Stichting Lonnekerberg en omgeving Bergweg CV Enschede

Transcriptie

1 De Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, Mevrouw W. Mansveld Centrum Publieksparticipatie Ontwerp luchthavenbesluit luchthaven Twente Postbus GH Den Haag. Stichting Lonnekerberg en omgeving Bergweg CV Enschede Betreft: Zienswijze tegen het ontwerp luchthavenbesluit (LHB) Vliegveld Twente, tevens zienswijze tegen de Milieu Effect Rapportage (MER). Datum: 13 april 2014 Geachte mevrouw Mansveld, Stichting Lonnekerberg en Omgeving (afgekort: StiL) zet zich in voor behoud en verbetering van het woon- en leefklimaat van flora, fauna en mensen op en om de Lonnekerberg. De Lonnekerberg ligt direct aansluitend aan het Vliegveld Twente. StiL is erg geschrokken van de gevolgen die het Luchthavenbesluit Vliegveld Twente, waarvan u het ontwerp op 7 maart 2014 ter visie heeft gelegd, zal hebben op de bomen, de bossen en de natuurgebieden in de omgeving van het Vliegveld. Wij hebben geconstateerd dat het ontwerp luchthavenbesluit, vanwege de artikelen 10, 11 en 12 in combinatie met de bij die artikelen behorende kaartbijlagen van de beperkingengebieden, grootschalige kap van bomen en bossen voorschrijft althans een dergelijke kap mogelijk maakt. In de toelichting bij Uw ontwerpbesluit is expliciet aangegeven dat de beperkingen er toe kunnen leiden dat bomen met bepaalde hoogte moeten worden gekapt of getopt. In de bijlage Beperkingengebieden en Ruimtelijke Knelpunten luchthavenbesluit Twente (TO70, 25 februari 2014) wordt melding gemaakt van duizenden en duizenden te kappen bomen. Er is noch door de aanvrager, noch door het ministerie onderzocht welke aantallen bomen of oppervlakten bos zullen worden geraakt door de beperkingen en waar deze liggen. Dat is op z n minst nalatig te noemen. Onderzoek van de Stichting Lonnekerberg, aangevuld door onderzoek van Landschap Overijssel en Natuurmonumenten en van omliggende gemeenten, laat zien dat de schade enorm zal zijn. Hoge en monumentale bomen in bossen, maar ook wegbeplanting, laanbomen en bomen in tuinen van mensen moeten worden gekapt StiL heeft zowel procedureel als inhoudelijk grote bezwaren tegen het voorliggende luchthavenbesluit. Hierna zullen wij eerst ingaan op de procedurele bezwaren, daarna op de inhoudelijke. 1

2 1. Procedurele bezwaren: beginselen van behoorlijk bestuur Door het luchthavenbesluit zullen tientallen zo niet honderden hectares bos geveld kunnen gaan worden waaronder de uiterst waardevolle bossen Lonnekerberg, Hoge Venterink, Boerskotten, Lonnekermeer, Oosterveld en andere. In het bij Uw besluit behorende MER-rapport en Flora- en Fauna onderzoek wordt geen melding gemaakt van (grootschalige) kap buiten het luchthaventerrein. De gevolgen van de kap (ruimtelijk, milieu, economisch) zijn niet onderzocht. Het ontwerp besluit is daarmee in strijd met de Europese Richtlijn voor projecten (MER richtlijn). Het had op deze wijze niet ter visie mogen worden gelegd. Wij concluderen dat het (ontwerp) besluit onzorgvuldig is voorbereid. Er is in de afgelopen weken op verschillende momenten overleg geweest met de directie en het bestuur van de ontwikkelaar van de Luchthaven, ADT. In deze overleggen is door directie en bestuur meermaals bevestigd dat de door ons gesignaleerde grootschalige boskap op grond van het te nemen besluit mogelijk zal worden. Daarbij is door ADT aangegeven dat zij dat niet wil, en dat wijziging van wet- en regelgeving er toe zal leiden dat het definitieve besluit de boskap uitsluit. ADT verwijst daarbij naar de voetnoot op bladzijde 10 van de toelichting bij het ontwerp-besluit. De voetnoot geeft aan dat de regels ten aanzien van het ruimtelijk regime MOGELIJK versoepeld worden, dat daarmee nu GEEN REKENING kan worden gehouden maar dat er MOGELIJK op kan worden geanticipeerd bij de vaststelling van het besluit. ADT meldt dat er sprake is van een mondelinge overeenkomst met uw ministerie in deze. Vast staat dat wijziging van wet en regelgeving, waarbij ook internationale verdragen en regelgeving een rol spelen, een langdurig proces zal zijn waarvan de uitkomst niet op voorhand vaststaat. Het mogelijk aanpassen van de nationale regelgeving geeft geen enkele garantie dat grootschalige boskap niet plaatsvindt. Het voorliggende luchthavenbesluit is duidelijk. Internationale regelgeving (ICAO-regels) ook. Wij zijn van mening dat juist ook in het kader van de Crisis en Herstelwet, waarbij de procedures versneld zijn en de mogelijkheden van bezwaar en beroep beperkt zijn, het ontwerp-besluit een voldragen besluit moet zijn. Wij constateren dat een ontwerpbesluit ter visie is gelegd waarvan de aanvrager (ADT) stelt dat zij niet wil dat dit besluit genomen wordt omdat zij deze gevolgen niet heeft overzien. Ook de aandeelhouders van ADT, de gemeente Enschede en de Provincie Overijssel overwegen een zienswijze in te dienen tegen het door henzelf aangevraagde Luchthavenbesluit. ADT verklaart dat ook u niet wilt dat dit besluit op deze wijze genomen wordt. Kennelijk zijn zowel ADT als uzelf het met StiL eens dat de nadelige gevolgen van het voorliggende besluit onevenredig zijn in verhouding tot de met het besluit te dienen doelen. Wij concluderen dat er geen sprake is (geweest) van een juiste belangenafweging. CONCLUSIE: Het ontwerpbesluit is onvolledig, onvoldragen en prematuur. Het had niet in deze vorm ter visie mogen worden gelegd. De beginselen van behoorlijk bestuur vereisen een zorgvuldige voorbereiding van een besluit en het afwegen van alle rechtstreeks bij het besluit betrokken belangen (afdeling 3.2 AWB). Nu vaststaat dat aan geen van deze beginselen is voldaan kan het Luchthavenbesluit Vliegveld Twente niet genomen/geslagen worden op basis van het voorliggende ontwerpbesluit. 2

3 2. Inhoudelijke bezwaren Hierna wordt ingegaan op de inhoudelijke bezwaren die StiL heeft tegen het ontwerpluchthavenbesluit en tegen de (omissies in) het Milieu Effect Rapport (MER) dat ten grondslag ligt aan het besluit. De bezwaren betreffen zowel de hierna in de toelichtende tekst als in de conclusies gesignaleerde negatieve gevolgen van het besluit. a) Landschappelijke gevolgen bomenkap vanwege hoogtebeperkingen Artikelen 10 en 11 van het Luchthavenbesluit schrijven voor dat obstakelvlakken worden ingesteld. Het gehele gebied Lonnekerberg ligt binnen het vlak met hoogtebeperking van 50 meter boven NAP. Alle bomen die door dit obstakelvlak steken moeten worden geveld of getopt. Voor de Lonnekerberg zijn de gevolgen catastrofaal. De Lonnekerberg ligt op een stuwwal. Deze stuwwal ligt hoger dan het omliggende landschap, de hoogste top van de berg ligt op ca. 55 meter boven NAP, de laagste delen op ca. 37,5 meter boven NAP. Dat betekent dat in ieder geval alle bomen die hoger zijn dan 12,5 meter gekapt moeten worden. Uitgezonderd een klein oppervlak jonge aanplant is alle bos op de lonnekerberg (ca. 200 hectare) hoger dan 12,5 meter. Het gevolg hiervan is dat vrijwel alle bomen op de Lonnekerberg moeten worden gekapt. Op de flanken van de stuwwal mogen de bomen slechts een paar meter hoog worden. Het aftoppen van bomen op de gewenste hoogte leidt onherroepelijk tot de dood van de meeste bomen en een landschap vol boomstompen. Dat betekent dat een kale berg overblijft met vrij uitzicht op de compacte luchthaven. De landschappelijke kwaliteiten van het gebied zullen daarmee volledig worden vernietigd. In het MER-rapport wordt (pagina 23) in de inleiding melding gemaakt van het instellen van obstakelvlakken. In het rapport wordt geen melding gemaakt van de ligging van die vlakken en van de consequenties daarvan. Op geen enkele manier is inzichtelijk gemaakt wat de landschappelijke gevolgen zullen zijn. Op pagina 33 wordt in het MER gesteld dat het onderzoek de worst-case effecten in beeld brengt, dat is zeer beslist niet het geval. De extreme gevolgen van de beperkingenvlakken van het luchthavenbesluit zijn niet onderzocht. Daarmee is het MER zéér onvolledig. Door omwonenden is de situatie wel in beeld gebracht. Op de als bijlage 1 bijgevoegde tekening is goed te zien hoe hoog bomen en gebouwen op de bepaalde locaties mogen zijn, alle bomen die hoger zijn dan de aangegeven toegestane hoogte dienen te worden geveld of getopt. Conclusie: de landschappelijke gevolgen van het Luchthavenbesluit voor de Lonnekerberg zijn in het geheel niet onderzocht maar met zekerheid desastreus. b) Ontbreken toets boswet en Omgevingsverordening In het MER is niet getoetst aan de eisen die de boswet en de Omgevingsverordening voor Overijssel stelt aan de kap van bomen. Er is niet voorzien in compenserende maatregelen die door de boswet en door de Omgevingsverordening van de provincie Overijssel worden voorgeschreven. Conclusie: het besluit/de MER is onvolledig want er is niet getoetst aan boswet en omgevingsverordening. c) Flora- en fauna De gevolgen van de grootschalige bomenkap op de flora en fauna zijn niet onderzocht. Dat is een enorme omissie! Op voorhand is duidelijk dat de bomenkap op de Lonnekerberg een 3

4 desastreuze invloed zal hebben op de aanwezige flora en fauna. Als Stichting Lonnekerberg verzetten wij ons ernstig tegen deze aantasting. Ten aanzien van de floraen fauna wordt in het MER uitgebreid ingegaan op het nieuw aan te leggen natuurgebied ten zuiden van de startbaan. Het MER gaat er vanuit dat er al een nieuw natuurgebied aan de zuidzijde van de luchthaven is gerealiseerd zodat de vogels, vleermuizen en andere diersoorten daar een goed leefmilieu kunnen vinden. Dat is niet het geval. Bekend is waar het nieuwe natuurgebied gaat komen, maar het compensatiegebied is nog niet ingericht overeenkomstig het definitieve inrichtingsplan van ADT. In het flora en fauna onderzoek wordt aangegeven dat verschillende diersoorten in omliggende bos- en natuurgebieden een nieuw onderkomen kunnen vinden. In de door ADT aangevraagde floraen fauna ontheffing is daarmee rekening gehouden terwijl dat gebied er dus nog helemaal niet is. De noodzakelijke kaalkap voor de luchtvaartveiligheid zal er voor zorgen dat straks ook de omliggende bos- en natuurgebieden niet meer bestaan en dus geen uitwijkplaats kunnen zijn. Omdat de grootschalige bomenkap niet in het MER wordt vermeld zijn hiervoor geen compenserende en mitigerende maatregelen voorzien. De voorgenomen kap zal een aantasting betekenen van voor floraen fauna belangrijke beplantingselementen, waaronder belangrijke vleermuisroutes. De onderliggende floraen faunaonderzoeken hebben geen rekening gehouden met de velling van bomen buiten het luchthaventerrein (onder andere op de Lonnekerberg) en zijn daarom ontoereikend. Conclusie: de gevolgen die de bomenkap buiten het luchthaventerrein heeft voor floraen fauna zijn niet onderzocht, er is niet voorzien in compenserende en mitigerende maatregelen. Het floraen fauna onderzoek dat ten grondslag ligt aan het luchthavenbesluit en aan de aanvraag om ontheffing is daarmee ontoereikend. d) (Nieuwe) Natuurgebieden De bestaande bos- en natuurgebieden die geraakt worden door de beperkingenvlakken (in een straal van 6 kilometer rond de Luchthaven) zijn niet of onvoldoende geïnventariseerd. Het kaartbeeld in het rapport over de beperkingengebieden (TO70, 2014) toont slechts het nieuwe natuurgebied dat door ADT op het voormalige vliegbasisterrein zal worden aangelegd. Als compensatie van de natuurvernietiging op het Luchthaventerrein is een nieuw natuurgebied gepland ten zuiden van de luchthaven. Gezien de gestelde eisen in het luchthavenbesluit ten aanzien van de hoogte van bomen en de inrichting van nieuwe natuurgebieden, zal het definitieve inrichtingsplan voor dat nieuwe natuurgebied niet kunnen worden gerealiseerd op de wijze zoals ADT dat heeft aangegeven. Andere nieuwe natuurterreinen in de omgeving van de luchthaven mogen niet meer worden aangelegd als deze een vogel aantrekkende werking hebben. Deze bepaling geldt voor een gebied van 143 km2. De bepaling geeft dus een grote beperking voor de beheerders en eigenaren die hun terreinen in ecologisch opzicht willen optimaliseren. Dit zal zeker negatieve effecten hebben op de realisering van de Ecologische Hoofdstructuur. Deze effecten zijn niet onderzocht. De in het gebied liggende (potentiele) natuurgebieden zijn zeer onvolledig in beeld gebracht. Ook is geen onderzoek gedaan naar geplande ecologische verbindingszones die nog moeten worden gerealiseerd in het beperkingengebied van 143 km2. In het kader van de Herinrichting Enschede Noord wordt aansluitend aan de Lonnekerberg een ecologische verbindingszone gepland. Onduidelijk is of deze wel kan worden aangelegd. Conclusie: het luchthavenbesluit zal zeer negatieve consequenties hebben voor bestaande en nog te realiseren (nieuwe) natuur, de Ecologische Hoofdstructuur en ecologische verbindingszones. Naar de aanwezigheid van (potentiele) natuurgebieden en de negatieve effecten is geen onderzoek gedaan. Het Luchthavenbesluit en de MER is op dit punt (zeer) onvolledig. 4

5 e) Milieu De MER rapportage vertoont meer manco s. Zo is de (verminderde) vastlegging van CO2 door bomen en bossen in de MER niet meegenomen. Ook de CO2 uitstoot en de cumulatie van andere verontreinigingen (NOx, lood, fijnstof) door de geplande ontwikkelingen, en de gevolgen daarvan op natuurgebieden en het woon- en leefmilieu in de omgeving van de luchthaven is onvoldoende onderzocht. Het referentieniveau van de MER is niet correct. Zo wordt er voor de referentiesituatie vanuit gegaan dat de ontwikkelingen aan de zuidzijde en de noordzijde van de start- en landingsbaan al zijn gerealiseerd (leisure, bedrijventerrein, en nieuwe natuur). Dat is niet het geval. Voor de ontwikkelingen aan de zuiden noordzijde is de MER-procedure nog niet doorlopen en is nog geen bestemmingsplan vastgesteld. Zelfs de inrichting van het natuurgebied heeft nog niet plaatsgevonden conform het definitieve inrichtingsplan van ADT. Het is dus volstrekt onzeker of de (hogere) referentiesituatie gerealiseerd zal worden. Daarmee zijn de berekeningen ten aanzien van de milieu-effecten van het luchthavengedeelte per definitie niet correct. Die effecten zouden, bij een integrale ontwikkeling, ook integraal moeten worden beschouwd waardoor ook de cumulatie-effecten van de totale gebiedsontwikkeling ten opzichte van de referentiesituatie 2012 in beeld gebracht worden. Met name de realisering van een groot bedrijventerrein met bedrijven tot en met milieucategorie 5.2 zal significante effecten hebben. Die effecten zijn onvoldoende meegewogen. In de MER wordt uitgegaan van een kleiner gebied met luchthavengebonden bedrijvigheid waarbij de maximale milieucategorie 4.2 zal zijn. In het tegelijk ter visie gelegde bestemmingsplan voor het luchthaventerrein wordt een groter bedrijventerrein aangelegd met sterker milieuvervuilende bedrijven : categorie 5.2 in plaats van 4.2. Op dit punt is in het MER dus niet uitgegaan van de juiste uitgangspunten. Dit klemt temeer daar in de onmiddellijke omgeving van de luchthaven (en dus ook in de onmiddellijke omgeving van de Lonnekerberg), op 300 meter afstand van de startbaan, het Natura-2000 gebied Lonnekermeer ligt. Het MER ontkent een milieubelasting op dat Natura gebied terwijl die er overduidelijk wel is. Op pagina 68 wordt gesteld dat er geen effecten van stikstofdepositie op het Lonnekermeer zal zijn. Dat is niet te rijmen met de opmerking op dezelfde bladzijde dat de vermindering van de stikstofdepositie op het gebied vertraagd zal worden door de ontwikkeling van de luchthaven. Vertraging van een vermindering van depositie betekent: meer depositie door de ontwikkeling! Daarnaast is onvoldoende rekening gehouden met (de toename van) het vervoer van luchtvracht over de weg: trucking. Dat zal leiden tot meer NOx en fijnstof. Op bladzijde 74 van de MER wordt gesteld dat geen sprake zal zijn van looddepositie vanwege het gebruik van loodvrije brandstof. Op dezelfde bladzijde wordt opgemerkt dat er jaarlijks vliegbewegingen zullen worden gemaakt met Cessna-toestellen die vliegen op loodhoudende brandstof. Dus wél uitstoot van lood! Dat is volstrekt met elkaar in tegenspraak. Conclusie: de milieueffecten (onder andere fijnstof-, stikstof- en looddepositie) zijn niet correct onderzocht. Het referentieniveau is niet correct vastgesteld. Het MER spoort niet met het bestemmingsplan Luchthaven Twente. De geconstateerde effecten op het Natura-2000 gebied zijn niet juist. f) Recreatie en toerisme In het luchthavenbesluit is aangegeven (toelichting par ) dat de ontwikkeling van de luchthaven nauwelijks positieve of negatieve effecten zal hebben. Daarbij is volledig voorbijgegaan aan de vereiste bomenkap voor de hoogtebeperkingen. De kap van grote oppervlakten bos zal een significant negatief effect hebben op recreatie en toerisme. Dat geldt uiteraard en met name voor het gebied Lonnekerberg dat vlak naast de startbaan ligt en vrijwel geheel kaalgekapt zal gaan worden. 5

6 Conclusie: de negatieve effecten op recreatie en toerisme zullen zeer veel groter zijn dan aangegeven in het ontwerpbesluit/mer. g) Economische haalbaarheid Luchthaven In de economische onderbouwing van het luchthavenbesluit is geen rekening gehouden met de schade die wordt veroorzaakt door de maatregelen die nodig zijn om de beperkingen in de beperkingengebieden (met name hoogtebeperkingen) te realiseren en te handhaven. De directe schade zal enorm zijn: grote oppervlakte bos moeten worden gekapt met als gevolg verlies van productiecapaciteit, verlies van monumentale bomen en bossen met hoge (belevings)waarde, waardedaling van gronden en gebouwen. Daarnaast zal ook periodiek moeten worden ingegrepen door kappen of toppen. De na eerste vernietiging nog aanwezige bomen zullen blijven groeien en ook door de obstakelvlakken gaan steken. Naast uitvoeringskosten leidt dit ook tot te betalen schadevergoedingen (planschade, nadeelcompensatie) aan de eigenaren van de terreinen. Zolang niet is berekend hoe hoog de directe en periodieke schade is kan niet gesteld worden dat de luchthaven rendabel geëxploiteerd kan worden. Indien de schade door de gemeenten moet worden vergoed zal dit een zekere last betekenen voor de inwoners van de gemeenten. Conclusie: doordat de economische gevolgen van de bomenkap niet zijn onderzocht is de economische haalbaarheid van de luchthaven niet correct berekend, onvoldoende bekend en daarmee zeer onzeker. h) Verantwoordelijkheid handhaving hoogtebeperking en schadevergoeding In het luchthavenbesluit/mer is aangegeven dat de gemeentelijke overheid uiteindelijk verantwoordelijk is voor de handhaving van de hoogtebeperkingen. Op welke wijze gehandhaafd zal worden en welke overheid verantwoordelijk is voor vergoeding van de schade is niet duidelijk. Dit zijn aspecten die tenminste geduid hadden moeten worden bij de tervisielegging van het ontwerp-luchthavenbesluit. De schade die zal optreden is enorm (zie hiervoor onder Economische haalbaarheid ). Door niet aan te geven hoe en door wie de schade zal worden vergoed ontstaat rechtsonzekerheid voor de eigenaren van de terreinen. Conclusie: op de aspecten handhaving en schadevergoeding is het ontwerp besluit onvolledig. i) Verkorte route 05 De bijgevoegde tekening (bijlage 2) laat zien dat er een verkorte route 05 is opgenomen. De route voert dwars over het natuurgebied Lonnekerberg, een gebied met veel natuurweiden en eendenvijvers met specifieke weidevogels en bosvolgels. Nut- en noodzaak van deze route is niet gemotiveerd. Het is kennelijk een uitvliegroute waarmee een minimale afkorting wordt verkregen. Vlak erachter (iets oostelijker) ligt een uitvliegroute die de Lonnekerberg minder raakt. Deze uitvliegroute, waarbij startende toestellen met veel kabaal en uitstoot dwars over de hoogste toppen van natuurgebied de Lonnekerberg gaan, is onnodig. Het betreft hier duidelijk vermijdbare hinder. Vermijdbare hinder moet volgens het duurzaamheidsplan van de exploitant worden voorkomen. Conclusie: de verkorte route 05 zoals aangeduid op de bijlage 2 dient uit het programma te worden gestreept. 6

7 3. Slotconclusie In hoofdstuk 1 is geconcludeerd dat de voorbereiding van het (ontwerp)besluit niet voldoet aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Alleen daarom al kan het besluit niet worden geslagen en zal een nieuw, verbeterd, ontwerpbesluit ter visie moeten worden gelegd of zal geheel moeten worden afgezien van het slaan van een luchthavenbesluit. De inhoudelijke bezwaren zoals vermeld in hoofdstuk 2 zullen tot gevolg moeten hebben dat het besluit niet wordt geslagen ofwel op alle genoemde punten wordt herzien. Indien u voornemens bent om tóch een luchthavenbesluit voor Vliegveld Twente te slaan zal dat besluit zowel op hoofdlijnen als op detailniveau anders zijn dan het nu ter visie gelegde ontwerp besluit. Wij verzoeken u alsdan het gewijzigde besluit opnieuw als ontwerp ter visie te leggen omdat belanghebbenden pas na gedegen onderzoek van u of van de initiatiefnemer kunnen beoordelen of zij wel of niet in hun belang worden geraakt. Uiteraard zijn wij ten volle bereid om een mondelinge toelichting te geven op deze zienswijze. Wij zien uw uitnodiging met belangstelling tegemoet. Hoogachtend, Stichting Lonnekerberg en omgeving (StiL) Geertjan Takkenkamp, voorzitter Paul van der Valk, secretaris Stichting Lonnekerberg en omgeving Bergweg CV Enschede Bijlage 1: hoogtebeperkingen in beeld Bijlage 2: aanduiding verkorte route 05 7

8 Bijlage 1: hoogtebeperkingen in beeld, 8

9 Bijlage 2, Aanduiding verkorte route 05 9