Afdeling Heelkunde, locatie AZU. Voorzorgsmaatregelen voor lymfoedeem

Transcriptie

1 Afdeling Heelkunde, locatie AZU Voorzorgsmaatregelen voor lymfoedeem

2 Na verwijdering of bestraling van lymfeklieren is er altijd een kans op lymfoedeem. Er zijn een aantal factoren die de kans op lymfoedeem vergroten. Door voorzorgsmaatregelen te nemen, kunt u zelf lymfoedeem zoveel mogelijk voorkomen. Voorkom verminderde afvoer van lymfevocht: - Draag geen knellende kleding of sieraden, die de afvoer van weefselvocht verminderen. - Laat uw bloeddruk aan de niet aangedane arm meten. Door het opblazen van het manchet kunnen lymfevaten worden afgekneld. Voor vrouwen: - Zorg voor een passende BH met brede schouderbandjes, omdat smalle bandjes de lymfevaten sneller dichtdrukken. Dit is vooral van belang als u een borstprothese heeft. Bij de lingeriezaak kunt u eventueel een breed hulpstukje voor uw BH-bandje krijgen. - Door een zware uitwendige prothese hangt er veel gewicht aan uw BH-bandje dat de lymfevaten boven het sleutelbeen kan dichtdrukken. Kies als u grote borsten heeft voor een lichte prothese of een plakprothese. 2

3 Voorkom wondjes De risico s van wondjes De balans van het lymfevocht kan verstoord raken door het ontstaan van een infectie als gevolg van een wondje (kan ook veroorzaakt worden door insectenbeten) aan uw kwetsbare arm en hand. De eerste verschijnselen van zo n infectie zijn roodheid, zwelling, warmte en een kloppend gevoel van de wond. Een wondje kan ook reeds bestaand oedeem verergeren. Omdat lymfe veel eiwitten bevat, blijft bij lymfoedeem steeds meer eiwit in het weefsel achter. Dat kan leiden tot verlittekening. Deze omstandigheden vormen een voedingsbodem voor ziekteverwekkende bacteriën waardoor gemakkelijk een infectie onstaat. Berucht is wondroos (erysipelas). Dit is een plotseling optredende ontsteking van de huid met koorts en koude rillingen. Op uw arm ontstaan pijnlijke, rode gezwollen plekken.wees er op bedacht dat wondroos kan optreden ook al zijn er geen wondjes te zien. Om wondjes zoveel mogelijk te voorkomen kunt u zelf een aantal voorzorgsmaatregelen nemen: - Dragen van handschoenen tijdens tuinieren. - Maak gebruik van ontharingscrème ipv scheermesjes. - Voorkom kloofjes in de huid door gebruik van crème. - Laat geen bloed prikken of injecteren in de aangedane arm. 3

4 Loopt u toch een wondje op aan uw kwetsbare arm, maak dit dan schoon met een desinfecterend middel, bijvoorbeeld Betadine. Indien u tekenen van infectie krijgt, zoals toenemende roodheid, pijn en zwelling, neemt u dan contact op met uw huisarts. Deze schrijft eventueel antibiotica voor. Voorkom overbelasting Bij zwaardere lichamelijke inspanning wordt meer bloed naar de spieren gepompt. Deze extra bloedtoevoer geeft uiteindelijk een grotere aanvoer van weefselvocht naar het lymfestelsel. Als de afvoer van weefselvocht onvoldoende is, wordt de arm dikker. Dit kan zich voordoen bij zwaar werk of langdurige inspanning, het dragen van zware tassen, het hele huis stofzuigen, intensieve oefeningen, maar bijvoorbeeld ook breien. U kunt zelf ontdekken tot hoever u uw arm kunt belasten. Heeft u uw arm teveel belast, laat deze dan rusten. Door uw arm hoog te leggen, zal de lymfe makkelijker worden afgevoerd. 4

5 Wees voorzichtig met warmte Warmte heeft tot gevolg dat er veel bloed naar het weefsel stroomt. Als de afvoer niet snel genoeg gebeurt, kan de opeenhoping van lymfe toenemen. U mag in principe wel naar de sauna, maar bouw het langzaam op en let op uw kwetsbare arm. Indien u klachten krijgt is het raadzaam niet meer de sauna te bezoeken. U mag met uw arm in de zon, maar enige voorzichtigheid is geboden. Verbranding van arm of been aan de behandelde kant kunt u beter voorkomen. Blijf in beweging Lichtere werkzaamheden en sport bevorderen juist wel lymfe-afvloed. Dit komt doordat spierbewegingen in de armen een stimulerende werking hebben op de afvoer van het lymfevocht. Indien u niet of weinig beweegt, heeft u meer kans op zwelling in arm en/of hand. 5

6 Klachten De eerste klacht bij lymfoedeem is meestal het opzwellen van de hand of arm. Soms ontstaat er ook pijn of een tintelend en een strak, gespannen gevoel in de arm, ook kan de arm zwaar aanvoelen. Als u deze klachten herkent, raden wij u aan om contact op te nemen met de verpleegkundig specialist van de mammapoli. Zij zal dan eventueel een afspraak voor u maken op het spreekuur, of zorgen voor een verwijzing naar een gespecialiseerd fysiotherapeut. Hoe eerder maatregelen worden genomen om het lymfoedeem te behandelen, hoe groter de kans dat het kan worden verholpen. Wanneer lymfoedeem niet wordt behandeld, ontstaat op den duur een verandering in het onderhuidse weefsel. Dit wordt harder en minder elastisch en de zwelling neemt dan niet meer af. Behandeling Als u last krijgt van lymfoedeem zal worden onderzocht wat de oorzaak is. Als de oorzaak een infectie is, schrijft de arts antibiotica voor. Wanneer het lymfoedeem niet wordt veroorzaakt door een infectie of als het na de behandeling van een infectie blijft bestaan, zijn er verschillende mogelijkheden om de aandoening te behandelen, namelijk: - Het dragen van een therapeutisch elastische kous. - Het wegmasseren van overtollige lymfe: manuele lymfedrainage door de oedeemtherapeut. Vaak worden deze behandelingen gecombineerd. 6

7 Adressen Op de website van de NVFL vindt u namen van fysiotherapeuten in uw regio met specialisatie lymfoedeem (NVFL = Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie binnen de Lymfologie). Internet: Adressen van huidtherapeuten vindt u op : (Nederlandse vereniging van huidtherapeuten). Ook via de verpleegkundig specialist kunt u aan adressen komen van fysiotherapeuten met specialisatie lymfoedeem. BorstkankerVereniging Nederland U kunt informatie over lymfoedeem krijgen via de site van de borstkankervereniging nederland. 7

8 Divisienaam Heelkundige Specialismen Afdeling Heelkunde, locatie UMC Utrecht, Locatie AZU, Heidelberglaan 100, Postbus 85500, 3508 GA Utrecht Tel , UMC Utrecht, afdeling Interne en Externe Communicatie maart 2013, HHCH