Agentschap Binnenlands Bestuur Team Stedenbeleid. Vlaamse Overheid Studiedienst van de Vlaamse Regering

Transcriptie

1

2 Situering Stadsmonitor 2008

3 Stadsmonitor 2008 Situering:» Opdracht: minister, bevoegd voor het Stedenbeleid» Doelstelling: een monitor ontwikkelen waardoor de Vlaamse overheid en de steden over een instrument kunnen beschikken waarmee ze de ontwikkelingen in de steden kunnen opvolgen.» Concept: de stadsmonitor bestaat uit 2 luiken Een gemeenschappelijk gedragen visie op een leefbare en duurzame stad Een set van indicatoren waarmee kan nagegaan worden of de steden in een meer leefbare en duurzame richting evolueren.» Derde editie Edities 2004 en 2006: realisatie Centrum Duurzame Ontwikkeling (Universiteit Gent) Editie 2008: realisatie samenwerkingsverband Agentschap Binnenlands Bestuur (team Stedenbeleid) en Studiedienst Vlaamse Regering

4 Stadsmonitor 2008 Concept: ongewijzigd Nieuw:» Visie en indicatoren Ondernemen in de stad (Idea Consult)» Visie en indicatoren Zorg in de stad (CDO)» Dataverzameling survey-gegevens (SVR) Webversie:» Integraal inclusief pistes en niet geactualiseerde indicatoren» Gegevens per stad: tegen stedenronde

5 Stadmonitor 2008 Boekversie:» Inhoud: Voorwoord minister inleiding: Visie en opzet parallel editie 2006 Toelichting nieuwe sets: ondernemen en zorg Toelichting survey Leeswijzer Indicatoren: 2 pagina s per indicator Opgenomen: 129 geactualiseerde indicatoren Niet-opgenomen:» niet geactualiseerde indicatoren o.a. kwaliteit netwerking» Pistes Afkortingen Alfabetische lijst indicatoren» Resultaat: 304 pagina s

6 Overzicht indicatoren domein/principe cultuur en vrije tijd leren en onderwijs ondernemen en werken veiligheidszorg wonen mobiliteit zorg en opvang sociale principes natuur- en milieubeheer fysieke principes institutionele principes totaal aantal

7 Dataverzameling survey Stadsmonitor Schriftelijke bevraging Thuis in de Stad steekproefeenheden respondenten Betrouwbare resultaten Gewogen databestand, representatief naar geslacht en leeftijd

8 Dataverzameling survey Stadsmonitor De keuze van de methodiek brengt mee dat de resultaten van 2004 en 2006 moeilijk vergelijkbaar zijn met 2008 Respondenten reageren kritischer wanneer ze anoniem een schriftelijke vragenlijst invullen Wat wel kan, zijn de relatieve posities van de steden onderling vergelijken, maar nadruk ligt op resultaten 2008

9 Aantrekkelijke woonstad Leefbare buurten & wijken

10 Beleidskader Wonen is een basisbehoefte Wonen is eveneens een wezenlijk onderdeel van het Vlaamse stedenbeleid. Voor de centrumsteden zijn kwaliteitsvolle en betaalbare woningen, een (verkeers)veilige en aangename woonomgeving een beleidsprioriteit Graadmeter voor de leefbaarheid & duurzaamheid (~ visie Stadsmonitor)

11 Beleidskader Het belang dat de steden hechten aan een woonbeleid op maat, blijkt uit de keuze voor het thema wonen, als luik binnen de stadscontracten en uit de beleidsovereenkomst voor het Stedenfonds. Het woonbeleid beperkt zich niet langer tot de kwaliteit en de betaalbaarheid van het wonen maar gaat in toenemende mate ook over het verbeteren van de leefbaarheid en het samenleven op wijkniveau.

12 Thema Wonen Een leefbare en duurzame stad is in de eerste plaats een stad waarin het aantrekkelijk is om te komen wonen en te blijven wonen. Belangrijke stimuli hiervoor zijn een gezonde en aangename, (verkeers)veilige leefomgeving, een verscheidenheid aan aantrekkelijke betaalbare woningen, een divers cultureel en recreatief aanbod, een kwalitatief aanbod aan onderwijs en kinderopvang, een breed sociaal leven en een open en communicatief bestuur. Bronnen: Aantrekkelijke woonstad Leefbare buurten en wijken Survey Thuis in de stad (13 centrumsteden): nulmeting 2008 Survey Sociaal Culturele Verschuivingen (Vlaanderen) Centrale databanken Mening van de stadsbewoners staat centraal

13 Aantrekkelijke woonstad Een leefbare en duurzame stad is in de eerste plaats een stad waarin het aantrekkelijk is om te komen wonen en te blijven wonen

14 Migratiesaldo, Betaalbaarheid, Sociale huisvesting

15 Stadsvlucht gekeerd St.Niklaas Aalst Oostende Hasselt Leuven Gent Antwerpen Roeselare Genk Kortrijk Turnhout Mechelen Brugge

16 De steden winnen aan aantrekkingskracht, maar verliezen nog steeds jonge gezinnen 10 0 Hasselt Aalst Oostende Gent Antwerpen Roeselare Sint-Niklaas Genk Kortrijk Turnhout Mechelen Leuven Brugge migratiesaldo ( ) migratiesaldo jonge gezinnen ( )

17 Sterkere stijging vastgoedprijzen in steden Indexevolutie woning 13 centrumsteden Indexevolutie appartement 13 centrumsteden Indexevolutie woning Vlaanderen Indexevolutie appartement Vlaanderen

18 Betaalbaarheid sterker in het gedrang in stedelijk gebied Bij aankoop woning: Comfort woning speelt minder, kwaliteit woonomgeving wordt belangrijker Hogere woonuitgaven van starters in buitengebied, maar betaalbaarheid sterker in gedrang in stedelijk gebied wegens minder kapitaalkrachtige huishoudens Betaalbaarheid: verhouding verkoopprijs woning/mediaaninkomen Betaalbaarheid minst gunstig in grootsteden en stedelijke rand rond Brussel Betaalbaarheid 11 centrumsteden iets minder groot dan gemiddeld in Vlaanderen

19 10 Betaalbaarheid is sterk afgenomen Leuven Antwerpen Oostende Brugge Hasselt Turnhout Genk Gent Mechelen Sint-Niklaas Aalst Kortrijk Roeselare Betaalbaarheid woning 2000 Betaalbaarheid woning 2003 Betaalbaarheid woning 2005

20 Betaalmoeilijkheden voor het wonen eerder bij huurders dan bij eigenaars Aalst Turnhout Oostende Genk Antwerpen Mechelen Gent Sint-Niklaas Roeselare Hasselt Leuven Brugge Kortrijk Betaalmoeilijkheden huurders Betaalmoeilijkheden eigenaar

21 Bijna helft sociale huurwoningen in 13 centrumsteden Bijna ½ sociale huurwoningen in 13 centrumsteden Antwerpen en Gent nemen één derde voor hun rekening Spreidingsindex stadskern <-> stadsrand: 1 ~ Aalst, Kortrijk, Hasselt <1 ~ Sint-Niklaas >1 ~ Mechelen >2 ~ Brugge, Roeselare, Turnhout, Genk, Oostende >3 ~ Gent, Antwerpen, Leuven

22 Verder inzetten op aantrekken jonge gezinnen Ikv stedenfonds: 11 centrumsteden schuiven aantrekken van jonge gezinnen naar voor als maatschappelijk effect Voor het Vlaamse Stedenbeleid blijft het tegengaan van (selectieve) stadsvlucht een centrale uitdaging

23 Aantrekkelijke woonstad Een aantrekkelijke stad is een aangename plaats om te vertoeven. Een propere, groene en veilige woonomgeving is een absolute must. Een aantrekkelijke stad biedt uiteenlopende platforms aan: dit gaat van horecazaken over theater, winkelvoorzieningen, sport en recreatievoorzieningen.

24 Tevredenheid over de stad, Fierheid, Netheid en Uitstraling

25 Fiere en tevreden inwoners Leuven Brugge Hasselt Gent Oostende Roeselare Genk Sint-Niklaas Mechelen Turnhout Kortrijk Antwerpen Aalst tevredenheid stad fierheid stad

26 Netheid en uitstraling stad kunnen voor heel wat inwoners een pak beter Hasselt Brugge Leuven Genk Sint-Niklaas Roeselare Oostende Mechelen Gent Kortrijk Aalst Turnhout Antwerpen netheid stad uitstraling stad

27 Tevredenheid over aanbod voorzieningen op stadsniveau

28 Stadsbewoners kunnen naar hartelust winkelen en ontspannen in hun stad Hasselt Roeselare Oostende Genk Sint-Niklaas Leuven Brugge Gent Turnhout Antwerpen Aalst Mechelen Kortrijk Winkelvoorzieningen Horeca Uitgaansmogelijkheden

29 Tevredenheid over cultureel aanbod groot Tevredenheid over sport en recreatievoorzieningen verschilt sterk tussen 13 centrumsteden Hasselt Turnhout Roeselare Brugge Sint-Niklaas Genk Kortrijk Leuven Gent Mechelen Antwerpen Oostende Aalst Cultureel aanbod Sportaanbod Recreatie voorzieningen

30 Leefbare buurten & wijken Een leefbare stad kent leefbare wijken & buurten. In elke wijk of buurt dient het aangenaam te zijn om te wonen. Een kwalitatieve woonomgeving is hierin onontbeerlijk.

31 Tevredenheid buurt, contact in buurt, netheid buurt, groenindruk buurt

32 Stedelijkheid heeft effect op tevredenheid buurt tevredenheid buurt straten en voetpaden buurt netjes groenindruk buurt tevredenheid openbaar vervoer platteland overgangsgebied stedelijke rand centrumsteden kleinere steden grootsteden

33 Hoe minder stedelijk, hoe groter het onveiligheidsgevoel onveiligheidsindex 3,55 3,5 3,45 3,4 3,35 3,3 3,25 3,2 3,15 3,1 3,05 grootsteden stedelijke rand centrumsteden overgangsgebied kleinere steden platteland

34 Tevreden buurtbewoners, maar netheid blijft heikel punt Leuven Brugge Hasselt Roeselare Sint-Niklaas Kortrijk Turnhout Genk Oostende Gent Aalst Mechelen Antwerpen tevredenheid buurt groenindruk contact in de buurt netheid buurt

35 Onaangepaste snelheid verkeer voor helft inwoners buurtprobleem Leuven Antwerpen Oostende Gent Brugge Hasselt Mechelen Genk Sint-Niklaas Kortrijk Aalst Turnhout Roeselare tevredenheid openbaar vervoer onaangepaste snelheid in verkeer voldoende parkeergelegenheid

36 Leefbare buurten, doch met aandacht voor een meer kindvriendelijk klimaat Niet de helft van de Vlamingen tevreden over voorzieningen voor kinderen (46%) en jongeren (44%) in de buurt, onafgezien of men nu in de stad, de stedelijke rand, of op het platteland woont. Tevredenheid over kinderopvang: gemiddeld is slechts de helft van de inwoners van Vlaanderen tevreden over kinderopvang. Inwoners in de kleinere steden en het platteland scoren best (57%). Er is geen verschil tussen de 11 centrumsteden en de stedelijke rand (51%), de grootsteden scoren minst goed met 38%.

37 Leefbare buurten, doch met aandacht voor een meer kindvriendelijk klimaat Oostende Brugge Leuven Hasselt Antwerpen Roeselare Kortrijk Genk Gent Turnhout Mechelen Aalst Sint-Niklaas Speelruimte in buurt (<400m) Voldoende speelvoorzieningen(<12j)

38 Leefbare buurten, doch met aandacht voor een meer kindvriendelijk klimaat Brugge Oostende Leuven Hasselt Genk Kortrijk Roeselare Gent Sint-Niklaas Antwerpen Turnhout Aalst Mechelen Jeugdvoorzieningen in buurt (<1000m) Voldoende jeugdvoorzieningen

39 Leefbare buurten, doch met aandacht voor een meer kindvriendelijk klimaat Roeselare Kortrijk Brugge Hasselt Sint-Niklaas Antwerpen Genk Mechelen Oostende Gent Turnhout Aalst Leuven Voorschoolse kinderopvang in buurt (per 100 kinderen) Voorschoolse kinderopvang in buurt (<1000m) Voldoende kinderopvang in buurt

40 Vaststellingen Kritische stedelingen, maar ook tevreden en fiere stadsinwoners Netheid zowel op stads- als buurtniveau heikel punt Leefbare buurten, maar kindvriendelijker klimaat wenselijk

41 Participatie en stedelijk burgerschap

42 Beleidskader Participatie en actief burgerschap wezenlijk onderdeel beleid zowel van het Vlaamse stedenbeleid als van de stadsbesturen Aanknopingspunten:»Beleidsbrief 2009»Beleidsovereenkomsten Stedenfonds»Werkgroep Participatie»Visie Stadsmonitor

43 Conceptueel kader Burgerparticipatie:» Civiele participatie: relaties tussen burgers onderling» Politieke participatie: relaties tussen al dan niet georganiseerde burgers en het beleid Invalshoeken:» Activiteiten (stedelijke burgerparticipatie)» Oriëntaties (houdingen, competenties, burgerzin) Randvoorwaarden:» Aanwezigheid van menselijk en financieel kapitaal: opleiding, arbeidsmarktpositie, financiële positie,» Aanwezigheid sociaal kapitaal

44 Afbakening en bronnen Accent op relaties tussen burgers onderling en relatie burger en bestuur Nog te doen:» Onderzoek naar intensiteit en kwaliteit van de georganiseerde burgersamenleving en haar relatie met het stadsbestuur (najaar 2009)» Verschillen binnen de steden zowel ruimtelijk als naar doelgroepen (studiedag eind 2009) Bronnen:» Centrale databanken» Vlaanderen: SCV-survey» Steden: survey Stadsmonitor

45 Deel 1: menselijk en financieel kapitaal Civiele en politieke participatie wordt sterk gehypothekeerd wanneer burgers met achterstelling geconfronteerd worden en dit op het vlak van o.a.»onderwijs en vorming» Arbeidsmarkt»Financiële mogelijkheden

46 De scholingsgraad is één van de meest verklarende factoren om verschillen tussen burgers vast te stellen. De verschillen tussen de steden zijn groter dan deze tussen de steden en Vlaanderen. 100% 80% 60% 74,8 40% 20% hoog midden laag 44,6 0% Genk Sint-Niklaas Oostende Roeselare Antwerpen Aalst Turnhout Kortrijk Gent Brugge Mechelen Hasselt Leuven

47 Schoolse vertraging is één van de knipperlichten die sterk gekoppeld zijn aan het onderwijstype. ASO<TSO<BSO. Steden worden hier meer mee geconfronteerd dan de rest van Vlaanderen , , ,7 Antwerpen Mechelen Genk Gent Oostende Hasselt Aalst Leuven Kortrijk Brugge Turnhout Sint-Niklaas Roeselare ASO TSO BSO

48 Een zwakke positie op de arbeidsmarkt ondergraaft de participatiekansen. Laaggeschoolden en allochtonen (niet-eu origine) maken in steden proportioneel een groter deel uit van de werklozen (cijfers 2007) laaggeschoold langdurig allochtonen 51, , , Genk St-Niklaas Aalst Oostende Turnhout Roeselare Antwerpen Kortrijk Mechelen Brugge Hasselt Gent Leuven

49 Het percentage stedelingen dat recht heeft op een voorkeursregeling in de ziekteverzekering is een goede maat voor armoede en inkomensongelijkheid. In 2008 ligt dit percentage in alle steden boven het Vlaamse gemiddelde , Oostende Mechelen Antwerpen Kortrijk Roeselare Genk Sint-Niklaas Gent Turnhout Hasselt Leuven Aalst Brugge

50 Ook het percentage stedelingen dat met overmatige schuldenlast wordt geconfronteerd is een indicatie voor achterstelling. Ook hier ligt dit percentage op Leuven na boven het Vlaamse gemiddelde (cijfers 2007). 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2,7 2 1,5 1 0,5 0 Oostende Antwerpen Genk Aalst Gent Mechelen Turnhout Kortrijk Roeselare Sint-Niklaas Brugge Hasselt Leuven

51 Enkele vaststellingen De scholingsgraad tussen de steden is zeer verschillend. Men mag verwachten dat in steden met lager scholingsniveau meer inspanningen moeten geleverd worden om burgers te laten participeren. Schoolse vertraging en onderwijsniveau hangen zeer sterk samen. In de meeste steden ligt de schoolse vertraging ook merkelijk hoger dan in de rest van Vlaanderen. De arbeidsmarktpositie van heel wat stedelingen is zwakker vooral voor laaggeschoolden en allochtonen (niet-eu origine). Proportioneel tellen de steden ook meer financieel zwakkere inwoners. Op basis van deze vaststellingen kan men veronderstellen dat de participatie in steden lager zal liggen dan in de rest van Vlaanderen.

52 Deel 2: sociaal kapitaal en civiele participatie Lidmaatschappen en vrijwilligerswerk Sociale contacten en mantelzorg Vertrouwen in medemens Actief in de buurt

53 Steden tellen niet minder vrijwilligers maar toenemende verstedelijking zorgt voor minder actieve lidmaatschappen. Actieve lidmaatschappen (in %) Actieve lidmaatschappen (in %) Leuven Hasselt Turnhout Kortrijk Roeselare Brugge Genk Sint-Niklaas Gent Aalst Oostende Antwerpen Mechelen 0 grootsteden centrumsteden stedelijke rand kleinere steden overgangsgebied platteland

54 De netwerken en sociale contacten van grootstedelingen zijn anders opgebouwd. Ze zijn minder intens en minder plaatsgebonden. Dit blijkt vooral uit de contacten met vrienden en buren grootsteden centrumsteden praten met buren Sociale contacten stedelijke rand kleinere steden overgangsgebied platteland ontmoeten niet-inwonende vrienden thuis of elders ontmoeten niet-inwonende familieleden thuis of elders Hasselt Aangenaam om met buren te praten Brugge Genk Kortrijk Sint-Niklaas Roeselare Leuven Turnhout Oostende Aalst Mechelen Gent Antwerpen

55 Mantelzorg, zeker voor opvang van kinderen en hulpbehoevende ouderen is voor heel wat stedelingen een probleem Oostende Roeselare Aalst Leuven Gent Mechelen Brugge Sint-Niklaas Antwerpen Turnhout Hasselt Genk Kortrijk ziekte kinderopvang hulpbehoevende ouder

56 Een op zeven van de stadsbewoners steekt in eigen straat of buurt wel eens de handen uit de mouwen. In Antwerpen en Hasselt loopt dit op tot bijna een vijfde van de bevolking Antwerpen Hasselt Leuven Mechelen Genk Kortrijk Gent Turnhout Sint-Niklaas Brugge Roeselare Aalst Oostende

57 Stedelingen hebben niet minder vertrouwen in hun medemens. Integendeel, grootstedelingen blijken meer vertrouwen in hun medemens te stellen. 5,4 5,3 5,2 5,1 5 4,9 4,8 4,7 4,6 4,5 een grote stad een buitenwijk van een grote stad een middengrote of kleine stad een landelijke gemeente een boerderij of huis op het platteland

58 Enkele vaststellingen Sociaal kapitaal in steden niet lager dan in de rest van Vlaanderen. Het wordt wel enigszins anders opgebouwd.» Minder lidmaatschappen maar daarom niet minder inzet o.a. via vrijwilligerswerk» Sociale netwerken van andere aard, minder plaatsgebonden en minder intens» Zeker niet minder vertrouwen in medemens Verstedelijking op zich geen rem voor bewoners om zich in eigen straat, buurt of wijk in te zetten.

59 Deel 3: politieke participatie Tevredenheid informatieverstrekking en participatiemogelijkheden Politieke activiteiten Politieke interesse Vertrouwen in overheden Burgerzin

60 Stadsbesturen scoren bij de bevolking inzake informatieverstrekking doorgaans niet slechter dan andere gemeentebesturen. Dit is wel zo voor de meer beleidsgerichte en politieke informatie Hasselt Oostende Genk Turnhout Brugge Sint-Niklaas Mechelen Kortrijk Roeselare Aalst Leuven Gent Antwerpen activiteiten in de stad voorzieningen nieuwe ingrepen en plannen beslissingen van het stadsbestuur

61 Stedelingen zijn minder tevreden over de participatiemogelijkheden waarover ze beschikken en over wat het bestuur met hun vragen en opmerkingen doet Hasselt Oostende Brugge Genk Gent Kortrijk Sint-Niklaas Mechelen Turnhout Leuven Roeselare Antwerpen Aalst voldoende inspanningen om wensen bevolking te kennen voldoende inspanningen om bewoners bij veranderingen buurt te betrekken stadsbestuur trekt zich iets aan van vragen en opmerkingen bewoners*

62 Stedelingen zijn niet minder politiek actief en lokaal betrokken dan inwoners van andere gemeenten. Minder dan 1 op 10 is direct politiek actief (raad, actiecomité) en daarnaast is bijna een kwart indirect actief o.a. door zich grondig te informeren, in te gaan op adviesvraag e.d.. 3 2, indirect direct , , grootsteden stedelijke rand kleinere centrumsteden overgangsgebied platteland 5 0 Leuven Genk Gent Roeselare Kortrijk Mechelen Antwerpen Brugge Sint-Niklaas Oostende Turnhout Hasselt Aalst

63 Toenemende stedelijkheid gaat samen met een toenemende interesse voor politiek. 3 2,8 2,6 2,4 2,2 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 grootsteden centrumsteden stedelijke rand kleinere steden overgangsgebied platteland

64 Nabijheid speelt inzake vertrouwen in overheden. Onder stedelingen valt weinig of geen verschil vast te stellen wat het vertrouwen in de federale en Vlaamse overheid betreft, dit is wel zo voor het vertrouwen in het stadsbestuur Hasselt Gent Leuven Brugge Oostende Genk Sint-Niklaas Mechelen Kortrijk Antwerpen Turnhout Roeselare Aalst federale overheid Vlaamse overheid stadsbestuur

65 In de steden is een groot potentieel aan burgerzin aanwezig. Niet minder dan 60% van de bevolking brengt nu al of heeft de intentie problemen onder de aandacht te brengen en zelf iets te doen in de buurt. Vooral de grootsteden vallen hier op. probleem onder aandacht brengen iets doen in wijk of buurt Antwerpen Leuven Gent Hasselt Genk Kortrijk Mechelen Roeselare Oostende Brugge Aalst Turnhout Sint-Niklaas Hasselt Antwerpen Gent Leuven Genk Aalst Turnhout Mechelen Kortrijk Roeselare Brugge Oostende Sint-Niklaas gedaan intentie gedaan intentie

66 Enkele vaststellingen Enkel over de communicatie over genomen beslissingen door stadsbesturen wordt geklaagd. Stedelingen zijn minder tevreden over de participatiemogelijkheden waarover ze beschikken. Als men al betrokken wordt, heeft men twijfels of er wel iets mee gedaan wordt. Stedelingen zijn niet minder politiek actief of lokaal betrokken. Hun politieke interesse ligt trouwens hoger dan bij de doorsnee Vlaming. Vertrouwen in overheden hangt samen met nabijheid. Het vertrouwen in het stadsbestuur is echter niet gekoppeld aan de grootte van de stad. In de steden en zeker in de grootsteden is een enorm potentieel aan burgerschap aanwezig. Circa 60% van de stedelingen wil problemen onder de aandacht brengen en in zijn straat, buurt of wijk wel eens de handen uit de mouwen steken.