelaties. Er bestaat echter ook een groeiende groep bedrijven die zich richten op de principes van de deeleconomie. Zij bieden op een zelfde wijze toegang tot een product of dienst. Zo bieden veel autofabrikanten inmiddels vloten van deelauto s aan. Denk aan Daimler-Benz, het moederbedrijf van Mercedes, dat Car2Go ontwikkelde (een soort Green Wheels) of BMW dat in samenwerking met autoverhuurbedrijf Sixt in steeds meer landen DriveNow lanceert. Deze bedrijven zien klanten niet als consument maar als peer (gelijkwaardige partner). Door huurauto s aan te bieden op de plaats en de tijd waarop de klant de auto nodig heeft, zijn zij in staat om te concurreren met het lokale aanbod van particulieren op peer-to-peerplatforms. Bedrijven die hierin slagen, zitten met hun bedrijfsmodel dichtbij de deeleconomie onder de noemer business-to-peer. Principieel verschil tussen deeleconomie en reguliere economie De deeleconomie is gewoon een onderdeel van de reguliere economie. Binnen de deeleconomie zijn de producten en diensten die verhandeld worden, in bezit van een individu of een groep mensen verenigd in een coöperatief. Buiten de deeleconomie worden net zo goed goederen verhuurd en diensten geleverd, maar hier bezit een bedrijf of andere organisatie de goederen en diensten. Kortom, binnen de deeleconomie vindt er handel plaats tussen privépersonen. Buiten de deeleconomie vindt er handel plaats tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en privépersonen. Hoe commercieel zijn deelplatforms? Binnen de deeleconomie verschillen de bedrijfsmodellen flink: variërend van bedrijven die een helder winstoogmerk en soms aandeelhouders tot ondernemingen met een sociaal doel die naast financiële winst ook maatschappelijke winst nastreven en tot organisaties die de winst van de onderneming delen met de eigen gebruikers en de planeet. Dat aan de term deeleconomie een sociaal imago kleeft, zegt dus niet per definitie iets over de manier waarop ondernemingen die binnen de deeleconomie werkzaam zijn, georganiseerd zijn. Peer-to-peereconomie betere term dan deeleconomie? Peer-to-peereconomie wordt vaak gebruikt als neutralere term voor deeleconomie. Want peerto-peer duidt op een mechanisme waarbij gelijken (peers) in een netwerk rechtstreeks met elkaar worden verbonden. Bij veel deelinitiatieven is dat niet het geval. Bij het huren van een kamer via Airbnb bijvoorbeeld komt er weliswaar geen hotelketen aan te pas, maar is er nog wel een derde, bemiddelende instantie: het platform zelf. De platformen brengen niet alleen gebruikers met elkaar in contact, maar regelen als gezegd bijvoorbeeld ook het betalingsverkeer. Persoonlijke gegevens van gebruikers worden afgeschermd om de privacy van de gebruikers te waarborgen, maar ook om de eigen marktpositie te garanderen: op deze manier kunnen Sectorcommentaar Deeleconomie 2 juli 2016

3 gebruikers het platform niet omzeilen en loopt het bedrijf geen commissie mis. Zo kan het dat internetplatforms als Airbnb, dat zelf geen hotelkamers bezit, of taxiapp Uber, dat zelf geen taxichauffeurs in dienst heeft, naar schatting enkele miljarden waard zijn. Is er eigenlijk wel sprake van delen? Het is lastig een goede term te vinden die de lading dekt: peer-to-peer is ontoereikend, maar het begrip deeleconomie is eveneens misleidend. Veel deelplatformen beantwoorden immers niet aan de verwachting van niet-commerciële service die het woord delen suggereert. Veel gedeelde producten of diensten worden in feite gewoon verkocht of verhuurd, niet zozeer gedeeld. De gemiddelde prijs voor een overnachting via Airbnb in Amsterdam is zo n 75. De maaltijd via Thuisafgehaald is goedkoper dan in een doorsneerestaurant, maar niet gratis. En via Snappcar huur je gewoon een auto, tegen betaling dus. Zo oud als de weg naar Rome Veteranen van het delen Niet iedereen is er blij mee Oneerlijke concurrentie? Wat is er eigenlijk nieuw aan de deeleconomie? De deeleconomie bestaat al eeuwenlang offline. Tot op de dag van vandaag bestaan er allerlei ruil,- rommel- en tweedehandsmarkten. Ook zijn er steeds meer openbare boekenkasten en ruilhuisjes waar individuen vrijelijk boeken en andere spullen in kunnen zetten en uit kunnen halen. Daarnaast lenen mensen regelmatig offline spullen uit aan buren, vrienden en familie. Het grote verschil is het medium: internet. De eeuwenoude deeleconomie beleeft dankzij de moderne technologie een schaalsprong. Daardoor kunnen we op steeds grotere schaal onderling producten en diensten verhandelen. De deelplatformen ontwikkelen digitale middelen die de onderlinge handel zo eenvoudig mogelijk maken waardoor het aanbod toegankelijk wordt voor iedereen met een internetverbinding. Bovendien bevorderen de platforms het vertrouwen tussen onbekenden, waardoor transacties ook buiten de bestaande persoonlijke netwerken van mensen tot stand kunnen komen. Hoe verhoudt de deeleconomie zich tot Marktplaats.nl en ebay? Marktplaats.nl en moederbedrijf Ebay zijn veteranen binnen de deeleconomie,. Het vormt een vroege variant waarbij mensen onderling spullen aan elkaar verkopen. Veel van de nieuwere deelplatformen richten zich op huren in plaats van kopen, maar de peer-to-peerorganisatievorm blijft hetzelfde. Waarom klagen zo veel traditionele bedrijven over de deeleconomie? Veel internetplatforms in de deeleconomie begeven zich op onbekend terrein, wat regelgeving betreft. Doordat ze geen traditionele bedrijfsstructuur hebben en slechts een bemiddelende functie vervullen, ontlopen ze veel regels waar conventionele bedrijven wel aan moeten voldoen. In de bedrijfstakken waar de deelplatforms tot zo n omvang zijn uitgegroeid dat ze de markt flink verstoren (of zelfs ontwrichten: disruptie ), klagen traditionele bedrijven over oneerlijke concurrentie. Neem de hotelbranche. Uit een onderzoek van accountant- en consultancybedrijf KPMG blijkt dat ruim 40% van de hotelketens zegt last te hebben van Airbnb. Hoteleigenaren verwijten het internetplatform daarbij vooral dat het niet volgens dezelfde regels speelt: officiële hotels moeten aan talloze brandveiligheids- en horecavoorschriften voldoen en dienen toeristenbelasting te betalen, terwijl op Airbnb iedereen zonder die restricties zijn huis kan verhuren als hotelkamer. Dat er daardoor illegale hotels ontstaan, waarvan ook in Amsterdam onlangs sprake was, is volgens Airbnb niet zijn verantwoordelijkheid. Dat is volgens eigen zeggen slechts een bemiddelende instantie. Het platform vermeldt bovendien op zijn website hoe je verantwoord verhuurt. Zie hier de voorschriften. Het is het platform niet aan te rekenen dat gebruikers zich hier niet aan houden, zo vindt Airbnb. Waar zijn deelplatformen dan wel verantwoordelijk voor? Vooralsnog is Airbnb (naast Uber) een van de weinige deelinitiatieven die tot zo n omvang is gegroeid dat het de markt overhoop gooit. Maar die potentie hebben meer deelplatformen in zich. Hoe lang zal het duren voordat de conventionele autoverhuurbedrijven last krijgen van particuliere verhuurders via Snappcar? De kernvraag die nu bij Airbnb aan het licht komt, is van toepassing op alle deelinitiatieven: in hoeverre zijn de bemiddelende platformen verantwoordelijk voor hun gebruikers? Wie is er bijvoorbeeld aansprakelijk wanneer een kok die zijn eten aanbiedt via Thuisafgehaald, vergeet te vermelden dat er pinda s in zijn quiche zitten, waardoor een klant met notenallergie in het ziekenhuis belandt? Een restaurant moet aan allerlei regelgeving voldoen, maar niemand controleert de hobbykok die via het internet zijn culinaire creaties verkoopt. De huidige regelgeving is niet ingesteld op de bemiddelende internetplatformen. De juiste balans is daarin nog niet gevonden. De voedsel- en warenautoriteit Sectorcommentaar Deeleconomie 3 juli 2016

4 afsturen op een gepensioneerde vrouw die zelfgebakken koekjes verkoopt via Thuisafgehaald, is overdreven. Maar dat wordt anders wanneer iemand thuis een volwaardige cateringdienst optuigt. Zoals het ook onredelijk lijkt om iemand die zijn auto een paar dagen per jaar verhuurt via Snappcar, voor omzetbelasting aan te slaan. Terwijl dat wel logisch is voor iemand die besluit een klein wagenpark aan te schaffen en via de website te verhuren. Over de juiste regels voor deze nieuwe vormen van economische activiteit zal vermoedelijk nog jaren worden gesteggeld. Grote kansen maar regelgeving zal proces wel vertragen Deeleconomie maakt een einde aan overbodige capaciteit maar term deeleconomie dekt volgens mij de lading niet helemaal Moet de gevestigde orde nu vrezen voor positie? De mensen die het delen mogelijk maken, zijn steeds vaker slimme ondernemers die overvloed voor iedereen toegankelijk maken met mooie websites en handige apps. De deeleconomie biedt dus grote kansen. Echter, het is ook gebleken dat de grootste deelplatformen tegen wettelijke en juridische barrières aanlopen. De ontwikkelingen rondom Airbnb in Amsterdam, waar de overheid de regels voor kamerverhuur door particulieren strenger gaat controleren, zijn hier een voorbeeld van. Aangepast beleid en nieuwe oplossingen zijn niet alleen nodig voor Airbnb maar voor de hele deeleconomie. Conclusie De taxitarieven zijn mede zo hoog doordat taxi s grote delen van de dag stilstaan of doelloos rondrijden. Hotels zijn duur doordat niet altijd alle kamers bezet zijn. Met behulp van de algoritmes van Uber en Airbnb is verspilling door overbodige capaciteit in kaart te brengen. Voorheen stond woonruimte leeg als mensen met vakantie gingen. Met Airbnb kun je die nuttig gebruiken. Ook in de industrie en de logistiek wordt het nodige verspild. Er gaan regelmatig lege vrachtwagens ergens heen om een lading op te halen. Om deze vervoercapaciteit te benutten, is het bedrijf Convoy opgericht. Ook staan er dure machines in fabrieken die een groot deel van de tijd niet gebruikt worden. Die is veel beter te benutten als de communicatie slim is geregeld en de beschikbare capaciteit met behulp van algoritmes beter wordt benut. Via monitoringsystemen en de internetverbinding van apparaten (het internet der dingen) kun je bijvoorbeeld meten hoe vaak machines in gebruik zijn of waar een vrachtwagen precies is. Dat was vroeger nog niet mogelijk. Dit is ook deeleconomie, maar dan tussen bedrijven onderling in plaats van consumenten onderling. Dat dit soort diensten in zakelijke markten tot nu toe achterblijft bij de ontwikkeling van de deeleconomie tussen consumenten, komt volgens wetenschappers als professor Annet Aris van managementopleidingsinstituut Insead vooral doordat tussen bedrijven hardere en ingewikkelder afspraken nodig zijn. Ik heb een beetje moeit met de term deeleconomie. Airbnb noch Uber zijn bedrijven die gratis goederen en diensten uitwisselen. Zij vragen geld voor het gebruik van hun diensten, in veel gevallen niet eens veel minder dan wat beursgenoteerde bedrijven zouden doen. Daarnaast is de verwachting dat ook deze bedrijven binnen niet al te lange tijd naar de beurs gaan. Dan gaan er zaken als aandeelhouderswaarde spelen (dividend en koerswinst) en zullen de winsten ieder jaar hoger moeten zijn dan het jaar ervoor. Delen is voor mij: het echt gratis samen gebruik maken van middelen en diensten. Denk aan de buurman die een grasmaaier heeft en jij een boormachine en dat je die dan samen gebruikt. Of dat je je auto uitleent omdat je die niet ieder moment van de dag nodig hebt. Andere deelinitiatieven hebben misschien meer een deelimago zoals bijvoorbeeld Peerby maar helaas is de ruimte te beperkt om alles te bespreken. Zijn Airbnb en Uber een bedreiging voor de gevestigde orde in hun sectoren? Beide bedrijven bestaan al best wel lang: sinds 2008 en 2009 respectievelijk. Maar pas sinds een paar jaar kunnen we ook in ons land daarvan gebruikmaken. De eerste jaren viel het gebruik van deze services nog wel tegen maar de afgelopen jaren stijgt het aantal gebruikers hard. Cijfers van het aantal Airbnb-overnachtingen zijn inmiddels overweldigend. En ook het aantal ritten van Uber is sterk gestegen: in maart werd wereldwijd 169 mln. omgezet. Dit suggereert dat er bij andere bedrijven omzet verdwijnt. De hotelsector, die op dit moment redelijk draait, krijgt steeds meer last van Airbnb, terwijl in veel steden het gemiddelde verschil in kamerprijzen met de reguliere hotelsector niet eens zo hoog is. Nu draait Airbnb vooral om particulieren die een ruimte huren van andere particulieren. Maar het bedrijf gaat ook testen met het verhuren van zakelijke verblijfsruimtes. Dan krijgen Intercontinental Hotels Group en Accor pas echt problemen. Airbnb had het afgelopen jaar een omzet van $1 mld. en is met twee miljoen kamers aanwezig in 191 landen. Analisten verwachten dat dit in 2020 tien keer zo veel zal zijn. De bron van deze informatie is de site van Airbnb zelf overigens. Accor draaide over 2015 ongeveer 5,6 mld. omzet in 59 landen en Intercontinental Hotel Group ( kamers in 5000 hotels) had in datzelfde jaar echter maar $1,8 mld. omzet in honderd landen. Als de verwachte groei van Sectorcommentaar Deeleconomie 4 juli 2016

5 Airbnb werkelijkheid wordt, komt die toch snel in dezelfde orde van grootte. Ook online reisbureau Priceline, dat geen boekingen van Airbnb verwerkt, heeft last van Airbnb maar noemt nog geen concrete bedragen. Hoe dit afloopt, valt nog niet te zeggen. Autobedrijven gedwongen erg alert te blijven Ik verwacht dat als Uber zo blijft groeien, de gevestigde autosector erg alert zal moeten blijven. Het feit dat de grote fabrikanten allemaal een gelijksoortig initiatief opstarten wil wel zeggen dat een toekomst waarin niet iedere consument een eigen auto voor de deur heeft staan, misschien wel dichterbij is dan de gevestigde autoconcerns zouden willen. De steden raken overvol en auto s gaan het komende decennium zelfstandig rijden. Niet iedere fabrikant heeft het kapitaal achter de hand om te voldoen aan de eisen die de overheden stellen aan de uitstoot van schadelijke stoffen door auto s. Kortom: ook zonder een bedreiging in de vorm van Uber had de sector al voldoende aan zijn hoofd de komende jaren. Nu investeren ze in Uber en andere initiatieven, leveren zij auto s aan de chauffeurs daarvan en lenen zij geld voor opleidingen. Of ze starten hun eigen taxi- en autodeelinitiatief zoals BMW en autoverhuurbedrijf Sixt met hun Drive Now-autodeelprogramma. Deze tekst is afgesloten op 25 juli 2016, uur. Bronnen: Het Financieele Dagblad, Share.nl, Sprout, Airbnb en het KPMG-onderzoek over de deeleconomie en Airbnb. Meer weten? Kijk op ING.nl/beursnieuws Disclaimer Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling, geen beleggingsadvies noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in deze publicatie heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in deze publicatie kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. De waarde van uw belegging kan fluctueren. U kunt uw gehele inleg kwijtraken. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, handelsregister nr Amsterdam en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten AFM). ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V.. Sectorcommentaar Deeleconomie 5 juli 2016

6