Schema therapie voor depressie. Remco van der Wijngaart

Transcriptie

1 Schema therapie voor depressie Remco van der Wijngaart

2 Waarom ST voor depressie? CGT is effectief maar slechts 40-50% herstelt volledig in een eerste behandeling 5-20% van de patienten ontwikkelt een chronische vorm van depressie die therapieresistent is (Fournier et al., 2009; Hollon et al., 2005; Kessler et al., 1994; Arnow&Constantino, 2003; Gilmer et al., 2005) Chronische depressie is geassocieerd met een meer beperkingen in het functioneren, toegenomen gebruik van de gezondheidszorg, hospitalisatie en economische kosten in vergelijking met nietchronische vormen van depressie 2

3 Verschillende typen chronische depressie Chronische depressieve stoornis Dysthyme stoornis Dubbele depressie Recidiverende depressieve stoornis met niet voledig herstel tussen de episoden -> Hoewel er verschillende manifestaties zijn van chronische depressie staan die niet voor onderscheidende stoornissen 3

4 Waarom ST voor depressie? Onderzoek: 4 belangrijke factoren correleren met chronische depressie: negatieve ervaringen in kindtijd (emotioneel misbruik, emotionele deprivatie), cognitieve factoren (kernopvattingen over falen, emotionele deprivatie en verlating), Persoonlijkheids stoornissen (negatief gerelateerd met effect therapie), interpersoonlijke factoren (sociale vermijding gebrek aan assertiviteit) -> typiscche factoren in het ST model 4

5 ST: Schema s Schema s correleren met depressieve symptomen in depressive patienten (Havorsen et al., 2009; Hawke, Provencher, & Arntz, 2011; Petrocelli et al., 2001) Schema s uit het domein gebrek aan autonomie en gebrek aan verbondenheid correleren met ernst van depressie (Renner, Lobbestael, Peeters, Arntz, &Huibers, 2012) Schema s uit het domein beperkte autonomie en geremdheid lijken depressie van chronische depressie te onderscheiden (Riso et al., 2003) 5

6 Schema s vervolg Schema Emotionele Deprivatie medieert de relatie tussen fysieke mishandeling in verleden en depressieve symptomen Sociale Isolatie & Zelfopoffering medieren relatie tussen emotioneel misbruik in verleden en depressieve symptomen (Lumley&Harkness, 2000) Conclusie: schema s spelen een rol in chronische vormen van depressie

7 Effetiviteitsstudies ST voor depressie Patienten die ST kregen hadden minder depressieve klachten en een hoger algemeen en sociaal functioneren in vergelijking tot patienten uit andere therapie conditie (Bamelis et al., 2014) ST niet even effectief in behandelen chronisch depressieve patienten vergeleken met CGT (Carter et al., 2013) Imaginatie rescripting als op zichzelf staande behandeling effectief in behandelen chronische depressie (Brewin et al., 2009) ST effectieve therapie voor chronische depressie (Renner et al., 2013) 7

8 ST model voor depressie Interactie tussen distale factoren (vroege negatieve ervaringen, persoonlijkheidsproblematiek), gemedieerd door proximale factoren (schema s) die getriggerd worden door life-events (verlies, faalervaringen) en instandgehouden door vermijdende copingstrategieen (Renner, Arntz, Leeuw, & Huibers, 2013) 8

9 ST model for depression 9

10 ST voor depressie; algemene strategie Conceptualiseer de depressie in termen van schema s en modi en doe normale ST Combineer methoden en technieken uit ST en mehoden en strategieen uit CGT om de behandeling van depressie te verbeteren Specifieke technieken en methoden voor de persistente depressieve pathologie 10

11 Cognitieve Gedragstherapie voor depressie 1 rationale van behandeling 2 monitoren van activiteiten, stemming en plezier 3 activatie fase 4 cognitieve therapie 5 Terugval preventie plan 11

12 ST voor depressie stap voor stap Fase 1: Exploratie Psycho educatie over depressie en behandelplan Formuleren casusconceptualisatie Maak disfunctionele modi meer ego dystoon Fase 2: Verandering Behandeling van depressieve symptomen; activatie door basale behoeften van Kind modus te stimuleren en valideren Behandeling van de etiologische factoren van depressie; Oudermodi en coping modi Fase 3: Beeindigen therapie Versterken van Gezonde Volwassene en terugvalpreventieplan 12

13 Overzicht workshop Fase 1: Exploratie Maak disfunctionele modi meer egodystoon Fase 2: Verandering Behandeling van depressieve symptomen; activatie door het stimuleren van behoeften en het valideren van behoeften van Kinddelen Bewerken van etiologische factoren van depressie; Ouder modi Fase 3: Einde van therapie Versterken van Gezonde Volwassene

14 ST voor depressie stap voor stap Fase 1: Exploratie Psycho educatie over depressie, behandelplan Formuleren van casusconceptualisatie Maak disfunctionele modi meer egodystoon 14

15 Veel voorkomende modi in depressie Kwetsbare Kindmodus : Voelt zich incompetent, tekortschietend, hulpeloos Straffende-, schuldinducerende-, Veeleisende ouder: Pusht voor prestaties, induceert schuld, benadrukt alle verantwoordelijkheden Onthechte beschermer/perfectionistische Overcontrolleerder: Slut zich af uit angst te falen, emotionele pijn te voelen Gezonde Volwassene: Komt naar therapie

16 Disfunctionele modi meer egodystoon maken Chronische depressie=pt identificeert zich met ouder en copingmodi en raakt vast Identificeer de modus Benoem de modus, bijna alsof het een ander persoon is; -gebruik van gebaren -Vertaal Ik in Hij of Zij -gebruik van toon van stem -blijf consistent: wijs altijd naar dezelfde plaats in de kamer als je over de ouder of copingmodus spreekt 16

17 Pt zegt dingen als: Dat kan ik nooit Het zal mislukken Demonstratie Ik weet niet wat ik moet zeggen Ik ben een loser Het heeft geen zin dus waarom zou ik de moeite doen, ik kan net zo goed naar bed gaan/doodzijn,werken) Ik heb nergens zin in het maakt me allemaal niet meer uit Mijn familie lijdt onder mijn depressie Therapeut probeert de modus te identificeren en die meer egodystoon te maken 17

18 Blijf gezond en persistent 18

19 ST voor depressie stap voor stap Fase 2: Verandering Behandelen van depressieve symptomen; activatie door het leren valideren van de behoeften van de Kind modus Bewerken van de etiologische factoren van depressie: ouder- en coping modi 19

20 Activatie fase: doel Doel is vermindering van de symptomen Vermindering van symptomen is noodzakelijk om te kunnen werken aan de onderliggende mechanismen van de depressie; disfunctionele modi/schema s Manier om de symptomen te verminderen is door contact te maken met behoeften. Pt moet leren te luisteren naar de behoeften van het Kwetsbaar Kind en die te valideren NB Gedragsverandering start in de behandeling van depressie dus eerder dan gebruikelijk bij ST 20

21 Methode Werk NIET met een vaste lijst van plezierige activiteiten! Behoeften varieren over de tijd heen dus een vaste lijst of voorgenomen activiteiten kunnen snel een nieuwe eis worden waar ze aan moeten voldoen. Richt je rechtstreeks tot het Kinddeel van de pt. Wees een goede ouder die het kind stimuleert om uit te spreken wat het wil en nodig heeft Wees creatief, spontaan, validerend en daarmee een rolmodel van de Gezonde Volwassene 21

22 Bruikbare vragen Waar heb JIJ NU zin in/nodig? (Als de pt zegt dat hij dat niet weet: wat zou je stiekem willen?) Als er iets veranderd was gedurende de nacht waardoor je niet meer depressief zou zijn, wat zou dat dan zijn? Als er nu een cameraploeg binnen zou komen, met bijv Robert ten Brink, die een speciale dag voor je wilt organiseren, wat zou dat dan zijn? ->exploreer in detail! 22

23 Meest voorkomende probleem is dat de pt niet weet wat hij/zij wil/nodig heeft.. ->Stimuleer het blije kind!! Demonstratie 23

24

25 Gebruikelijke problemen Pt: Ik begrijp het, maar ik heb werkelijk nog heel veel werk wat ik moet doen, ik moet nog schoonmaken, boodschappen doen etc.. (veeleisende ouder) ->Stel dat je je benen gebroken zou hebben, hoe zou het huishouden dan georganiseerd worden? Pt monitoort niet zijn activiteiten uit angst geconfronteerd te worden met de ernst van de klachten (Onthechte Beschermer) ->Maak het veilig: therapeut hoeft het niet te zien als dat te moeilijk is 25

26 Gebruikelijke problemen vervolg Pt. Wat ik wil is stom, ht is zo raar dat ik het niet durf te zeggen (schuld inducerende ouder) -> Jouw behoeften zijn niet raar of stom! of Natuurlijk is het een beetje gek, maar het is ook leuk en het mag meer leuk worden in je leven dus zeg het eens, waar heb je nu dan zin in?? 26

27 Stimuleer het Blije Kind

28 ST voor depressie stap voor stap Fase 2: Verandering Behandelen van depressieve symptomen; activatie door het leren valideren van de behoeften van de Kind modus Bewerken van de etiologische factoren van depressie: ouder- en coping modi 28

29 Ouder modi Geinternaliseerde boodschappen van ouders of ouderfiguren in verleden Depressie: betroffen vaak boodschappen die het uiten van gevoelens of behoeften inperkten of straften, evenals spontaniteit of autonomie en het gevoel competent te zijn. Vaak is dit de onderliggende oorzaak van de depressie 29

30 Voorbeelden van straffende boodschappen verbaal: Je bent dom! Je kunt ook niets Ik wou dat ik je nooit had gekregen Non verbaal: Schreeuwen, misbruik, schelden Maar ook: niet reageren, geen antwoord geven, niet aankijken 30

31 Voorbeelden van veeleisende boodschappen verbaal: Als je aan iets begint dan maak je het ook af Als je iets doet, dan doe je het ook goed Eerst werk, dan is er wel tijd voor ontspanning Er is altijd wel wat te doen! Non verbaal: Ouders die altijd aan het werk zijn, nooit ontspannen, geirriteerd reageren Ouders reageren niet op gevoelens of behoeften 31

32 Voorbeelden van schuldinducerende boodschappen verbaal: Ik heb het al zo zwaar en dan val jij me ook nog eens lastig Het is jouw schuld dat vader overspannen is geworden Het draait altijd maar om jou, je denkt nooit aan een ander Non verbaal: Ziekte, lijden, zuchten, tranen in ogen, lange stiltes 32

33 Bevechten van verschillende oudermodi Demonstratie en oefenen

34 Waarschijnlijk einde workshop..

35 ST voor depressie stap voor stap Fase 3: Einde therapie Versterken van de Gezonde Volwassene en terugvalpreventieplan 35

36 Gezonde Volwassene: leren visualiseren 1 Pt moet zijn GV leren te visualiseren 2 Vertel over je eigen GV 3 Beschrijf de verschillende aspecten van die beleving (houding,lichamelijke sensaties, cognities) 4 Leg uit dat deze aspecten toegangspoorten tot de GV kunnen zijn 5 Imaginatie waarin pt eigen GV visualiseert 6 Huiswerk is het oefenen om dit beeld op te roepen 36

37 It s not about the nail!

38 Wat doet een GV? 4 stappen Eerste fase heeft therapeut model gestaan voor GV In deze fase moet pt cognitief leren wat de GV eigenlijk doet Wat doet een Gv eigenlijk?? 1 erkenning offers understanding 2 biedt hoop op verandering 3 geeft specifieke redenen waarom ouder- coping modi ongelijk hebben 4 geeft richting; geeft gedragsinstructies

39 1 Erkenning Erkenning van gevoelens : Ik voel me (verdrietig, angstig etc) Het is heel normaal dat ik me zo voel Natuurlijk voel ik me (bang, verdrietig) want dit is een moeilijke situatie. En zeker met wat ik heb meegemaakt is dit heel moeilijk. Toon van stem: warm, begripvol, zacht Gebruik stoelen, foto s en andere symbolen zodat de pt daadwerkelijk de GV boodschappen moet uitspreken

40 2 Hoop Dit gaat voorbij Dat is me nu zo voel betekent niet dat het altijd zo blijft. Ik zal een manier vinden hiermee om te gaan Er is hulp, steun

41 3 Alternatieve visie Specifieke redenen waarom de ouder- of coping modi ongelijk hebben: Ik ben niet waardeloos, ik ben okee, ik mag dan wel aan het worstelen zijn maar ik heb ook vorderingen gemaakt. Remco vindt dat ik vooruit ben gegaan. Ik praat makkelijker over mijn geveolens en ik herken sneller de patronen in mijn gevoelens Alternatieve visies voor de trigger situatie : De ander is ook verantwoordelijk Als de rollen omgedraaid zouden zijn zou ik niet slecht over hem denken, dus waarom zou hij dat dan wel bij mij doen?

42 4 Gedragsinstructies Wat wil ik, wat heb ik nodig? Wat kan ik doen om die behoefte te valideren? Hoe kan ik zowel voor mezelf opkomen als ook met de ander in contact blijven?