De Invloed van Stereotypen en Vooroordelen op Gedrag: Onvermijdelijk of. Mogelijkheid tot Inhibitie? H. S. Gerritsen. Universiteit van Amsterdam

Transcriptie

1 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 1 De Invloed van Stereotypen en Vooroordelen op Gedrag: Onvermijdelijk of Mogelijkheid tot Inhibitie? H. S. Gerritsen Universiteit van Amsterdam Bachelorthese Sociale Psychologie Datum: 28 november 2013 Aantal woorden: 6260 Aantal woorden abstract: 119 Aantal woorden onderzoeksopzet: 1894 Studentnummer: Begeleider: Tim Faber

2 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 2 Abstract In dit literatuuronderzoek werd bekeken of de invloed van stereotypen en vooroordelen op gedrag onvermijdelijk is, of vermijdelijk door inhibitie. Het blijkt dat veel personen ras bias vertonen, maar dat personen met tijdelijke of chronische egalitaire doelen, in staat zijn om stereotypen en vooroordelen op impliciet niveau te inhiberen, waardoor een invloed op gedrag uitblijft. Verder blijkt de IAT, een veelgebruikte maat voor impliciete stereotypen en vooroordelen, minder valide dan eerder aangenomen, waardoor personen als meer gestereotypeerd en bevooroordeeld uit deze test komen dan in werkelijkheid het geval is. Wanneer de maatschappij nog meer de nadruk legt op de negatieve gevolgen van gestereotypeerd en bevooroordeeld gedrag, zouden wellicht meer personen egalitaire doelen kunnen ontwikkelen, met als gevolg minder discriminatie. De invloed van stereotypen en vooroordelen op gedrag: onvermijdelijk of mogelijkheid tot inhibitie? Voor de wet is iedereen gelijk, maar de stereotypen en vooroordelen die bestaan en de discriminatie die hieruit voortkomt, laten zien dat niet iedereen daadwerkelijk gelijk behandeld wordt (Rijksoverheid, z.j.). Onder stereotypen worden kennis structuren, overtuigingen en verwachtingen over een groep verstaan (Moskowitz, 2005), hier gaat het om een cognitief construct. Bij vooroordelen gaat het om een affectief construct, over een gevoel dat geassocieerd wordt met een bepaalde groep (Moskowitz, 2005), waarbij dit gevoel vaak negatief is (McConahay & Hough, 1976, aangehaald in Amodio & Devine, 2006). Discriminatie gaat over het gedrag voortkomend uit stereotypen en vooroordelen. Hieronder wordt ongerechtvaardigd negatief gedrag verstaan, dat gericht is op leden van een outgroup, gebaseerd op hun behoren tot deze outgroup. (Stangor, 2004). Een voorbeeld hiervan is dat

3 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 3 personen met een niet-nederlandse naam in Nederland een kleinere kans hebben, uitgenodigd te worden voor een sollicitatie gesprek dan personen met een Nederlandse naam (Kalkman, 2008). Onder andere de negatieve beeldvorming van zwarte personen in de media kan zorgen voor bekendheid met stereotypen en vooroordelen, die discriminatie tot gevolg kan hebben. Niet iedereen gelooft echter in deze stereotypen en niet iedereen is bevooroordeeld. Men zou denken dat personen die niet geloven in stereotypen en niet bevooroordeeld zijn, ook niet zullen discrimineren. Uit onderzoek blijkt echter dat personen die van zichzelf aangeven niet bevooroordeeld te zijn, dit op impliciet niveau wel kunnen zijn (Devine, 1989). Personen maakten in Devine s (1989) onderzoek gebruik van impliciete stereotypen bij het vormen van een oordeel over een zwart persoon en konden discriminatie alleen voorkomen door deze stereotypen op expliciet niveau te onderdrukken. Devine concludeerde dan ook dat stereotyperen op impliciet niveau onvermijdelijk is. Onder impliciet wordt het niveau bij het associëren verstaan waar attitudes onbewust, oncontroleerbaar en onbekend voor personen kunnen zijn (Greenwald & Banaji, 1995, aangehaald in Dovidio, Kawakami, & Gaertner, 2002). Onder expliciet wordt het niveau bij het associëren verstaan waar attitudes bewust en controleerbaar zijn, opzettelijk zijn gevormd en makkelijk te rapporteren zijn. In tegenstelling tot Devine (1989) kwamen andere onderzoekers (Lepore & Brown, 1997) tot de conclusie dat er wel degelijk een verschil is tussen personen die wel of niet bevooroordeeld zijn. Personen die wel of niet bevooroordeeld waren, reageerden even negatief op zwarte personen, wanneer zij op impliciet niveau blootgesteld werden aan negatieve stereotypen over zwarten. Wanneer personen die niet bevooroordeeld waren, echter blootgesteld werden aan primes van zwarte personen zonder eerst aan de negatieve stereotypen te zijn blootgesteld, reageerden zij positief op zwarte personen. De bevooroordeelde personen bleven ook in dit geval negatief reageren. Impliciete stereotypen en

4 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 4 vooroordelen zouden dus niet bij iedereen en in alle gevallen een negatieve invloed hebben op gedrag. Dit zou impliceren dat stereotyperend en bevooroordeeld gedrag wel vermijdbaar zijn. Bovenstaande onderzoeken komen uit de vorige eeuw, maar er is nog steeds geen overeenstemming over dit onderwerp bereikt. Om deze reden zal de besproken tegenstelling nader bekeken worden in dit literatuuronderzoek en zal getracht worden deze tegenstelling te verklaren. De vraag die hierbij centraal zal staan is of stereotypen en vooroordelen een onvermijdelijke invloed hebben op gedrag, of dat dit vermeden kan worden door inhibitie. In de eerste paragraaf wordt onderzoek beschreven waaruit geconcludeerd is dat stereotyperend en bevooroordeeld gedrag onvermijdelijk is. In de tweede paragraaf staat onderzoek beschreven met de conclusie dat stereotyperend en bevooroordeeld gedrag wel te vermijden is. De verschillen tussen de onderzoeken met tegengestelde conclusies worden hierbij besproken, om zo dichter bij een verklaring van de tegenstelling te komen. In de derde paragraaf wordt dieper ingegaan op één van de meest gebruikte meetinstrumenten voor impliciete vooroordelen en stereotypen: de Implicit Association Test (IAT). De IAT zal hier geëvalueerd worden, ook om de tegenstelling verder te kunnen verklaren. De onvermijdelijkheid van stereotypen en vooroordelen Sinds Devine (1989) tot de conclusie kwam dat stereotyperen onvermijdelijk is, kwamen na haar veel onderzoekers tot vergelijkbare conclusies (o.a. Bargh, 1999; Dovidio & Fazio, 1992; Monteith, 1993, aangehaald in Blair, 2002). Dit leidde tot de theorie dat de perceptie van cues gerelateerd aan een sociale categorie, in dit geval zwarte personen, resulteert in de automatische activatie van stereotypen en vooroordelen, wat een onvermijdelijke invloed heeft op gedrag. Om te kunnen beoordelen of deze theorie hier terecht uit is voortgekomen, zal een deel van het onderzoek dat deze theorie ondersteunt, in deze paragraaf weergegeven worden.

5 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 5 Amodio en Devine (2006) toonden met hun onderzoek aan dat impliciete stereotypen en impliciete vooroordelen verschillende effecten hebben op gedrag. Uit hun onderzoek (studie 2 en 3) bleek een relatie te bestaan tussen impliciete stereotypen en instrumenteel gedrag en een relatie tussen impliciete vooroordelen en gedrag gerelateerd aan interpersoonlijke voorkeuren en sociale afstand. Deelnemers moesten hiervoor twee IATs doen. Een IAT is een meting van impliciete associaties met groepen. Bij een standaard IAT krijgen deelnemers op een computerscherm eerst gezichten van zwarte en blanke personen (of de woorden zwart en blank) te zien. Deze moeten zij categoriseren door op één van twee toetsen de drukken. In het blok hierna komen woorden in beeld met positieve of negatieve valentie, die ook gecategoriseerd moeten worden door dezelfde toetsen in te drukken. In het derde blok moeten deelnemers voor zwarte gezichten en negatieve woorden op dezelfde toets drukken en voor blanke gezichten en positieve woorden op de andere toets drukken. In het laatste blok moet dezelfde toets ingedrukt worden voor zwarte gezichten en positieve woorden en de andere toets voor blanke gezichten en negatieve woorden. De deelnemers moeten hierbij steeds zo snel mogelijk reageren. Het verschil in gemiddelde reactietijd tussen de laatste twee blokken is de basis voor de IAT meting. In studie 3 van Amodio en Devine deden deelnemers de stereotype IAT, gebruikmakend van stereotype woorden, en een standaard IAT, die vooroordelen moest meten. Hierna werd de deelnemer verteld dat deze voor een test samen zou gaan werken met een andere deelnemer. Dit bleek een zwart persoon te zijn. De deelnemer moest kiezen welk type vragen van de test hij/zij zelf zou gaan beantwoorden en welke de partner zou doen, op basis van wie waarin het beste zou zijn. De vier vraagsoorten betroffen wiskunde, verbale vaardigheden, populaire cultuur en sport. Hierna werd de deelnemer in dezelfde ruimte geroepen als diens partner, terwijl de partner naar de wc was. De spullen van de partner lagen nog in een stoel, zodat gekeken kon worden hoe dicht de deelnemer bij de spullen zou gaan

6 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 6 zitten. Uit de resultaten bleek dat de score op de stereotype IAT voorspelde wat voor vraagsoorten de deelnemer toewees aan diens partner, waarbij deelnemers met een hoge score op de stereotype IAT, vraagsoorten toewezen waarin zwarte personen volgens het stereotype goed zouden zijn (populaire cultuur en sport). De score op de standaard IAT voorspelde hoe ver de deelnemer van de spullen van de partner ging zitten; hoe hoger de score, hoe verder weg de deelnemer ging zitten. Behalve verschillende effecten van impliciete stereotypen en vooroordelen op gedrag, bestaan er ook verschillen in hoe impliciete en expliciete vooroordelen samenhangen met het type gedrag (Dovidio, Kawakami, & Gaertner, 2002). In het onderzoek van Dovidio et al. (2002) werd gekeken naar raciale bias in verbaal en non-verbaal gedrag, geuit door blanke personen tijdens korte interacties met een zwart of blank persoon. De deelnemer, gesprekspartner en observators beoordeelden na afloop van de interactie de vriendelijkheid van de deelnemer. Deze beoordeling werd gekoppeld aan de resultaten van de deelnemer op een expliciete en impliciete test van vooroordelen. Het bleek ten eerste dat bij de deelnemers sprake was van negatieve impliciete vooroordelen over zwarte personen. Deze impliciete vooroordelen bleken gerelateerd te zijn aan non-verbaal gedrag. Beiden voorspelden de beoordeling van de gesprekspartners en observators. Expliciete vooroordelen waren vooral gerelateerd aan verbaal gedrag en beiden voorspelden hoe de deelnemers hun eigen vriendelijkheid beoordeelden. Impliciete vooroordelen voorspellen dus beter hoe anderen gedrag beoordelen dan expliciete vooroordelen. Bovendien blijkt non-verbaal gedrag in deze beoordeling belangrijker dan verbaal gedrag. Dit onderzoek lijkt te suggereren dat de vooroordelen over zwarte personen gedurende de hele interactie saillant blijven en minder vriendelijk non-verbaal gedrag veroorzaken. Kunda, Davies, Adams en Spencer (2002) keken naar wat er gebeurt wanneer men voor een wat langere tijd in aanraking is met een zwart persoon. Hieruit bleek dat stereotypen eerst

7 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 7 geactiveerd werden, maar dat deze, na het langer zien van de zwarte persoon, minder saillant waren. Deelnemers moesten in het onderzoek van Kunda et al. (2002) naar een filmpje kijken waarin een zwarte of blanke persoon aan het woord was. Het filmpje werd aan de helft van de deelnemers heel kort vertoond en aan de andere helft wat langer. Aan de hand van een Lexical Decision Task (LDT) werd getest of stereotypen van zwarte personen door het filmpje geactiveerd waren. Deelnemers kregen bij de LDT een serie van letters te zien waarbij ze moesten aangeven of dit een woord was of niet. Hierbij werden stereotype woorden en neutrale woorden gebruikt. Het bleek dat stereotypen wel geactiveerd waren na korte blootstelling aan het filmpje, maar niet na lange blootstelling. In studie 2 keken de deelnemers eenzelfde filmpje en lazen een stuk over een rechtszaak, waarbij zij moesten bepalen of de verdachte schuldig was of niet. Hierna werd bekend of de persoon uit het filmpje de verdachte zag als schuldig of onschuldig, zodat de deelnemer wist of deze persoon het eens of oneens was met hem/haar. Om stereotype activatie te meten werd weer een LDT afgenomen. Het bleek dat deelnemers die het oneens waren met de zwarte persoon uit het filmpje, meer stereotype activatie lieten zien dan deelnemers die het eens waren met deze persoon. Dit effect werd ondersteund in studie 3 en 4 van Kunda et al. De onderzoekers concludeerden hieruit dat stereotypen, na het langer zien van een zwart persoon, minder saillant worden, maar dat deze weer geactiveerd kunnen worden wanneer men het oneens is met deze persoon. Een verklaring hiervoor kan zijn dat de deelnemer zich afvroeg waarom de persoon uit het filmpje het niet met hem/haar eens was. De deelnemer kan zich hierdoor bekritiseerd voelen (Sinclair & Kunda, 1999, aangehaald in Kunda et al., 2002). Bij het zoeken naar een verklaring voor de onenigheid zou de deelnemer kunnen focussen op diens verschillen met de persoon uit het filmpje, bijvoorbeeld het feit dat deze persoon zwart is, waardoor de

8 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 8 stereotypen geactiveerd werden. Ook zou de deelnemer de onenigheid kunnen afschrijven aan negatieve kenmerken van de zwarte persoon, bijvoorbeeld door de persoon op een gestereotypeerde manier te bekijken. Uhlmann, Brescoll en Paluck (2006) tonen aan dat het relevant is om het concept van egalitair zijn te betrekken in onderzoek. Zij laten namelijk zien dat automatische negatieve associaties met zwarte personen ook voort kunnen komen uit egalitaire overwegingen, in plaats van uit vooroordelen. Kunda et al. (2002) en Dovidio et al. (2002) hebben het concept van egalitair zijn niet meegenomen in hun onderzoek, terwijl dit wel relevant blijkt te zijn. Wellicht dat er ook in hun onderzoek een verschil in de resultaten zou zijn voor personen met en zonder egalitaire overwegingen. In studie 1 van Uhlmann et al. (2006) deden deelnemers de standaard IAT en een onderdrukking IAT, die als aanpassing had dat de positief/negatief categorie was vervangen door een privilege/onderdrukking categorie. Uit de resultaten bleek een relatie tussen de zwart/onderdrukking associaties en de zwart/negatief associaties. In studies 2 en 3 werd gedemonstreerd dat deelnemers die geconditioneerd werden om een nieuwe groep te associëren met onderdrukking, later negatievere IAT scores hadden dan deelnemers die geconditioneerd werden om neutrale associaties te vormen met de groep. Deze resultaten laten zien dat negatieve associaties met een outgroup kunnen voortkomen uit het associëren van deze groep met onderdrukking, in plaats van uit vooroordeel. Uhlmann et al. concludeerden hieruit dat de IAT ook negatieve associaties kan meten die voorkomen uit egalitaire overwegingen. Zij concluderen echter ook dat dit maar tot op bepaalde hoogte het geval is en dat de IAT vooral negatieve associaties meet die voortkomen uit vooroordelen. Dit laatste hebben zij in hun onderzoek echter niet getest. Verder zouden volgens Uhlmann et al. automatische negatieve associaties voorspellend zijn voor bevooroordeeld gedrag, ongeacht

9 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 9 de bron van deze associaties. In hun onderzoek hebben zij deze gedragsvoorspelling echter ook niet getest. In de bovenstaande onderzoeken is vooral gekeken naar de algemene effecten van stereotypen en vooroordelen. De nadruk is minder gelegd op de situatie of de omstandigheden (de context) waarbinnen het gebruik van stereotypen en vooroordelen zich afspeelde. Dat het relevant is hier de context bij te betrekken, lieten Lambert et al. (2003) zien met de bevinding dat deelnemers in publieke context meer gebruik maakten van stereotypen en vooroordelen dan in privé context. Ook Payne, Lambert en Jacoby (2002) lieten de relevantie van de context zien, met de bevinding dat deelnemers onder tijdsdruk meer gebruik maakten van stereotypen en vooroordelen. Zowel Lambert et al. als Payne et al. verklaarden hun bevinding door te wijzen op de verminderde cognitieve controle die kan ontstaan in een publieke situatie, wanneer mensen meer druk kunnen voelen (Lambert et al., 2003), of wanneer mensen onder tijdsdruk moeten reageren (Payne et al., 2002). Lambert et al. (2003) vertelden de deelnemers dat zij zich tijdens het onderzoek een indruk moesten vormen van een persoon. De helft van de deelnemers kreeg te horen dat hun antwoorden privé waren, de andere helft zou later een groepsdiscussie hebben waarbij zij hun indruk van de persoon moesten omschrijven. De deelnemers lazen een ambigue beschrijving over een zwarte persoon, waarin ook stereotype eigenschappen zoals luiheid en intelligentie waren opgenomen. Hierna moest de deelnemer beoordelen hoe aardig deze persoon zou zijn en bepalen in hoeverre deze persoon bepaalde eigenschappen had. Ook vulden de deelnemers een vragenlijst in die sociale angst mat. Alvorens het onderzoek was al een expliciete meting naar raciale attitudes afgenomen. Uit de resultaten bleek dat deelnemers met veel sociale angst en veel negatieve raciale attitudes, in de publieke context wel bevooroordeelde en stereotype antwoorden lieten zien, maar niet in de privé context. Deelnemers met weinig sociale angst en deelnemers met weinig negatieve raciale attitudes lieten zowel in de privé als

10 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 10 de publieke context weinig bevooroordeelde en stereotype antwoorden zien. De onderzoekers concludeerden dat deelnemers met sociale angst in de publieke context meer cognitief belast werden, waardoor zij minder cognitieve controle hadden. Door de verminderde controle werden bevooroordeelde en stereotype antwoorden gegeven. Volgens de onderzoekers is een stereotype of bevooroordeelde reactie in dit geval de meest makkelijke, en daardoor, dominante reactie. De verminderde cognitieve controle ontstond in dit onderzoek dus door de invloed van de situatie, die privé of publiek was. Het gevonden effect van Lambert et al. (2003) had daarom alleen betrekking op personen met sociale angst en trad alleen op in een publieke context. Voor deze personen, in deze situatie, was een stereotype of bevooroordeelde reactie dominant. Dit hoeft echter niet het geval te zijn voor iedereen in elke context. Doordat Payne et al. (2002) de verminderde cognitieve controle op een andere, meer algemene manier operationaliseerden door tijdsdruk, wordt met hun bevinding duidelijker dat een verminderde cognitieve controle bij iedereen voor meer gebruik van stereotypen en vooroordelen kan zorgen. Payne et al. (2002) keken ook naar de invloed van verschillende doelen op het reageren op een stereotype manier. Deelnemers in de controle conditie hadden geen expliciet doel, in de vermijd ras conditie moesten deelnemers het ras van de persoon met wie zij geprimed werden negeren en bij de gebruik ras conditie moesten deelnemers juist letten op raciale kenmerken. Deelnemers moesten een taak doen waarbij zij geprimed werden met een blank of zwart gezicht en hierna een wapen of gereedschap te zien kregen, waarvan zij moesten bepalen of dit een wapen was. Er waren meerdere blokken, waarin de toegestane reactietijd steeds korter werd. Uit de resultaten bleek dat deelnemers uit de vermijd ras conditie alleen op een niet-stereotype manier reageerden wanneer zij genoeg reactietijd hadden. Bij minder reactietijd reageerden alle deelnemers op een stereotype manier, door

11 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 11 vaker gereedschap aan te zien als wapen na een zwart gezicht en door wapens aan te zien als gereedschap na een blank gezicht. De deelnemers reageerden ook bij langere reactietijden op een stereotype manier, maar dit effect werd sterker bij kortere reactietijden. Hieruit concludeerden Payne et al. (2002) dat stereotype antwoorden dominant zijn bij verminderde cognitieve controle, ook al heeft men het doel ras, en dus stereotypen, te negeren. De vraag is echter of deelnemers in de vermijd ras conditie wel een eerlijke kans hadden om ras daadwerkelijk te vermijden. Door personen expliciet te vragen om iets te vermijden en ergens niet op te letten, doen mensen dit vaak automatisch juist wel (Wegner, Schneider, Carter, & White, 1987). Wellicht dat deelnemers wel in staat zouden zijn ras te vermijden wanneer hen dit op een andere, minder expliciete manier verzocht zou worden. Bovendien zou het kunnen dat personen met chronische egalitaire doelen het stereotyperen wel zouden kunnen vermijden. Omdat deze personen hier altijd mee bezig zijn, in plaats van alleen in een kort onderzoek, zijn deze personen hier waarschijnlijk meer in getraind, wat de kans verhoogt dat zij wél succesvol zouden zijn bij deze taak. De onderzoeken uit deze paragraaf ondersteunen de theorie dat personen gemiddeld genomen negatieve stereotypen en vooroordelen hebben over zwarte personen, dat deze stereotypen en vooroordelen automatisch geactiveerd kunnen worden en dat deze van invloed zijn op gedrag. Op basis van deze paragraaf kan echter nog niet gezegd worden of deze invloed onvermijdelijk is. In veel van de besproken onderzoeken (o.a. Amodio & Devine, 2006; Dovidio et al., 2002; Kunda et al., 2002) is namelijk geen onderscheid gemaakt tussen personen met of zonder het doel egalitair te zijn. Het zou kunnen dat personen met dit doel minder gestereotypeerd en bevooroordeeld gedrag uiten dan personen zonder dit doel. Wanneer echter geen onderscheid gemaakt wordt tussen personen met en zonder dit doel, zal steeds een gemiddeld effect van stereotyperend en bevooroordeeld gedrag gevonden worden, waardoor

12 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 12 het lijkt alsof alle personen stereotyperend en bevooroordeeld gedrag vertonen. Wanneer dit onderscheid echter wel gemaakt wordt, kan bekend worden of personen met het doel egalitair te zijn wel in staat zijn om de invloed van stereotypen en vooroordelen op gedrag te vermijden. Om deze reden is in de volgende paragraaf onderzoek betrokken waarin onderscheid gemaakt wordt tussen personen met en zonder egalitaire doelen. De vermijdbaarheid van stereotypen en vooroordelen In de vorige paragraaf is als beperking van het onderzoek genoemd dat geen onderscheid gemaakt is tussen deelnemers met of zonder het doel egalitair te zijn. Veel onderzoek beschreven in deze paragraaf maakt dit onderscheid wel. Bovendien staat deze paragraaf haaks op de vorige, aangezien de onderzoeken in deze paragraaf als conclusie hebben dat personen stereotyperend en bevooroordeeld gedrag wel kunnen vermijden. Door dit onderzoek te bekijken kan bepaald worden welk standpunt in de discussie over de (on)vermijdbaarheid van stereotypen en vooroordelen meer plausibel is. Andreychik en Gill (2012) onderzochten net als Uhlmann et al. (2006) of automatische negatieve associaties geen andere bron kunnen hebben dan vooroordelen. Uit studie 1 bleek dat deelnemers die externe verklaringen voor de ongunstige maatschappelijke positie van zwarte personen afwezen, automatische negatieve associaties hadden die gerelateerd waren aan expliciet negatieve attitudes over de Afro-Amerikaanse cultuur. Deelnemers die externe verklaringen wel accepteerden, hadden automatische negatieve associaties die gerelateerd waren aan het prijzen van de Afro-Amerikaanse cultuur. In studie 2 hoorden deelnemers over negatief gedrag van een fictieve groep. In één conditie kregen deelnemers alleen informatie over het negatieve gedrag, in de andere conditie werd ook de rol van externe factoren benadrukt, in het scheppen van het negatieve gedrag. Het bleek dat deelnemers uit beide condities even negatieve associaties hadden met de groep. Deze automatische negatieve

13 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 13 associaties voorspelden voor deelnemers uit de conditie zonder verklaring een voorkeur voor straf strategieën om met het negatieve gedrag van de groep om te gaan. Voor deelnemers uit de externe verklaring conditie voorspelden deze automatische negatieve associaties juist een voorkeur voor barmhartige strategieën. Uit studie 3 en 4 werd duidelijk dat de verschillen in de gevonden relaties met automatische negatieve associaties, toegeschreven kunnen worden aan het aanwezig zijn van empathie of vooroordelen. De onderzoekers concludeerden hieruit dat automatische negatieve associaties niet noodzakelijkerwijs vooroordeel impliceren, maar ook voort kunnen komen uit empathie. Dit onderzoek is zeer vergelijkbaar met het onderzoek van Uhlmann et al (2006). De conclusies uit beide onderzoeken verschillen echter van elkaar. Uhlmann et al. concludeerden dat automatische negatieve associaties vooral voortkomen uit vooroordelen, maar ook kunnen voortkomen uit egalitaire overwegingen. In hun studie hebben zij echter alleen gekeken naar egalitaire overwegingen als bron voor negatieve associaties. De conclusie die Andreychik en Gil (2012) trekken, beperkt zich tot hun eigen onderzoek en lijkt hiermee meer correct. Zij concludeerden dat negatieve associaties niet noodzakelijkerwijs impliceren dat personen bevooroordeeld zijn. Volgens Uhlmann et al. zouden automatische negatieve associaties ook voorspellend zijn voor bevooroordeeld gedrag, ongeacht de bron van deze negatieve associaties. Volgens Andreychik en Gil zouden negatieve associaties die voortkomen uit empathie, juist positieve reacties op de outgroup tot gevolg moeten hebben. Alleen personen wiens negatieve associaties voortkomen uit vooroordeel, zouden negatief en bevooroordeeld gedrag naar de outgroup vertonen. Beide studies hebben deze gedragsvoorspellingen echter niet getoetst en kunnen hier dus niet met zekerheid uitspraken over doen. Glaser en Knowles (2008) toetsten wel het effect op gedrag. Hieruit bleek dat personen met de impliciete motivatie om bevooroordeeld gedrag te voorkomen, geen relatie vertoonden tussen impliciete stereotypen en automatische gedrag. Personen zonder deze

14 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 14 motivatie vertoonden een sterke relatie tussen impliciete stereotypen en automatisch gedrag. Deze bevinding is dus meer in lijn met de uitspraken van Andreychik en Gil (2012) dan met die van Uhlmann et al. (2006). Glaser en Knowles (2008) keken in hun onderzoek naar de impliciete motivatie om bevooroordeeld gedrag te voorkomen en concludeerden dat deze motivatie bevooroordeeld gedrag ook daadwerkelijk kan voorkomen. Devine, Plant, Amodio, Harmon-Jones, en Vance (2002) toonden in hun onderzoek aan dat ook een expliciete motivatie om bevooroordeeld gedrag te voorkomen er voor kan zorgen dat personen zich minder bevooroordeeld gedragen. Devine et al. (2002) keken hierbij naar de interne en externe motivatie om niet bevooroordeeld te zijn, waarbij een externe motivatie inhield dat men niet bevooroordeeld wilde overkomen op anderen en een interne motivatie inhield dat men het zelf belangrijk vond niet bevooroordeeld te zijn. Het bleek dat deelnemers met hoge interne en lage externe motivatie, minder impliciete ras bias vertoonden dan alle andere deelnemers. Devine et al. (2002) hebben echter niet gecontroleerd voor de hoeveelheid vooroordelen over zwarte personen die deelnemers hebben. Sommige deelnemers zullen namelijk meer vooroordelen hebben dan andere deelnemers. Omdat Devine et al. hiervoor niet hebben gecontroleerd, is niet met zekerheid te zeggen of deelnemers met de motivatie niet bevooroordeeld te zijn, ook minder vooroordelen over zwarte personen hebben dan andere deelnemers. Als dit zo is, zou dit namelijk ook kunnen verklaren waarom zij minder ras bias vertoonden. Hierdoor rijst de vraag op of personen die bepaalde vooroordelen hebben, maar ook gemotiveerd zijn bevooroordeeld gedrag te voorkomen, in staat zijn dit bevooroordeelde gedrag daadwerkelijk te voorkomen, of dat alleen personen met minder vooroordelen hierin slagen. Onderzoek van Moskowitz, Gollwitzer, Wasel, en Schaal (1999, studie 1) geeft hier deels antwoord op. Mannelijke deelnemers met en zonder het chronische doel egalitair te zijn,

15 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 15 bleken namelijk over dezelfde stereotypen over vrouwen te beschikken. Ook blijkt uit onderzoek van Moskowitz et al. (studie 2) dat personen met het chronische doel egalitair te zijn, op impliciet niveau controle kunnen uitoefenen over stereotype activatie en stereotypen dus kunnen inhiberen, wat een invloed op gedrag zou moeten voorkomen. Personen zonder dit doel vertoonden wel stereotype activatie. Nu blijkt dat personen met bepaalde stereotypen deze stereotypen kunnen inhiberen als zij een doel hebben egalitair te zijn, zou men voorspellen dat ook personen met vooroordelen, met de motivatie bevooroordeeld gedrag te voorkomen, in staat zijn deze vooroordelen te inhiberen en hiermee een invloed op gedrag te voorkomen. Moskowitz et al. (1999) keken in tegenstelling tot Devine et al. (2002) en Glaser en Knowles (2008) naar het doel egalitair te zijn, in plaats van naar de motivatie om niet bevooroordeeld te zijn. Deze twee zijn echter aan elkaar te koppelen, aangezien het nodig is niet bevooroordeeld te zijn, om het doel egalitair te zijn te kunnen bereiken. Hierbij is de motivatie niet bevooroordeeld te zijn dus een middel om het doel van egalitair zijn te bereiken. Verder keken Moskowitz et al. (1999) naar gender stereotypen. Op basis van dit onderzoek alleen is het nog niet te zeggen of het effect van stereotype inhibitie alleen plaatsvindt bij bepaalde stereotypen, of dat dit effect optreedt bij stereotypen in het algemeen. Moskowitz, Salomon en Taylor (2000) deden daarom hetzelfde onderzoek, maar dan voor ras stereotypen. Zij repliceerden de resultaten van Moskowitz et al. (1999) en maken het hiermee aannemelijker dat het gevonden inhibitie effect plaats kan vinden bij stereotypen in het algemeen. Ook lieten Moskowitz et al. (2000, studie 2) zien dat bij personen met het chronische doel egalitaire te zijn, dit egalitaire doel geactiveerd wordt wanneer zij geprimed worden met een gezicht van een zwart persoon. Na deze prime reageerden zij bij een LDT namelijk sneller

16 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 16 op woorden gerelateerd aan egalitair zijn dan op controle woorden. Dit effect werd niet gevonden bij personen zonder het chronische doel egalitair te zijn. Personen met het chronische doel egalitair te zijn, blijken dus in staat stereotypen te inhiberen. Het blijkt echter niet noodzakelijk te zijn dat dit doel chronisch is. Personen bij wie het doel egalitair te zijn tijdelijk is geactiveerd, zijn namelijk ook in staat gestereotypeerde reacties te vermijden. Moskowitz, en Li (2011) lieten dit zien door deelnemers in hun onderzoek te vragen na te denken over een situatie waarin zij faalden egalitair te zijn naar een zwart persoon, of na te denken over een situatie waarin zij faalden om een traditie na te leven. Op deze manier werden verschillende doelen geactiveerd. Hierna deden de deelnemers een LDT taak. Deelnemers met een tijdelijk egalitair doel reageerden niet op een stereotype manier op de LDT, maar deelnemers met een tijdelijk traditie doel wel. Meer bewijs voor de bevinding dat ook tijdelijke doelen invloed kunnen hebben op het al dan niet reageren vanuit stereotypen en vooroordelen, komt van hersenonderzoek. Wheeler en Fiske (2005) lieten zien dat afhankelijk van het type verwerkingsdoel dat deelnemers hadden wanneer zij zwarte personen zagen, de amygdala andere activatiepatronen liet zien. Deelnemers lieten alleen amygdala-activatie zien die aan bevooroordeeld gedrag te koppelen was, toen zij een taak moesten doen die sociale categorisatie stimuleerde. Tijdens een stimulus detectie taak en sociale individuatie taak was dit niet het geval. De onderzoekers concludeerden dat bij personen met verschillende controleerbare verwerkingsdoelen, het zien van een zwart persoon voor verschillende neurale activatiepatronen zorgde. Dit was ongeacht de lange termijn doelen van personen ten opzichte van bevooroordeeld gedrag, Uit deze paragraaf blijkt dat stereotypen en vooroordelen vermeden kunnen worden. Hierbij blijken de doelen die personen hebben belangrijk te zijn. Stereotyperend en bevooroordeeld gedrag kunnen namelijk vermeden worden door personen met het tijdelijke (Moskowitz & Li, 2011) of chronische (Moskowitz et al., 1999; Moskowitz et al., 2000) doel

17 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 17 egalitair te zijn. Het is echter nog niet duidelijk of het alleen voor deze personen mogelijk is stereotyperen en bevooroordeeld gedrag te vermijden, of dat personen bij wie dit doel chronisch noch tijdelijk sterk aanwezig is, hiertoe ook in staat zijn. Door alleen naar de resultaten van de impliciete tests te kijken, wordt namelijk niet duidelijk of echt impliciete stereotypen en vooroordelen gemeten worden, of dat er slechts sprake is van de activatie van kennis van stereotypen en vooroordelen, wat een bepaalde reactie veroorzaakt. Verder kunnen automatische negatieve associaties met zwarte personen uit meerdere bronnen voortkomen (Andreychik en Gil, 2012; Uhlmann et al., 2006), en wijzen de resultaten van impliciete tests niet uit van welke bron sprake is. Hierdoor zouden personen meer stereotyperend en bevooroordeeld over kunnen komen op basis van de testresultaten, dan dat in werkelijkheid het geval is. Om deze reden moet aandacht besteed worden aan de meetinstrumenten van impliciete stereotypen en vooroordelen. In de volgende paragraaf zal daarom gekeken worden naar de IAT, wat één van de meest gebruikte impliciete meetinstrumenten voor stereotypen een vooroordelen is (Oswald, Mitchell, Blanton, Jaccard, & Tetlock, 2013). Beoordeling van de IAT In deze paragraaf zal verder ingegaan worden op de IAT. Aangezien de IAT veel gebruikt wordt om impliciete stereotypen en vooroordelen te meten, terwijl er veel kritiek op dit meetinstrument is, is het van belang na te gaan of de validiteit hiervan wel zo hoog is als eerder is aangenomen. Zo niet, heeft dit consequenties voor de eerder genoemde bevindingen. Deelnemers zouden dan uit de resultaten als meer stereotyperend en bevooroordeeld naar voren gekomen kunnen zijn, dan dat zij in werkelijkheid waren. Bovendien zou dit kunnen betekenen dat impliciete stereotypen en vooroordelen minder voorspellend zijn voor gedrag dan eerder werd aangenomen.

18 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 18 Uit een meta-analyse van Greenwald, Poehlman, Uhlmann en Banaji (2009) bleek dat de IAT een hoge predictieve validiteit had. De IAT voorspelde interraciaal gedrag beter dan dat expliciete maten dit deden. Greenwald et al. hebben in hun analyse echter meerdere factoren samengevoegd tot één factor, om hiermee één effectsize te produceren, die hierdoor niet zo veelzeggend meer is (Oswald et al., 2013). Ook hebben Greenwald et al. (2009) veel onderzoek voor hun meta-analyse gebruikt waarin gekeken is naar de koppeling tussen stereotyperen en bevooroordeeld zijn en hersenactiviteit. Bij dit soort studies is echter vaak sprake van inflated type 1 error, waarbij vaak significante effecten gevonden worden wanneer er in werkelijkheid geen sprake is van een effect (Oswald et al., 2013). Deze redenen hebben er waarschijnlijk voor gezorgd dat Greenwald et al. een te optimistische predictieve validiteit van de IAT hebben gerapporteerd. Oswald et al. (2013) vonden in hun meta-analyse dan ook een veel minder grote predictieve validiteit van de IAT. Zij concludeerden zelfs dat de IAT weinig inzicht biedt in welke personen discrimineren en welke niet. De IAT zou hierin niet meer inzicht bieden dan expliciete tests. Er zijn meerdere redenen die de beperkte validiteit van de IAT kunnen verklaren. Zoals al genoemd, is het onbekend of de IAT attitudes meet waar deelnemers achter staan, of dat associaties gemeten worden, die deelnemers zelf afwijzen. Ook is al gebleken dat de IAT geen onderscheid maakt tussen negatieve associaties die voortkomen uit egalitaire overwegingen en empathie enerzijds en vooroordelen anderzijds (Andreychik & Gil, 2012; Uhlmann et al., 2006). Deze negatieve associaties zouden verder ook kunnen voortkomen uit daadwerkelijke verschillen tussen zwarte en blanke personen. Sterfte- en criminaliteitscijfers liggen bijvoorbeeld hoger voor zwarte personen dan voor blanke personen (Arkes & Tetlock, 2004). Ook zijn de sociaaleconomische prestaties en testscores in het onderwijs van zwarte

19 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 19 personen lager dan die van blanke personen. Dit valt ook te koppelen aan negativiteit, zonder dat dit bevooroordeling impliceert. Ook valt kritiek te leveren op gedragsmaten die gebruikt worden om te kijken of IAT resultaten gedrag kunnen voorspellen. Een voorbeeld van zo n gedragsmaat is te vinden in het eerder besproken onderzoek van Dovidio et al. (2002). Deelnemers voerden hier een kort gesprek met een zwart persoon en hun gedrag werd hierbij beoordeeld door de gesprekspartner en observators. De gesprekspartner en observators zouden het non-verbale gedrag van de deelnemer als meer bevooroordeeld gezien kunnen hebben dan dat dit in werkelijkheid was (Arkes & Tetlock, 2004). Het is namelijk mogelijk dat een blank persoon zich ongemakkelijk voelt tijdens interactie met een zwart persoon, omdat deze zich bewust is van de discriminatie van zwarte personen, en zich schaamt voor de blanke personen die dit doen. Dit kan ongemakkelijkheid creëren, wat men terug zou kunnen zien in non-verbaal gedrag. De zitafstand die in het onderzoek van Amodio en Devine (2006) gebruikt wordt als gedragsmaat, heeft hetzelfde probleem: personen die egalitair zijn en zich schamen voor het gedrag van blanke personen en begrijpen dat zwarte personen boos op hen kunnen zijn, kunnen besluiten wat verder weg van een zwart persoon te gaan zitten, zonder dat dit vooroordeel impliceert (Arkes & Tetlock, 2004). Bovenstaande kritiekpunten zijn overigens ook van toepassing op andere veelgebruikte impliciete maten. Bijvoorbeeld bij tests waarbij een zwart of blank gezicht geprimed wordt, waarna een positief of negatief woord gezien wordt, waarvan aangegeven moet worden of dit woord positief of negatief is. Bij dit soort tests worden ook associaties gemeten, die dus ook door geactiveerde kennis van stereotypen en vooroordelen negatief kunnen uitvallen. Tot slot beargumenteerden Olson en Fazio (2004) dat eigenschappen van de IAT er voor kunnen zorgen dat normatieve informatie meer toegankelijk wordt tijdens het doen van

20 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 20 de IAT. Door deze toegankelijkheid van normatieve informatie, zou bij personen algemene, normatieve, kennis over stereotypen en vooroordelen ook meer toegankelijk kunnen worden, waardoor zij zwart en negatief wellicht makkelijker met elkaar associëren dan wanneer hun eigen attitudes meer toegankelijk zouden zijn. Een eigenschap van de IAT die zou kunnen zorgen voor het toegankelijker worden van normatieve informatie, is de gebruikte categorie benaming ( pleasant en unpleasant ), die vrij algemeen is. Ook de items die gebruikt worden om te categoriseren als pleasant of unpleasant, bijvoorbeeld liefde of bommen, worden universeel beschouwd als behorende tot één van die categorieën, waardoor normatieve informatie ook meer actief zou kunnen worden. Om deze reden stelden Olson en Fazio (2004) een gepersonaliseerde IAT voor, waarbij bovenstaande bezwaren zijn aangepast. Bij het testen hiervan bleken deelnemers minder raciale bias te vertonen op de gepersonaliseerde IAT dan op de standaard IAT. Ook bleek de gepersonaliseerde IAT een betere voorspeller van gedrag te zijn dan de standaard IAT. Uit deze paragraaf blijkt dat er veel nadelen kleven aan gebruik van de IAT. De validiteit van de IAT valt tegen. De predicitieve validiteit is bijvoorbeeld niet hoger dan die van expliciete tests (Oswald et al., 2013). Dit kan komen doordat de IAT behalve stereotypen en vooroordelen, ook kennis over deze stereotypen en vooroordelen kan meten. Welke van deze twee gemeten wordt, kan op basis van de IAT echter niet onderscheiden worden. Ook kunnen automatische negatieve associaties die gevonden worden met de IAT, meerdere bronnen hebben (Andreychik & Gil, 2012; Arkes & Tetlock, 2004; Uhlmann et al. 2006). Ook de gedragsmaten waarmee IAT scores gecorreleerd worden, zijn aan kritiek onderhevig en hoeven geen toepassing van stereotypen en vooroordelen te impliceren. In geen van het besproken onderzoek uit de eerste en tweede paragraaf is nog de gepersonaliseerde IAT van Olson en Fazio (2004) gebruikt. Hierdoor kan de raciale bias in deze onderzoeken te hoog zijn ingeschat. Dit kan betekenen dat de invloed van stereotypen en

21 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 21 vooroordelen op gedrag, ook voor personen zonder het doel egalitair te zijn, minder groot is dan dat onderzoek uit de eerste paragraaf doet vermoeden. Conclusies en discussie Uit de besproken onderzoeken komt naar voren dat stereotypen en vooroordelen wel degelijk van invloed zijn op gedrag, maar dat deze invloed te vermijden is door middel van inhibitie. Het blijkt dat personen gemiddeld genomen negatieve stereotypen en vooroordelen hebben over zwarte personen, en dat deze stereotypen en vooroordelen van invloed zijn op gedrag (Amodio & Devine, 2006; Dovidio et al., 2002; Lambert et al., 2003; Payne et al., 2002). Personen met een tijdelijk of chronisch doel egalitair te zijn, blijken stereotypen en vooroordelen echter te kunnen inhiberen (Moskowitz et al., 1999; Moskowitz et al., 2000; Moskowitz & Li, 2011), waardoor deze niet van invloed zijn op gedrag. Bovendien is de invloed van stereotypen en vooroordelen op gedrag in veel besproken onderzoek waarschijnlijk te hoog ingeschat, vanwege de beperkte validiteit van de IAT (Olson & Fazio, 2004; Oswald et al., 2013). Uit de besproken onderzoeken komt naar voren dat gestereotypeerd en bevooroordeeld gedrag in bepaalde situaties meer voorkomt dan in andere situaties. Dit kan afhankelijk zijn van bepaalde doelen die personen op een bepaald moment hebben (Moskowitz en Li, 2011; Wheeler en Fiske, 2005). Ook gedragen personen, die in een bepaalde situatie een verminderde cognitieve controle hebben, zich meer stereotyperend en bevooroordeeld dan wanneer zij een standaard cognitieve controle hebben (Lambert et al., 2003; Payne et al., 2002). Lambert et al. (2003) en Payne et al. (2002) maakten echter geen (goed) onderscheid tussen personen met en zonder doel egalitair te zijn. Vervolgonderzoek zou daarom nog moeten uitwijzen of tijdens verminderde cognitieve controle stereotypen en vooroordelen ook

22 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 22 meer invloed hebben op gedrag bij personen met het doel egalitair te zijn, of dat dit effect bij hen niet optreedt. Ook zou vervolgonderzoek nog uit moeten wijzen of de uiting van stereotypen en vooroordelen daadwerkelijk vermeden kan worden door personen met het doel egalitair te zijn. Uit het besproken onderzoek is namelijk gebleken dat stereotypen en vooroordelen op impliciet niveau geïnhibeerd kunnen worden, wat als aannemelijke gevolg zou moeten hebben dat deze ook niet tot uiting komen in gedrag. In slechts één van de besproken onderzoeken is getest of deze invloed op gedrag daadwerkelijk vermeden wordt. Hier was dit inderdaad het geval (Glaser & Knowles, 2008). Vervolgonderzoek zou dit nog aannemelijker kunnen maken door ook een gedragsmaat in het onderzoek toe te voegen. Tot slot zou in vervolgonderzoek gebruik gemaakt moeten worden van alternatieven voor de IAT, aangezien de validiteit hiervan bleek tegen te vallen (Oswald et al., 2013). Een goed begin in deze richting zou het gebruikmaken van de gepersonaliseerde IAT zijn, zoals Olson en Fazio (2004) dit voorstellen. Nu is gebleken dat stereotypen en vooroordelen minder van invloed zijn op het gedrag van personen met het doel egalitair te zijn, zou de maatschappij dit moeten erkennen, zodat vanuit het onderwijs en in voorlichtingscampagnes de nadruk gelegd wordt op de negatieve effecten van stereotypen en vooroordelen en de discriminatie die dit tot gevolg kan hebben. Zo zouden meer personen hiervan bewust kunnen worden en ook het doel kunnen ontwikkelen egalitair te zijn. Dit zou bij kunnen dragen aan minder discriminatie in de samenleving, waardoor op langere termijn de naam op een sollicitatieformulier misschien geen invloed meer heeft op de kans om uitgenodigd te worden voor een sollicitatiegesprek.

23 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 23 Onderzoeksopzet Uit bovenstaand literatuuronderzoek is gebleken dat personen in staat zijn stereotypen en vooroordelen te vermijden, zodat deze geen invloed hebben op gedrag. Personen met het chronische of tijdelijke doel egalitair te zijn, kunnen stereotypen en vooroordelen namelijk inhiberen (Moskowitz et al., 1999; Moskowitz et al., 2000; Moskowitz & Li, 2011). Er zijn echter nog een paar onduidelijkheden. Zo is de daadwerkelijke invloed op gedrag slechts in één van de onderzoeken gemeten (Glaser & Knowles, 2008). Hieruit bleek dat personen met egalitaire doelen minder discriminerend gedrag voortkomend uit stereotypen (gemeten met de shooter bias taak) vertoonden dan personen zonder egalitaire doelen. Discriminatie voortkomend uit vooroordelen werd echter niet gemeten. Dit terwijl Amodio en Devine (2006) met hun onderzoek aantoonden dat impliciete stereotypen en vooroordelen verschillende effecten hebben op gedrag. Impliciete stereotypen en instrumenteel gedrag waren aan elkaar gerelateerd en er was een relatie tussen impliciete vooroordelen en gedrag gerelateerd aan interpersoonlijke voorkeuren en sociale afstand. In dit onderzoek zal daarom zowel naar discriminatie voortkomend uit stereotypen gekeken worden als naar discriminatie voortkomend uit vooroordelen. Verder is nog niet bekend of personen met het doel egalitair te zijn, minder goed in staat zijn hun stereotypen en vooroordelen te inhiberen bij verminderde cognitieve controle, of dat zij hier net zo goed toe in staat zijn als met voldoende cognitieve controle. Bovenstaande kritiekpunten zullen in acht genomen worden in deze studie, waarin onderzocht zal worden of personen met egalitaire doelen daadwerkelijk minder discriminerend gedrag vertonen, en of zij dit vol kunnen houden wanneer er sprake is van verminderde cognitieve controle. Het is aannemelijk dat personen met egalitaire doelen minder discriminerend gedrag zullen vertonen dan personen zonder deze doelen. Dit is dan ook wat Glaser en Knowles

24 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 24 (2008) vonden. Bovendien wijzen de bevindingen van Moskowitz et al. (1999), Moskowitz et al. (2000) en Moskowitz en Li (2011) ook in deze richting, aangezien de inhibitie van stereotypen en vooroordelen er voor zou moeten zorgen dat deze stereotypen en vooroordelen geblokkeerd worden en hierdoor geen invloed hebben op gedrag. Ook zou het aannemelijk zijn dat personen met egalitaire doelen tijdens verminderde cognitieve controle minder goed in staat zullen zijn stereotypen en vooroordelen te inhiberen. Het zou kunnen dat er in het geval van verminderde cognitieve controle sprake is van meerdere conflicterende doelen die de deelnemer op zo n moment heeft, bijvoorbeeld snel reageren en egalitair zijn. Afhankelijk van de prioriteiten van de deelnemer en hoe de prioriteiten van de onderzoeksleider naar de deelnemer gecommuniceerd worden, zou deze minder goed in staat kunnen zijn stereotypen en vooroordelen te inhiberen, omdat dit meer vergt tijdens cognitieve druk. Deelnemers met egalitaire doelen zullen hierbij echter minder discriminerend gedrag vertonen dan deelnemers zonder deze doelen. In studie 1 zal gekeken worden naar discriminatie voortkomend uit stereotypen. De helft van de deelnemers zal het tijdelijke doel egalitair te zijn krijgen. De andere helft krijgt een controle doel. Zij zullen een shooter bias taak doen, waarbij eerst relatief langzaam gereageerd kan worden, maar hierna sneller gereageerd moet worden. Verwacht wordt dat deelnemers met een tijdelijk egalitair doel geen tot weinig shooter bias zullen vertonen en sowieso minder dan deelnemers zonder dit doel. Ook wordt verwacht dat de deelnemers bij kortere reactietijd meer shooter bias zullen vertonen, maar dat dit effect minder sterk aanwezig is voor de deelnemers met een tijdelijk egalitair doel. In studie 2 wordt de shooter bias taak vervangen door een operationalisatie van discriminatie voortkomend uit vooroordelen. Hierbij zal de helft van de deelnemers een zwart persoon zien uitglijden, wanneer hij/zij een taak uitvoert waarbij heen en weer gelopen moet worden buiten de onderzoeksruimte. De andere helft zal een blank persoon zien uitglijden. De helft van de

25 DE INVLOED VAN STEREOTYPEN EN VOOROORDELEN OP GEDRAG 25 deelnemers zal een cognitief belastende taak doen en de ander helft van de deelnemers een controle taak. Verwacht wordt dat deelnemers uit de egalitaire conditie, die niet cognitief belast worden, de zwarte en blanke persoon evenveel zullen helpen en dat deelnemers zonder egalitair doel de zwarte persoon minder vaak zullen helpen dan deelnemers met egalitair doel. Ook wordt verwacht dat deelnemers die cognitief belast worden, de zwarte persoon minder vaak zullen helpen dan deelnemers die niet cognitief belast worden, maar dat dit effect minder sterk is voor deelnemers met een tijdelijk egalitair doel. Studie 1 In deze studie zal eerst gekeken worden naar discriminatie die voortkomt uit stereotypen. Hierbij zal ook gekeken worden naar de invloed van een verminderde cognitieve controle op het vermijden van stereotypen door personen met egalitaire doelen. Methode Deelnemers 70 Studenten van de Universiteit van Amsterdam zullen meedoen aan dit onderzoek. De helft wordt toegewezen aan de egalitaire conditie en de andere helft aan de controle conditie. Zij kunnen hiermee aan een vereiste van hun studie voldoen, of 7,- ontvangen. Materiaal De verschillende tijdelijke doelen zullen bij de deelnemers op dezelfde manier geactiveerd worden als bij Moskowitz en Li (2011). Deelnemers zullen namelijk gevraagd worden na te denken over een situatie waarin zij faalden egalitair te zijn naar een zwart persoon, of na te denken over een situatie waarin zij faalden om een traditie na te leven.